SAGALASSOS HEYKELCİLİĞİ

KONUMU VE TARİHÇESİ
Burdur/Ağlasun’un 7 kilometre kuzeyinde, Akdağ yamaçlarında (37° Kuzey, 30° Doğu)
- İlk tespiti 1706’da Fransız gezgin Paul Lucas tarafından yapılmıştır.
- İlk kullanım görme M.Ö. 10.000’lere dayanır.
- M.Ö. 3. bin sonlarında Luvilerin yerleştiği, kentin isminin Hitit metinlerinde geçen, Luvice kökenli
“salavassa”dan (yüksek kayalıktaki kale) geldiği düşünülmektedir.
- Kentin adı yazılı kaynaklarda ilk kez M.Ö. 333’te III. Alexandros’un kenti kuşatması neticesinde yer alır.
- M.Ö. 281’de Suriye Seleukos topraklarının parçası haline gelir. M.Ö. 188-133 arasındaki Apameia Barış
Antlaşması’ndan sonra Attalosların yönetimindeki Bergama Krallığı’nın parçası olur. M.Ö. 25’te Roma’ya
bağlanır ve asıl gelişmesi bundan sonra olur. M.S. 6. yy. başı ve 7. yy. ortalarında yaşanan depremlerle şehir
yıkılır.
PUBLIUS AELIUS HADRIANUS (117-
138)
Buluntu yeri: (SA-2007-RB2-58-77) Roma
İmparatorluğu Hamamı (2007 yılı)

Özellikleri: 4,5 m yüksekliğe sahip, beyaz

Dokimeion mermeri, başın arkasında
ahşap gövdeye oturtulması için kullanılan
zıvana deliği mevcut.
Yoğun matkap işçiliği,
İdealize edilmiş baş,
Gözbebeği ve irisin işlenmemesi,
Tüm detayları üç boyutlu olarak işlemiş,
En az iki adet erken dönem Hadrian
portresinin birleşimine heykeltraşın kendi
yorumunu katarak oluşturduğu düşünülür.

M.S. 118-125 yılları arasına

tarihlendirilebilir.
MARCUS AURELIUS
161-180
Buluntu yeri: (SA-2008-RB2-
147-192) Roma İmparatorluğu
Hamamı (2008 yılı)

Özellikleri: Baş, kolları ve

bacakları beyaz mermerden,
gövdesi muhtemelen ahşaptan
oyulmuş ve altın kaplamayla
giydirilmiş tunç bir levhadan
oluşmaktaydı. Yaklaşık 5 m
yüksekliğe sahip. Boynun
altındaki zıvana deliği ahşap bir
gövdeye oturtulduğunu
gösteriyor.
Yoğun matkap işçiliği,
İdealize edilmiş baş,
İlk başlarda Marcus
Aurelius’a ait olduğu
düşünülen heykelin son
zamanlarda Septimius
Severus’a ait olabileceği
düşüncesi hakim olmakla
Tarih olarak 193-200 yılı
aralığını verir.
Dokimeion mermerinden
yapılmış muhtemel bir
tanrı heykeli.

Buluntu yeri: Yukarı Agora –

Orta Antonin
Nymphaeum’u (devşirme)
(1994)

Heykelin kaidesine
hastalıktan iyileşme sonrası,
adak olarak çok sayıda
tunçtan minyatür ayak
figürü sokulmuştur. Benzeri
minyatür ayaklar aynı
heykeltraşın yaptığı
Asklepios heykeli ve daha
geç bir döneme ait Koronis
(Asklepios’un annesi)
heykelinde de görülür.

M.S. 2. YY. başları

 Genç Bir Soylu Erkek Başı

Buluntu yeri: (SA-1994-H-201) Yukarı

Agora’nın kuzeybatısındaki bir terasta,
Kuzeybatı Heroon’un yakınlarında bir
gövde parçasıyla beraber bulunmuştur
(1994). Gövde, kahramanlara özgü
biçimde çıplaktır.

Özellikleri: Beyaz Dokimeion mermeri,

2,80 – 3 m. yüksekliğindeki bir heykele
aittir.

Dalgalı ve hareketli saç,

İdealize edilmiş baş,
Sakalsız betimleme,
Gözbebeği ve irisin işlenmemesi,
Boynun S biçimli yapısı

M.S. 1. yy. Augustus Dönemi

 KADIN PORTRESİ

Buluntu yeri: Yukarı agoranın kuzeydoğu

kesimi (1994)

Özellikleri: 1,5 m yüksekliğinde, bej

kireçtaşı

Melonen-frisur tarzında

M.S. 200-235 arası

 TYCHE (ŞANS TANRIÇASI)
HEYKELİ BAŞI VE GÖVDESİ
Buluntu yeri: (SA-2000-LA-154)
Aşağı Agora’nın kuzey kenarında
yer alan Erken Hadrian
Nymphaeum’u

Özellikleri: Beyaz mermer (kökeni

belli değil), 80 Y x 83 G x 39 K cm

Aynı çeşmede bulunan diğer Tyche

heykeli gibi Ephesos Herası’nın bir
kopyası olarak betimlenmiştir. İki
heykel de aynı dönemde aynı
atölyede üretilmiştir. Kayıp olan sağ
kolu havaya kalkmış durumda, sol
kolunda ise bereketi temsil eden
cornucopia vardır. Başında ilahi
gücü temsil eden bir taç, üzerinde
chiton ve himation görülür.
Gözbebeği ve irisin olmaması,
matkap işçiliği bize M.S. 120 civarını
verir.
 HYGEIA VE HYPNOS
Buluntu yeri: (SA-2019-SS1-63-203) Sütunlu caddenin
en kuzeyindeki dört yol ağzına yakın bir nokta

Özellikleri: Beyaz mermer, kökeni belirlenmemiş olsa

da stilistik özellikleri muhtemelen Dokimeion lahit
atölyesinde yapıldığını gösterir. (78 cm x 26.5 cm x 13
cm)

Asklepios’un kızı, sağlık tanrıçası Hygeia, göğsünün

altında kemerle kavuşturulmuş bir chiton ile tasvir
edilirken sol ayağının dibinde çocuk olarak betimlenmiş
uyku tanrısı Hypnos uyurken görülür.

Gözbebeklerinin işlenmiş olması,

Sanatta bozulmaların görülmesi,
Kıyafetteki şematik kıvrımlar,
M.S. 2. – 3. yy. konutlarına ait diğer 7 heykelle birlikte
devşirme malzeme olarak Aşağı Agora’nın güneyindeki
sütunlu caddenin onarımında kullanılmış olması bize 3.
yy. (250-260 yılları)’a ait olduğunu gösterir.
 KANATLI ZAFER TANRIÇASI
(NİKE/VİCTORİA)

Buluntu yeri: (SA-2000-LA-157) Erken

Hadrian Çeşmesi’nin Severuslar
Dönemi’ne ait havuzu

Özellikleri: Beyaz mermer, kökeni belli

değil. (147x33x33 cm)

Zafer tanrıçası kemerli peplosunun

eteklerini her iki yandan elleri ile
yukarıda toparlamış halde
betimlenmiştir. Başında kurdeleli bir
çelenk vardır. Bu dekoratif tasarım
muhtemelen, Pisidia’dan asker toplayan
Severusların Partlara karşı zaferini
simgelemektedir.

Gözbebekleri işlenmiştir,
Sanatta bozulmalar başlamıştır,
M.S. 2. yy. Sonlarına tarihlenir.
 APOLLO KLARIOS (BİLİCİ)

Buluntu yeri: Hadrian Çeşmesi

Özellikleri: 3 mt. yüksekliğe 4.5 ton ağırlığa

sahip, Afrodisias mermerinden yapılmıştır.

Yeri, M.S. 129 – 132 yıllarında şehrin ileri

gelenlerinden birisinin Hadrian onuruna
yaptırdığı çeşmenin alt katındaki merkezi niştir.
Gözbebekleri ve iris işlenmemiştir,
Saçlarda matkap işçiliği görülür.
 ZEUS BÜSTÜ

Buluntu yeri: Çeltikçi (Sagalassos

territoriumu)

Özellikleri: Kireçtaşı, 87x63x43 cm

Sakallı ve uzun dalgalı saçlı bir erkek,

sol omzu üzerinden sarkan chimation
sağ göğsünü açıkta bırakır.

Yazıtta: Meyve veren Zeus

 DEMETER HEYKEL BAŞI

Buluntu yeri: (SA-2003-LAN2-19) Geç

Hadrian Çeşmesi’nin havuzu

Özellikleri: Beyaz mermer (kökeni belli

değil), yaklaşık 3.20 m yüksekliğindeki
heykelin başıdır.

Bir ana tanrıçaya özgü şekilde başının

arkası örtülüdür, başında kendisini
tanımlayan tacı vardır.

Saçlar oldukça hareketli ve kıvrımlıdır,

Yoğun matkap işçiliği görülür,
Gözlerde iris verilmiş ancak gözbebeği
verilmemiştir,
M.S. 125 – 130 arası
 KADIN HEYKEL BAŞI

Buluntu yeri: (SA-2009-TAS-110-308)

Demirli’de özel arazide bulunmuştur
(Sagalassos territoriumunun güneybatısı)

Özellikleri: Beyaz kireçtaşı, 27.5x25x20

cm

Yerel bir heykeltraş tarafından

yontulmuştur. Marcus Aurelius dönemi
kadın portrelerinde olduğu gibi saçlar
dalgalı ve geride toplanmıştır (Genç
Faustina). Başındaki örtü erdemliliğini
vurgular.

M.S. 160 – 175 arasına tarihlenebilir.

 POSEIDON HEYKELİ

Buluntu yeri: (SA-2003-LAN2-20) Geç Hadrian

Çeşmesi

Özellikleri: Beyaz Dokimeion mermeri,

170x80x44 cm

Sağ kolunda bir denizatı, sol elinde uçları eksik

yabası yer alır. Heykeli destekleyen ağaç
kütüğüne dayanmış bir yunus bulunmaktadır.
Heykelin pozunda Polykleitos’un eserlerinden
esinlenilmiştir.

M.S. 2. yy. ortalarına tarihlenir.

 DIONYSOS VE SATYR

Buluntu yeri: Antoninler Çeşmesi

Özellikleri: 2,19 m, Aphrodisiaslı bir usta

tarafından Aphrodisias mermerinden
yontulmuştur.

Dionysos sarhoş olarak betimlenmiş ve Satyr’e

yaslanırken görülmektedir. Sol elinde şarap
kadehi tutar. Sağ eli ve kolunun bir kısmı
başının üzerindedir.

M.S. 160 – 180 yıllarına tarihlenir.

 KAYNAKÇA

Poblome, J., Vandam, R., Stroobants, F., Cleymans, S., Uytterhoeven, I., Bes, P., ... & De Silva, N.
(2019). Bir Zamanlar Toroslarda: Sagalassos/Meanwhile in the Mountains: Sagalassos. Yapı Kredi
Yayınları.
Waelkens, M., Poblome, J., Rynck, Patrick de, & Provinciaal Gallo-Romeins Museum te Tongeren.
(2011). Sagalassos : City of dreams / Marc Waelkens, Jeroen Poblome ; Patrick De Rynck,
ed. Gent?]: Openbaar Kunstbezit Vlaanderen.
https://photos.app.goo.gl/W5gYqWdZpC2szpAMA
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/burdur/gezilecekyer/sagalassos-antik-kenti
http://www.sagalassosvakfi.org/tarihce/
https://burdur.ktb.gov.tr/TR-155349/sagalassos.html
https://www.fibhaber.com/iste-peribacalarini-dunyaya-tanitan-adam-paul-lucas
https://fosmanca.art/genel/sagalassos-antik-kenti/
https://metinakgun.wordpress.com/2017/09/01/sagalassos/
https://ecency.com/hive-138975/@damla/sagalassos-a-hidden-gem-in
https://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2008/08/080826_sagalassos.shtml
https://turkishmuseums.com/blog/detail/sagalassos-ta-mutlaka-gormeniz-gereken-4-eser/1005
6/1
https://www.naturadergi.com/anasayfa/bir-zamanlar-toroslarda-sagalassos/
https://my.matterport.com/show/?m=JzamAD7w6a6
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/burdur/gezilecekyer/burdur-muzesi
https://www.romeartlover.it/Sagalassos2.html