NARZĘDZIA ANALIZY EKONOMICZNEJ

dr Ewa Kraska
 Pojęcie analizy

Analiza polega na rozłożeniu badanego zjawiska na części składowe.

Proces analizy polega na:

1. Ujawnieniu zależności.
2. Określeniu związków ilościowych.
3. Stwierdzeniu występowania zależności.

W procesie analizy badamy:

- poziom zjawiska
- strukturę zjawiska
- tendencje rozwojowe
 Proces analizy ekonomicznej

Powinien odpowiedzieć na trzy pytania:

1. Kiedy? – określa potrzebę
2. Co analizować? – przedmiot analizy
3. Jak analizować? – metody i narzędzie
 Klasyfikacja analizy

Ze względu na przedmiot analizy:

- wybranego zakresu
- całego zakresu działalności

Ze względu na okres jakiego dotyczy:

- - krótkoterminowa/bieżąca
- średnioterminowa
- długoterminowa

Ze względu na zakres jakiego dotyczy:

- spraw kadrowych
- struktury produkcji
- technicznego wyposażenia przedsiębiorstwa
- technologii produkcji i poziomu jej intensywności
- uzyskiwanych wyników produkcyjnych i ekonomicznych
 Analiza w czasie i przestrzeni

Analiza pionowa – polega na porównywaniu zmian, jakie zaszły w badanym przez nas
obiekcie w ciągu szeregu lat. Może dotyczyć np. zmian w poziomie plonów czy
wydajności zwierząt.

Analiza pozioma – polega na porównywaniu ze sobą różnych obiektów tym samym

czasie np. porównywanie badanego gospodarstwa rolnego z najlepszym w regionie.

Uwaga: Przy porównywaniu wielkości wyrażonych w pieniądzu należy brać pod uwagę
zmiany pieniądza w czasie - inflację.
 Metody analizy

Ilościowe - dotyczą cech mierzalnych. Jakościowe

- Wyróżniamy cechy ilościowe: Dotyczą cech niemierzalnych
 ciągłe - np. wzrost, masa, wiek (w np. płeć, kolor włosów.
rozumieniu ilości dni między datą Cech tych nie można
urodzin a datą badania) zmierzyć, można opisać
 porządkowe (quasi-ilościowe) - np. słowami.
klasyfikacja wzrostu (niski, średni,
wysoki)
 skokowe (dyskretne) - np. ilość
posiadanych dzieci, ilość gospodarstw
domowych, wiek (w rozumieniu ilości
skończonych lat)
Do analizy wykorzystuje się statystykę opisową,
metody matematyczne,
 Wartości zmiennej
Absolutne
Wyrażone są w konkretnych
jednostkach miary i bezpośrednio
informują o jej poziomie.
Względne
Informują o stosunku zmiany
wartości absolutnej tej zmiennej do
poziomu wartości absolutnej z
ustalonego dowolnie tzw. okresu
bazowego.
 Wartości zmiennej

Przykład wartości zmiennej absolutnej

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce w latach 2010-2019 (w zł)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

3 224 3 403 3 530 3 659 3 777 3 908 4 052 4 284 4 590 4 920
Źródło: https://stat.gov.pl/
 Wartości zmiennej

Przykład wartości zmiennej względnej

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce w latach 2010-2019 (w % wzrost w stosunku do roku

poprzedniego)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

1,000 1,056 1,037 1,037 1,032 1,035 1,037 1,057 1,071 1,072
Źródło: https://stat.gov.pl/
 Mierniki dynamiki zjawiska

PRZYROSTY
INDEKSY

BEZWZGLĘDNE WZGLĘDNE INDYWIDUALNE AGREGATOWE

Jednopodstawowe Jednopodstawowe Jednopodstawowe Wielkości absolutnych

Łańcuchowe Łańcuchowe Łańcuchowe Wielkości stosunkowych
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne (jednopodstawowe) – mogą być liczone w stosunku do jednego

okresu (jednopodstawowe) przyjmując wielkość zjawiska w okresie t= 1 za
podstawę mamy:
y2 – y1, y3 – y1, …, yn – y1

Przyjmując wielkość zjawiska w okresie t = k za podstawę mamy:

y1 – yk, y2 – yk, …, yn-1 – yk, yn - yk

 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne (jednopodstawowe)

Przeciętne miesięczne wydatki w

Polsce na alkohol i żywność na 1 osobę
Rok (w zł)
2010 246
2011 254
2012 264
2013 264
2014 263
2015 262
2016 273
2017 286
2018 294
2019 314
Źródło: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/podgrup/tablica
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne (jednopodstawowe)

Przeciętne miesięczne
wydatki na 1 osobę w
Polsce na alkohol i Przyrost absolutny W 2011 r. przeciętne
Rok żywność (w zł) Rok bazowy =2010
miesięczne wydatki na 1
2010 246
2011 254 8
osobę na alkohol i
2012 264 18 żywność wzrosły o 8 zł
2013 264 18 w porównaniu do roku
2014 263 17 2010 r.
2015 262 16
2016 273 27
2017 286 40
2018 294 48
2019 314 68
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne (łańcuchowe) – stale zmieniające się okresu bazowego:

Y2 – y1, y3 – y2, …, yn-1 – yk, yn - yk

∆ t|k= yt – yk – miernik jednookresowy
∆ t|t-1= y1 – yt-1 – miernik łańcuchowy

Przyrosty absolutne informują o ile wzrost (zmalał) poziom zjawiska w okresie

badanym w porównywaniu z jego poziomem w okresie bazowym. Są to
wielkości mianowane, wyrażone w takich samych jednostkach miary jak
badane zjawisko.
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne łańcuchowe

Przeciętne miesięczne
wydatki na 1 osobę w
Polsce na alkohol i Rok bazowy =rok W 2011 r. przeciętne
Rok żywność (w zł) poprzedni
miesięczne wydatki na 1
2010 246
2011 254 8
osobę na alkohol i
2012 264 10 żywność wzrosły o 8 zł
2013 264 0 w porównaniu do roku
2014 263 -1 2010 r.
2015 262 -1
2016 273 11
2017 286 13
2018 294 8
2019 314 20
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)

Przyrosty absolutne (łańcuchowe) – stale zmieniające się okresu bazowego:

Y2 – y1, y3 – y2, …, yn-1 – yk, yn - yk

∆ t|k= yt – yk – miernik jednookresowy
∆ t|t-1= y1 – yt-1 – miernik łańcuchowy

Przyrosty absolutne informują o ile wzrost (zmalał) poziom zjawiska w okresie

badanym w porównywaniu z jego poziomem w okresie bazowym. Są to
wielkości mianowane, wyrażone w takich samych jednostkach miary jak
badane zjawisko.
 Mierniki dynamiki zjawiska (przyrosty)
Przyrostem względnym – nazywamy stosunek przyrostu absolutnego zjawiska do
jego poziomu w okresie bazowym. Bywa on także określony mianem wskaźnikiem
tempa wzrostu.

Przyrosty względne można przedstawić w postaci:

jednopodstawowej:

łańcuchowej:

Informują o ile poziom zjawiska w okresie (momencie) badanym jest wyższy lub
niższy od poziomu zjawiska w okresie (momencie) podstawowym.
 Mierniki dynamiki zjawiska (indeksy)
Indeksy indywidualne – przez indeksy dynamiki rozumiemy mierniki określające
stosunek wielkości badanego zjawiska w dwóch różnych okresach. Przyjmując okres
podstawowy t=k jednopodstawowe indeksy indywidualne można wyrazić
zależnością:

Indeksy łańcuchowe:

Jeżeli indeks jest mniejszy od 1 (od 100%), świadczy to o spadku poziomu badanego
zjawiska: np. i=80% (oznacza spadek o 20%).
Jeżeli indeks jest większy od 1 (od 100%) oznacza to wzrost poziomu zjawiska w okresie
badanym w stosunku do podstawowego: np. i=120% (oznacza wzrost o 20%).
 Mierniki dynamiki zjawiska (indeksy)
Indeksy indywidualne – przez indeksy dynamiki rozumiemy mierniki określające
stosunek wielkości badanego zjawiska w dwóch różnych okresach. Przyjmując okres
podstawowy t=k jednopodstawowe indeksy indywidualne można wyrazić
zależnością:

Indeksy łańcuchowe:

Jeżeli indeks jest mniejszy od 1 (od 100%), świadczy to o spadku poziomu badanego
zjawiska: np. i=80% (oznacza spadek o 20%).
Jeżeli indeks jest większy od 1 (od 100%) oznacza to wzrost poziomu zjawiska w okresie
badanym w stosunku do podstawowego: np. i=120% (oznacza wzrost o 20%).
 Bazy danych

Główny Urząd Statystyczny (GUS), https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start

Narodowy Bank Polski (NBP), https://www.nbp.pl/
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, https://www.imf.org/en/Data
Bank Światowy, https://www.worldbank.org/en/home
OECD, https://data.oecd.org/
Eurostat, https://ec.europa.eu/eurostat/web/main/data/database
Komisja Europejska, https://ec.europa.eu/info/index_en
 Dane statystyczne

Szeregi czasowe - zbiór wartości zmiennej ekonomicznej w kolejnych

okresach.
 Dane statystyczne

Dane przekrojowe – informują o strukturze zjawiska.

Dane przerkojowe często prezentowane są na wykresach kołowych.