Hücre Solunumu

Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü

SOLUNUM

2
SOLUNUM
İki çeşit solunum vardır

HÜCRE DIŞI SOLUNUM: Canlıların dış ortamdan O2 alıp,

dış ortama CO2 vermeleridir.

HÜCRE İÇİ SOLUNUM: Canlıların hücrelerinde meydana

gelen ve organik besin maddelerinin O2 ile yakılarak
enerji elde edilmesiyle sonuçlanan bir reaksiyondur.

3
Ekosistemde ki enerji akışında
bitkiler ve hayvanlardaki mitokondriler
fotosentezin organik ürünlerini
yakıt olarak kullanırlar.

Solunum sonucu açığa çıkan enerji

hücresel işler için kullanılır.

Organik ve inorganik maddeler

çevrime uğrarken , enerji çevrime
uğramaz ekosisteme giren güneş
enerjisi ısı olarak ekosistemi terk
eder.
a) Hidrojen ile oksijenin kontrolsüz ekzorgonik tepkimesi su oluşturur. Bu
sırada ısı ve ışık şeklinde bir enerji açığa çıkar.

b) Hücre solunumunda aynı tepkime aşamalı olarak meydana gelir. Elektron

taşıma sistemi sayesinde elektronların taşınışı kademeli olarak meydana
gelir. Böylece açığa kontrollü bir enerji salınımı olur ve bu enerj ATP
yapımında kullanılır.
 Nikotinamid adenin dinükleotid (NAD)

 NAD bir elektron taşıyıcı olarak görev yapar.

 Besinlerden koparılan elektronlar NAD’ye aktarılır.

 Dehidrogenaz adı verilen enzimler besinden (Glikoz) bir hidrojen çifti uzaklaştırır.

 Bir proton ve 2 elektron NAD tarafından tutularak NADH haline gelir diğer proton
ise çözeltiye bırakılır.

 Hücre solunumu sırasında elektronlar ,

Besin  NADH  Elktron taşıma zinciri  Oksijen sırasında taşınır.

Hücre Solunumu
•Hücre solunumunun iki basamağı
bulunmaktadır;

• Glikoliz
• Oksijenli veya Oksijensiz solunum
Hücre Solunumuna Genel Bakış
Oksijenli (Aerob) Solunum
Organik bileşiklerdeki kimyasal bağların oksijenli
ortamda yıkılarak enerji elde edilmesidir. Son ürünler
CO2 ve H2O’dur.

Oksijensiz (Anaerob) Solunum

Glikozun oksijensiz ortamda etil alkol ve laktik asite
kadar yıkılarak enerji elde edilmesidir. Fermantasyon
da denir.

9
Oksijenli (Aerob) Solunum

Oksijenli solunum 3 basamakta gerçekleşir. Bunlar:

1. Glikoliz

2. Krebs Çemberi (Sitrik Asit Çevrimi) ve

3. ETS (Elektron Taşıma Sistemi)’dir

10
1. Glikoliz

Hücreler glikozu özel bir yolla yıkar. Canlılar burada

açığa çıkan enerjiyi, yaşamsal işlevlerini devam
ettirebilmek için kullanırlar. Stoplazmada gerçekleşen
ve 6C’lu glikozun 3C’lu pirüvik asite(pirüvata) kadar
yıkılmasıyla sonuçlanan evreye “glikoliz” denir.
Glikoliz evresinde O2 kullanılmaz.

* Hem oksijenli solunum hem de oksijensiz solunumun

başlangıcında glikoliz evresi görülür. Fakat
glikolizden sonra farklı reaksiyonlar görülür.

11
Glikoliz
Glikoz yapı olarak kararlı bir bileşiktir. Parçalanması için
vücut ısısı yetersiz kalmakta, aktifleşerek parçalanması
için de enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Aktivasyon
enerjisi denilen bu gelişme için ATP kullanılır.

13
 ATP’nin Yapısı
ATP, sahip olduğu fosfat bağları koptuğu zaman yüksek
enerji veren organik maddelerdir. Yapısında adenin
nükleotidi, 5 C’lu şeker ve 3 tane fosfat bulunur.
Adenin 5C P P P
+ +

Adenozin Yüksek enerjili bağlar

Adenozin Mono Fosfat (AMP)

Adenozin Di Fosfat (ADP)

Adenozin Tri Fosfat (ATP)

14
Bu işlem için glikoz 2ATP ile reaksiyona girer. Bu işlem
sırasında her bir ATP’den birer tane P kopar. Kopan
P’ların bağ enerjisi ile glikoz aktifleştirilir.

Aktif hale gelen 6C’lu glikozdan, bir dizi işlemlerden

sonra 3C’lu 2 tane pirüvat oluşur.

* Pirüvat = C3H4O3

15
.

16
Bu işlemler sona erdiğinde
2NADH2, 4ATP ve 2Pirüvat
açığa çıkar.

2 ATP reaksiyonun başında

glikozu aktifleştirmek için
kullanıldığı için bu aşamada
net kazanç 2ATP ve
2NADH2’dir

17
 Glikoliz ile Krebs döngüsü arasındaki bağlantı
1- Piruvatın karboksil grubu uzaklaştırılır. Solunumda CO2 açığa çıkarılan ilk
basamaktır.
2- NADH meydana gelir.
3- Mitokondriye giren Piruvat ilk önce Asetil koenzimA (Asetil CoA) adlı
bileşiğe dönüştürülür.

1 3
2. Krebs Çemberi (Sitrik Asit Çevrimi)
 Krebs mitekondrinin matriks (iç zarın çevrelediği sıvı)
kısmında meydana gelir.

19
 Glikoliz sonucu oluşan piruvattan 1CO2 ve 2H ayrılır
ve piruvat 2C’lu Asetil CoA (Aktif Asetik Asit)’e
dönüşür. Krebs evresini başlatan molekül Aktif Asetik
Asit’tir.

 A.A.Asit 4C’lu bir molekül ile birleşerek 6C’lu Sitrik

Asit’i oluşturur.

 Sitrik Asit bir dizi reaksiyon sonucu 4C’lu bir bileşiğe

dönüşür. Bu 4C’lu bileşik tekrar sitrik asit çemberine
katılır.

20
 6C
Glikoliz

21
Krebs evresinde bir piruvatın
çevrimi ile
1ATP,
4NADH2 ve
1FADH2 açığa çıkar.

Glikoliz evresinde her bir

glikozun yıkımı ile 2 piruvat
oluştuğu ve krebs’e 2 tane
piruvat girdiği için sonuçta

2ATP
8NADH2 ve
2FADH2 açığa çıkar. 22
3. ETS (Elektron Taşıma Sistemi)

ETS mitekondrinin krista (iç zarın matriks içinde yaptığı

kıvrımlar) kısmında bulunur.

23
Elektron taşıma zincirine genel bakış
 Glikoliz ve krebs döngüsü sırasında
besinden uzaklaştırılan elektronlar NADH
tarafından elektron taşıma zincirindeki ilk
molekülene (FMN) aktarılır.

 Elektron taşıması sırasındaki serbest enerji

değişimi belli bir sırada bileşenlerin
dizilimini sağlar.

 Hücre besin moleküllerinde depolanmış

enerjiyi redoks tepkimeleri ile açığa çıkarır.

 İndirgenme-oksitlenme tepkimeleriyle
açığa çıkan enerji oksidatif fosforilasyon
aracılığıyla ATP yapımında kullanılır.
 ATP sentezi

 Zincirdeki her kompleks elektron alıp verdikçe hidrojen

iyonları matriksten zarlar arası bölgeye pompalanır.

 Bu bölgede artan H iyonları ATP sentaz proteininden geçerek

matrikse geri döner bu sırada ATP yapımı gerçekleşir.
Glikoliz ve krebs çemberinde NAD ve FAD
moleküllerinin taşıdıkları H2’lerin elektronları bu
aşamada ETS den geçerler ve burada ATP sentezlenir.

26
ATP sentaz
• ATP sentaz protein
kompleksi hidrojen
iyonlarının akışıyla güç
sağlayan bir değirmen gibi
çalışır.

• Bu kompleks ökaryotların
mitokondri ve kloroplast
zarları , prokaryotların ise
plazma zarında yer alır.
H atomları öncelikle birer elektronlarını salarak pozifi
yüklü H+ iyonları haline döner.

H atomlarından ayrılan elektronlar ETS’den geçerken

ATP sentezlenir.

ETS’den çıkan elektronlar tekrar H+ iyonları ile

birleşir.

Bu noktadan sonra H atomları oksijen ile birleşerek

suyu oluşturur.

28
NAD moleküllerinin taşıdığı her H2 için ETS’de 3ATP
sentezlenir.

29
Fakat FAD moleküllerinin taşıdığı her H2 için ETS’de
2ATP sentezlenir.

30
SONUÇ

Not: NAD ve FAD yoluyla ATP kazancı, bu moleküller

tarafından taşınan hidrojenler ETS’den geçtikten sonra
gerçekleşir.

31
Oksijensiz (Anaerob) Solunum

Havanın serbest oksijenini kullanmadan yapılan

solunuma oksijensiz (anaerob) solunum adı verilir.
Oksijensiz solunumun diğer bir ismi fermantasyon
(mayalanma)’dur.

Yeşil bitkiler genelde oksijenli solunum yaparlar. Fakat

zaruret halinde kısa süre için oksijensiz solunum da
yapabilirler. Halbuki bazı bakteri ve mantarlarda
oksijensiz solunum normal olarak devam eder.

32
Oksijensiz
solunum tıpkı
oksijenli
solunumda
olduğu gibi
glikoliz olayı
ile başlar.

33
Piruvatların oluşumundan sonra gerçekleşen olaylara
göre etil alkol fermantasyonu veya laktik asit
fermantasyonu adını alır.

34
 OKSİJENSİZ SOLUNUM

2 tip oksijensiz solunum vardır.

1) Laktik Asit Fermantasyonu
2) Etil Alkol Fermantasyonu
 Laktik Asit Fermantasyonu
Glikozdan başlayarak laktik asit
oluşumuna kadar geçen olaylar
zinciridir. Laktik Asit ferman-
tasyonunda tıpkı oksijenli
solunumda olduğu gibi glikoliz
görülür.
. Glikoliz sonunda oluşan
Piruvatlar NADH2’lerin H2 lerini
bağlayarak laktik asite
dönüşürler.

36
Laktik asit fermantasyonu sonucunda bir tane glikozdan
2 tane laktik asit ortaya çıkar ve 4ATP enerji elde edilir.
Glikolizin başlangıcındaki 2ATP çıkarıldığı zaman net
kazanç 2ATP olur.

Omurgalıların çizgili kaslarında ve yoğurt bakterilerinde

laktik asit fermantasyonu görülebilir. Az miktarda
oluşan laktik asit kasların daha iyi çalışmasını sağladığı
halde (sporcuların ısınma hareketleri) fazlası kana
karışır ve yorgunluk hissi verir.

37
Proteinlerin yapıtaşı olan aminoasitlerin anaerobik bazı
bakteriler tarafından fermente edilmesi sonucu kötü
kokular açığa çıkar. Bu olaya kokuşma (putrifikasyon)
adı verilir.

Yemeklerin bozulmasıyla çeşitli kokuların oluşması,

kokuşma olayının bir sonucudur.

38
 Etil Alkol Fermantasyonu
Glikozdan başlayarak etil alkol oluşumu-
na kadar geçen olaylar zinciridir.
Etil alkol fermantasyonunda oksijenli
solunumda olduğu gibi glikoliz görülür.
Glikoliz sonunda oluşan piruvatlar önce
. bir tane CO2 vererek asit aldehit’e
dönüşürler. Asit aldehit’ler NADH2’lerin
H2’lerini bağlayarak etil alkol’e
dönüşürler

39
Etil Alkol Fermantasyonu

Etil alkol fermantasyonu sonucunda bir tane glikozdan 2

tane etil alkol ortaya çıkar ve 4ATP enerji elde edilir.
Glikolizin başlangıcındaki 2ATP çıkarıldığı zaman net kazanç
2ATP olur.

Bira mayası başta olmak üzere maya mantarları ve şarap

bakterilerinde görülür. Bu canlılarda fermantasyon ürünleri
üremeyi durdurucu etki yapar. Örneğin bira mayasında
alkol oranı %18’i geçerse üreme durur.

40