Διαλέξεις στη

Βιοστατιστική
Γεώργιος Αντωνογεώργος,MSc, PhD
Παιδίατρος, Βιοστατιστικός-Επιδημιολογός
Μετα-διδακτορικός Συνεργάτης,
Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής
Η έρευνα είναι το μέσο για την
αποκτηση γνώσης
Γνώση

Τυχαία Συστηματικά

Έρευνα (εργαστηριακή, κλινική, πληθυσμιακή)

Δεδομένα Ανάλυση των

δεδομένων
Πειραματικά
Βιοστατιστική
Άνθρωποι

Ερμηνεία & Συμπεράσματα

 Τι είναι η Βιοστατιστική;
Η βιοστατιστική συνεισφέρει στον σχεδιασμό και στην ορθή,
«ασφαλή» εξαγωγή συμπερασμάτων από την έρευνα στο
χώρο της ιατρικής και της βιολογίας.

Παράδειγμα
• Ένας ερευνητής χορήγησε τη «δίαιτα Α» σε 1000 ασθενείς
με ΟΕΜ και τη «δίαιτα Β» σε άλλους 1000 ασθενείς με ΟΕΜ.
• Μετά από 12 μήνες η μέση τιμή της ολικής χοληστερόλης
στην κάθε ομάδα ήταν…
 Είναι οι τιμές συγκρίσιμες;

Μέση τιμή δείγματος =

215 mg/dl
Ολική χοληστερόλη (mg/dl)

ΕΡΩΤΗΜΑ
Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η δίαιτα Α μείωσε τα επίπεδα ολικής
χοληστερόλης σε σύγκριση με τη δίαιτα Β, σε ασθενείς με ΟΕΜ;

Μέση τιμή δείγματος =

165 mg/dl

Δίαιτα Β
Δίαιτα Α
 Η άμεση σύγκριση αγνοεί την
μεταβλητότητα
Μέση τιμή δείγματος =
215  45 mg/dl
Ολική χοληστερόλη (mg/dl)

Τα 2 δείγματα έχουν πολύ

μεγάλο κοινό εύρος τιμών,
γεγονός που κάνει την
σύγκριση των μέσων τιμών
αναξιόπιστη.

Μέση τιμή δείγματος =

165  97 mg/dl

Δίαιτα Α Δίαιτα Β
Στατιστικά προγράμματα στην
Βιοστατιστική
 Απαραίτητα εργαλεία για τον ερευνητή
•Μη εξειδικευμένα Εξειδικευμένα
–MS EXCEL Mintab
SPSS
Stata
SAS
R κ.α
 Βασικές έννοιες Βιοστατιστικής-
Πληθυσμός
Πληθυσμός
• Οποιοδήποτε σύνολο στοιχείων ( π.χ.
ατόμων, εισαγωγών σε νοσοκομείο ) με
κοινά χαρακτηριστικά και μπορεί να
μελετηθεί
• Σπάνια, και συνήθως ποτέ, δεν μπορεί να
μελετηθεί στο σύνολό του
• Προσεγγίζεται με την επιλογή του
κατάλληλου δείγματος
 Βασικές έννοιες Βιοστατιστικής-
Δείγμα

 Υποσύνολο του πληθυσμού

 Πρέπει να είναι
 Τυχαίο και αντιπροσωπευτικό
 Επαρκές ( ικανού μεγέθους)
 Η σχέση μεταξύ δείγματος και πληθυσμού χαρακτηρίζεται
από αβεβαιότητα, η οποία πρέπει να ποσοτικοποιηθεί με
την χρήση της Θεωρίας Πιθανοτήτων
 Γενίκευση συμπερασμάτων στον πληθυσμό
Βασικές έννοιες - Σχηματικά

Πληθυσμός
Δείγμα

Δείγμα
Αντιπροσωπευτικότητα
Δείγμα Επάρκεια
 Βασικές έννοιες Βιοστατιστικής
Μεταβλητή
• Κάθε χαρακτηριστικό που μπορεί να
μεταβληθεί ή να διαφοροποιηθεί κατά
– χρόνο
– τόπο
– άτομο
– ομάδα
• Παράδειγμα: ηλικία, φύλο, ύψος,
βάρος, εισόδημα κτλ
Η ανάγκη χρήσης μεταβλητών

Έννοιες Χαρακτηριστικά Μεγέθη

Άγχος, μόρφωση, Φύλο, επάγγελμα κλπ Ηλικία, βάρος,
διατροφή κλπ λιπίδια κλπ

Υπάρχει ανάγκη ποσοτικής αποτίμησης

ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ
 Είδη μεταβλητών

 Ποιοτικές, κατηγορικές (Qualitative, Categorical)

Μεταβλητές που δεν μπορούν να μετρηθούν
 Μπορεί όμως να μετρηθούν τα άτομα που έχουν το
χαρακτηριστικό
 Διατάξιμες: Βαρύτητα νόσου, Κάπνισμα
 Μη διατάξιμες ( κατηγορικές) : Φύλο, Πάσχοντες ή μη
από μια νόσο
 Ποσοτικές (Quantitative)
Μεταβλητές που μπορούν να μετρηθούν
 Συνεχείς: Ηλικία, βάρος, εισόδημα ( τιμές με πολλά
δεκαδικά ψηφία )
 Διακριτές: Αριθμός παιδιών ( τιμές με ακέραιους
αριθμούς )
 Συσχέτιση (association)

• Εκφράζει την συμμεταβολή δυο ή

περισσοτέρων χαρακτηριστικών
– Σχέση βάρους-ύψους
– Σχέση παχυσαρκίας-Στεφανιαίας Νόσου
• Είναι τυχαία ή μη τυχαία;
 Επίδραση ( effect )
• Ασκείται όταν μια μεταβλητή επηρεάζει μια άλλη
μεταβλητή
– Η κατανάλωση αλκοόλ κατά την διάρκεια της κύησης
αυξάνει την πιθανότητα εκδηλώσεις συγγενών
διαμαρτιών στο νεογνό ( αλκοολικό σύνδρομο )
• Η μεταβλητή που επιδρά ονομάζεται ανεξάρτητη
( independent )
• Η μεταβλητή που δέχεται την επίδραση
ονομάζεται εξαρτημένη ( dependent )
Χώρος εισαγωγής
δεδομένων

Χώρος διαχείρισης
δεδομένων
 Εισαγωγή μεταβλητών στο SPSS
• Ποσοτικές μεταβλητές: εισάγονται ως έχουν
• Κατηγορικές μεταβλητές: κωδικοποίηση
(αντιστοιχία κατηγορίας με αριθμό πχ αγόρι-1, κορίτσι-2)
• Εφαρμογή ετικετών (label) έτσι ώστε στα αποτελέσματα να
εμφανίζονται οι κατηγορίες και όχι η κωδικοποίηση
• Μη αριθμητικές μεταβλητές δεν αναγνωρίζονται από το
SPSS και καλό θα είναι να αποφεύγονται
 Ετικέτα μεταβλητής (π.χ. Age
of subjects)
Ετικέτες τιμών μεταβλητής
(π.χ. 1 = male, 2 = female)

Μήκος και αριθμός

Όνομα μεταβλητής δεκαδικών ψηφίων
(μέχρι 64 χαρακτήρες, μεταβλητής
χωρίς σημεία στίξης)

Τύπος μεταβλητής
(αριθμητική, κείμενο
κλπ)
Περιγραφή ποσοτικών μεταβλητών
Στατιστικά μέτρα

 Μέτρα Θέσης
 Μέτρα Διασποράς
Περιγραφή ποσοτικών
μεταβλητών
Παράδειγμα:

 Σε 48 ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου και σε 87 υγιείς

μετρήθηκε η ολική χοληστερόλη του ορού.

Παρουσίαση των αποτελεσμάτων με απλή καταγραφή.

Υγιείς
181 152 197 228 226 242 124 183
223
157 169 139 135 161 167 126 ….

Ασθενείς
236 246 241 167 302 233 311 84
146
259 173 294 279 200 207 287 …
Μέτρα Θέσης
 Αριθμητικός μέσος (Mean)
 Το άθροισμα του συνόλου των τιμών της
ποσοτικής μεταβλητής διαιρημένου δια του
πλήθους τους.
 Διάμεση τιμή (Median)
 Η τιμή που διαιρεί το δείγμα (σε διατεταγμένες
τιμές) σε δύο ακριβώς ίσα τμήματα.
 Επικρατούσα τιμή (Mode)
 Τιμή με την μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης
Μέτρα Διασποράς
• Διακύμανση (Variance)
• Μέτρο της απόστασης των παρατηρήσεων από τον
αριθμητικό μέσο.
• Τυπική απόκλιση (Standard Deviation)
• Η τετραγωνική ρίζα της διακύμανσης. Έχει ίδιες
μονάδες μέτρησης.
• Εύρος (Range)
• Απόσταση (=διαφορά) μεγαλύτερης-μικρότερης τιμής
• Ποσοστημόρια (Percentiles)
• Συντελεστής μεταβλητότητας
Η ερμηνεία των περιγραφικών
μέτρων
 Αριθμητικός μέσος
 Η αναμενόμενη τιμή που θα έχει η
ποσοτική μεταβλητή σε ένα τυχαία
επιλεγμένο άτομο του δείγματος.
 Πόσο αξιόπιστο μέτρο είναι; (όταν στο
δείγμα υπάρχει ανισοκατανομή)
Αριθμητικός μέσος
Αριθμητικός μέσος
Η ερμηνεία των περιγραφικών
μέτρων
 Τυπική απόκλιση
 Ένας δείκτης μεταβλητότητας των τιμών
της ποσοτικής μεταβλητής.
 Όσο μικρότερες τιμές λαμβάνει, τόσο πιο
ομοιογενές το δείγμα.
 Επηρεάζεται από τι μονάδες μέτρησης.
Μέτρηση της μεταβλητότητας
 Συντελεστής μεταβλητότητας:
 Ένας δείκτης μεταβλητότητας των τιμών
της ποσοτικής μεταβλητής, που λαμβάνει
υπόψη την μέση τιμή και δεν επηρεάζεται
από τις μονάδες μέτρησης.
Ο συντελεστής μεταβλητότητας
 Συμβολίζεται με CV (coef. variation)
και ισούται με το πηλίκο
 της τυπικής απόκλισης προς τον μέσο.
 Όσο πιο μικρές τιμές έχει, τόσο το
καλύτερο, διότι εκφράζει μεγαλύτερη
ομοιογένεια της μεταβλητής.
Η ερμηνεία των περιγραφικών
μέτρων
 Πότε χρειαζόμαστε τη διάμεσο;
 Όταν έχουμε ακραίες τιμές στην
κατανομή της ποσοτικής μεταβλητής,
 και ειδικότερα όταν είναι ασύμμετρα
κατανεμημένες.
 Αριθμητικός μέσος & ακραίες τιμές

Β
Η χρήση των στατιστικών
προγραμμάτων
 Επιλογή
μεταβλητών για
ανάλυση
 Statistics

Body Mas s Index (k g/m2)

N Valid 2994
Mis s ing 48
Mean 26,3347
Std. Error of Mean ,08250
Median 25,8841
Mode 22,04 a
Std. Dev iation 4,51400

Παράδειγμα
Varianc e 20,376
Range 54,97
Περιγραφικά Minimum 11,69
Max imum 66,67
Στατιστικά Sum 78846,09
Μέτρα Perc entiles 10 20,9572
(Summary Statistics) 20 22,5896
25 23,2315
30 23,8472
40 24,8971
50 25,8841
60 26,9896
70 28,2828
75 28,9811
80 29,5525
90 32,0501
a. Multiple modes ex is t. The s malles t v alue is s hown
Γραφήματα στο SPSS
Περιγραφή ποσοτικών μεταβλητών
Γραφήματα, Ιστόγραμμα συχνοτήτων

Ιστόγραμμα
Συχνοτήτων του
ΔΜΣ (ΒΜΙ) σε
δείγμα 2994
ατόμων.
Περιγραφή ποσοτικών μεταβλητών
Γραφήματα, Θηκογράμματα

Θηκόγραμμα που παρουσιάζει τη μέση Θηκόγραμμα που παρουσιάζει τη

τιμή και το 95% διάστημα διάμεσο, το Q1, Q3 και το 2,5% &
εμπιστοσύνης του πληθυσμιακού 97,5% ποσοστημόριο της κατανομής
μέσου