Prawo materialne

Unii Europejskiej
Prof. UMK dr hab. Paweł Nowicki
2021/2022
Zarys wykładu

 Zagadnienia wprowadzające (etapy integracji

gospodarczej, rynek wewnętrzny, Wieloletnie Ramy
Finansowe – budżetowanie UE)
 Polityki gospodarcze Unii Europejskiej (WPR, polityka
spójności, strategie UE: lizbońska oraz EUROPA 2020).
 Swobody gospodarcze.
 Prawo konkurencji Unii Europejskiej (zmowy kartelowe,
nadużywanie pozycji dominującej, kontrola
koncentracji przedsiębiorstw, pomoc publiczna, system
zamówień publicznych).
Prawo materialne UE

 Obejmuje:
1) swobody gospodarcze:
- swoboda przepływu towarów,
- swoboda przepływu osób,
- swoboda przepływu usług,
- swoboda przepływu kapitału i płatności,
- swoboda przedsiębiorczości.
2) prawo konkurencji,
3) polityki gospodarcze.
Etapy integracji gospodarczej

 Strefa wolnego handlu (np. CEFTA, EFTA)

 Unia Celna
 Wspólny Rynek
 Unia Gospodarcza i Walutowa
 Pełna integracja
Unia Celna

 Art. 28 ust. 1 TFUE: Unia obejmuje unię celną, która

rozciąga się na całą wymianę towarową
i obejmuje zakaz ceł przywozowych
i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz
wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również
przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z
państwami trzecimi.
Rynek wewnętrzny

 Art. 26 ust. 2 TFUE: rynek wewnętrzny obejmuje obszar

bez granic wewnętrznych,
w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów,
osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami
Traktatu.
Rynek wewnętrzny

 Art. 38 ust. 1 TFUE: Unia określa i realizuje wspólną

politykę rolną i rybołówstwa.

Rynek wewnętrzny obejmuje także rolnictwo,

rybołówstwo i handel produktami rolnymi.
Wieloletnie Ramy Finansowe

 Wieloletnie ramy finansowe (WRF) ustanawiają

maksymalne roczne kwoty (tzw. pułapy), które UE może
wydać w różnych obszarach polityki (tzw. działach)
przez okres nie krótszy niż 5 lat.
 Obecnie WRF są ustalane na 7 lat.
Wieloletnie Ramy Finansowe

 Są to ramy dla programowania finansowego i dyscypliny

budżetowej.
 Zapewniają ponadto wydatków z budżetu UE.
 Pozwalają UE na realizację wspólnych strategii
politycznych przez wystarczająco długi okres, aby
zapewnić ich skuteczność.
 Są zarówno wyrazem priorytetów politycznych, jak i
narzędziem planowania budżetowego.
Wieloletnie Ramy Finansowe

 Inteligentny rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu:

- Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i
zatrudnienia;
- Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna.
 Zrównoważony wzrost: Zasoby naturalne.
 Bezpieczeństwo i obywatelstwo.
 Globalny wymiar Europy.
 Administracja.
 Wyrównania.
Wieloletnie Ramy Finansowe

 Dochody:
1) Środki własne UE:
- tradycyjne zasoby własne,
- zasoby własne pochodzące z podatku VAT,
- zasoby własne oparte na DNB,
2) Pozostałe dochody.
Wspólna Polityka Rolna - cele

 Art. 39 ust. 1 TFUE:

1) zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie
postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji
rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników
produkcji, zwłaszcza siły roboczej;
2) zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu
życia ludności wiejskiej, zwłaszcza przez podniesienie
indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie;
3) stabilizacja rynków rolnych;
4) zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw;
5) zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla
konsumentów.
 Czy cele mogą być sprzeczne?
Orzecznictwo TSUE

 Sprawa 5/67 Beus v. Hauptzollamt Munchen:

Cele WPR są potencjalnie sprzeczne i zasadniczo

odmienne, wobec tego nie mogą być jednocześnie
osiągane.
 Sprawa 5/73 Balkan-Import-Export GmbH
v. Hauptzollamt Berlin-Packhof:

Do instytucji Wspólnot należy decyzja, którym z zadań

nadać czasowy priorytet zgodnie z potrzebami
gospodarki.
Wspólna Polityka Rolna -
zasady
 Zasada jednolitości rynku.
 Zasada preferencji dla krajów członkowskich.
 Zasada solidarności finansowej.
 Zasada współodpowiedzialności finansowej producentów
rolnych.
Wspólna Polityka Rolna -
fundusze
 Europejski Fundusz Rolny – bezpośrednie wsparcie
i środki rynkowe
 Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich – finansuje zmiany
strukturalne
Wspólna Polityka Rolna -
skutki
 Wzrost wielkości produkcji i produkcyjności.
 Stabilizacja rynków.
 Zwiększenie poziomu samowystarczalności.
 Ochrona rolników przed fluktuacjami cen na
rynkach światowych.
Wspólna Polityka Rolna -
skutki
 Nadprodukcja,
 Nierównomierna dystrybucja korzyści
 Nadmierny wzrost wydatków na rolnictwo
 Wysokie koszty społeczne WPR (ponoszone przez
konsumentów i podatników, koszt WPR = 15% VAT
na żywność).
Wspólna Polityka Rolna -
problemy
 Degradacja środowiska naturalnego i dobrostanu
zwierząt.
 Depopulacja terenów wiejskich i dezintegracja
wspólnot lokalnych.
 Kwestia jakości żywności.
Polityka spójności UE

 Trzy pojęcia:

1) polityka strukturalna,
2) polityka regionalna,
3) polityka spójności.
Trzy obszary spójności

 Spójność gospodarcza.
 Spójność społeczna.
 Spójność terytorialna.
Funkcje polityki spójności UE

 Alokacyjna,
 Redystrybucyjna,
 Stabilizacyjna,
 Pomocowa,
 Integracyjna.
Fundusze unijne

 Fundusze unijne:
1) fundusze przedakcesyjne,
2) fundusze strukturalne,
3) fundusze inwestycyjne,
4) fundusze – instrumenty finansowe innych polityk
gospodarczych,
5) fundusze skierowane do państw trzecich.
Fundusze przedakcesyjne

 Polska korzystała z trzech instrumentów:

1) PHARE,
2) ISPA,
3) SAPARD.
 Obecnie zastąpił je Instrument Pomocy Przedakcesyjnej.
Kryteria kopenhaskie

 Uchwalone przez Radę Europejską na szczycie

w Kopenhadze w 1993 r.
 Kryteria:
1) rządy prawa, poszanowanie praw człowieka i praw
mniejszości, stabilność instytucji gwarantujących
demokrację,
2) istnienie gospodarki rynkowej,
3) sprostanie konkurencyjności wewnątrz UE,
4) zdolność do przyjęcia acquis communautaire oraz
zobowiązań członka UE.
Europejskie Fundusze Strukturalne
i Inwestycyjne

 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

 Europejski Fundusz Społeczny
 Fundusz Spójności
 Europejski Fundusz Morski i Rybacki
 Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich
Polityka spójności 2021-
2027
Projekty aktów prawnych

 Komisja Europejska przedstawiła pakiet projektów

rozporządzeń w dniu 29 maja 2018 r.
 Wprowadzenie Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu
Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz
Zarządzania Granicami i Wiz do rozporządzenia ogólnego.
 Wyłączenie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich z rozporządzenia ogólnego.
 Zmiany w zakresie EFS: Europejski Fundusz Społeczny
Plus.
 Programowanie 5+2.
 Podział regionów na: słabiej rozwinięte, przejściowe oraz
lepiej rozwinięte.
Europejski Fundusz Społeczny
Plus
 EFS i Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych;
 Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym
(FEAD);
 Program Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i
innowacji społecznych (EaSI) oraz
 Program działań Unii w dziedzinie zdrowia.
Środki finansowe

 Na politykę spójności (EFRR, FS i EFS+) przewidziano

lekko ponad 330 mld EUR.
 EFRR => 200.6 mld EUR.
 FS => 41.3 mld EUR
 EFS+ => 88.6 mld EUR
 Docelowy poziom unijnych wydatków przyczyniających
się do wypełniania celów klimatycznych musi wynieść
30%.
 Propozycja dla Polski: 64,4 mld EUR (o 23% mniej!).
Cele

 Bardziej inteligentna Europa – innowacyjna i

inteligentna transformacja gospodarcza.
 Bardziej przyjazna dla środowiska i niskoemisyjna
Europa.
 Lepiej połączona Europa – mobilność i regionalne
połączenia teleinformatyczne.
 Europa o silniejszym wymiarze społecznym – wdrażanie
Europejskiego filaru praw socjalnych.
 Europa bliżej obywateli - zrównoważony i zintegrowany
rozwój obszarów miejskich, wiejskich i przybrzeżnych w
ramach inicjatyw lokalnych.
Swobody rynku
wewnętrznego
Swobodny przepływ towarów

 Czym jest TOWAR?

Są to wszelkie rzeczy ruchome dające się wyrazić w

pieniądzu (a więc przeliczalne, mające określoną
wartość), mogące stanowić przedmiot transakcji
handlowych, względnie praw rzeczowych lub
obligacyjnych, które ewentualnie posiadają wartość
użytkową.
Swobodny przepływ towarów

 Sprawa 7/68 Komisja v. Włochy

Zakwestionowano przepisy nakładające podatek na

wywóz dzieł sztuki. Włosi twierdzili, że mają one
wyłącznie wartość artystyczną, a nie komercyjną, więc
nie są towarami.
Swobodny przepływ towarów

 Sprawa 7/78 Regina v. Thompson

Chodziło m.in. o brytyjskie monety sprzed 1947 r., które

przestały być traktowane jako środki płatnicze, ale
nadal były wymieniane przez Bank Anglii i podlegały
ochronie prawnej przypisanej środkom płatniczym.
Swobodny przepływ towarów

 Inne towary:

1) gaz,
2) energia elektryczna,
3) sygnał telewizyjny.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 28 ust. 1 TFUE:

Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą
wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych
i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz
wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również
przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z
państwami trzecimi.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 29 TFUE:
Produkty pochodzące z państw trzecich są uważane za
będące w swobodnym obrocie w jednym z Państw
Członkowskich, jeżeli dopełniono wobec nich
formalności przywozowych oraz pobrano wszystkie
wymagane cła i opłaty o skutku równoważnym w tym
Państwie Członkowskim i jeżeli nie skorzystały z
całkowitego lub częściowego zwrotu tych ceł lub opłat.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 30 TFUE:

Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku

równoważnym są zakazane między Państwami
Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się również do ceł o
charakterze fiskalnym.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 110 TFUE:

Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio
lub pośrednio na produkty innych Państw Członkowskich
podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju
wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub
pośrednio na podobne produkty krajowe.
 Ponadto żadne Państwo Członkowskie nie nakłada na
produkty innych Państw Członkowskich podatków
wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 34 TFUE:
Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki
o skutku równoważnym są zakazane między Państwami
Członkowskimi.
 Art. 35 TFUE:
Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki
o skutku równoważnym są zakazane między Państwami
Członkowskimi.
Dassonville
Swobodny przepływ towarów

Formuła Dassonville:

Środki o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych to

wszelkie zasady handlu, które bezpośrednio lub pośrednio,
w sposób rzeczywisty lub potencjalny mogą wpływać na
handel między Państwami Członkowskimi.

Wyrok z dnia 11 lipca 1974 r. w sprawie 8/74

Swobodny przepływ towarów

Formuła Keck:

Środkami o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych nie są środki

dotyczące sprzedaży, które ze swej istoty nie odnoszą się do kształtu, nazwy,
wymiarów, wagi, sposobu oznaczania, składu, czy innych parametrów.

Natomiast zastosowanie do produktów pochodzących z innych państw

członkowskich krajowych przepisów, które ograniczają niektóre sposoby
sprzedaży bądź ich zakazują, o ile tylko obowiązują wszystkie zainteresowane
podmioty gospodarcze i dotyczą w ten sam sposób, z prawnego i faktycznego
punktu widzenia, obrotu produktami krajowymi i produktami pochodzącymi z
innych państw członkowskich, nie stanowią środków o skutku równoważnym do
ograniczeń ilościowych.

Wyrok z dnia 24 listopada 1993 r. w sprawach połączonych

C-267/91 i C-268/91 Keck i Mithouard
Cassis de Dijon
Swobodny przepływ towarów

Formuła Cassis de Dijon:

1) zasada wzajemnego uznawania standardów,

2) zasada wymogów imperatywnych:
„… przeszkody w wewnątrzwspólnotowym obrocie handlowym
będące wynikiem rozbieżności w krajowych przepisach
regulujących wprowadzanie do obrotu produktów muszą zostać
zaakceptowane pod warunkiem, że przepisy te mogą zostać
uznane za niezbędne w celu zadośćuczynienia nadrzędnym
wymogom dotyczącym w szczególności skuteczności kontroli
podatkowej, ochrony zdrowia publicznego, rzetelności
transakcji handlowych i ochrony konsumentów”.
Wyrok z dnia 20 lutego 1979 r. w sprawie 120/78 Rewe-Zentral
Swobodny przepływ towarów

Komunikat KE z 1980 r.:

Każdy produkt importowany z innego państwa członkowskiego musi

być w zasadzie dopuszczony na terytorium importującego państwa
członkowskiego jeżeli został wytworzony i wprowadzony do obrotu
zgodnie z prawem, tj. zgodnie z odpowiednimi regulacjami i
technikami produkcji, jakie zwyczajowo i tradycyjnie są
akceptowane w państwie eksportującym.
Powyższa zasada sugeruje, że państwo członkowskie, ustanawiające
handlowe lub techniczne regulacje mogące wywierać wpływ na
swobodny przepływ towarów, nie powinno przyjmować wyłącznie
narodowego punktu widzenia i brać pod uwagę jedynie standardy
dotyczące produktów krajowych. Właściwe funkcjonowanie
wspólnego rynku wymaga, aby każde państwo członkowskie uznawało
uzasadnione interesy innych państw członkowskich.
Swobodny przepływ towarów

Przykład zastosowania wymogów imperatywnych

Wyrok z dnia 10 lutego 2009 r. w sprawie C-110/05 Trailers:

Zapewnienie bezpieczeństwa drogowego stanowi jeden z

nadrzędnych wymogów interesu ogólnego, który może
uzasadniać przeszkodę w swobodnym przepływie towarów.
Swobodny przepływ towarów

• Formuła Dassonville
1

• Formuła Cassis de Dijon

2

• Formuła Keck
3
Swobodny przepływ towarów

 Test dostępu do rynku

Miał służyć ocenie, czy regulacje krajowe

odnoszące się do sposobu sprzedaży, w taki sam
sposób wpływają na towary krajowe i towary
z innych państw członkowskich.
 Środkiem o skutku równoważnym do
ograniczenia ilościowego jest środek,
który utrudnia dostęp do rynku towarom
importowanym.
Swobodny przepływ towarów

 Art. 36 TFUE:
Postanowienia artykułów 34 i 35 nie stanowią
przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń
przywozowych, wywozowych lub tranzytowych,
uzasadnionych względami moralności publicznej,
porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego,
ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony
roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości
artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź
ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy
te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka
arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w
handlu między Państwami Członkowskimi.
Swobodny
przepływ
osób
Swobodny przepływ osób

 Przepływ osób (bez związku z podejmowaniem

pracy),
 Przepływ pracowników w rozumieniu przepisów
prawa UE.
 Strefa Schengen – utworzona w 1995 r. Obszar,
gdzie zniesiona została kontrola graniczna na
granicach wewnętrznych.
 Poza strefą: Irlandia i Wielka Brytania (opt-out),
Bułgaria, Chorwacja, Cypr i Rumunia.
 W strefie: Islandia, Norwegia, Szwajcaria
i Liechtenstein.
Swobodny przepływ osób

 Art. 45 ust. 1 TFUE:

Zapewnia się swobodę przepływu pracowników
wewnątrz Unii.

 Art. 45 ust. 2 TFUE:

Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej
dyskryminacji ze względu na przynależność państwową
między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie
zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
Swobodny przepływ osób

 Swoboda ta obejmuje prawo do:

1) ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca
pracy,
2) swobodnego przemieszczania się w tym celu po
terytorium Państw Członkowskich,
3) przebywania w jednym z Państw Członkowskich w
celu podjęcia tam pracy, zgodnie z przepisami
ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi
dotyczącymi zatrudniania pracowników tego Państwa,
4) pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego
po ustaniu zatrudnienia, na warunkach ustalonych przez
Komisję w rozporządzeniach.
Swobodny przepływ osób

 Istota swobody przepływu pracowników sprowadza się

do:
1) traktowania pracownika migrującego w państwie
przyjmującym tak samo, jak obywatela danego
państwa,
2) dostosowania się pracownika migrującego do prawa
państwa przyjmującego, które może być odmienne niż
w jego państwie pochodzenia.
 Aby stosować przepisy związane ze swobodnym
przepływem pracowników konieczne jest wystąpienie
tzw. elementu transgranicznego.
Charakter prawny
art. 45 TFUE
 Wyrok z dnia 6 czerwca 2000 r. w sprawie Angonese
(C-281/98):

- Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność

państwową, wyrażony w art. 45 TFUE ma zastosowanie
również do podmiotów prywatnych.
- Obejmuje warunki indywidualnych umów o pracę
o warunki narzucane jednostronnie przez potencjalnego
pracodawcę na etapie oferowania zatrudnienia.
- Przepis jest bezpośrednio skuteczny zarówno w
płaszczyźnie wertykalnej, jak i horyzontalnej.
Prawo wtórne UE

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

(UE) nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie
swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii.
 Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa
obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego
przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw
Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG)
nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG,
68/360/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG,
75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i
93/96/EWG.
Zakres podmiotowy

 Pracownicy
 Osoby poszukujące pracy
 Osoby niezdolne do pracy (zgodnie z dyrektywą
2004/38)
 Członkowie rodzin pracownika
 Pracodawcy, agencje pośrednictwa pracy

 Odrębny status prawny mają tzw. pracownicy

delegowani!
Prawo pobytu

 Prawo pobytu przez okres nie przekraczający trzech

miesięcy: bez wypełniania jakichkolwiek warunków i
formalności innych niż wymóg posiadania ważnego
dowodu tożsamości lub paszportu.
 Prawo pobytu przez okres przekraczający trzy
miesiące: pracownicy najemni lub osoby pracujące na
własny rachunek; osoby posiadające wystarczające
zasoby dla siebie i członków ich rodziny, aby nie
stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej
Państwa Członkowskiego przyjmującego w okresie
pobytu, oraz są objęci pełnym ubezpieczeniem
zdrowotnym w Państwie przyjmującym; studenci lub
osoby kształcące się zawodowo; członkowie ich rodzin.
Swobodny przepływ osób

 Ograniczenia:
1) względy porządku publicznego,
2) względy bezpieczeństwa publicznego,
3) względy zdrowia publicznego.
 Przepisy dotyczące swobodnego przepływu osób nie
mają zastosowania do zatrudnienia w administracji
publicznej.
 Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Art. 49 TFUE:
Ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli
jednego Państwa Członkowskiego na terytorium innego
Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach
poniższych postanowień. Zakaz ten obejmuje również
ograniczenia w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii
przez obywateli danego Państwa Członkowskiego,
ustanowionych na terytorium innego Państwa
Członkowskiego.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Art. 49 TFUE:
Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego
kapitału, swoboda przedsiębiorczości obejmuje
podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej
na własny rachunek, jak również zakładanie
i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza spółkami
w rozumieniu artykułu 54 akapit drugi, na warunkach
określonych przez ustawodawstwo Państwa
przyjmującego dla własnych obywateli.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Działalność chroniona przez art. 49 TFUE powinna
mieć następujące cechy:

1) samodzielność,
2) stałość,
3) charakter zarobkowy,
4) charakter transgraniczny.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Sprawa C-55/94 Reinhard Gebhard przeciwko Consiglio
dell’Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano.
 TSUE powiązał koncepcję działalności gospodarczej z jej
wykonywaniem w oparciu o jakąś trwałą infrastrukturę
(ang. a fixed establishment) i na czas nieograniczony w
innym Państwie Członkowskim.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Prowadzenie działalności gospodarczej:
1) stały i ciągły udział w życiu gospodarczym Państwa
Członkowskiego innego niż Państwo pochodzenia oraz
uzyskiwanie tam dochodu,
2) czasowość lub tymczasowość działalności należy
oceniać nie tylko w zależności od czasu trwania
świadczeń, lecz także ich częstotliwości, okresowości
lub ciągłości.
 Tzw. formuła Gebhard stanowi drogowskaz, a nie
precyzyjny wzór na ustalenie tymczasowego charakteru
usługi (wyrok Trybunału z dnia 11 grudnia 2003 r.
w sprawie C-215/01 Schnitzer).
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Spółki – w rozumieniu Traktatu:
1) spółki prawa cywilnego lub handlowego,
2) spółdzielnie,
3) inne osoby prawne prawa publicznego lub
prywatnego, z wyjątkiem spółek, których działalność
nie jest nastawiona na osiągnięcie zysków.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Dwie postacie swobody prowadzenia działalności
gospodarczej:

1) pierwotna,
2) wtórna.

 A co z przeniesieniem siedziby przedsiębiorstwa?

Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Przeniesienie siedziby:

1) teoria założenia - transgraniczne przeniesienie

siedziby zarządu spółki nie narusza w żaden sposób
tożsamości i egzystencji spółki wg jej
dotychczasowego statutu,
2) teoria siedziby- transgraniczne przeniesienie
siedziby zarządu spółki z jednego państwa do
innego państwa prowadzi do zmiany statutu spółki,
co zazwyczaj wiąże się z rozwiązaniem spółki w
państwie pochodzenia, a następnie założeniem jej
na nowo w państwie przyjmującym.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Sprawa C-208/00 Überseering przeciwko NCC:
TSUE uznał, że odmowa pełnej zdolności do czynności
prawnych spółce, w sytuacji przeniesienia biura zarządu
spółki zarejestrowanej w Holandii do Niemiec, jest
niedopuszczalna, ponieważ stanowi zaprzeczenie
swobody przedsiębiorczości.
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Sprawa C-212/97 Centros Ltd:
Art. 49 i 50 TFUE nie dopuszczają, by Państwo
Członkowskie odmówiło rejestracji oddziału spółki
założonej zgodnie z ustawodawstwem innego Państwa
Członkowskiego, w którym znajduje się jej siedziba,
lecz w którym nie prowadzi ona działalności handlowej,
a celem utworzenia oddziału jest umożliwienie tej
spółce prowadzenia w pełnym zakresie jej działalności
w państwie, w którym ten oddział został utworzony, co
pozwoliłoby uniknąć konieczności zakładania tam spółki
i obejść uregulowania dotyczące zakładania spółek
(bardziej surowych).
Swoboda prowadzenia
działalności gospodarczej
 Przepisy dotyczące prawa przedsiębiorczości nie mają
zastosowania do działalności, która w jednym z Państw
Członkowskich jest związana, choćby przejściowo, z
wykonywaniem władzy publicznej.
Swoboda
świadczenia
usług
Swoboda świadczenia usług

 Art. 56 TFUE:
W ramach poniższych postanowień ograniczenia
w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii
są zakazane w odniesieniu do obywateli Państw
Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo
w Państwie Członkowskim innym niż państwo
odbiorcy świadczenia.
Swoboda świadczenia usług

 Art. 57 TFUE:
Usługami w rozumieniu Traktatów są świadczenia
wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w
jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym
przepływie towarów, kapitału i osób.
 Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału dotyczącego
prawa przedsiębiorczości, świadczący usługę̨ może, w
celu spełnienia świadczenia, wykonywać przejściowo
działalność w Państwie Członkowskim świadczenia na
tych samych warunkach, jakie państwo to nakłada na
własnych obywateli.
Swoboda świadczenia usług

 Usługi obejmują zwłaszcza:

a) działalność o charakterze przemysłowym;
b) działalność o charakterze handlowym;
c) działalność rzemieślniczą;
d) wykonywanie wolnych zawodów.
Swoboda świadczenia usług

 Cechy usługi:
1) niematerialny charakter,
2) transgraniczny charakter,
3) odpłatność,
4) czasowość.
Transgraniczność usług

 Usługodawca przemieszcza się do innego

państwa członkowskiego w celu świadczenia
tam usługi.
 Usługobiorca przemieszcza się do innego
państwa członkowskiego, aby skorzystać z
oferowanych na jego rynku usług.
 Transgranicznie przemieszcza się sama usługa.
 Usługodawca i usługobiorca przemieszczają
się do innego państwa członkowskiego celem
świadczenia i korzystania w nim z usług.
Prawo konkurencji UE

 Przepisy unijne z zakresu konkurencji mają zapewnić

przedsiębiorstwom sprawiedliwe i równe warunki
prowadzenia działalności,
a jednocześnie pozostawić przestrzeń dla innowacji,
ujednoliconych norm i rozwoju małych firm.
 Art. 101 – 109 TFUE
Prawo konkurencji UE - cele

 Urzeczywistnienie rynku wewnętrznego.

 Ochrona mechanizmu konkurencji
i osiągnięcie stanu optymalnej efektywności.
 Ochrona interesów konsumentów.
Pojęcie rynku właściwego

 Rynek właściwy to przestrzeń, w ramach

której przedsiębiorstwa ze sobą rywalizują.
 Wymiar produktowy: składa się ze wszystkich
produktów lub usług, które uważane są przez
konsumentów za zamienne w stosunku do
siebie.
 Wymiar geograficzny: obszar, na którym
przedsiębiorstwa konkurują, a który może
zostać wyróżniony ze względu na swoje
warunki konkurencji.
Wpływ na handel między
państwami członkowskimi UE
 Dane zachowanie przedsiębiorstwa wpływa na
handel, jeżeli może stanowić zagrożenie, czy
to bezpośrednio czy pośrednio, czy też
rzeczywiście lub potencjalnie, dla wolności
handlu pomiędzy państwami członkowskimi,
w sposób, który mógłby przeszkodzić w
osiągnięciu celów jednolitego rynku.

Wyrok TSUE z dnia 13 lipca 1966 r. w

sprawach 56/64 i 58/64 Grundig.
Wpływ na handel między
państwami członkowskimi UE
 Porozumienie może mieć wpływ na handel
pomiędzy państwami członkowskimi, jeżeli
można przewidzieć z dostatecznym stopniem
prawdopodobieństwa, na podstawie
obiektywnych okoliczności prawnych lub
faktycznych, iż porozumienie to może mieć
wpływ, bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty
lub potencjalny, na strukturę handlu pomiędzy
tymi państwami.

Wyrok TSUE z dnia 30 czerwca 1966 r. w

sprawach 56/65.
Art. 101 TFUE – zakaz porozumień
antykonkurencyjnych

 Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są

wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami,
wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie
praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel
między Państwami Członkowskimi i których celem lub
skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie
konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, a w
szczególności te, które polegają na:
a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen
zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji;
Art. 101 TFUE

 b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków,

rozwoju technicznego lub inwestycji;
c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia;
d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych
warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im
przez to niekorzystnych warunków konkurencji;
e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez
partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu
na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają
związku z przedmiotem tych kontraktów.
Antykonkurencyjne
porozumienia
 Czyli wszystkie porozumienia między
przedsiębiorstwami, które ograniczają konkurencję.
 Np. kartele – firmy uzgadniają, że nie będą ze sobą
konkurować, lub ustalają ceny, po których będą
sprzedawać swoje produkty.
 Aby skutecznie wykrywać kartele i je rozbijać, KE
stosuje program łagodzenia kar.
Zmowa kartelowa - przykłady

 W 2014 r. KE ukarała Samsung, Philips i Infineon za zmowę

kartelową.
 KE nałożyła łączną karę w wysokości 138 mln euro.
Najwięcej musi zapłacić niemiecki koncern Infineon - 82,8
mln euro. Południowokoreański Samsung dostał grzywnę
35,1 mln euro, a holenderski Philips - ponad 20 mln euro.
 Renesas, która była wówczas spółką joint venture firm
Hitachi i Mitsubishi Electric, skorzystała z pełnej
nietykalności zgodnie z obietnicą KE w sprawie darowania
i obniżania kar w sprawach kartelowych z 2006 roku
(Leniency Notice), ponieważ jako pierwsza poinformowała
Komisję o istnieniu kartelu. Renesas uniknęła kary w
wysokości ponad 51 mln euro za swój udział w naruszeniu
unijnych przepisów.
Zmowa kartelowa - przykłady

 W 2014 r. KE ukarała pięciu producentów kopert.

 Kara łączna: 19,4 mln euro.
 Producenci zamiast konkurować ze sobą porozumiewały
się, aby sztucznie podnosić ceny kopert.
Porozumienia dozwolone?

Porozumienie może być jednak dozwolone, jeżeli:

 niesie ze sobą więcej korzyści niż skutków
negatywnych,
 nie zostało zawarte pomiędzy konkurentami,
 zostało zawarte między przedsiębiorstwami, których
wspólny udział w rynku jest niewielki,
 jest konieczne do ulepszania jakości produktów lub
usług czy też do opracowywania nowych produktów
bądź nowych, lepszych metod udostępniania produktów
konsumentom.
Zakaz nadużywania pozycji
dominującej – art. 102 TFUE
 Niezgodne z rynkiem zewnętrznym i zakazane jest
nadużywanie przez jedno lub większą liczbę
przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku
wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie,
w jakim może wpływać na handel między Państwami
Członkowskimi.
Pozycja dominująca

 Z pozycją dominującą przedsiębiorstwa mamy do

czynienia, kiedy dany podmiot może działać na rynku
właściwym niezależnie zarówno od konkurentów, jak i
klientów. W przypadku pozycji dominującej pewna
konkurencja na rynku właściwym wciąż istnieje.
Przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą może
jednak kształtować swoim działaniem warunki
wspomnianej konkurencji, samemu pozostając poza
skutkami walki rynkowej. Istnieje domniemanie, w myśl
którego przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli
jego udział w rynku przekracza 40%.
Zakaz nadużywania pozycji
dominującej – art. 102 TFUE
Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:
 narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni
niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych
niesłusznych warunków transakcji;
 ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju
technologicznego;
 stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych
warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im
przez to niekorzystnych warunków konkurencji;
 uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez
partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na
swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku
przedmiotem tych kontraktów.
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
 Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w
Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo
Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w
jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi
zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym
przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów,
jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w
jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami
Członkowskimi.
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
Zgodna z rynkiem wewnętrznym jest:
 pomoc o charakterze socjalnym przyznawana
indywidualnym konsumentom, pod warunkiem że jest
przyznawana bez dyskryminacji związanej z
pochodzeniem produktów;
 pomoc mająca na celu naprawienie szkód
spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi
zdarzeniami nadzwyczajnymi;
 pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów
Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem
Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do
skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych
spowodowanych tym podziałem.
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana:
 pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi
gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest
nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje
poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, jak
również regionów, o których mowa w artykule 349, z
uwzględnieniem ich sytuacji strukturalnej, gospodarczej
i społecznej;
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana:
 pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych
projektów stanowiących przedmiot wspólnego
europejskiego zainteresowania lub mająca na celu
zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce
Państwa Członkowskiego;
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana:
 pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych
działań gospodarczych lub niektórych regionów
gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany
handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym
interesem;
Pomoc publiczna – art. 107
TFUE
Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana:
 pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie
dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków
wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie
sprzecznym ze wspólnym interesem;
 inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić
decyzją, stanowiąc na wniosek Komisji.
Pomoc publiczna – wyłączenia
grupowe
 pomoc regionalna;
 pomoc inwestycyjna i na zatrudnienie dla MŚP;
 pomoc na zakładanie przedsiębiorstw przez kobiety;
 pomoc na ochronę środowiska;
 pomoc na usługi doradcze dla MŚP i udział MŚP w targach;
 pomoc w formie kapitału podwyższonego ryzyka;
 pomoc na działalność badawczą, rozwojową i
innowacyjną;
 pomoc szkoleniowa;
 pomoc dla pracowników znajdujących się w szczególnie
niekorzystnej sytuacji lub niepełnosprawnych.
Pomoc de minimis

 Stanowi szczególną kategorię wsparcia udzielanego

przez państwo, gdyż uznaje się, że ze względu na swą
małą wartość nie powoduje ona zakłócenia konkurencji
w wymiarze unijnym.
 Łączna wartość pomocy de minimis dla jednego
beneficjenta nie może przekroczyć równowartości 200
tys. euro brutto w okresie 3 lat kalendarzowych, a w
przypadku podmiotu prowadzącego działalność
gospodarczą w sektorze transportu drogowego towarów
– 100 tys. euro.
Test prywatnego inwestora

 Ocena działań podejmowanych przez podmioty publiczne

względem przedsiębiorców dokonywana w celu stwierdzenia,
czy wsparcie udzielane przez te podmioty ze środków
publicznych stanowi pomoc publiczną, czy też jest
dokonywane na warunkach akceptowalnych również dla
inwestora prywatnego, który będąc w sytuacji analogicznej do
podmiotu publicznego, w szczególności pod względem
posiadanych udziałów lub akcji, przewidując zwrot z
zaangażowanego kapitału oraz uwzględniając poziom ryzyka
towarzyszącego inwestycji i zakres zabezpieczeń, zachowałby
się tak samo jak podmiot publiczny. Podstawowym kryterium
analizy jest więc kryterium typowych zachowań rynkowych.
Jeśli wynik testu jest pozytywny, czyli przedsiębiorca uzyskuje
od podmiotu publicznego wsparcie na analogicznych
warunkach, jak od prywatnych podmiotów, to oznacza, że nie
mamy do czynienia z pomocą publiczną.
Kontrola łączenia
przedsiębiorstw
 Rozporządzenie w sprawie kontroli łączenia
przedsiębiorstw przyznaje Komisji Europejskiej prawo
zakazania połączenia firm lub nabycia firmy, jeśli
wiązałoby się to z ryzykiem poważnego ograniczenia
konkurencji na rynku.
 Przykładowo: zgłoszone połączenie może zostać
zakazane, jeżeli łączące się strony są głównymi
konkurentami lub jeżeli połączenie osłabiłoby w
znacznym stopniu lub ograniczyło konkurencję na rynku
unijnym, zwłaszcza wskutek utworzenia
przedsiębiorstwa dominującego lub wzmocnienia jego
pozycji.