KOZMETOLOGIJA-DEFINICIJA I

ISTORIJAT KOZMETOLOGIJE
Prof.dr Zorica Potpara
Medicinski fakultet
Studijski program FARMACIJA
Univerzitet Crne Gore
 KOZMETOLOGIJA - bodovanje
ECTS 4 2P+2V

◦ Prisustvo na predavanjima: (0-5) poena

◦ Prisustvo i aktivnost na vježbama:(0-10)poena
◦ Seminarski rad: (0-15)
◦ Kolokvijum: (0-20) poena
◦ Završni ispit: (0-50) poena
2
 SADRŽAJ PREDAVANJA:
◦ Definicija i istorijat razvoja kozmetologije
◦ Zakonska regulativa vezana za kvalitet sirovina
◦ Sirovine koje se koriste za izradu kozmetičkih proizvoda
◦ Koža, preparati za njegu i čišćenje
◦ Dermokozmetički preparati za zaštitu kože od sunca
◦ Akne, vrste i uzroci nastanka
◦ Kozmetički preparati za zube i zubnu duplju
◦ .....
3
 Razvoj kozmetike i kozmetologije

◦ KOZMETIKA (engl.-cosmetics; lat.-ars cosmetica, decoratio; grčki-

kosmetike) je skup djelatnosti kojima je osnovni cilj njegovanje
ljepote čovjeka

◦ Kozmetika obuhvata tehnike čišćenja, njege, zaštite, mirisanja i

ukrašavanja svih djelova tijela sa svrhom da se što duže sačuva
lijepim i istakne ono što je na osobi lijepo, a istovremeno da se
prikriju prirodni nedostaci izgleda
4
 Kozmetički proizvodi Kozmetika

◦ gr. “cosmos”=urednost, uravnoteženost,

red, ali i nakit, ukras, uljepšavanje
◦ nije lijek (izuzetak kozmeceutici)
◦ proizvodi za njegu i uljepšavanje lica i
tijela
◦ široka paleta proizvoda
◦ dekorativna kozmetika “šminka”
◦ trajna šminka, tetovaže...

5
 Definicija kozmetike (Cosmetics)

◦ Kozmetika (Cosmetics) - sredstva koja se koriste da poboljšaju izgled

ili miris ljudskog tijela

◦ Prema FDA -kozmetika služi da bude nanesena na ljudsko tijelo radi

čišćenja, uljepšavanja, isticanja atraktivnosti ili mijenjanja izgleda
osobe koja je koristi, bez uticaja na strukturu i funkciju tijela

6
 Definicija kozmetologije

◦ KOZMETOLOGIJA-
(engl.cosmeticology, cosmetology)
je naučna disciplina koja istražuje, pronalazi i primjenjuje
uticaje, zahvate i kozmetička sredstva kojima je moguće
otkloniti, ublažiti ili samo prikriti nastanak fizičkih ili
funkcionalnih promjena koje remete estetski izgled osobe.

7
◦ Kozmetičari – stručnjaci koji se bave kozmetikom
◦ Kozmetolozi- stručnjaci koji se bave kozmetologijom

◦ Kozmetologija –nauka koja obuhvata medicinske, farmaceutske i

hemijske nauke, kozmetolozi najčešće visokoobrazovani stručnjaci

8
 Istorija razvoja kozmetike i kozmetologije

◦ Sklonost čovjeka mijenjanju izgleda datira od praistorijskih vremena

◦ Saznanje o primjeni kozmetičkih sredstava starije su od istorijskih zapisa
◦ O tome svjedoče zapisi stari oko 7000 godina

9
 Istorija kozmetike i kozmetologije

◦ Istorija kozmetologije počinje vjerovatno sa prvom osobom

koja je postala svjesna svog izgleda

◦ Od momenta kad su ljudi shvatili da žele da izgledaju lijepo,

drugi ljudi su im pomagali da poboljšaju svoj izgled

10
Egipat (5000 godina prije nove ere)
◦ Šminka za oči-zelena pasta-
mineral Cu i Pb “mesdement”
◦ Mirisna ulja za zaštitu od vrelog
sunca i vjetra
◦ Bojenje obrva-ovčiji loj, Pb i čađ
◦ Kana-nokti na rukama i nogama
◦ Usne i obrazi - crvena glina
pomiješana sa vodom
◦ Depilacija - šećerni sirup

11
12
 Egipat (4000 godina prije nove ere)
◦ Ugljeni štapići za isticanje očiju (oko 3400p.n.e)
◦ Kozmetički preparati su bili na bazi žive
◦ Sjenke za oči su pravljene od malahita (zeleno-plav)
◦ Ruž za usne je bio crvene boje koja potiče od carmine, koja se dobija iz
izmrvljenih ljuštura insekata koji žive u kaktusima i daju prirodnu
crvenu boju
◦ Za isticanje očiju koristili su boju kohl (mestem), koja se sastojala od
antimon-sulfida, olovo sulfida, bakar oksida i magnezijum oksida
(izgled oka u obliku badema)

13
◦ Tetoviranje su koristili samo siromašni Egipćani
◦ Poznati mirisi: mošus, ambra, tamjan,cibet, timijan
◦ U egipatskim grobnicama su nađene kozmetičke posude i kozmetičke
kašike.
◦ Mnogi od ovih preparata su porijeklom iz Azije ali su Egipćani prvi
zapisali recepte i način upotrebe
◦ Na osnovu zapisa, vidi se da su
medicina i kozmetika bile povezane

14
◦ 1874.god u Luksoru je otkriven Papyrus Ebers, dug 20m, širok 30cm,
pisan sa obje strane, sadrži 829 propisa, koji datira iz 1550.god BS
◦ Na papyrusu se nalaze kozmetički propisi
zajedno sa medicinskim receptima, i tu se navode
 recepti za sijedu kosu (Restoria),
 za uklanjanje bora,
 jačanje zuba, kupanje,
 šminkanje,
 friziranje,
 uklanjanje neugodnih mirisa i
 suvišnih dlaka
◦ Sastojci koji se koriste za izradu preparata su životinjskog, biljnog i
mineralnog porijekla
15
◦ Prema navodima Galena, Kleopatra je napisala zbirku recepata:
- za uklanjanje peruti,
- protiv opadanja kose,
- za bojenje kose,
- za uljepšavanje i njegu lica

◦ Žene su nosile svoj „make-up „

u kozmetičkim torbicama na balove
i držale su ih ispod stolica
16
17
 Azija (1500 godina prije nove ere)
◦ Egipatsko znanje o kozmetici proširilo se u zemlje sredozemlja i Azije
◦ U Kini i Japanu je za bojenje lica u bijelo korišćen puder od pirinča
◦ Za bojenje kose su koristili kanu
◦ Zube su farbali u crno ili zlatno
◦ Kinezi su nokte na rukama bojili gumi arabikom, želatinom, pčelinjim
voskom i jajetom
◦ Boja koju su koristili je predstavljala klasu pripadnosti

18
 Azija (1500 godina prije nove ere)
◦ U Japanu, zemlji izlazećeg Sunca, šminka se zasnivala na tri boje: bijela,
crna i crvena
◦ Gejše su bile prave Kremašice
◦ Njihov ritual šminkanja i dotjerivanja je i danas neiscrpna inspiracija

19
 Grčka (1000 godina prije nove ere)

◦ U Grčkoj pripadnici vladajuće klase su nosili perike

◦ Ovo se odnosilo na oba pola
◦ Svi su željeli da istaknu bjelilo, pa su stavljali na kožu kredu ili olovni
puder za lice
◦ Kada su žene željele “malo boje” na licu, birale su oker glinu pomiješanu
sa crvenim gvoždjem kao ruž za usne
◦ Premazivale su dlanove crvenkastom kanom, vjerovatno da bi izgledale
mlađe

20
 Grčka (1000 godina prije nove ere)

◦ Grci su poznavali mnogo mirisnih sastojaka od kojih su pravili masti

namijenjene mirisanju određenih djelova tijela:
◦ Egipatska mast za noge i butine
◦ Feničanska mast za bradu i grudi
◦ Marakus mast za obrve i kosu...
◦ Dlanove su bojili kanom u crveno da izgledaju mlađe
◦ Kreon od uglja koriste da istaknu oči i obrve

21
 Grčka (1000 godina prije nove ere)

◦ Kozmetika je takođe povezana sa medicinom

◦ Kozmetička sredstva se nabavljaju kod “farmakopola” (farmaceuta)
◦ Kozmetička sredstva su slična onima iz Egipta
◦ Toaletne pudere “diapazmata” su pravili od praha biljaka uz dodatak
bijelih pigmenata a služili su za upijanje znoja, mirisanje postelje i
odijela
◦ Biljna ulja se koriste za mazanje kože poslije kupanja jer njeguju kožu
◦ Grkinje su bojile kosu (hetero žuto sa šafranom), depilirale su dlake
toplom smolom i upotrebljavale mnogo mirisa

22
◦ Hipokrat (460-377 god BS.) je u svom djelu „Corpus
Hippocraticum“ (sastoji se od 59 djelova, u drugom djelu su
kozmetički propisi)
opisao sredstva za uljepšavanje lica, uklanjanje bora, protiv
ispadanja kose, protiv sunčanih pjega, za depilaciju, za masažu i
za mirisanje

23
 Rim (100 godina p.n.e)
◦ Rimski filozof Platus je pisao
”Žena bez šminke je kao hrana bez soli”

24
 Rim (100 godina p.n.e)
◦ Kozmetika je doživjela procvat
◦ Grčki ljekari, filozofi i enciklopedisti dolaze u Rim, prve naučne
rasprave o kozmetici
◦ Dioskurid (50 god.AD) napisao udžbenik iz farmakologije sa
propisima za kozmetiku
◦ Galen piše prvu knjigu o patologiji i terapiji u kojoj obrađuje
pitanja o kozmetici

25
 (Cold cream)

◦ Galen-ov recept za izradu kreme za hlađenje koju on naziva

„ceratum refrigerans“:
- pčelinji vosak
- bademovo ulje
- ružina vodica

- Napisao i Rp za depilator „psilotra“

koji uništava korjen dlake

26
Rp/
4 oz. of the purest almond oil.
1¼ oz. of white wax.
2 oz. of diluted rose-water.
A few drops of pure essential oil of roses.

27
 Kozmetika u doba starog Rima
Rimljani su upotrebljavali:
◦ Rumenila za lica, tekuće pudere
◦ Flastere za uklanjanje dlaka
(sastoje se od smole i kolofonijuma)
◦ Boje za kosu koriste i muškarci i žene (lizimahija-plava boja kose, od
biljke Lytrum salicaria), zbog kaustičnosti boje pa su postali ćelavi
(htjeli da izgledaju mlađi)
◦ Za bojenje kose u crno upotrebljavali su Hypericon L (Hypericon
perforatum L.)
◦ Mirisi se izrađuju od perunike (Iris illyrica) i drugog mirisnog bilja
28
◦ Za sijedu kosu koristili su olovni češalj umočen u vinsko sirće (preteča restorie-
olovoacetat za obnavljanje boje kose)

◦ Postojao je kult kupanja (magareće mlijeko,miris jasmina)

◦ Muškarci su odlazili u javna kupatila gdje su ih uređivali maseri i frizeri, imali su

svoje robove koji su ih šminkali

◦ Žene su se kupale u vlastitim bazenima okružene robinjama (kozmete) koje su znale

vještine uljepšavanja

◦ U Rimu se izrađuju kozmetička i ljekovita sredstva tzv. Unguentarii

◦ 80 god.AD u Rimu se proizvodilo više od 600 vrsta kozmetičkih preparata (paste za

piling, dekorativna šminka, boje za kosu, kreme, ulja, masti, kupke i mirisi)
29
 Rim (100 godina p.n.e)
◦ Ovi super-civilizovani preci, stavljali su ječmeno brašno i maslac na svoje
bubuljice, i ovčji loj i krv na nokte radi sjaja

◦ Njihov krunski doprinos kozmetici bio je praktikovanje blatnih kupki sa

dodatkom krokodilskog izmeta (svrha za dodavanje ovog neobičnog
sastojka je ostala nepoznata)

◦ Muškarci su često bojili svoju kosu u plavo

◦ Od prakse bojenja kose medju muškarcima i ženama se odustalo, boja bila
prepuna sode što je izazivalo opadanje kose

◦ Imali su specijalno određene robove koji su se bavili nanošenjem

kozmetike (prakozmetičare?) 30
 Kozmetika u srednjem vijeku
◦ U većini srednjevjekovnih hrišćanskih zemalja, zapušta se higijena i
primjena kozmetičkih preparata
◦ Vladalo mišljenje da je isticanje ljepote dijelo đavola i da je prevara
isticanje ljepote tamo gdje je nema
◦ U islamskim zemljama kozmetika je u procvatu u srednjem vijeku, cijeni
se ljepota žene,pranje tijela, zubi i usta –ritualni čin
◦ Za bojenje kose koristi se “egipatska voda” (rastvor srebro-nitrata), biljne
boje - kana i indigo
◦ Arapi proizvode toliko mirisa da ih izvoze u Evropu
◦ Avicena-prvi destiliše droge sa etarskim uljima i tako dobija ekstakte
mirisa 31
Kozmetika i kozmetologija u novom vijeku

◦ Doba renesanse na području književnosti, umjetnosti...

◦ Razvijeno građansko društvo troši mnogo skupocjenih mirisa
◦ Higijena bila na niskom nivou među nižim slojevima društva

32
 XV – XVI vijek

◦ U Evropi, kozmetiku je koristila samo aristokratija

◦ Italija i Francuska su bile centri proizvodnje kozmetike

◦ Francuzi su usavršili umjetnost kreacije novih mirisa i kozmetike, miješanjem

sastojaka (začeci moderne kozmetike)

◦ Upotreba pudera za lice je bila opasna u slučajevima kad su umjesto olovnih

jedinjenja upotrebili arsen

33
◦ O kozmetici je vladalo mišljenje da je opasna po zdravlje zato što su
smatrali da bi poremetila odgovarajuću cirkulaciju

◦ U Elizabetanskoj Engleskoj, u modi je bila crveno obojena kosa

◦ Dobrostojeće žene su stavljale bjelance na lice da bi ga posvijetlile i

spavale sa parčićima sirove govedine na licu, kako bi se oslobodile bora

◦ Jedan engleski pozorišni pisac napisao je tim povodom –

”Lijepa žena je kao delikates”.

34
 XVII i XVIII vijek
Kozmetika je bila u opštoj upotrebi, osim za najsiromašnije slojeve
stanovništva
Smatraju je granom medicine
Crveni ruž je intenzivno upotrebljavan da sugeriše zdravlje, bogatstvo i
dobro raspoloženje
Kozmetički preparati se izrađuju u apotekama u Italiji, Francuskoj i
drugim velikim centrima u Evropi

35
 XVIII vijek

Napisana bogata kozmetička literatura sa savjetima za čuvanje zdravlja i

ljepote (autori su ljekari, proizvođači kozmetičkih preparata kao i oni koji
žele da se obogate na ljudskoj sujeti)

U Kelnu (Njemačka) počela proizvodnja kolonjske vode

U Engleskoj 1770.god. engleski parlament donosi propis prema kome će

sve žene koje budu koristile kozmetiku „sa željom da obmanu bilo kog
građanina Engleske“, biti kažnjene po zakonu i brak će biti razveden (ako
su u braku)

36
 XVIII vijek

U Francuskoj se koriste velike količine dekorativne kozmetike,

kolonjskih voda i parfema (žene, muškarci i djeca)

Razlog ovako velike potrošnje kozmetike je izostanak higijene (Versaj-

postojala samo jedna kada-fontana), neugodne mirise prikrivali
parfemima

Iz Francuske se moda šminkanja i dotjerivanja prenosi u Njemačku i

Austriju
37
 XIX vijek

Francuzi su razvili hemijske procese kojima su zamjenjivali parfeme dobijene

prirodnim metodama

Cink oksid postaje redovno korišćen puder za lice, zamjenjujući smrtonosne

mješavine olova i bakra koji su ranije korišćeni (opisani toksični efekti Pb-tremor, paraliza
mišića, smrt)

Neke otrovne supstance se još uvjek koriste u sjenkama za oči, ruževima…

38
 XIX vijek

Počinje industrijska proizvodnja kozmetičkih sredstava i supstanci za

kozmetičku industriju:
1806.god William Colgate
1818.god. Merck and Co
1872.god. Shiseido Co
Kozmetika počinje da se zasniva na naučnim osnovama i priznata je
grana medicine
Krajem XIX vijeka počinje održavanje velikih svjetskih izložbi na
kojima se izlaže kozmetika i kozmetički sastojci

39
 XIX i XX vijek

◦ saloni ljepote
◦ tajno uljepšavanje

40
 XX vijek
◦ Razvoj svih sektora kozmetike i kozmetologije:
industrijska proizvodnja sirovina i preparata
stručni i naučni časopisi
edukacija
primjena u salonima i klinikama „farme ljepote“

41
 XX vijek
◦ 1902.god.otvara se Van DyK Chemical Co, važna za kozmetičku
industriju
◦ 1916.god. proizvode se prvi obojeni lakovi za nokte
◦ 1946.god. počinje proizvodnja preparata u obliku sprejeva
◦ 1945.god. osniva se Društvo kozmetičkih hemičara (Society of
Cosmetic chemists)
◦ 1957.god. se osniva Internacionalni savez društava kozmetičkih
hemičara (International Federation of Societies of Cosmetic
Chemists, IFCC)

42
 XX vijek
◦ 1908.god. počinje nastava iz kozmetike pri Columbia univerzitetu
u New York-u (predavač je dr Alois Isakovics)

◦ 1926.god. u Americi radi 12 škola za kozmetičare

◦ Kozmetologija se predaje na farmaceutskim fakultetima u

Americi

◦ U Evropi u isto vrijeme na medicinskim fakultetima u okviru

dermatovenerologije postoje kursevi iz kozmetike
43
 DANAS?
◦ Kozmetologija se izučava na farmaceutskim fakultetima i u okviru
specijalizacije iz kozmetologije i dermatologije

◦ Na dermatovenerološkim klinikama medicinskog i stomatološkog

fakulteta, rade odjeli za dermatološku kozmetologiju (u Zagrebu,...)

44
 DANAS
◦ Koristimo savremenu kozmetiku, testiranu na životinjama ili
ljudima

◦ Veliki biznis od preko 30 milijardi dolara na godišnjem nivou

(prate je velike promotivne aktivnosti)

◦ Kupovina sve više preko interneta, bez savjeta stručnjaka

45
46
Kozmetički proizvodi za 21. vijek

47
Kozmetički proizvodi - uzročnici trovanja
•1933. god. Maskara Leš Lur (eng. LushLure)
•Mrs. Brown–oštećenja rožnjače i sljepilo –uzrok -anilinska boja

48
 Epidemiologija trovanja kozmetičkim
proizvodima
◦ Podaci AAPCC (Podaci American Association of Poison Control Centers) - SAD
◦ 1991. godina: 4,4 miliona trovanja
◦ uzročnici:
-sredstva za čišćenje u domaćinstvima
-kozmetički proizvodi
-OTC preparati
-biljke, pesticidi, ljekovi,
-trovanja hranom...
49
 KOZMETOVIGILANCA
◦ Praćenje nuspojava tj. neželjenih efekata nastalih usled
primjene kozmetičkog proizvoda na predviđeni način

◦ U zemljama EU nadležni za praćenje kozmetovigilance su

Ministarstva zdravlja ili Agencije za ljekove i medicinska
sredstva

50
 Član 24. Kozmetičke uredbe 1223/2009 ističe
sledeće
◦ U slučaju ozbiljne sumnje u pogledu bezbednosti bilo koje supstance
prisutne u kozmetičkim proizvodima, nadležno tijelo države članice u
kojoj je proizvod koji sadrži takvu supstancu dostupan na tržištu može
zatražiti od odgovorne osobe da dostavi popis svih kozmetičkih proizvoda
za koje je odgovoran i koji sadrže tu supstancu.
◦ U tom je popisu potrebno navesti koncentraciju te supstance u
kozmetičkim proizvodima.
HVALA NA PAŽNJI !!!!

52