เรื่อง การเคลื่อนที่และการหมุนเวียนของอากาศ

ตอน แรงที่เกิดจากการหมุนรอบตัวเองของโลก

รัมภา ศรีบางพลี
 จุดประสงค์การ
เรียนรู้

อธิบายผลของแรงที่เกิดจากการหมุนรอบ
ตัวเองของโลกต่อการเคลื่อนที่ของอากาศ

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ความกด
ความกดอากาศ อากาศควรจะเคลื่อนที่
อากาศสูง
สูง จากบริเวณประเทศจีน
หรือเขตไซบีเรียมาสู่
ประเทศไทยในทิศทางใด
ความกดอากาศต่ำ
ความกด
อากาศต่ำ

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ความกด ความกด
อากาศสูง อากาศสูง

ความกด ความกด
อากาศต่ำ อากาศต่ำ

รูป รูป
1
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 2
 เพราะเหตุใดมรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือ
จึงเคลื่อนที่ในแนวทิศ
ตะวันออกเฉียงเหนือ
ไปทางทิศตะวันตก
เฉียงใต้

รูป มรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 กิจกรรมการเคลื่อนที่ของวัตถุบน
พื้นที่กำลังหมุน
จุดประสงค์
กิจกรรม
1. อธิบายลักษณะการเคลื่อนที่ของ
วัตถุบนพื้นที่หยุดนิ่งและบนพื้นที่
กำลังหมุน
2. อธิบายลักษณะการเคลื่อนที่ของ
วัตถุบนผิวโลกใน ซีกโลกเหนือ
และในซีกโลกใต้โดยใช้แบบจำลอง
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วัสดุ –
อุปกรณ์
1.ดินน้ำมันก้อนใหญ่ 1 ก้อน
2. สีผสมอาหาร 1 ขวด
3. กระดาษเทาขาว
ขนาด 50 เซนติเมตร x 50 เซนติเมตร 2
แผ่น
4. แผ่นพลาสติกลูกฟูก
ขนาด 60 เซนติเมตร x 60 เซนติเมตร 2
แผ่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วัสดุ –
อุปกรณ์
5. หมุดทองเหลืองสองขา หรือหมุดติดบอร์ด
หัวแบน 2 อัน
6. ตะเกียบ 1 คู่
7. ภาชนะใส่สีผสมอาหาร 1
ใบ

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วิธีการทำ
กิจกรรม
1. จัดทำชุดอุปกรณ์

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วีดิทัศน์แสดงการจัดชุด
อุปกรณ์

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วิธีการทำ
กิจกรรม

ศูนย์สู
ตร
2. นำแท่นดินน้ำมันมาวางบนแผ่น
จำลองซีกโลกเหนือ โดยให้ปลาย
ด้านล่างอยู่ที่ตำแหน่งขั้วโลก
3. ใช้ตะเกียบคีบดินน้ำมันชุบสีผสม
อาหารที่เตรียมไว้แล้วปล่อยดิน
น้ำมันจากแท่นให้มีทิศทางจาก
ตำแหน่งขั้วโลกเหนือไปยังศูนย์สูตร
โดยไม่หมุนแผ่นจำลอง ซีกโลก
สังเกตเส้นทางการเคลื่อนที่ของ
ดินน้ำมัน และบันทึกผล
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วิธีการทำ
กิจกรรม
4. ทำเช่นเดียวกับข้อ 1 และ 2 แต่เปลี่ยนเป็ นแผ่น
จำลองซีกโลกใต้ ดังรูป
ศูนย์สู
ตร

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วิธีการทำ
กิจกรรม
5. ทำเช่นเดียวกับข้อ 1 ถึง 3 แต่แผ่นจำลองซีกโลก
เหนือให้หมุนทวนเข็มนาฬิกา และแผ่นจำลองซีกโลก
ใต้ให้หมุนตามเข็มนาฬิกา สังเกตเส้นทางการเคลื่อนที่
ของดินน้ำมันและบันทึกผล
ศูนย์สู

ศูนย์สู
ตร

ตร

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 วิธีการทำ
กิจกรรม
6. ทำเช่นเดียวกับข้อ 4 แต่เปลี่ยนตำแหน่งวางแท่นดิน
น้ำมัน โดยให้ปลายด้านล่างหัน
จากด้านศูนย์สูตรเข้าสู่ขั้วโลก ดังรูป
ศูนย์สู

ศูนย์สู
ตร

ตร
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ตัวอย่าง กรณี 1 ปล่อยดินน้ำมันจากขั้ว
สมมติฐาน โลกไปยังศูนย์สูตร

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ตัวอย่าง กรณี 2 ปล่อยดินน้ำมันจาก
สมมติฐาน ศูนย์สูตรไปยังขั้วโลก

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 หยุดวีดิทัศน์เพื่อทำ
กิจกรรม

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ผลการทำ
กิจกรรม

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ผลการทำ
กิจกรรม

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
1. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่ง
ขั้วโลกเหนือไปยังศูนย์สูตร เส้น N
ทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมัน ใน P
ขณะที่หมุนและไม่หมุนแผ่นจำลอง
ซีกโลก เหมือนกันหรือแตกต่างกัน
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่
อย่างไร
ของดินน้ำมันแตกต่างกัน โดยใน ศูนย์สูตร

ขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ดิน
น้ำมันมีการเคลื่อนที่เป็ นเส้นตรง
แต่ในขณะที่หมุนแผ่นจำลองซีก
โลกเหนือในทิศทวนเข็มนาฬิกา ดิน N
น้ำมันมีการเคลื่อนที่เป็ นเส้นโค้งเบน P
จากแนวเดิมในทิศตามเข็มนาฬิกา
สวนทางกับการเคลื่อนที่ของแผ่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
2. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่ง
ศูนย์สูตรไปยังขั้วโลกเหนือ เส้น N
ทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมัน ใน P
ขณะที่หมุนและไม่หมุนแผ่นจำลองซีก
โลก เหมือนกันหรือแตกต่างกัน
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่ของ ศูนย์สูตร
อย่างไร
ดินน้ำมันแตกต่างกัน
โดยในขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีก
โลก ดินน้ำมันมี
แต่ในขณะที่หมุนแผ่นจำลองซีก การ N
เคลื่อนที่เป็ นเส้นตรง
โลกเหนือในทิศทวนเข็มนาฬิกา ดิน P
น้ำมันมีการเคลื่อนที่เป็ นเส้นโค้งเบน
จากแนวเดิมในทิศตามเข็มนาฬิกา
สวนทางกับการเคลื่อนที่ของแผ่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
3. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่งขั้ว
N
โลกเหนือไปยัง ศูนย์สูตร
P
หรือปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่ง
ศูนย์สูตรไปยัง ขั้วโลก
เหนือ เส้นทางการเคลื่อนที่ของดิน ศูนย์สูตร
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่ของ
น้ำมันขณะกำลังหมุนนั้น เหมือนกัน
ดินน้ำมันเหมือนกัน
หรือต่างกันอย่างไร โดยดินน้ำมันมีการ
เคลื่อนที่เบนเป็ นเส้นโค้งเมื่อเทียบกับ N
เส้นทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมันใน P
ขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก โดย
จะเคลื่อนไปในทิศทางตรงข้ามกับการ
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
4. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่งขั้ว S
โลกใต้ไปยังศูนย์สูตร เส้นทางการ P
เคลื่อนที่ของดินน้ำมัน ในขณะที่หมุน
และไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่ของ เหมือน
กันหรือแตกต่างกันอย่างไร
ดินน้ำมันแตกต่างกัน โดยในขณะที่ไม่ ศูนย์สูตร

หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ดินน้ำมันมี
แต่ในขณะที่หมุนแผ่นจำลองซีก
การเคลื่อนที่เป็ นเส้นตรง
โลกตามเข็มนาฬิกา ดินน้ำมันมีการ SP
เคลื่อนที่ไปในทิศตรงข้ามกับการหมุน
โดยดินน้ำมันมีการเคลื่อนที่เบนเป็ นเส้น
โค้งเมื่อเทียบกับเส้นทางการเคลื่อนที่
ของดินน้ำมันในขณะที่ไม่หมุนแผ่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
5. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่ง
ศูนย์สูตรไปยังขั้วโลกใต้ เส้นทางการ S
เคลื่อนที่ของดินน้ำมัน ในขณะที่หมุน P
และไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่ของ
เหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร ศูนย์สูตร
ดินน้ำมันแตกต่างกัน โดยในขณะที่ไม่
หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ดินน้ำมันมี
แต่ในขณะที่หมุนแผ่นจำลองซีก
การเคลื่อนที่เป็ นเส้น
โลกตามเข็มนาฬิกา
ตรง ดินน้ำมันมีการ SP
เคลื่อนที่ไปในทิศตรงข้ามกับการหมุน
โดยดินน้ำมันมีการเคลื่อนที่เบนเป็ น
เส้นโค้งเมื่อเทียบกับเส้นทางการ
เคลื่อนที่ของดินน้ำมันในขณะที่ไม่หมุน
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย ศูนย์สูตร

กิจกรรม
6. เมื่อปล่อยดินน้ำมันจากตำแหน่งขั้ว S
โลกใต้ไปยังศูนย์สูตร หรือปล่อยดิน P
น้ำมันจากตำแหน่งศูนย์สูตรไปยังขั้ว
โลกใต้ เส้นทางการเคลื่อนที่ของดิน
น้ำมันขณะกำลังหมุนนั้น เหมือนกัน ศูนย์สูตร
แนวคำตอบ เส้นทางการเคลื่อนที่ของ
หรือต่างกันอย่างไร
ดินน้ำมันเหมือนกัน โดยดินน้ำมันมีการ
เคลื่อนที่เบนเป็ นเส้นโค้งเมื่อเทียบกับ SP
เส้นทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมันใน
ขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก โดย
จะเคลื่อนไปในทิศทางตรงข้ามกับการ
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 คำถามท้าย
กิจกรรม
7. เส้นทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมัน
บนแผ่นจำลองซีกโลกเหนือและซีกโลก
ใต้ขณะกำลังหมุนนั้น เหมือนกันหรือ
ต่างกันอย่างไร
แนวคำตอบ การหมุนแผ่นจำลองซีก
โลกส่งผลให้ดินน้ำมัน
เคลื่อนที่เบนเป็ นเส้นโค้ง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ซีกโลก
เหนือ
ศูนย์สูตร ศูนย์สูตร

NP NP

ดินน้ำมันจะเคลื่อนที่ไปจากเส้นทางการเคลื่อนที่ของ
ดินน้ำมันในขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ในทิศ
ตามเข็มนาฬิกา สวนทางกับการเคลื่อนที่ของแผ่น
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ซีกโลกใต้
ศูนย์สูตร ศูนย์สูตร

SP SP

ดินน้ำมันจะเคลื่อนที่เบนไปจากเส้นทางการเคลื่อนที่
ของดินน้ำมันในขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ใน
ทิศทวนเข็มนาฬิกาสวนทางกับการเคลื่อนที่ของแผ่น
จำลองซีกโลก
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 สรุป
กิจกรรม
เส้นทางการเคลื่อนที่ของดินน้ำมันแตกต่างกัน
เมื่อหมุนและไม่หมุน แผ่นจำลองซีกโลก โดยใน
ขณะที่ไม่หมุนแผ่นจำลองซีกโลก ดินน้ำมันมี
การเคลื่อนที่เป็ นเส้นตรง
แต่เมื่อหมุนแผ่นจำลองซีกโลกส่งผลให้ดินน้ำมัน
เคลื่อนที่เบนเป็ นเส้นโค้งไปในทิศตรงข้ามกับการหมุน
ทั้งในแผ่นจำลองซีกโลกเหนือและแผ่นจำลองซีกโลก
ใต้
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 ตรวจสอบ ให้เขียนลูกศรแสดงทิศทางการ
ความเข้าใจ เคลื่อนที่ของอากาศระหว่างเส้นความ
กดอากาศเท่าบริเวณซีกโลกเหนือ
และบริเวณซีกโลกใต้ พร้อมทั้งแสดง
เหตุผลประกอบ
ซีกโลก
เหนือ
ศูนย์สูตร

ซีกโลก
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ใต้
 แรงสู่ศูนย์กลาง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 แรงสู่ศูนย์กลาง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 แรงเสียดทาน

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 แรงเสียดทาน

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
 สรุปเนื้อหาในบท
เรียน
การหมุนรอบตัวเองของโลกทำให้เกิดแรงคอริออ
ลิสซึ่งส่งผลให้อากาศเคลื่อนที่เบนเป็ นเส้นโค้ง ใน
ทิศทางตรงข้ามกับทิศทางการหมุนรอบตัวเองของโลก
ทั้งในซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้
นอกจากแรงคอริออลิสแล้ว ยังมีแรงสู่ศูนย์กลาง
และแรงเสียดทานที่มีผลต่อทิศทางและอัตราเร็วในการ
เคลื่อนที่ของอากาศ

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี