İNSAN ZEKASI

Hazırlayan:ARŞ.GÖR.DR.UFUK ILGIN
Danışman:PROF.DR.SERPİL DEMİRAĞ
SUNUM PLANI
1.Giriş
2.Zekanın Tanımlanması
3.Zekaya Farklı Yaklaşımlar ve Kuramlar
4.Zeka Testleri Neyi Ölçüyor,Nasıl Ölçüyor?
4.1.Zeka Testleri
5.Düşük ve Üstün Zekalı Bireyler
5.1.Zeka Gerilikleri ve Zihinsel Gelişim Bozuklukları
5.2.Üstün Zekalılar
1.GİRİŞ
Zeka nedir?
Zeki kimdir?
Kuzey Amerika ‘da çok okuyan ,iyi yazan ,akıcı
konuşan ,sosyal açıdan yeterli biri
Mikronezya adalarında denizde haritasız yön
bulan
Adaptasyon?
2.ZEKANIN TANIMLANMASI
Performans farklılakları

Öğrenme ve uyum (adaptasyon)

Genel bir yetenek paketi

Genel olarak,zeka ve zihinsel yeteneklerin bilişsel
yetenekler olduğu hem öğrenme hem de uyuma
yardım ettiği kabul edilir

Pek çok araştırmacı,zekanın ,muhakeme

etme,planlama,sorun çözme,soyut düşünme,hızlı
düşünme vs.içeren genel bir yetenek olduğunu
düşünür
3.ZEKAYA FARKLI YAKLAŞIM ve KURAMLAR
4000 yıl önce Çin’de…
Sir Francis Galton (1822-1911):zeka fikri
Kalıtsal Deha(1869),4 ana fikir;
1) Zekanın bir düzeyi\derecesi vardır.
2) İnsanlar arasındaki zeka derecesi farklılıkları bir çan eğrisi
ya da normal dağılım oluşturur
3) Zeka,bir tek doğru cevabı olan nesnel testlerle ölçülür
4) İki test sonucunun birbiriyle ilişkili olup olmadığı istatistik
prosedürle belirlenebilir.
C.Spearman: Zeka genel bir yapı ;
Genel zeka,Özel zeka
Thurstone: 7 bileşen
Uzay\mekan yeteneği,algısal hız,sayısal
yetenek,sözel yetenek,bellek,kelime bilgisi,akıl
yürütme
R.B.Cattell : 2 küme
Kristalize (billurlaşmış) zeka,Akıcı zeka
Vernon: Genel zekanın 2 alt boyutu ; sözel-
sayısal(eğitimsel) zeka ,mekanik-uzamsal zeka

Guilford:Çok bileşenli zeka .Çok yüzlü bir

küp.yaratıcılık da var!
(şekilsel,anlamsal,sembolik,davranışsal)

Sternberg:Kültür ve işlev önemlidir.3 aşamalı

başarılı zeka kuramı;1)analitik zeka,2)yaratıcı
zeka,3)pratik zeka
Sternberg’in 3 aşamalı başarılı zeka kuramı;
Zekice davranış,bireyin,hem kültürün hem de
kendisinin beklenti ve gerekleri dahilinde bu üç
alandaki özelliklerini dengeleyerek başarılı
olmasını içerir.
Bu kurama göre zeka,gerçek dünyada etkili bir
şekilde performans göstermeyi sağlayan geniş bir
yetenekler kümesidir.
Analitik zeka: Kendini düzenleme,üst bilişsel
bilgi ve strateji kullanımı .

Yaratıcı zeka:Yeni ,alışılmadık durumlar ve

işlerdeki performans

Pratik zeka:Bağlama uygun en etkili davranışları

seçerek çevreye uyum sağlama ve onu
değiştirebilme yeterliliği
H.Gardner’in çoklu zeka kuramı (8 farklı zeka türü);

Mantıksal-matematiksel zeka

Dilsel zeka,doğa zekası,müzikal zeka

Uzamsal zeka,bedensel-kinestetik zeka

Kişiler arası zeka,içsel zeka,

Zeka kağıt kalem testleriyle değerlendirilemez!

4.ZEKA TESTLERİ
,NEYİ NASIL
ÖLÇÜYOR
Görevler,sorular,gözleml
er

Test
uyarlama,standardizasy
on

Eğitimli testör

30-90 dk

Güncel
normlar(karşılaştırılabili
rlik
Zekanın değerlendirilmesi için zekice davranışı
tanımladığı kabul edilen nitelikleri yoklayan görev
veya sorular kullanılmakta ve bireyin performansı
doğrudan gözlenerek test edilmektedir.

Örneğin;bellek kapasitesinin zekanın bir bileşeni

olduğu varsıyılıyorsa,kısa süreli belleği yoklayan
görevler kullanılır(belirli uzunlukta verilen
anlamsız hecelerin tekrarı gibi).
Bu örnekteki gibi görevlerden oluşan ölçme
araçlarına kabaca test demek mümkündür

Ancak,test standart bir ölçme yoludur,bu yüzden

materyal,yönerge,sıra vb.özellikler bakımından
standart uygulanmak üzere tasarlanmıştır.
Zeka testlerinden bir puan elde eilir.
IQ(intelligence quotient):zeka katsayısı
IQ hesaplayabilmek için,elde edilen ham puanın
hangi yaş aralığına denk olduğunu gösteren
normların olması gereklidir.
Bu normlar ilgili ülkeye ait değerler olmalıdır
Testten elde edilen ham puan norm tablosuyla
zeka yaşına dönüştürülür.
IQ=(Zeka yaşı\takvim yaşı)*100 ile elde edilir
4.1.ZEKA TESTLERİ
İlk zeka ölçeği; Fransa Eğitim Bakanlığı

A.Binet(1857-1911) ve T.simone (1873-1961)

tarafından 1905 yılında Binet-Simon Ölçeği

Stanford Üniversitesinden L.M.Terman tarafından

1926 yılında düzenlenen Stanford-Binet Zeka
Testi(ilk IQ)
Wechsler tarafından 1939’da hem yetişkin(WAIS)
hem çocuklar (WISC) için ayrı ayrı sözel ve
performans puanları

Güncel sürümler:WAIS-IV ve WISC-V (Ülkemizde

kullanılmaktadır)
5.DÜŞÜK VE ÜSTÜN
ZEKALI BİREYLER
90 -110 IQ
normal kabul
edilir.

Nüfusun zeka
açısından normal
dağılımının iki
ucu :70 den
düşük ve 130 ‘dan
fazla
5.1.ZEKA GERİLİKLERİ
Zihinsel eksiklik yada yetersizliği ifade etmek için
kullanılan genel bir terim
APA: Genel zihinsel işlevlerde önemli ölçüde
ortalamanın gerisinde ve buna bağlı olarak
uyumsal işlevlerde önemli engelleri olma durumu
‘’Zihinsel gelişim bozukluğu’’
Bireyin düşük IQ’ya sahip olması zeka geriliği
tanısı alması için yeterli değil!
Zihinsel gelişim bozuluğu ;

Hafif (50-70)

Orta(30-50)

Ağır (20-30)

Çok ağır (<20) IQ altında olan bireyler

İleri seviyeli bozukluklarda hem biyolojik hem de
çevresel etmenlerin rolü vardır;
Down sendromu ,Fenilketonuri,Fiziksel travma

İlgi ve özenle yetiştirme ,uygun ve etkili eğitim

programları ile fiziksel çevreye uyum sağlanabilir
5.2.ÜSTÜN ZEKALILAR
IQ’su 130 ve üstü olanlar

Sternberg,üstün zekayı ,zekayı oluşturan

bileşenlerin etkili kullanımı olarak tanımlamaktadır.

Üstün zekalı olmak için yalnızca yüksek IQ yeterli

değil,yaratıcılık ve belirli problemlere veya
performans alanlarına karşı yüksek adanmışlık da
olmalı
Üstün zekalı olmak ile akademik başarı arasında
doğrudan bir ilişki yok
Ahlaki ve sosyal akıl yürütmede vasat olabilirler
Tuhaf görünmek,ayrı tutulmak,zenginleştirilmiş
çevreler
Neden belirili bireylerde?Nedenini açıklamak zor
KAYNAKLAR
1) Gerrig, R.J. ve Zimbardo, P.G. (2012),Psikıloji ve yaşam,Nobel Yayınları

2) Morris,C.G.(2007),Psikolojiyi Anlamak.TPD

3) Plotnik,R.(2009).Psikolojiye Giriş ,Kaknüs Yayınları

4) Solso,R.L,Maclin,K.M ve Maclin, O.H.(2007),Bilişsel Psikoloji,Kitabevi

5) Sternberg, R.J. (2005). The Triarchic Theory of Successful Intelligence.

Bulunduğu eser: D.P.Flanagan veP.L.Harrison (Ed.). Contemporary Intellectual
Assesment

6) Chen, J. ve Gardner, H. (2005). Assesment Based on Multiple-Intelligence

Theory. Bulunduğu eser:D.P.Flanagan ve P.L.Harrison (Ed.). Contemporary
Intellectual Assesment