1

Biçim

İşlev

MİMARİ TASARIMDA BİÇİM-İŞLEV İLİŞKİSİ

İşlev
Biçim

Öğr. Gör. Dr. Onur ŞUTA

 2

Biçim

Bir nesnenin çevre çizgilerinin düzeni ve

şekli ortaya çıktığında aldığı görünüm
olarak tanımlanır.

Somut sanatlarda belli bir temanın

plastik veya grafik açıdan dile getirilişi..
(Hasol,1993)

Sanat ve tasarımda sıklıkla bir eserin

biçimsel yapısını koordine etme ve
düzenleme tarzı..(Ching,2004)
 3

URL1:www.atpm.com
 4

Mimaride Biçim

Mekan ve kütle arasındaki temas noktasıdır.

(Bacon,1974).

Tasarı haline geçerken, yani maddeleşirken her

tasarımın belirli çevre çizgileriyle bir kalıba
bürünmesi … (Güngör, 2005)

Çizgi, renk ve diğer yüzey elemanlarının

birbirleriyle ilişkileri sonucu oluşan, hacmi ve
kütleyi tanımlayarak objeleri üç boyutlu olarak
incelememizi sağlayan, şekilleri birbirlerine göre
yerleşimleri ile ele alan bir terimdir.
 5

BİÇİM – FORM İLİŞKİSİ

Tasarım öğelerinden ilki ve en

önemlisi ve her şeyin dışsal
görüntüsü olan formdur.

Form, belirli bir işlev için uzayı

yüzeyleriyle sınırlayan ve bu
uzay içinde bir hacim kaplayan
var oluştur.
Biçim ise, bu varoluşun bir anlık pozu veya almış olduğu durumdur.
 6

ŞEKİL
Tekil bir biçimin karakteristik hatları veya yüzey
konfigürasyonudur.
Biçimleri tanıyıp sınıflandırmada kullandığımız
başlıca özelliktir.

BOYUT
Uzunluk, genişlik ve derinliğin fiziksel ölçüleridir.
Boyutlar biçimin oranlarını belirler.

RENK
Yüzeylerin yoğunluğu ve tonal değerleridir.
Renk, biçimin çevresinden en belirgin şekilde
ayırt edilmesini sağlayan özelliktir.

DOKU
Yüzeylerin görsel dokunsal özelliğidir.
Doku, yüzeye gelen ışığın yansıma ve
soğrulması düzeyini belirler.
 7

KONUM
Biçimin çevresine göre bulunduğu yerdir.

YÖNELİM
Biçimin yer düzlemi, görüş açısına göre doğrultusudur.

GÖRSEL HAREKETSİZLİK
Biçimin durağanlık durumudur.
Biçimin durağanlığı onun geometrisine olduğu
kadar, zemin düzlemine göre, yönelmesine göre
ve bakış açımıza göre de değişir.
 8

Biçimin bu görsel özelliklerinin hepsi gerçekte onları gözlediğimiz koşullar tarafından etkilenir:

• Değişik perspektif ve bakış

açısı bize biçimin değişlik
görünümlerini sunar.

• Biçimden uzaklığımız onun

görünen boyutlarını belirler.

• Biçimi gözlediğimiz andaki

ışıklandırma koşulları onun
şeklinin ve yapısının
anlaşılırlığını etkiler.

• Bakmakta olduğumuz bir

biçimi çevreleyen görsel alan
onu anlamamızı etkiler.
 9

Gestalt algı psikolojisi insanın görsel çevreyi anlamak için basitleştirdiğini vurgular…
 10

ASAL BİÇİMLER

KÜRE
Eğimli bir düzlemde
dönme hareketi önerir.

BAE Aldar https://www.gzt.com/

SİLİNDİR
Silindir merkezi ekseni
yana yatırıldığında
kararsız bir görünüm sergiler.

Varşova https://www.arkitera.com/
 11

KONİ
Dairesel yüzeyi üzerinde oturduğunda
durağan ama
düşey ekseni üzerinde çevrildiğinde kararsız.

Çinde bi rkonut https://www.arkitera.com/

PİRAMİT
Bütün yüzeyleri düz olduğundan
her hangi bir yüzü üzerinde durağandır.
Sert hatlı ve köşelidir.

Slovak radyosu binası https://v3.arkitera.com/

KÜP
Boyutları eşit olduğu için belirgin
bir hareketi ve yönelimi yok.
Köşelerinden birisi üzerinde
durmadığı sürece durağan.
Danimarka mimarlık ofisi https://www.arkitera.com/haber/
 12

Mimari Form Uygulamaları

 13

DÜZENLİ ve DÜZENSİZ BİÇİMLER

DÜZENLİ BİÇİMLER

Parçaları birbirleriyle tutarlı ve düzgün

bağlanan biçimlerdir.
Bir ya da daha fazla eksene göre simetriktir.

DÜZENSİZ BİÇİMLER

Parçaları birbirine göre uyumsuz birbirleri ile

bilinen şekillerin dışında ilişki kuran biçimlerdir.
 14

Berlin Flarmoni Binası https://www.arkitektuel.com/berlin-filarmonik/

Düzensiz biçimler
 15

https://preview.redd.it/

Hasan Sultan Cami, Kahire https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/

Düzensiz kompozisyon içinde düzenli biçimler

 16

http://hiddenarchitecture.net/villa-katsura/

Katsura imparotorluk binası ,Japonya

https://tr.pinterest.com/

Düzenli biçimlerin düzensiz kompozisyonu

 17

BİÇİM KAVRAMININ MİMARLIKTAKİ YERİ ve İŞLEVLE İLİŞKİSİ ?

Bir obje veya fiziki bir sistemin tanımlanması için öncelikle onun hangi
ihtiyacı karşıladığını belirtmemiz gerekir.

https://zetthome.com/
18
 19

https://www.yapikatalogu.com/

Toplumsal yapıdaki sosyo-kültürel olaylar ve bilim-tekniğin gelişmesi ile tasarımda biçim

oluşumları her zaman yeni ifadeler bulmuştur.
 20

Tasarım, insanlık tarihinin başlangıcından itibaren

insanın ruhsal yapısının düzen ihtiyacını karşılayan
biçim yaratma eylemi olmuştur.

O halde işlev ile biçim arasındaki ilişki tasarımda oldukça

önemlidir.

Bir tasarım oluşturulurken, amaca dönük üretimler için

meydana getirilen biçim oluşumları kendi aralarında estetik
değer taşıyan bağ kurarlar. Yapılan tasarımlar, oluşturulan bu
estetik bütünlük üzerinden değerlendirilir.
 21

Mimari biçimlenmeler ne ye göre oluşur?

Mimarın Anıtsal olması

sezgilerine oluşan amacıyla yaratılan Dinsel mimari ve
mimari mimari dinsel biçimler
biçimlenişler biçimlenişler

Rasyonel Doğadan
düşünceye göre yansımalarla
oluşan mimari oluşan mimari
biçimler biçimlemeler
 22

Mimarın sezgilerine oluşan mimari biçimlenişler

Gaudi,Park Guell
https://www.arkitektuel.com/park-guell/
 23

La Sagrada Familia tr.pinterest.com

 24

Casa Milà,tr.pinterest.com,
 25

Kisho Kurukawa,Capsule building, tr.pinterest.com

 26

Peri tower otel, https://www.turizmaktuel.com

 27

Anıtsal olması amacıyla yaratılan mimari biçimlenişler

Eyfel kulesi,https://tr.pinterest.com
 28

Selimiye camiitr.pinterest.com
,
 29

Dinsel mimari ve dinsel biçimler

St. Antuan Katolik Kilisesi, tr.pinterest.com Las Lajas Katedralitr.pinterest.com

,
 30

Süleymaniye camii, tr.pinterest.com

Ayasofya Camii, tr.pinterest.com

 31

Rasyonel düşünceye göre oluşan mimari biçimler

İsviçre pavıon, Corbusier, tr.pinterest.com

 32

Schwob Evi,Corbusier,tr. pinterest. com

 33

Doğadan yansımalarla oluşan mimari biçimlemeler

Pekin’de Ulusal Stadyum tr.pinterest.com

Yeni Delhi’de Lotus Tapınağı tr.pinterest.com

,
 34

Barcelona’da Olimpiyat Salon, tr.pinterest.com

Tayvan’da Hastanetr.pinterest.com
,
 35

Pekin Ulusal Su Sporları Merkezi

tr.pinterest.com

Dubai’de Palmiye Adaları, tr.pinterest.com

 36

İşlev
İşlev ise bir nesneye, bir varlığa özgü nitelik ve temelde nesnenin iş görme yetisi olarak tanımlanır.

Kullanılış veya işleyiş bakımından amaca uygunluğu ve belirli bir amaçla ilgili eylem türü için yapılan görev
Yani yapı ögelerinin amaca uygunluğu işlev demektir.(Yurtsever,1968)
Mimarlığın varoluş nedeni.. Onu diğer sanatlardan ayıran bir gerçeklik.

Her mimari ürün bir tasarım problemi ile başlar ve bu problemin çözümü ile sonlanır. Tasarım problemi, bir
“yerine getirilmesi gereken işlevler ve karşılanması gereken ihtiyaçlar bütünü” olarak ortaya çıkar ve çözüm
bekler. Sonuçta çıkan çözüm kümesi, o mimari ürünün fonksiyonunu oluşturur.
 37

Mimari Tasarım Süreci

Problemin
Veri Toplama
Tanımlanması

Analiz Değerlendirme

İşlev Şeması
Sentez

https://peyzax.com/mimari-tasarim-sureci
 38

http://www.xzzspace.com/library.html
 39

Biçim ve işlev ilişkisi nasıl olmalıdır?

Biçim mi İşlev mi
işlevi biçimi
izler? izler?

Biçim İşlev

İşlev Biçim
 40

İşlevden yola çıkılarak

oluşturulan mimari
biçimlenişler

Sonuç ürüne giden yol

Biçimden yola çıkılarak
oluşturulan mimari
biçimlenişler

Biçim ve işlev arayışlarının

dengelenmesi sonucu ortaya
çıkan mimari biçimlenişler
 41

İşlevden yola çıkılarak oluşturulan mimari biçimlenişler

 42

https://lnyapi.com
43
 44

https://lnyapi.com
 45

FONKSİYONALİZM

Guaranty Building, Buffalo, New York, USA, 1895. Louis Sullivan “Form fonksiyonu izler.” Louis Sullivan
https://tr.eferrit.com
 46

Mimar Louis Sullivan, işlevselliği şu düşüncelerle, ifade etmektedir.

“Gerçek anlamda işlevlere çözüm arayarak yola çıkan bir tasarımcı işlevsel yöntemle, bir
biçime ulaşır ve bu biçim ya da form mimarlığın ana kriterlerinden ilki olan işlevselliği
yerine getirir. Eğer bu biçim sağlam temellere dayanarak inşa edilmişse her türlü çevresel
zorluğa dayanabilecek işlevsel bir form yani bir yapı yaratılmış demektir. Yapının estetik
değerlerinin büyüklüğü onun mimari değerlerinin de ölçütü olacaktır. Ancak tasarım
değerinin ölçütü, mimarlık açısından salt biçim değil aynı zamanda da işlevsellik
olmaktadır. Bu değerlerden birinde olumsuzluk varsa, mimarlıkta olumsuz olmaktadır.
Böyle bir durumda ortaya konan tasarım biçimine mimarlıktan uzak bir yapı
denilmektedir.”
 47

Kullanışlılık

Sağlamlık Güzellik
 48

İşlevin tasarımdaki en önemli ilke olduğunu savunan bu görüş, mimarinin insanlara daha
rahat alanlar sunması ve daha iyi bir yaşam kalitesi yaratmak üzere kullanılması gerektiğini
savunur.

Robie House, Chicago, USA. 1908-09. Frank Lloyd Wright

https://franklloydwright.org/

https://www.archdaily.com/
 49

https://tr.pinterest.com/pin/3

Lake shore Drive Apartmanı, Chicago, USA. 1951. Miesvan der Rohe.
https://www.archdaily.com/
 50

"Bir ev içinde yaşanan

bir makinedir"…
Le Corbusier.

Viila savoye https://www.arkitektuel.com/villa-savoye-2/

 51

Biçimden yola çıkılarak oluşturulan mimari biçimlenişler

Frank Gehry, Guggenheim Müzesi New Yorkhttps://www.arkitektuel.com/

https://www.archdaily.com/6
 52

Guggenheim Müzesi New Yorkhttps://www.arkitektuel.com/

 53

Le Corbusier Notre Dame du Kilisesi https://www.arkitektuel.com/ronchamp/

 54

Pier Nugi Nerve, Slover Library ,İtalya

https://chrysler.org
 55

Sydney Opera Binası,Jørn Utzon,Avustralya

, https://www.arkitektuel.com/
56
 57

Einstein Kulesi,
https://www.arkitektuel.com,
 58

Yale üniversitesi,Buz hokeyi salonu,Abd,

https://www.arkitektuel.com/

Walt Disney Konser Salonu, Los Angeles

https://www.archdaily.com/
 59

Biçim ve işlev arayışlarının dengelenmesi sonucu ortaya çıkan mimari biçimlenişler

TWA terminal binası Eero Saarinen,New york,

https://www.arkitektuel.com/
https://www.arkitektuel.com/

Biçimin bir amaca yönelmesi hatta zorunlu bir görev taşıması gerekir. Yani biçimin işlevsel bir yanı olmalıdır.
60
 61

Pei, Louvre Müzesi, Paris

https://mimarobot.com
 62

Pei, Louvre Müzesi, Paris, tr.pinterest.com.

 63

SONUÇ

Bir mekân tasarımı, çevresinden, tarihsel değerlerin oluşturduğu kültürden, estetik formundan ve amaca
dönük işlevinden, bağımsız tasarlanmamalıdır. Biçimlendirmede tasarım elemanlarına doğada olduğu gibi
bütünü oluşturma potansiyeli ile yaklaşılmalıdır. Biçim ancak bir işleve karşılık geldiğinde sosyal ve fiziksel
çevreyle bütünleştiğinde gerçeklik kazanır. Böylece işlev, biçim, estetik bütünlüğüne sahip eserler elde
etmek mümkün olacaktır.

Mekân tasarımında sadece biçimsel değerler kendini ifade ederse, işlev görevini yerine getirmemiş olur.
Tasarımın değerini ortaya koyan en önemli şey içeriğe bağlı kalınıp, onu en iyi biçimle ortaya koyma
durumudur. Bilinçli bir tasarımda biçim-işlev ilişkisi sağlıklı kurularak, fiziksel ve psikolojik temelli
ihtiyaçlarının giderilmesi mümkündür.
 64

Teşekkürler..