MEDISINANG PANG-

KAPALIGIRAN,
PAMPUBLIKONG
KALUSUGAN AT MGA
NAKAKAHAWANG SAKIT

(Environmental Medicine, Public

Health and Infectious diseases)
Tatalakayin ni : Mark Jerwin S. Villarubia SN,
FPSMID

Miyembro ng Philippine Society for

microbiology and Infectious disease –
Student and Intern Council
Mga usaping tatalakayin

▪ Usapin patungkol sa suplay ng tubig at mga sakit na pwede

makuha dito.
▪ Usapin patungkol sa palikuran at mga sakit na pwede makuha
dito.
▪ Usapin patungkol sa maling pagtatapon ng basura at mga sakit na
pwede makuha dulot nito.
▪ Tamang pamamaraan ng paglilinis at pag kontrol sa pag kalat ng
sakit
▪ Ano yung mga dapat gawin kapag may isang miyembro ng
pamilya na nagka sakit.
 Usapin patungkol sa suplay ng tubig at mga sakit
na pwede makuha dito.

▪ Suplay ng tubig mula sa poso, public faucet, lupata, ulan, at balon

▪ Ang poso ay pamamaraan ng pagkuha ng tubig mula sa deposito
ng tubig sa ilalim ng lupa.
▪ Ang tubig mula sa poso, public faucet, lupata, at balon ay maaring
gamitin pang linis ng palikuran, pang hugas, pang buhos at iba pa.
▪ Ngunit ang mga nasabing suplay ng tubig ay hindi pwedeng
gawing inuming tubig dahil hindi ito siguradong malinis at hindi rin
siguradong walang mikrobyo o ano mang kotaminasyong
nakahalo dito.
 mga sakit na pwedeng makuha sa pag-inom ng
tubig sa poso

▪ Amoebiasis – ang amoebiasis ay isang infection sa bituka dahil sa

mikrobiyong parasitiko na ang pangalan ay “entamoeba
histolytica”
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. dumi ng hayop o tao
3. kontaminadong pagkain
4. paghawak sa kontaminadong lugar o bagay
Mga sintomas ng amoebiasis

▪ Lagnat
▪ Pagsusuka
▪ Pagtatae
▪ Pagsakit ng tiyan
▪ Panghihina
▪ Cholera – ang cholera ay isang nakamamatay na sakit dahil sa
mikrobyong “vibrio cholera”
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
sintomas ng cholera

▪ Pagsusuka
▪ Pagtatae
▪ Pagduduwal
▪ Pagsakit ng mga kasukasuan
▪ Typhoid fever - ang typhoid fever ay isang lubhang nakamamatay
na sakit kapag hindi naagapan na dulot ng mikrobiyong
“salmonella typhi” at ang paglitaw ng sintomas nito ay maaring
lumabas 8 to 14 na araw matapos makakain ng kontaminadong
pagkain
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
3. langaw
sintomas ng typhoid fever

▪ Mataas na lagnat
▪ Pagsakit ng mga kasukasuan
▪ Pagkapagod
▪ Pagpapawis
▪ Pagtatae o hirap sa pagdumi
▪ Sakit ng ulo
▪ Sakit ng tyan
▪ Hepatitis A – ang hepatitis A ay isang uri ng infection kung saan
namamaga ang ating atay dahil sa isang virus at maaari itong
makamatay
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
3. dumi galling sa taong may hepatitis
4. pakikipagtalik sa taong may hepatitis
5. pagkain ng hindi masyadong luto na gulay
sintomas ng hepatitis A

▪ Paninilaw ng balat at mata

▪ Pagkawala ng gana kumain
▪ Pagsusuka
▪ Pagsakit ng tyan
▪ Kakaibang kulay ng ihi ( dark orange )
▪ Lagnat
▪ Panghihina
▪ E.coli infection – ang mga e.coli ay isang uri ng mikrobyo na
nakatira sa bituka ng mga itik, pato, manok, tao at baboy na
mamaaring magdulot ng pamamaga ng ating mga bituka
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
3. paghawak sa kontaminadong bagay o lugar
4. langaw
Sintomas ng E.coli infection

▪ Pagsusuka
▪ Pagtatae
▪ Pagsakit ng tiyan
▪ Panghihina
▪ Lagnat
▪ Pagkahilo
▪ Parasitic worm infection – ito ay uri ng impeksyon na dulot ng mga
bulate tulad ng round worm, hookworm, flatworm at iba pa.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
3. paghawak sa kontaminadong bagay o lugar
4. langaw
Mga sintomas ng parasitic worm infection

▪ Pagbaba ng timbang o pamamayat

▪ Hirap sa pag laki at pagtaba
▪ Pag sakit ng tyan
▪ Pagtatae
▪ Pagsusuka
▪ Panghihina
▪ Mabilis magutom
▪ Kakulangan ng nutrisyon sa katawan
Usapin patungkol sa palikuran at mga sakit na
pwede makuha dito

▪ Palikuran- ito’y lugar kung saan ang mga tao ay dumudumi,

umiihi, at naliligo.
▪ Kadalasan ang palikuran ang pangunahing pinagmumulan ng iba’t
ibang sakit tulad ng UTI at iba pang impeksyon.
▪ Ayon sa datos ng Philippine Society for Microbiology and Infectious
Diseases, ang palikuran ang pinakamaduming bahagi ng bahay at
75% ng mga nagiging sakit ng isang pamilya ay nagmumula sa
palikuran.
Mga sakit na pwedeng makuha sa maduming
palikuran

▪ UTI (Urinary Tract Infection)

▪ Pneumonia
▪ Gastroenteritis
▪ Tonsilitis or pharyngitis
▪ Flu/Influenza
▪ Parasitic infection
▪ UTI o Urinary tract infection ay isang impeksyon sa ating daluyan
ng ihi at pantog.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. maduming palikuran o pag-upo sa maduming inidoro
2. maduming tubig pang hugas
3. maduming tabo
4. pakikipagtalik
Sintomas ng UTI

▪ Masakit na pag ihi o mahapding pag ihi

▪ Lagnat
▪ Masakit na puson o likod
▪ Hirap maka ihi o hindi maka ihi
▪ Dugo sa ihi
▪ Pneumonia – ang pneumonia ay isang uri ng impeksyon sa baga
na dulot ng mga sumusunod na mikrobyo, S - auerus , S –
pneumoniae at iba pa.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. pag ubo
2. pag bahing
3. pag talsik ng laway
4. pakikipag usap ng direkta sa taong may sakit
Sintomas ng pneumonia

▪ Lagnat
▪ ubo na tumatagal ng isa hangang dalawang linggo
▪ Paninikip ng dibdib o hirap sa pag-hinga
▪ Ubo na may plema
▪ Sakit ng ulo
▪ Panghihina
▪ Gastroenteritis- ito ay impeksyon na nagdudulot ng pamamaga ng
sikmura at bituka dahil sa mga mikrobyo tulad ng strep A
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. maduming palikuran o pag-upo sa maduming inidoro
2. kontaminadong tubig at pagkain
3. maduming tabo
Sintomas ng gastroenteritis

▪ Pagsusuka
▪ Pagtatae
▪ Panghihina
▪ Lagnat
▪ Dehydration
▪ Tonsilitis or pharyngitis - ito ay impeksyon na nagdudulot ng
pamamaga ng tonsil o lalamunan dahil sa mikrobyong
streptococcus
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. maduming palikuran
2. Pag-ubo ng may sakit
3. Pakikipag usap ng direkta sa taong may sakit
4. Paglanghap ng hangin mula sa palikuran
Sintomas ng Tonsilitis or Pharyngitis

▪ Pagsakit ng lalamunan
▪ Hirap sa paglunok
▪ Lagnat
▪ Pagkakaroon ng ubo
▪ Pamamaga ng lalamunan
▪ Flu/Influenza- ito ay impeksyon na dulot ng influenza virus. Ito ay
nagdudulot ng panandaliang sakit
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. maduming palikuran
2. Pagbahing
3. Pag-ubo
4. Pakikipag-usap ng direkta sa may sakit
5. Hangin
Sintomas ng Flu/Influenza

▪ Lagnat
▪ Sakit ng katawan
▪ Ubo
▪ Sipon
▪ Sakit ng ulo
▪ Panghihina
▪ Parasitic infection – ito ay uri ng impeksyon na dulot ng mga
bulate tulad ng round worm, hookworm, flatworm at iba pa.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. kontaminadong pagkain
3. paghawak sa kontaminadong bagay o lugar
4. langaw
5. Maduming palikuran
Mga sintomas ng parasitic infection

▪ Pagbaba ng timbang o pamamayat

▪ Hirap sa pag laki at pagtaba
▪ Pag sakit ng tyan
▪ Pagtatae
▪ Pagsusuka
▪ Panghihina
▪ Mabilis magutom
▪ Kakulangan ng nutrisyon sa katawan
 Usapin patungkol sa maling pagtatapon ng basura
at mga sakit na pwede makuha dulot nito.

▪ Ang maling pagtatapon ng basura ay nagdudulot ng pinsala hindi lamang

sa kalikasan kundi pati na rin sa ating kalusugan
▪ Ang hindi tamang pagtatapon ng basura ay maaaring magdulot ng baha,
bagyo, landslide, climate change na maaaring pagsimulan ng iba’t ibang
sakit tulad ng leptospirosis, adeno virus infection at marami pang iba
Mga sakit na pwedeng makuha sa maling
pagtatapon ng basura

▪ Amoebiasis – ang amoebiasis ay isang infection sa bituka dahil sa

mikrobiyong parasitiko na ang pangalan ay “entamoeba
histolytica”
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. kontaminadong tubig
2. dumi ng hayop o tao
3. kontaminadong pagkain
4. paghawak sa kontaminadong lugar o bagay
▪ Pneumonia – ang pneumonia ay isang uri ng impeksyon sa baga
na dulot ng mga sumusunod na mikrobyo, S - auerus , S –
pneumoniae at iba pa.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. pag ubo
2. pag bahing
3. pag talsik ng laway
4. pakikipag usap ng direkta sa taong may sakit
▪ Gastroenteritis- ito ay impeksyon na nagdudulot ng pamamaga ng
sikmura at bituka dahil sa mga mikrobyo tulad ng strep A
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. maduming palikuran o pag-upo sa maduming inidoro
2. kontaminadong tubig at pagkain
3. maduming tabo
▪ Dengue- ito ay impeksyon na nakukuha sa pagkagat ng lamok,
ang mga lamok na ito ay kadalasang naninirahan sa mga tubig na
naipon dahil sa maling pagtatapon ng basura
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. Kagat ng lamok
Mga sintomas ng Dengue

▪ Rashes
▪ Sakit ng ulo
▪ Mataas na lagnat
▪ Pagdugo ng ilong o gilagid
▪ Kulani sa iba’t ibang bahagi ng katawan
▪ Dugo sa ihi
▪ Masakit na kasusuan
▪ Pagsusuka
Mga nakakahawang sakit sa kumonidad

▪ Tuberculosis o TB
▪ Pneumonia
▪ Trangkaso

ALL INFECTIOUS DISEASE ARE

CONSIDERED AS BIOHAZARD
▪ Tuberculosis – ay isang lubhang nakakahawang sakit dulot ng
mikrobyong mycobacterium tuberculosis
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. pag-ubo
2. Pag bahing
3. Pag dura
4. Hangin
Mga sintomas ng tuberculosis

▪ Lagnat tuwing hapon

▪ Ubo na dalawang linggo or mahigit pa
▪ Dugo sa plema
▪ Pamamayat
▪ Panghihina
▪ Mabilis mapagod
▪ Hirap mag dagdag ng timbang
▪ Pneumonia – ang pneumonia ay isang uri ng impeksyon sa baga
na dulot ng mga sumusunod na mikrobyo, S - auerus , S –
pneumoniae at iba pa.
▪ pamamaraan ng pagkalat ( mode of transmission )
1. pag ubo
2. pag bahing
3. pag talsik ng laway
4. pakikipag usap ng direkta sa taong may sakit
tamang pamamaraan ng paglilinis at pag kontrol sa pag
kalat ng sakit

▪ Sa paglilinis ng palikuran ugaliing gumamit ng mga sumusunod

na chemical upang makasiguradong malinis ang inyong palikuran
1. Zonrox white ( chlorine containing )
2. Zonrox color safe ( hydrogen peroxide containing )
3. Muriatic acid ( delikado kapag mali ang pag gamit )
4. Zonrox multi-clean
▪ Sa pag lilinis ng bowl at sahig ng palikuran gumamit ng zonrox white
▪ Lagyan ang bowl at sahig ng zonrox at hayaan ito ng isang oras.
▪ Matapos ang isang oras pwede nang buhusan ng tubig ang sahig at bowl at
kuskusin.
▪ Sa paglilinis ng tabo at loob ng timba gumamit ng zonrox color safe o zonrox multi
clean
▪ Lagyan ng zonrox color safe o zonrox multi clean ang loob ng tabo at timba
▪ Hayaan ito for 30 minutes
▪ Pagkatapos ng 30 minutes tsaka ito kuskusin at linisin
mga dapat gawin upang makontrol ang pagkalat
ng sakit

▪ Ugaliin ang paggamit ng facemask lalo na kung marami ang may

sakit sa kumunidad
▪ Ugaliin ang paghuhugas ng kamay bago at pagkatapos kumain
▪ Ugaliin ang paggamit ng alcohol pagkatapos humawak sa
maduming lugar
▪ Ugaliin ang tamang pag ubo at pag bahing sa pampublikong lugar
▪ Iwasan ang pag dura kung saan saan.
▪ Magsuot ng facemask lalo na kung ikaw at makikipag usap harap
harapan
Mga dapat gawin kapag may isang miyembro ng
pamilya na nagka sakit

▪ I report agad sa baranggay hall o sa BHW ang miyembro ng pamilya na may

sakit.
▪ Magsuot ng facemask kapag lalapit sa taong may sakit upang maiwasan ang
pagkalat ng impeksyon
▪ Ugaliing mag hugas ng kamay pagkatapos humawak sa taong may sakit o sa
mga bagay na ginamit nito.
▪ Kung ang taong may sakit ay may ubo, sipon, lagnat I isolate ang miyembro ng
pamilya na may sakit para hindi na ito kumalat at makahawa pa.
▪ Ugaliing gumamit ng mga disinfectant katulad ng alcohol sa paglilinis ng
kamay at mga lugar na hinawakan ng may sakit.
Title and Content Layout with Chart

Series 1 Series 2 Series 3

5
4.5
4.4
4.3

3.5

2.8
2.5
2.4

1.8
Ca t egor y 1 Ca t egor y 2 Ca t egor y 3 Ca t egor y 4
Add a Slide Title - 1
Add a Slide Title - 3
Add a Slide Title -
4
Click icon to add picture

Add a Slide Title -

5