.

აგრარული მეცნიერებებისა და
ბიოსისტემების ინჟინერინგის
ფაკულტეტი
ბაქტერიების კულტივირების მეთოდები მყარ და თხევად საკვებ
არეებში.
ბაქტერიების რაოდენობის განსაზღვრის მეთოდები. სერიული
განზავების მეთოდი, სიღრმული კულტივირების და ჯამზე
განაწილების მეთოდები. ბაქტერიების რაოდენობის გამოთვლა
პეტრის ჯამზე კოლონიების დათვლით (კწე/გრ).
წონითი და სპექტროფოტომეტრული მეთოდები.
ანაერობული მიკროორგანიზმების კულტივირების
თავისებურებანი

ლექტორი: ლია ამირანაშვილი

E-mail: l.amiranashvili@gtu.ge
 სერიული განზავება
(Serial Dilution Method)

მაგალითი:
რძის 1 მლ შეიცავს 10 000 ბაქტერიას.
თუ ამ ნიმუშის 1 მლ-ს ჩავთესავთ პეტრის ჯამზე, საკვებ არეზე განვითარდება
10 000 კოლონია, შესაბამისად, კოლონიების რაოდენობა არ იქნება თვლადი.
თუ ამ ნიმუშის 1 მლ-ს გადავიტანთ სინჯარაში, რომელშიც ჩასხმულია
სტერილური ონკანის წყლის (ან ფოსფატური ბუფერი, ან ფიზიოლოგიური
ხსნარი) 9 მლ, ამ სინჯარის თითოეულ მლ-ში იქნება 1000 ბაქტერია და ა.შ.
 ცოცხალი უჯრედების განსაზღვრა
ჯამებზე სიღრმული კულტივირების მეთოდით
(The Pour-Plate Technique)
1. მოახდინე სინჯარა 1-ის ინოკულირება შერეული ბაქტერიული კულტურით
ასეპრიკური ტექნიკის გამოყენებით (სტერილობის დაცვით). კარგად შეურიე. ეს
შეესაბამება 10-1 განზავებას
2. გადაიტანე სინჯარა 1-დან სინჯარა 2-ში 1 მლ. კარგად შეურიე. ეს შეესაბამება
10-2 განზავებას
3. გადაიტანე სინჯარა 2-დან სინჯარა 3-ში 1 მლ. კარგად შეურიე. ეს შეესაბამება
10-3 განზავებას და ა.შ.
4. გადაიტანე სინჯარა 3-დან ჯამ 3-ში; სინჯარა 2-დან ჯამ 2-ში და სინჯარა 1-დან
ჯამ 1-ში 1-1 მლ სუსპენზიები. დაასხით 48-50°C-მდე გაგრილებული
აგარიზებული საკვები არე თითოეულ ჯამსა და წრიული მოძრაობით
ფრთხილად შეურიეთ მიკრობული სუსპენზიის 1 მლ საკვებ არეს, ისე, რომ არ
შეეხოს პეტრის ჯამის კიდეებს (საკვები არე უნდა იყოს 48-50°C-მდე
გაგრილებული, რადგან უფრო ცხელი საკვები არის დასხმის შემთხვევაში,
მიკროორგანიზმები შეიძლება დაიხოცოს, ხოლო თუ უფრო მეტად
გავაცივებთ, საკვები არე გამყარდება და ვეღარ დავასხამთ)
6. როდესაც აგარი გაცივდება და გამყარდება, გადააბრუნე ჯამები და შეაწყე
თერმოსტატში შესაბამის ტემპერატურაზე ინკუბაციისათვის.

https://www.youtube.com/watch?v=UTQBIaP3RVo
 ცოცხალი უჯრედების განსაზღვრა
ჯამებზე ზედაპირული კულტივირების მეთოდით
(The spread plate Technique)

1. მზადდება განზავებების სერია

2. თითოეული განზავების 0.1 მლ სტერილური პიპეტით უნდა დაეწვეთოს
პეტრის ჯამში საკვები არის ცენტრში და დაშპატელდეს (განაწილდეს)
სტერილური L-ფორმის შპატელით საკვები არის ზედაპირზე.
თითოეული განზავება ითესება 3-5 პეტრის ჯამზე. სოკოების აღსარიცხად
ითესება მე-2-მე-3 განზავებები, ხოლო ბაქტერიებისა და აქტინომიცეტების
აღსარიცხად - მე-4-მე-6 განზავებები; შავმიწა ნიადაგის შემთხვევაში ხშირ
შემთხვევაში - მე8-მე-9 განზავების ჩათესვაა საწირო.
მიკროორგანიზმთა ინკუბაცია, ჩვეულებრივად, უნდა მოხდეს თერმოსტატში 28-
30°С ტემპერატურაზე, 3-5 დღე.
 ცოცხალი უჯრედების განსაზღვრა სერიული განზავების და
ზედაპირულად კულტივირების ანუ ჯამზე განაწილების
მეთოდით (The spread plate Technique)

https://www.youtube.com/watch?v=FwW_2ii1Zoo&t=4s
https://www.youtube.com/watch?v=ss_AIXee8Lc
ჯამებზე კწე-ს დათვლისთვის პეტრის ჯამების მომზადება
 ჯამზე გაზრდილი კოლონიების დათვლა
ინკუბაციის პერიოდის დასრულების შემდეგ უნდა შევარჩიოთ ის პეტრის
ჯამები, რომლებშიც კოლონიების რაოდენობა 25-დან 300-მდეა და
დავითვალოთ. (ჯამზე განვითარებული კოლონიების რაოდენობა თუ 25-ზე
ნაკლები იქნება, ცდომილება არის დიდი, ხოლო თუ 300-ზე მეტი - კოლონიები
ერთმანეთს გადაფარავს და სწორად ვერ დავითვლით.
ჩაიწერეთ მიღებული შედეგები.

კოლონიების დათვლის საშუალებები

მიკროორგანიზმთა რაოდენობა - კოლონიის წარმომქმნელი ერთეული (კწე)
საწყისი ნიმუშის 1 მლ ან 1 გ-ში უნდა გამოვიანგარიშოთ ფორმულით:

𝑎=𝑏× 𝑐 × 𝑑
სადაც,
არის მიკროორგანიზმთა კოლონიის წარმომქმნელი ერთეულის რაოდენობა
ნიმუშის 1 გ-ში ან 1 მლ-ში,
b - მიკროორგანიზმთა კწე-ს რაოდენობა დათვლილი პეტრის ჯამზე,
c – შესაბამისი განზავება, რომელშიც მოხდა კწე-ს დათვლა,
d – რიცხვითი კოეფიციენტი, რომლითაც პეტრის ჯამზე დასხმული ნიმუშის
რაოდენობის გადაანგარიშება ხდება 1მლ-ზე
მაგალითი:
რძის 1მლ-ში ან ნიადაგის 1 გ-ში მიკროორგანიზმთა კწე-ს განსასაზღვრად, ვიღებთ ნიმუშის
შესაბამის რაოდენობას, ვაკეთებთ სერიულ განზავებებს და ვთესავთ სიღრმული ან
ზედაპირული კულტივირების მეთოდით.
სიღრმული კულტივირების მეთოდი
1. საწყისი ნიმუშის მოცულობა - 1 მლ; ჯამზე დასხმული სუსპენზიის რაოდენობა - 1მლ
დათვლილი კოლონიების /კოლონიის წარმომქმნელი ერთეულის რაოდენობა - 130
კოლონიების დათვლა მოხდა ჯამზე, რომელშიც ჩათესილი გვქონდა 10-4 განზავება
ამ შემთხვევაში d=1, შესაბამისად, საწყისი ნიმუშის 1 მლ-ში მიკროორგანიზმთა რაოდენობა
იქნება:

2. ჩვენ რომ თითოეული განზავებიდან პეტრის ჯამში ჩაგვესხა 1-ის ნაცვლად 0.1 მლ, კწე-ს
დაახლოებით იგივე რაოდენობა იქნება განვითარებული 10 -3 განზავების ჯამზე.
ანუ:
საწყისი ნიმუშის მოცულობა - 1 მლ; ჯამზე დასხმული სუსპენზიის რაოდენობა - 0.1მლ
დათვლილი კოლონიების რაოდენობა - 130
კოლონიების დათვლა მოხდა ჯამზე, რომელშიც ჩათესილი გვქონდა 10-3 განზავება
ამ შემთხვევაში d=10, შესაბამისად, საწყისი ნიმუშის 1 მლ-ში მიკროორგანიზმთა რაოდენობა
იქნება:
ზედაპირული კულტივირების მეთოდი
1. ჩვენ რომ თითოეული განზავებიდან პეტრის ჯამზე მყარი საკვები არის ზედაპირზე
დაგვესხა/ჩაგვეთესა 0.1 მლ, კწე-ს რაოდენობა დაახლოებით იგივე იქნება, რაც მივიღეთ 0.1
მლ-ის სიღრმული კულტივირების მეთოდით ჩათესვის შემთხვევაში, ანუ:
საწყისი ნიმუშის მოცულობა - 1 მლ
ჯამზე დასხმული სუსპენზიის რაოდენობა - 0.1მლ
დათვლილი კოლონიების რაოდენობა - 130
კოლონიების დათვლა მოხდება ჯამზე, რომელშიც ჩათესილი გვქონდა 10-3 განზავება.
ამ შემთხვევაში d=10, შესაბამისად, საწყისი ნიმუშის 1 მლ-ში მიკროორგანიზმთა რაოდენობა
იქნება:

2. ჩვენ რომ თითოეული განზავებიდან პეტრის ჯამზე მყარი საკვები არის ზედაპირზე
დაგვესხა/ჩაგვეთესა 1 წვეთი, რომელიც არის 0.05 მლ ანუ 1მლ-ის მე-20 ნაწილი, ამ შემთხვევაში
d=20, კწე-ს რაოდენობა დაახლოებით იმის ნახევარი იქნება, რაც მივიღეთ 0.1 მლ-ის სიღრმული
ან ზედაპირული კულტივირების მეთოდით ჩათესვის შემთხვევაში, ანუ:
საწყისი ნიმუშის მოცულობა - 1 მლ
ჯამზე დასხმული სუსპენზიის რაოდენობა - 1 წვეთი ანუ 0.05 მლ
დათვლილი კოლონიების რაოდენობა - 65
კოლონიების დათვლა მოხდება ჯამზე, რომელშიც ჩათესილი გვქონდა 10-3 განზავება.
შესაბამისად, საწყისი ნიმუშის 1 მლ-ში მიკროორგანიზმთა რაოდენობა იქნება:
 ფილტრაციის მეთოდი
როცა ბაქტერიების რაოდენობა არის ძალიან მცირე ისე, როგორც სუფთა წყალში,
ბაქტერიების რაოდენობა შეიძლება განისაზღვროს ფილტრაციის მეთოდით.
პროცედურა:
1. ფილტრავენ სულ ცოტა 100 მლ წყალს მემბრანული ფილტრის საშუალებით,
რომლის ფორებიც (0.22-0.45 მკმ) იმ ბაქტერიების უჯრედების ზომებზე
ნაკლებია, რომელთა განსაზღვრაც გვინდა. გაფილტვრის შემდეგ ბაქტერიები
დარჩებიან ფილტრის ზედაპირზე.
2. ეს ფილტრი გადააქვთ პეტრის ჯამზე, ჩამოსხმული მყარი საკვები არის
ზედაპირზე. სადაც ბაქტერიები იზრდებიან ფილტრის ზედაპირზე.
ეს მეთოდი ხშირად გამოიყენება კოლიფორმული ბაქტერიების აღმოსაჩენად და
რაოდენობის განსასაზღვრად საკვების ან წყლის ფეკალური დაბინძურების
განსასაზღვრად. ამ შემთხვევაში ჯამზე ჩამოსხმული უნდა იყოს სელექციური ანუ
მადიფერენცირებელი საკვები არე.
ნახ-ზე მემბრანული
ფილტრი ბაქტერიული
კოლონიებით მის
ზედაპირზე. ჩანს 214
კოლონია, შესაბამისად,
ჩვენ შეგვიძლია
ჩავინიშნოთ, რომ
წყლის ნიმუშის 100
მლ-ში არის 214
ბაქტერია.
გასაფილტრი მოწყობილობა
 მიკროსკოპში პირდაპირი დათვლის მეთოდი
განსაზღვრული რაოდენობის მიკროორგანიზმის უჯრედების (ან სოკოების სპორების)
დასათვლელად გამოიყენება სპეციალურ სასაგნე მინა გორიაევის კამერა, Petroff-
Hausser-ის სლაიდი, და სხვ.), რომელზეც დააქვთ სუსპენზია შეიძლება სუსპენზიას
დაემატოს საღებავი უჯრედები უკეთ რომ გამოჩნდეს.
გორიაევის კამერა შედგება სქელი სასაგნე მინისგან და თხელი საფარი მინისგან.
სასაგნე მინაზე არის კვადრატული ფორმის ჩაღრმავება, რომელზეც დატანილია
მიკროსკოპული ბადე. გორიაევის კამერის ბადე შედგება 225 დიდი კვადრატისგან,
რომელთაგან 25 დაყოფილია 16 პატარა კვადრატად.
გორიაევის კამერის მოცულობაა 0.9 მკლ. სითხის მოცულობა 1 პატარა კვადრატის
ქვეშ 0.00025 მკლ;
საფარი მინა ფრთხილად ოდნავ დაწოლით უნდა ვუხახუნოთ
კამერას ნიუტონის რგოლების (ფერადი რგოლების)
წარმოქმნამდე. კამერა ივსება კონიდიების სუსპენზიით და
ხდება დატოვება 1 წთ უჯრედების მოძრაობის შეწყვეტამდე.
მიკროსკოპის მცირე გადიდებაზე (ოკულარი ×10, ობიექტივი
×8) ხდება დათვლა დიაგონალზე 5 დიდ კვადრატში,
რომლებიც 16 პატარა კვადრატადაა დაყოფილი (ანუ 80
პატარა კვადრატში). კონიდიების რაოდენობის გამოთვლა
ხდება ფორმულით: ფორმულით: , სადაც Х – უჯრედების
გორიაევის კამერის დიდი რაოდენობა 1 მლ სუსპენზიაში;
(1) და მცირე (2) კვადრატები
а – უჯრედების რაოდენობა დათვლილი გორიაევის კამერის 5 დიდ ანუ 80 პატარა
კვადრატში; - 1 პატარა კვადრატის მოცულობის (0.00025 მკლ) გადასაყვანი რიცხვი
1 მლ-ზე.
 მიკროსკოპში პირდაპირი დათვლის მეთოდი
ბაქტერიების რაოდენობის განსაზღვრა პირდაპირი მიკროსკოპული დათვლის
მეთოდით Petroff-Hausser-ის უჯრედის მრიცხველით. დიდ კვადრატებში
დათვლილი უჯრედების საშუალო რაოდენობა გამრავლებული 1,250,000 იძლევა
ბაქტერიების რაოდენობას 1მლ-ში.
 ბაქტერიების რაოდენობის დადგენა არაპირდაპირი მეთოდებით
ყოველთვის არ არის საჭირო მიკრობული უჯრედების დათვლა მათი რაოდენობის
შესაფასებლად. მეცნიერებასა და ინდუსტრიაში მიკრობული რიცხვები და
აქტივობა განისაზღვრება სხვადასხვა არაპირდაპირი მეთოდით.
ცენტრიფუგირების მეთოდი
თხევადი საკვები არედან მიკროორგანიზმთა დასალექად იყენებენ
მიკროორგანიზმთა დაცენტრიფუგებას. ასე საზღვრავენ მიკროორგანიზმთა ნედლ
მასას - უჯრედების ცენტრიფუგირებით და ბიომასის აწონვით;
მშრალ მასას საზღვრავენ ცენტრიფუგირებით დალექილი უჯრედების გაშრობით
მუდმივ წონამდე.
ეს მეთოდი განსაკუთრებით გამოიყენება აქტინობაქტერიებისა და მიკროსკოპული
სოკოების რაოდენობის განსასაზღვრად.

მიკროცენტრიფუგა Eppendorf 5430 and

5430R სხვადასხვა ზომის სინჯარების
როტორებით
 სპექტროფოტომეტრული (ტურბიდომეტრული) მეთოდი
უჯრედული მასის განსაზღვრისათვის გამოდგება მეთოდები, რომლებიც
უჯრედული სუსპენზიის სიმკვრივეზეა (სიმღვრივეზე) დაფუძნებული.
ძირითადად საზღვრავენ სუსპენზიის ოპტიკურ სიმკვრივეს
(ტურბიდომეტრული მეთოდი) სპექტროფოტომეტრის გამოყენებით.
სპექტროფოტომეტრი არის ხელსაწყო, რომლითაც ზომავენ სინათლის
ინტენსივობას სინათლის სპექტრის უბანში, რომელსაც გამოსცემს ან
გადასცემს კონკრეტული ნივთიერებების.
მიკროორგანიზმთა სუსპენზიის სიმღვრივეს ზომავენ 600 ნმ ტალღის სიგრძეზე.

სპექტროფოტომეტრები
მიკროორგანიზმთა დამოკიდებულება ჟანგბადის მიმართ იოლად შეიძლება
განვსაზღვროთ მისი ჩათესვით სინჯარაში, რომელშიც მყარი საკვები არე ჯერ არ
გამყარებულა. კარგად ვურევთ და ვაძლევთ გამყარების საშუალებას. ბაქტერიას
შეუძლია გაიზარდოს აგარის სიღრმეში ჟანგბადის შესაბამის კონცენტრაციაზე.
ბაქტერიების კულტივირება შეიძლება განხორციელდეს მყარ და თხევად საკვებ
არეეზე. როგორც წესი, პეტრის ჯამებზე - მყარ საკვებ არეებზე, სინჯარებში
როგორც მყარ, ისე თხევად საკვებ არეებზე და კოლბებში - თხევად საკვებ არეებში.
პეტრის ჯამებში მყარ საკვებ არეებზე მიკროორგანიზმებს ზრდიან მათი სუფთა
კულტურის მისაღებად, ცალკეული კოლონიების მაკროსკოპული მახასიათებლების
(ფორმა, ზომა, რელიეფი, დანაკვთულობა, ზედაპირი, კონსისტენცია და ა. შ.)
შესასწავლად.
მაკროსკოპული მახასიათებლების შესწავლა ხორციელდება როგორც
შეუიარაღებელი თვალით, ასევე მიკროსკოპის ქვეშ. ამისათვის პეტრის ჯამს,
რომელზეც ცალკეული კოლონიებია განვითარებული, ათავსებენ სასაგნე მაგიდაზე
ფსკერით ზემოთ გამჭოლი სინათლის და ×8 გადიდების ობიექტივის ქვეშ და
სწავლობენ კოლონიების კიდეების ხასიათს (სწორი, ტალღისებრი, დაკბილული,
და სხვ.) და კოლონიების სტრუქტურას (ჰომოგენური, ამორფული, ძაფისებური,
მარცვლოვანი და სხვ.)
ბაქტერიების თხევად საკვებ არეებში ზრდისას სწავლობენ თუ როგორ იზრდება
ბაქტერია შენჯღრევის გარეშე: ახასიათებს თუ არა ზედაპირული ზრდა,
რომელიც შეიძლება იყოს რგოლის სახით ჭურჭლის კედელზე ან აპკის სახით
საკვები არის ზედაპირზე. აპკი შეიძლება იყოს ნაზი ან უხეში, სწორი ან
ნაიჭებიანი; აღნიშნავენ აგრეთვე სიმღვრივის ხასიათს და ხარისხს, რომელიც
შეიძლება იყოს უმნიშვნელო, სუსტი, ზომიერი ან ინტენსიური.
მრავალი ბაქტერია თხევად საკვები არის ფსკერზე წარმოქმნის ნალექს,
რომელიც ვლინდება სუსტი შერხევისას. ნალექი შეიძლება იყოს უმნიშვნელო
ან უხვი, მარცვლოვანი, ბამბის ფთილისებრი, ლორწოვანი და სხვ. მრავალი
ბაქტერია წარმოქმნის წყალში ხსნად პიგმენტებს, რომლებიც თანაბრად
აფერადებს თხევად საკვებ არეს.
აერობული მიკროორგანიზმების კულტივირებისათვის გამოიყენება აგრეთვე
ე.წ. სიღრმული კულტივირების მეთოდი. მიკროორგანიზმებს ზრდიან თხევად
საკვებ არეში კოლბაში სანჯღრეველაზე.

თერმოსტატირებული
არათერმოსტატირებული
სანჯღრეველები სანჯღრეველები
ანაერობული პირობების შექმნის მეთოდები:
 ფიზიკური
 ქიმიური
 ბიოლოგიური
 კომბინირებული
ფიზიკური მეთოდი. ანაერობული მიკროორგანიზმების კულტივირებისათვის
მათ ნათესებს ათავსებენ ანაეროსტატში.
მარტივ ანაეროსტატს აქვს ონკანი ტუმბოსთან
შესაერთებლად, რომლის საშუალებით
ხელსაწყოდან ახდენენ ჰაერის გამოტუმბვას.
ანაეროსტატს ათავსებენ თერმოსტატში.
თანამედროვე სისტემის ანაეროსტატში
შერწყმულია სათანადო ტემპერატურული
რეჟიმი და ანაერობული პირობები.

ანაეროსტატები
ზოგჯერ ანაეროსტატში ჟანგბადს ცვლიან
რომელიმე სხვა გაზით, მაგ., ნახშირორჟანგით.
ანაერობების გაზრდა შეიძლება სინჯარაში
მყარი საკვები არის სიღრმეში.
 ანაერობული კამერა

მიკრობიოლოგები, რომელიც რეგულარულად მუშაობენ ჟანგბადისადმი-

მგრძნობიარე ანაერობებთან, ხშირად იყენებს ანაერობულ კამერას. გამჭვირვალე
კამერა შევსებულია ინერტული ან სხვა ჟანგბადისგან თავისუფალი გაზით.
ორგანიზმები და მასალები შეაქვთ კამერაში და გამოაქვთ კამერიდან ჰაერის
ჩამკეტიდან და მანიპულაციები კეთდება ხელთათმანების პორტის საშუალებით.
ანაერობული პირობების შექმნა
სანთლის გამოყენებით
ქიმიური მეთოდი გულისხმობს ქიმიური ნივთიერებების გამოყენებას
ანაერობული პირობების შესაქმნელად. მყარ საკვებ არეებზე კულტივირებისას
ჯამებს დებენ ექსიკატორში, რომელშიც მოთავსებულია მაგ., პიროგალოლი და
ნატრიუმის ტუტე. რეაქცია პიროგალოლსა და ნატრიუმის ტუტეს შორის
მიმდინარეობს ჟანგბადის შთანთქმით. ეს შეიძლება გამოვიყენოთ სინჯარებში
ანაერობული პირობების შესაქმნელად.
თხევად არეში შეიძლება ამ მიზნით დაემატოს ასკორბინის მჟავა, თიოგლიკოლის
მჟავა.

ექსიკატორი
ბიოლოგიური მეთოდი დაფუძნებულია პეტრის ჯამში
აერობებისა და ანაერობების ერთდროულ
კულტივირებაზე. პეტრის ჯამებში ჩამოსხმულ საკვებ არეს
ყოფენ ორ თანაბარ ნაწილად და შუაში ვიწრო ზოლს
ამოჭრიან. ერთ ნახევარზე თესავენ აერობულ ბაქტერიას
(მაგ., Bacillus subtilis, E.coli), მეორეზე - ანაერობულს.
ჯამის კიდეებზე უსვამენ პარაფინს, ან შემოაკრავენ
პარაფილმს და ათავსებენ თერმოსტატში. აერობები ზრდა-
განვითარებისათვის შთანთქამენ ჟანგბადს და გამოყოფენ
ნახშირორჟანგს. ასეთი პირობები ხელსაყრელია
ანაერობების განვითარებისათვის.
კომბინირებული მეთოდი. ანაერობული პირობების შექმნის ფიზიკურ
მეთოდს უხამებენ ქიმიურ ან ბიოლოგიურ მეთოდებს.
ანაერობული პირობების შექმნის
გაზპეკის (GasPak) სისტემა
 ანაერობული მიკროორგანიზმების კულტივირებისა და დათვლის
თავისებურებანი

1. საკვლევი ნიმუშის 1 მლ-ს სტერილური პიპეტით ასხამენ პეტრის ჯამში და

ზემოდან ასხამენ გაგრილებულ შესაბამის მყარ საკვებ არეს
2. ბაქტერიულ სუსპენზიას და საკვებ არეს ურევენ ერთმანეთში კარგად და
ფრთხილად და აძლევენ აგარიზებულ საკვებ არეს ჰორიზონტალურ
მდგომარეობაში გამყარების საშუალებას
3. გამყარების შემდეგ საკვებ არეს ზემოდან ასხამენ 5-10 მლ-ს ან ე.წ. მშიერ
აგარს (საკვები არე შეიცავს მხოლოდ აგარს და არ შეიცავს არც
მინერალურ და არც ორგანულ ნივთიერებებს)
4. აგარის გამყარების შემდეგ ახდენენ მიკროორგანიზმთა ინკუბაციას
შესაბამის ტემპერატურაზე 24-48 სთ-ის განმავლობაში.
ანაერობებს მიეკუთვნება Clostridium-ის გვარის ბაქტერიები, რომლებიც
მიეკუთვნებიან სულფიტმარედუცირებელ ბაქტერიებს. ამიტომ მათ
გამოსავლენად გამოიყენება რკინასულფიტის აგარი.
Clostridium-ის გვარის ბაქტერიები წარმოქმნიან შავ კოლონიებს.