1616 - ZASTITA OD POZARA - Predavanje Maj 2020

FAKULTET ZA POSLOVNI MENADŽMENT
BAR
ZAŠTITA OD POŽARA I PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA

Predavač: Prof. dr Radinko Kostić, dipl. ing.
Bar, maj 2020. god

ZAŠTITA OD POŽARA I
PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA
XI Poglavlje
PROTIVDIVERZIONA -
PROTIVTERORISTIČKA ZAŠTITA
Politički stav da cilj opravdava sredstvo, obilježio je cjelokupnu istoriju

čovječanstva, izazivajući teške posljedice po njega. Nažalost, taj princip nije
nestao sve do danas - samo su se mijenjale forme i modaliteti njegovog
ispoljavanja. Dakle, njegova antihumana suština i dalje je prisutna, usmjerena
protiv osnovnih ljudskih prava i građanskih sloboda čovjeka.
Nakon okončanja hladnog rata (raspad Sovjetskog Saveza, ujedinjenje

Njemačke, ukidanje Varšavskog pakta) i nestanka bipolarne ideološke i vojne
podijeljenosti svijeta, smatralo se da je prestala opasnost od iznenadnih
terorističkih napada i sabotaža.
Međutim, raspadom bipolarnog nastaje unipolarni sistema, koji se na globalnom

nivou ogleda u potpunoj dominaciji jedne države, Sjedinjene Američke Države.
One su krenule u ostvarivanje svjetske dominacije, ne libeći se da taj cilj ostvare i

perfidnim putem - izazivanjem kriza i obaranjem postojećih privreda radi
obrazovanja svojih protektorata, postavljanjem svojih marioneta u političkim
vrhovima stranih zemalja, različitim propagandama, oružanim intervencijama...
Formirale su niz svjetskih organizacija, uglavnom finansijskog karaktera, preko kojih

učestvuju u kreiranju i uspostavljanju novog svjetskog poretka. Svoju moć crpe iz
jake vojne industrije i raznovrsnih tehnoloških dostignća, osvajački usmjerene
spoljašnje politike, kao i iz veoma dopadljive kulture koja posebno brzo osvaja
mlade ljude i utiče na njihove vrijednosne sisteme.
Globalne društvene promjene ogledaju se i u formiranju regionalnih sila, u

raspadu mnogih višenacionalnih država, ali i u povećanju i jačanju etničkih
sukoba. Stvorene su nove društvene vrijednosti, socijalizam je potisnut
kapitalizmom, aktuelni su procesi tranzicije, izvjestan je tehnološki napredak,
razvija se demokratija, a svakako treba pomenuti i nastanak i jačanje
religioznog fundamentalizma.
Međutim, spoljna politika Sjedinjenih Američkih Država nailazi na razna
protivljenja i suprotstavljanja, a samim tim ne realizuje se u potpunosti. Ovakva
situacija na globalnom nivou dovela je do novih bezbijednosnih prijetnji - raširio
se terorizam, prvenstveno militarni radikalni islamizam.
Otuda i pojava narkoterorizama, sajber terorizama i drugih oblika terorizma koji
u sponi sa organizovanim kriminalitetom dobijaju internacionalni karakter.
Današnji oblici terorizma ne koriste konvencionalno oružje - oni predstavljaju

prijetnju od napada:
- biološkim,
- hemijskim i
- nuklearnim oružjem,
koje može izazvati masovno uništenje.
Terorizam nema granice niti određenu teritoriju - njegovim nepredvidivim

oblicima malo koja država može da se odupre.
Može se reći, ne postoji više nijedna država na svijetu koja može garantovati
bezbjednost i zaštitu svojim građanima.
Ovaj vid političkog kriminala teško se kontroliše, a još teže otkriva i sprječava.
Radi se o decentalizovanim organizacijama koje su formirane iz više ćelija tako
da otkrivanjem i razbijanjem jedne nastaju dvije ili više novih ćelije. Identitet
počinilaca ostaje nepoznat nakon izvođenja terorističkog napada, što organima
bezbjednosti pričinjava dodatne probleme.
Takođe, teroristi mogu imati različito teritorijalno porijeklo, ali im je zajednički

interes - uglvnom politički.
Znači, neophodna je intenzivna priprema država, kroz komplementarnost

teorije i prakse, za prepoznavanje i suprotstavljanje sve opasnijem nasilju.
Savremene oblike međunarodnog i unutrašnjeg terorizma treba pojmovno

razlikovati od drugih, na izgled sličnih, aktivnosti, kao što su gerila i teror.
Za razliku od terorista, gerilci nose iste uniforme i formacijsko naoružanje,

javno se pojavljuju nikada se ne skrivaju i javno saopštavaju ciljeve svoje
borbe.
U nedemokratskim društvima vlast primjenjuje teror i prema svojim građanima
radi uticaja na javno mnjenje, u cilju iznuđivanja političkih odluka koje u
demokratskim okolnostima građani te države ne bi prihvatili. Nekada vlast
primjenjuje teror i protiv opozicije - na primjer kada opozicija ima jake političke
ličnosti koje u datim političkim okolnostima za režim predstavljaju opasnost.
Treba razlikovati dvije osnovne vrste terora: genocidni teror i teror kao način
vladanja. Genocidni teror ima za cilj potpunu likvidaciju određene nacionalne,
etničke ili vjerske populacije. Za razliku od genocidnog, teror kao način
vladanja racionalniji je – uništenje nije pravi cilj vladanja ljudima jer ako bi akter
terora sve uništio, onda ne bi imao nad kim da vlada. Krug žrtava je uži od
ukupnog stanovništva, dok se pod širi oblik može podvesti manipulacija i
zastrašivanje.
Nauka ulaže velike napore da ponudi opšteprihvatljivu definiciju terorizma.

Međutim, i pored toga što terorizam predstavlja pravi fenomen savremene
civilizacije, politike moćnih država odlažu definisanje savremenog terorizma.
Naročit problem predstavlja već ustaljeni obrazac: "ono što je terorizazam za
nekog, to je sloboda za drugog".
Znači, u pitanju su dvostruki standardi - jedni kada neke države koristeći
terorististe za ostvarivanje sopstvenih ciljeva bez angažovanja svojih vojnih
snaga, izazvaju sukobe i nestabilnost u regionu, a drugi kada je u pitanju
suprotstaviljanje terorističkim aktivnostima uključujući kompletan odbrambeni
sistem. Upravo usljed ovih činjenica prisutne su i razlike u definicijama
terorizma; one, zavisno od autora, dajuju veći ili manji značaj pojedinim
njegovim elementima.
DEFINICIJA TERORIZMA
Međutim, bez obzira na prisutne razlike u tumačenju terorizma, nema

dobrih i loših terorista, pravednog ili nepravednog terorizma - sve su
terorističke aktivnosti loše i nepravedne (mada nekada velike sile svojim
neprincipijelnim tumačenjem ovih pojava dovode u zabludu javno
mnjenje, tražeći podršku za svoje stavove).
U pojmovnom određenju savremnog terorizma prisutne su:

- akademske i
- administartivne definicije.
• Akademska definicija terorizma, je zasnovana na naučnom tumačenju
problema savremenog terorizma. Izvjesno je i poistovjećivanje terorizma i
kriminala, terorizma i terora, što svakako otežava potpuno definisanje
terorizma.
Na osnovu analize akademskih definicija terorizma, može se zaključiti da se
uglavnom polaze od teze da su najčešći elementi terorizma:
- nasilje kao metoda,
- primjena nasilja ili prijetnja primjenom različitih oblika nasilja,
- građani i vlada kao mete - neposredne i posredne žrtve,
- izazivanje straha i iznuđivanje političkih i socijalnih promjena kao cilj -
prinuditi vladu ili društvo na "nešto" (na politički, religiozni ili ideološki cilj),
- veliki broj žrtava kome teže teroristi ukazuje na spektakularnost terorizma
i
- protivzakonitost i društvena neprihvatljivost.
Politički motiv izvršilaca predstavlja uslov da bi se neka radnja označila kao

teroristička, pošto je to jedina definicijska komponenta koja razdvaja terorizam
od običnog kriminala.
S obzirom na to da se značenje riječi terorizam mijenjalo kroz istoriju - da bi se
prilagodilo političkom riziku svakog narednog perioda, razumljivo je što je
veoma teško izvesti jedinstvenu i opšteprihvaćenu definiciju terorizma.
Kako bi se dala što prihvatljivija definicija terorizma, potrebno je odrediti one
elemente terorizma koji se konstantno pojavljuju u terorističkim aktima.
Terorističke aktivnosti skoro nikada nemaju masovnu podršku građana i
stanovništva, a ukoliko je imaju, onda to nije terorizam, već gerila ili masovni
ustanak. Zahtjevi terorista nikada nijesu realni, niti su zasnovani na zakonskim
utemeljenjima.
• Administrativna definicija terorizma - čak i u okviru jedne zemlje ne

postoji jedinstven stav oko definicije terorizma.
U SAD-u State Department, terorizam definiše kao nasilje motivisano ugla-

vnom politički, a koje je izvršeno protiv nevojnih ciljeva od strane podnaci-
onalnih grupa ili tajnih agenata, obično sa namjerom uticaja na javnost.
Sa druge strane, Federalni istražni biro - FBI koristi drugačiju formu pri
definisanju terorizma: "Terorizam je korišćenje ozbiljnog nasilja protiv lica ili
imovine, ili prijetnja korišćenjem istog nasilja da se zastraši ili prinudi država,
javnost ili bilo koji dio javnosti, u cilju promovisanja političkih, socijalnih ili
ideoloških ciljeva".
Ovakva razlika u određenju terorizma može se objasniti različitim okvirima

djelovanja ili nadležnosti različitih agencija ili tijela iste vlade.
Ali razlike postoje i između zemalja. Te razlike pored ostalog uslovljene su i

različitim poimanjima činilaca koji dovode do pojave modernog terorizma.
U cilju što prihvatljivijeg određenja terorizma kao bitne izdvajamo sljedeće

činjenice:
- terorista vrši nasilje ili prijeti nasiljem, uvijek je politički motivisan i pripada
nekoj organizaciji,
- akcije terorista usmjerene su ka dalekosežnim psihološkim poljsedicama
(teroristi nije važna sama meta napada koliko politički odjek akcije),
- terorizam nikada ne podržava većina stanovništva, a ako konkretnu vrstu
nasilja podržava većina stanovništva, to više nije terorizam, već gerila ili
masovni ustanak,
- zahtjevi terorista nikada nijesu realni, niti su zakonski utemeljeni, oni su
uvijek plod političkih motiva (separatizam ili pak oslobađanje članova
terorističke organizacije iz državnih zatvora),
- teroristi smatraju da je preplašenom čovjeku lako nametnuti svoju volju i na

tim premisama grade svoju strategiju,
- terorizam je uvijek za korak ispred organa državne zaštite,
- teroristi mogu da se spremaju i godinama za akciju koja nekada traje par
minuta,
- teroristi su u prednosti u odnosu na organe državne zaštite, zato što se oni
spremaju koliko treba, sami biraju metu i vrijeme napada a napadaju s ciljem
iznenađenja i meke mete i
- jedan od najvažnijih elemenata, a vjerovatno i presudni element od kojeg
zavisi budućnost terorizma jeste reakcija društva u cjelini-ponašanje javnog
mnjenja (ne samo reagovanje državnih organa) vojska i policija ne mogu
iskorijeniti terorizam, ali odlučnost javnog mnjenja može terorizam držati
pod kontrolom.
Uvažavajući naprijed navedene činjenice, usvojićeno jedinstvenu

definiciju:
"Terorizam predstavlja složeni oblik organizovanog individualnog

ili rjeđe institucionalnog nasilja (ili prijetnji nasiljem) od strane
politički, ideološki ili vjerski motivisanih izvršilaca, koji su odlučni
da kroz strah, zebnju i paniku nameću svoju volju organima vlasti i
građanima".
KARAKTERISTIKE TERORIZMA
Karakteristike terorizma vezane su za njegovo manifestovanje, koje ga čini
specifičnim. Nosilac svakog oblika terorizma, a samim tim i terorističkog akta,
jeste čovjek, uglavnom kao pripadnik neke terorističke organizacije.
Kao osnovne karakteristike terorizma izdvajaju se:
- akt nasilja,
- izazivanje straha i drugih psihičkih reakcija,
- ostvarivanje političkih (kriminalnih) ciljeva,
- prenošenje određene poruke,
- organizovanost,
- brutalnost, nemoralnost i iracionalnost terorističkog akta,
- izbor žrtve i objekta napada,
- protivzakonitosti terorističkog akta i
- osuda terorizma.
POJAVNI OBLICI TERORIZMA
Uobičajena je podjela terorizma, prema:

•metodama
- samoubilački i
- atentatorski.
•sredstvima
- klasični,
- biohemijski i
- nuklearni terorizam.
•ciljevima
- ideološki motivisan (ljevičarski ili desničarski),
- etničko-separatistički i
- religijski fundiran terorizam.
KLASIFIKACIJA TERORIZMA
Terorizam, kao složena politička i antidruštvena pojava, klasifikuje se prema
različitim kriterijumima. Nesumnjivo, najvažnija podjela terorizma jeste na
unutrašnji i međunarodni, zavisno od lokacije date terorističke akcije,
državljanstva izvršilaca i žrtava, međutim, ono što je zajedničko za sve vidove
terorizma jeste činjenica da je terorizam nasilna aktivnost koja se može
manifestovati kroz različite oblike, kao što su:
- otvoreni i prikriveni terorizam, - nuklearni terorizam,
- hemijski terorizam, - biološki i toksični terorizam,
- atentati, - požari,
- bombaški napadi, - uzimanje talaca,
- kidnapovanje, - otmice aviona,
- oružani napad, - komercijalne ili industrijske sabotaže,
- lažne uzbune i dojave, - samoubilački terorizam i
- terorizam preko Interneta (sajber terorizam).
XII Poglavlje
TERORISTIČKA SREDSTVA
TERORISTIČKA SREDSTVA
Teroristička sredstva predstavljaju naprave koje u svom sastavu sadrže
opasne materije, a namijenjena su za ugrožavanje života i zdravlja ljudi,
objekata, životne sredine i drugih materijalnih dobara.
Prema načinu izrade i konstruktivnim rješenjima, dijele se na:
• Formacijska diverziona sredstava, uglavnom su namijenjena vojnim i
civilnim snagama bezbijednosti. Fabričke su izrade, mogu biti pojedinačne ili
serijske proizvonje, samostalna ili u sastavu određenih kompleta, a mogu se
koristiti ne samo u vojnim nego i u terorističkim aktivnostima.
• Priručna diverziona sredstva izrađuju se kao improvizovane naprave, od
materijala koji su dostupni diverzantima, a namijenjena su isključivo za
izvođenje terorističkih aktivnosti. Posljedice korišćenja ovih improvizovanih
naprava mogu biti nepredvidljive. Njihovo aktiviranje, u zavisnosti od procjene
teroriste, može biti trenutno, a može se i odložiti za određeno vrijeme.
OPASNE MATERIJE
Opasne materije su materije čija proizvodnja, transport i korišćenje može imati
štetne posljedice po zdravlje ljudi ili koje mogu dovesti do uništavanja
materijalnih dobara i životne sredine, a koje su u skladu sa međunarodnim
standardima i propisima, razvrstano je u devet klasa, i to:
OPASNE MATERIJE KOJE SE KORISTE ZA
IZRADU DIVERZANTSKIH SREDSTAVA
Za izradu terorističkih sredstava, obično se koriste:
- eksplozivne,
- lakozapaljive,
- radioaktivne,
- toksične,
- biološke materije i
- vatrena i hladna oružja.
EKSPLOZIVNE MATERIJE
Eksplozivne materije i sredstva za paljenje, predstavljaju hemijska jedinjenja
ili mehaničke smješe hemijskih jedinjenja u čvrstom, tečnom ili gasovitom
stanju, koje se pod uticajem spoljašnjeg efekta (temperatura, udar ili trenje)
trenutno raspadaju, vrlo brzo sagorijevaju, oslobađaju toplotu i gasovite
produkte sagorijevanja uz obrazovanje veoma jakog zvučnog i svjetlosnog
efekata.
Da bi nastupio proces hemijskog razlaganja, eksplozivnim materijama treba
dovesti minimalnu potrebnu energiju (energiju aktiviranja), kako bi postali
aktivniji, imajući u vidu da su samo aktivni molekuli podložni hemijskim
promjenama. Zavisno od načina na koji se dovodi energija aktiviranja,
razlaganje eksplozivnih materija može se ostvatiri na tri načina:
- gorenjem,
- deflagracijom i
- detonacijom.
Gorenju su podložne sve eksplozivne materije zavisno od temperature i

vremena izlaganja visokim temperaturama. Temperatura gorenja je najčešće
niža od temperature eksplozije. Gorenje eksploziva odvija se na račun hemijski
vezanog kiseonika koji se nalazi u eksplozivu, bez prisustva kiseonika iz
vazduha.
Deflagracija je proces razlaganja eksploziva kod koga se energija aktiviranja

molekula predaje od sloja do sloja prenošenjem toplote, od površine ka
unutrašnjosti eksplozivne materije. Brzina hemijskog razlaganja kod
deflagracije je relativno mala i iznosi od nekoliko centimetara do nekoliko
stotina metara u sekundi.
Detonacija je proces razlaganja eksploziva kod koga se energija aktiviranja

molekula prenosi od sloja do sloja putem udarnog talasa, koji se kroz
eksplozivnu materiju kreće nadzvučnom brzinom.
Detonaciona brzina razlaganja eksplozivnih materija dostiže vrijednost 1300 -

9300 m/s, u zavisnosti od hemijskog sastava eksploziva, gustine punjenja,
prečnika patrona itd.
Izgled različitih oblika inprovizovanih eksplozivnih sredstava

Podjela eksploziva i eksplozivnih materija može se izvršiti na različite načine, a

uobičajno se razvrstavaju prema:
- hemijskom sastavu,
- agregatnom stanju,
- brzini razlaganja i
- namjeni.
Po hemijskom sastavu eksplozivi se dijele na:

- čista hemijska jedinjenja i
- mehaničke smješe hemijskih jedinjenja.
U čista hemijska jedinjenja spadaju eksplozivi koji imaju jedinstvene molekule,

u kojima su komponente (ugljenik, vodonik, kiseonik, azot…) međusobno
hemijski vezani u jedinstven sistem, kao što su:
- trotil,
- nitroglicerin,
- pentrit,
- heksogen,
- fulminat žive…).
Mehaničke smješe više hemijskih spojeva predstavljaju eksplozive kod kojih su
ulazne komponente međusobno pomiješane u mehaničku smješu, koja ne
predstavlja hemijsko jedinjenje. Pri homogenizaciji ovih eksploziva vrši se
mehaničko miješanje ulaznih komponenti bez hemijske reakcije.
Prema agregatnom stanju i opštim fizičkim osobinama, eksplozivi i eksplozivne

materije se dijele na:
- gasovite eksplozivne smješe (metan-vazduh, acetilen-vazduh),
- eksplozivne smješe čvrstih i tečnih materija sa gasovima (ugljena prašina-
vazduh, derivati nafte-vazduh...),
- tečne eksplozivne smješe (nitro-benzo-azotna kisjelina i dr.),
- smješe čvrstih i tečnih eksplozivnih materija (nitroglicerin-amonijumnitrat,
amonijum-nitrat-dizel gorivo) i
- čvrsta eksplozivna jedinjenja ili smješe (heksogen, amonijum-nitrat...).
Prema brzini razlaganja i načinu djelovanja eksplozivi se dijele na:
- brizantne - razarajuće i
- potisne - deflagracione.
Podjela eksploziva prema praktičnoj namjeni

Za početak eksplozivnog procesa nužno je obezbijediti početni impuls za

eksploziv, što se postiže u vidu prenosa spoljašnje energije, pomoću sredstava
za iniciranje u koja spadaju:
- štapini (neelektrčni i električni načini iniciranja),

- sredstva za iniciranje i
- prenos detonacije kao način za iniciranje.
Bez obzira na tip i vrstu, svi eksplozivi uglavnom se odlikuju:
- velikom brzinom detonacije,

- velikim razornim dejstvom,
- mogućnošću izrade namjenskih oblika,
- jednostavnim rukovanjem,
- lakom nabavkom i
- ograničenim usmjerenim dejstvom na ličnost, grupu ličnosti ili objekat.
Eksplozivna diverzantska sredstva mogu biti različite izrade i oblika, a mogu se

koristiti za izvođenje raznovrsnih terorističkih aktivnosti. Odabir objekata
terorističkih napada planira se i proučava veoma pažljivo i dugotrajno, a sve
radi postizanja maksimalnih rušilačkih, ubojnih, psiholoških i drugih efekata -
radi ubijanja i ranjavanja što većeg broja ljudi ili nanošenja što većih ekoloških i
materijalnih šteta.
Teroristički napadi mogu biti usmjereni na miniranje vozova u pokretu,
željezničkih i drumskih mostova, propusta, nasipa, perona i stanica,
saobraćajnih čvorišta, pružnih trasa, komandno-upravljačkih punktova, jedinica
vodosnabdijevanja, magacinskih i drugih skladišnih prostora i sličnih objekata
od vitalnog značaja (fabrička postrojenja, transformatorske stanice, električna
postrojenja, naftovodi, pumpne stanice, itd).
LAKOZAPALJIVE MATERIJE
Zapaljive opasne materije predstavljaju supstance koje se mogu lako zapaliti a

koje sagorijevanjem formiraju otvoreni plamen.
Zapaljive materije na bazi termitnih smješa koriste se u obliku ručnih bombi,

namijenjenih diverzantskim jedinicama, a mogu se koristiti i od strane terorista
za izazivanje požara, posebno za penetraciju metalnih rezervoara koji sadrže
zapaljive i druge opasne materije.
U proizvodnim i razvojnim programima odbrambene industrije mnogih zemalja

postoji široka lepeza lakozapaljivih materija, kao i nekih vrsta specijalne
municije (municije sa osiromašenim uranom...). Ove materije mogu biti
posebno opasne ukoliko se nađu u posjedu terorističkih organizacija.
Lakozapaljive materije se prema agregatnom stanju, pod normalnom uslovima,

dijele na:
- čvrste (boje, lakovi, smole, sumpor, magnezijum, aluminijum, ..),
- tečne (laki benzini, rastvarači (aceton, alkohol, toluen...), avionska goriva, ..) i
- gasovite (prirodni gas, propan, butan, metan, acetilen, ..).
Zapaljive materije u funkciji diverzantskih sredstava koriste se za uništavanje
materijalnih dobara (efektima požara, mehaničkih udarnih talasa i si.),
ugrožavanje zdravlja i života ljudi, uništavanje resursa hrane i pitke vode,
odnosno uništavanje svih prirodnih kapaciteta neophodnih za egzistenciju živih
bića. Zapaljiva sredstva se najčešće improvizuju od materijala do kojih
diverzant najlakše može da dođe, često veoma različitog izgleda i oblika, a radi
kamuflaže uglavnom se pakuju u ambalažu robe široke potrošnje.
.
Molotovljevljev koktel, u njemu se kao zapaljiva
materija najčešće koristi benzin, a radi povećanja
efekata eksplozije benzinu se dodaje kalijum hlorat,
sumporna isjeline, kalijum nitrat i dr.
Sve zapaljive materije uglavnom se odlikuju:

- lako se nabavljaju,
- lako se primjenjuju i prikrivaju tragovi,
- veliki ekonomski učinci i veliko psihološko dejstvo,
- strah i
- mogući su veliki gubici ljudi i materijalnih dobara.
RADIOAKTIVNE MATERIJE
Radioaktivnost je svojstvo nekih stabilnih jezgara da se spontano sami od

sebe, mijenjaju, prelazeći u jezgra drugih atoma. Pri raspadu radioaktivnih
jezgara dolazi do emisije zračenja, čestica i elektromagnetnih talasa.
Posljedice dejstava ovih zračenja na materiju jesu promjene u elektronskom

omotaču atoma i molekula sredine kroz koju zračenje prolazi. Tada dolazi do
procesa jonizacije atoma i molekula i to se često naziva jonizujućim
zračenjem.
Radioaktivno zračenje potiče iz atomskih jezgara radioaktivnih elemenata, a

vrsta zraka zavisi od vrste elementa i energetskog stanja u kojem se atomsko
jezgro i atom elementa nalazi.
U funkciji zaštite čovjeka i prostora, posebna pažnja poklanja se sljedećim

vrstama radioaktivnog zračenja:
- alfa (α),
- beta (β),
- gama zračenju (γ) i
- neutronskom zračenju.
• Alfa čestice, sa aspekta bezbijednosti o njima je potrebno znati sljedeće:

- alfa čestice su teške čestice (sastoje se iz dva protona i dva neutrona), što
im definiše specifičnost u fizičkim karakteristikama,
- domet alfa čestica u vazduhu iznosi nekoliko santimetara, a u čvrstim tijelima
i biološkim materijalima od 10 do 40 m,
- prodornost im je vrlo mala, zadržava ih list hartije ili zdrava ljudska koža i
- ukoliko dospiju u organizam, alfa čestice predstavljaju najopsniju vrstu
zračenja zbog izuzetno visoke jonizacione sposobnosti.
Dejstvo alfa zračenja kao spoljašnjeg zračenja može se zanemariti, izuzev ukoliko alfa
čestice dospiju u organizam.
Alfa čestice
• Beta čestice, su lagane čestice, što se odražava na njihove fizičke

karakteristike.
Sa aspekta bezbijednosti o beta zračenju neophodno je znati sljedeće:
- beta čestice su elektroni koji potiču iz atomskog jezgra, prilikom
transformacije unutar jezgra, odnosno pretvaranja neutrona u proton ili
obrnuto,
- domet beta čestica u vazduhu je do 1 m, što zavisi od energije emitera i
- prodornost beta čestica znatno je veća od prodornosti alfa čestica (za iste
energije), u čvrstim i biološkim materijalima iznosi do nekoliko milimetara a
posebno su opasne za organe vida.
Beta emiteri (radionuklidi koji emituju beta čestice) opasni su i kao spoljašnji i kao
unutrašnji izvori zračenja.
Beta-čestice
• Gama zraci, su elektromagnetni talasi. Radioaktivni raspad, prilikom emisije

alfa i beta čestica, vrlo često je praćen emisijom gama zračenja.
Gama zraci su visoke energije što se odražava na:

- dometu - u vazduhu iznosi do 1 km i
- prodornosti - vrlo je visoka i u vodi iznosi do nekoliko metara, a u čvrstim
tijelima visoke specifične gustine oko 10 cm.
Za zaštitu od gama zračenja najefikasniji su zaštitni zidovi od olova, debljine od

5 do 10 cm, što zavisi od energije gama zraka datog gama emitera.
Gama-čestice
Gama zraci su kao spoljašnji izvori jonizujućih zračenja daleko najopasnija

vrsta zračenja.
Domet α, β i γ zračenja
• Neutronsko zračenje, predstavlja snop neutrona, elektronskih čestica, koji

u vazduhu imaju domet do 1 km i veliku sposobnost prodiranja kroz različite
materijali i tkiva.
U biološkoj sredini neutroni ne vrše direktno jonizaciju, ali putem sekundarnih

efekata prouzrokuju teška razaranja tkiva.
Kao produkti interakcija brzih neutrona sa tkivom javljaju se protoni, α čestica i

odbačenih jezgra, koji vrše direktnu jonizaciju i razaraju atome tkiva.
Neutralne-čestice
TOKSIČNE - OTROVNE MATERIJE
Toksične ili otrovne materije predstavljaju supstance koje su po svojim
obilježjima, količini i koncentraciji strane organizmu, oštećuju strukturu i funkciju
tkiva, izazivajući negativne posljedice. Otrovne materije mogu biti mineralnog,
biljnog i životinjskog porijekla, a zastupljene su u čvrstom, tečnom i gasovitom
agregatnom stanju.
Do trovanja dolazi kada se otrovne materije unesu u organizam (preko kože,
sluzokože ili rane, ili kada se udahnu, popiju ili pojedu).
Toksične/otrovne materije klasifikuju se prema:
- namjeni: smrtonosne, za privremeno onesposobljavanje i protivbiljne,
- toksičnim svojstvima: toksične nervno-paralitičkog dejstva, toksične
plikavačkog dejstva, toksične zagušujućeg dejstva, toksične opšteotrovnog
dejstva, toksične nadražujućeg dejstva i toksine i
- postojanosti: kratkotrajne i dugotrajne.
TOKSIČNE - OTROVNE MATERIJE
Opšte karakteristike toksičnih materija su:

- relativno jeftina proizvodnja,
- proizvodnja i ispitivanje lako se prikrivaju,
- uspješna zaštita je veoma složena,
- raznovrsnost sredstava omogućuje široku
primjenu, u zavisnosti od vrste i osobine cilja,
mjesta, vremena, učinka...,
- vremensko i prostorno dejstvo, nepotrebna
preciznost i
- negativno svojstvo zavisi od meteoroloških
uslova, složenosti analize ciljeva i prethodne
procjene rezultata dejstava.
Izgled pakovanja toksičnih materija
BIOLOŠKE MATERIJE
Biološke materije su živi organizmi adaptirani za terorističku upotrebu sa ciljem

izazivanja bolesti sa smrtonosnim ishodom kod ljudi, životinja ili biljaka. Ovi
agensi su sačinjeni od organizama koji su veoma zarazni i imaju uglavnom
razarajuće dejstvo.
Kao agensi bioloških materija mogu da se koriste bakterije, gljive, virusi i
toksini, a tehnike njihovog korišćenja veoma su različite. Bolesti koje izazivaju
jesu antraks, različite forme kuge, velike boginje, žuta groznica, različite forme
ebole i botulizam. Čak i veoma male količne agensa mogu da izazovu veoma
bolnu smrt - procijenjeno je da samo nekoliko grama virusa, uspješno
primijenjenih, može da ubije na milione ljudi.
Najvjerovatniji način primjene biološkog oružja bio bi preko vazduha, hrane ili
vode.
BIOLOŠKE MATERIJE
Biološko oružje odlikuje se visokom učinkovitošću i relativno lakom

distribucijom. Od njega se teško zaštititi pošto je nevidljivo, bez mirisa i ukusa.
Prednost ovog oružja u odnosu na klasično oružje jeste u tome što ga je lakše
sakriti, a i cijena mu je znatno niža.
Ova vrsta oružja podjednako je opasna

i za napadače i za napadnute i to je
njegov glavni nedostatak.
Riječ je o nedovoljno istraženom oružju,

međutim, novijim metodama danas se
lako može ući u trag proizvođačima ove
vrste materija. Primjena biološkog oružja iz vazduha
VATRENA I HLADNA ORUŽJA
U uslovima aktuelne globalno rastuće opasnosti od terorizma nameće se

potreba za analizom mogućnosti za uspostavljanjem mjera strožije kontrole
prometa vatrenog i hladnog oružja, koja po svojoj koncepciji i karakteristikama
mogu biti posebno pogodna za upotrebu od strane terorista.
Vatrena oružja su razvijena i namijenjena za izvršavanje šireg dijapazona

zadataka, a u njih spadaju:
- sredstva pješadijske i protivpješadijske borbe,
- sredstva protivoklopne borbe,
- sredstva bliske vatrene podrške i
- prenosni raketni sistemi PVO i dr.
VATRENA I HLADNA ORUŽJA
Ova sredstva imaju nekoliko zajedničkih osobina:

- relativno mala masa i kompaktnost konstrukcije,
- prenosivost (od strane jednog čovjeka ili grupe od 2 do 3 čovjeka),
- mogućnost upotrebe iz klasičnih putničkih vozila,
- mogućnost prikrivanja položaja neposredno prije dejstva i
- jednostavnost u upotrebi.
U hladna oružja spadaju sve vrste bodeža.

XIII Poglavlje
ANTIOTRORIZAM
ANTITERORIZAM
Antiterorizam predstavlja skup mjera, aktivnosti i postupaka koje sprovode

Ujedinjene nacije i državne institucije na svojoj teritoriji u cilju pravovremenog
prepoznavanja i iskorjenjivanja terorizma, primjenom strategije odvraćanja i
uzvraćanja.
Osnovni cilj antiterorističkih aktivnosti jeste eliminacija terorizma kao masovne

pojave i u direktnoj je suprotnosti sa ciljevima terorističkih organizacija.
Termin kontraterorizam odnosi se na ofanzivne mjere u cilju sprječavanja

terorizma izvan teritorije sopstvene države, što obično primjenjuju velike sile -
SAD, Rusija, Velika Britanija...
ANTITERORIZAM
Uvažavajući međunarodno pravo i sopstvene pravne propise, države u borbi

protiv terorizma primjenjuju:
- preventivne,
- represivne i
- borbene mjere.
ANTITERORIZAM
• Preventivne mjere imaju za cilj odvraćanje terorističkih organizacija od

akcija, a obuhvataju:
- onemogućavanje podrške iz inostranstva nosiocima terorističke djelatnosti,
- istraživanje uloge sredstava za masovno komuniciranje i sprječavanje
njihovog korišćenja od strane terorističkih organizacija i
- edukativni rad sa mladim ljudima, kako bi se spriječilo njihovo uključivanje u
terorističke organizacije i
- odvraćanje uz prijetnju primjene oštrih krivičnih sankcija.
ANTITERORIZAM
• Represivne mjere se odnose na primjenu krivičnih, administrativnih i drugih

mjera prema izvršiocima terorističkih aktivnosti.
• Borbene mjere – na početku XXI vijeka terorističke organizacije postale su

ozbiljna prijetnja svjetskom miru, pa borbene mjere antiterorističkih vojnih i
policijskih jedinica imaju veoma značajnu ulogu.
Kada preventivne i represivne mjere ne daju rezultate, vojne i policijske
antiterorističke jedinice stupaju u akciju kako bi se na vrijeme spriječila
teroristička aktivnost, zaštitili građani i državne institucije koji mogu biti meta
terorističke organizacije.
SREDSTVA ANTITERORISTIČKE ZAŠTITE

Problem antiterostičke zaštite složen je i uvijek aktuelan - tim prije pošto postoji
mali broj zemalja čije se obavještajno-bezbjednosne snage mogu uspješno
suprotstavljati novijim i sve perfidnijim oblicima ugrožavanja bezbijednosti ljudi i
materijalnih dobara.
Snage bezbijednosti zemalja širom svijeta nastoje da pravovremeno otkriju
improvizovane ili poznate eksplozivne naprave, predmete ili oružje, kako bi
preduprijedili neželjene posljedice. Specijalnim aparatima, elektronskim
skenerima, može se "zaviriti" u svaku pošiljku - bez otvaranja i oštećenja, može
se pregledati svako vozilo, avion, voz, brod ili neko drugo prevozno sredstvo.
Tim uređajima opremljeni su ne samo pripadnici specijalnih snaga već i
službena lica na graničnim prelazima, aerodromima i drugim kontrolnim
punktovima, kao i u objektima koji se štite mjerama bezbijednosti.
METALDETEKTORI
Metaldetektori su uređaji koji su namijenjeni za blagovremeno i efikasno

otkrivanje metalnih predmeta, koji se nedozvoljeno unose u štićeni prostor, a
njihov rad je zasnovan na principu reakcije koja se manifestuje zvučnim ili
svjetlosnim signalom.
Detekcija metalnih predmeta zavisi od mase metala i od rastojanja senzorskog

dijela detektora od metalnog predmeta.
METALDETEKTORI
Službe bezbijednosti koriste veći broj različitih vrsta detektora metala a oni se
prema namjeni mogu razvrstati na:
- metaldetektore za pretraživanje kopnenih i vodenih površina,
- metaldetektore za kontrolu sadržaja pismonosnih pošiljki,
- metaldetektore za kontrolu lica,
- metaldetektore za otkrivanje satnih mehanizama,
- metaldetektore radioaktivnog zračenja,
- metaldetektore eksploziva i droga i
- metaldetektore opasnih materija.
METALDETEKTORSKA VRATA
Metalni detektori u obliku vratnica (dovratka) najčešće se koriste radi

sprječavanja unošenja vatrenog ili hladnog oružja i nedozvoljenih metalnih
predmeta u štićene prostore, javne objekte ili ustanove.
Najčešće se postavljaju na ulazima u aerodromske zgrade, pomorska

pristaništa, a po potrebi i na drumskim graničnim prelazima.
Osnovni razlozi za to jesu velika efikasnost i automatsko obavljanje kontrole,

koja se odvija bez kontakta - nema narušavanja integriteta. Ovaj segment je
veoma bitan u kontrolama pri kojima se ne želi agresivnost i upadljivost - u
situacijama kada je važno da se kod lica koja podliježu kontroli maksimalno
smanji neugodnost.
Kada kroz takva vrata prolazi osoba koja nosi u džepu ili torbi neki metalni
predmet, senzor koji detektuje predmet aktivira zvučni i svjetlosni signal za
upozorenje, pa se zbog toga kontrola sprovodi u najmanje dvije faze, i to:
- detekcija ili alarmiranje prisustva metala i
- vizuelni pregled izazivača alarma ili detektovanog predmeta.
Oko rama metaldetektorskih vrata navije se kalem koji postaje senzor za metal,
pa bilo gdje da se sakrije metalni predmet, ovaj kalem će ga detektovati.
Kod savremenih metaldetektorskih vrata selektira se mjesto metala po vertikali

prolaza.
Detekcija metala po mjestu nošenja i veličini predmeta pomoću metaldetektorskih vrata

RUČNI METALDETEKTORI
Organi obezbjeđenja na ulazima javnih i drugih štićenih objekata upotrebljavaju
i različite ručne metaldetektore za kontrolu posjetilaca. Time se izbjegava
pretresanje lica, veoma neugodan postupak, posebno kada su osobe
obezbjeđenja muškarci, a putnici ili posjetioci ugledne i poslovne žene. Ručni
metaldetektor omogućava da se lako utvrdi da li kontrolisana osoba nosi neki
metalni predmet ili oružje u džepovima ili tašni.
Ručni modeli metaldetektora

DETEKTORI RADIOAKTIVNOG ZRAČENJA
Radioaktivno zračenje može se indirektno registrovati pomoću posebnih
uređaja - detektora i dozimetara. Oni rade na principu uzimanja uzoraka
vazduha iz prostora koji se pregleda. Sastojci uzorka automatski se upoređuju
sa unaprijed utvrđenim uzorcima - etalonima u uređaju. Ukoliko je u uzorcima
utvrđeno prisustvo radioaktivne materije, uređaj će to pokazati zvučnim ili
svjetlosnim alarmom ili pomoću kazaljki na uređajima.
Različite vrste dozimetara: univerzalni, olovka, za prst i kao paket

DETEKTORI EKSPLOZIVA I DROGA
Savremeni teroristi upotrebljavaju, između ostalog, različite vrste eksploziva

koji se mogu ugraditi u predmete za svakodnevnu upotrebu. Ti eksplozivi često
mogu biti malog obima, a velike razorne snage.
U tu sfehu koriste se detektori eksploziva i droga. Oni predstavljaju uređaje koji

funkcionišu na principu gasnih hromatografa, reaguju na karakterističan miris
eksploziva ili droga i otkrivaju tzv. marker - njime se tajno obilježava eksploziv
još u toku proizvodnje.
Detektuju veoma male količine eksploziva i mogu utvrditi vrstu eksploziva, a

upotrebi je više vrsta.
DETEKTORI EKSPLOZIVA I DROGA
Razni tipovi detektora eksploziva i droga

MINSKI DETEKTORI
Za otkrivanje improvizovanih
mina sa minimalnim elektro-
nskim i metalnim komponenta-
ma uspješno se koriste dete-
ktori za mine - tzv. Minoistra-
živači. Detektorom operater
može da otkriva metalne mine
u zemljištu sa velikim količina-
ma minerala, a vodootporna
konstrukcija omogućava nje-
govo korišćenje i pod vodom,
bez gubitka detekcione
osjetlji-vosti. Razni tipovi minskih detektora
DETEKTORI ZA OTKRIVANJE SATNIH MEHANIZAMA
Detektori za otkrivanje satnih

mehanizama reaguju na zvuk i
registruju satne mehanizme, koji
mogu biti sastavni dio neke
aktivirajući eksplozivne naprave.
Ovi detektori su prilagođeni potre-
bama antiterorističke zaštite, ali su
se pokazali kao veoma korisni pri
otkrivanju osoba pod ruševinama
nastalim zemljotresom (na osnovu
registrovanja otkucaja srca ili
disanja).
Neki tipovi detektora za otkrivanje satnih mehanizama
DETEKTOR ZA OTKRIVANJE OSTALIH OPASNIH MATERIJA
Detektori za otkrivanje ostalih
opasnih materija, kao i dete-
ktori eksploziva, rade na pri-
ncipu uzimanja uzorka iz va-
zdušnog prostora u kome se
vrši pregled/kontrola. Sastojci
iz uzoraka automatski se
upoređuju sa etalonom u ure-
đaju. Ukoliko su prisutne
opa-sne materije, uređaji će
to po-kazati zvučnim ili
svjetlosnim alarmom ili
pomjeranjem ka-zaljke na
Hemijski detektor opšte namjene
uređaju.
RENGEN UREĐAJI
Rendgen uređaji predstavljaju opremu namijenjenu za kontrolu prtljaga putnika,

pošiljki, raznih tereta i predmeta koji se prevoze odnosno transportuju
kamionima, avionima, vozovima i drugim prevoznim sredstvima. Zasnovani su
na primjeni rendgen zraka, a po potrebi mogu snimiti sadržaj prtljaga. Zavisno
od veličine predmeta i lokacije gdje se izvodi kontrlola razlikuje se više vrsta
rendgen uređaja. Ovim uređajima može da se izvrši kontrola najsitnijih
predmeta (pismo, novčanik, torbica...), ali i kontrola kamiona sa kontejnerima i
vagona na prugama.
Konstruisani su u raznim oblicima i dimenzijama, što je uslovljeno njihovom namjenom i

mobilnošću. Veliki rendgen aparati za kontrolu kontejnera i vagona mogu biti stacionarni
i mobilni, dok su za preglede predmeta koji se mogu naći na bilo kom mjestu
konstruisani manji mobilni portabl rendgen uređaji. Mogu se napajati iz različitih izvora:
baterijama sa sopstvenim napajanjem (koje ih čine potpuno autonomnim), iz električne
RENGEN UREĐAJI
Rendgen uređaji predstavljaju opremu namijenjenu za kontrolu prtljaga putnika,

pošiljki, raznih tereta i predmeta koji se prevoze odnosno transportuju
kamionima, avionima, vozovima i drugim prevoznim sredstvima.
Zasnovani su na primjeni rendgen zraka, a po potrebi mogu snimiti sadržaj

prtljaga. Zavisno od veličine predmeta i lokacije gdje se izvodi kontrlola
razlikuje se više vrsta rendgen uređaja.
Ovim uređajima može da se izvrši kontrola najsitnijih predmeta (pismo,

novčanik, torbica...), ali i kontrola kamiona sa kontejnerima i vagona na
prugama.
RENGEN UREĐAJI
Postoji više vrsta i dimenzija rendgenskih uređaja, a uobičajena je podjelela na:

stacionarne, mobilne i portabl - ručne.
RENGEN UREĐAJI
Stabilni rendgenski uređaj Prenosni rendgenski uređaj
Rendgenski uređaj za kontrolu paketa Rendgenski uređaj za kontrolu

tereta na paletama
RENGEN UREĐAJI
Kao i svako tehničko sredstvo i rendgen urađaji imaju svoje loše karakteristike,
pa u određenim uslovima oni ne mogu na zadovoljavajući način izvršiti
zahtijevanu funkciju‚ i to u sljedećim slučajevima:
- rendgenski uređaji se rijetko koristite za emitovanje x-zračenja - ono može
biti štetno i opasno po zdravlje i život ljudi,
- predmeti koje treba kontrolisati rendgenskim uređajem moraju imati slobodne
dvije suprotne strane - sa jedne strane predmet treba da bude izložen dejstvu
rendgenskog zračenja, a sa suprotne, u pravcu dejstva x- zraka, treba posta-
viti detektor zračenja, koji će transformisati x-zrake u vidljivu sliku i
- suviše velika debljina kontrolisanog predmeta, urađenog od materijala velike
gustine, u određenoj mjeri sprječava prodor zračenja kroz isti, što negativno
utiče na jasnoću slike na ekranu.
RENGEN UREĐAJI ZA KONTROLU PUTNIKA
Njihov rad se zasniva na principu slabog intenziteta rendgenskih zraka. Zraci

ne prodiru kroz kožu, ali otkrivaju i najmanje predmete skrivene ispod odjeće.
Emitovani rendgenski zraci reflektuju se nazad, gdje ih registruju veoma
osjetljivi detektori. Dobijeni signali potom se softverski obrađuju i prosljeđuju na
monitor operatera.
Neophodno je istaći da lice koje je podvrgnuto rendgenskoj kontroli dobija dozu
zračenja jednaku dozi koja se dobije od prirodnog zračenja u trajanju od 5 min,
a 100 puta manju od zračenja prilikom dvočasovnog leta avionom. Trebalo bi
da jedno lice bude rendgenski pregledano 32.000 puta (što je u praktičnom
smislu nemoguće), da bi se postigla maksimalno dozvoljena doza zračenja.
Razlog ovako maloj dozi apsorbovanog zračenja jeste u primjeni x-zraka
niskog energetskog nivoa, koji prodiru u kožu samo do oko 2,5 mm.
RENGEN UREĐAJI ZA KONTROLU PUTNIKA
Međutim, bez obzira na veliku pouzdanost ovih uređaja, detaljna kontrola
zahtijeva da finalnu "ruku" provjere uradi operater, koji na osnovu indicija sa
skenerskog snimka vrši naknadnu fizičku provjeru sumnjivih predmeta.
Rendgenski uređaj za kontrolu ljudi Rendgenska slika čovjeka

KONTROLA POŠTANSKIH POŠILJKI
Za otkrivanje eksploziva u pismima koriste se specijalne tečnosti i sprejevi koji

čine kovertu prozirnom, tako da se može otkriti sadržaj pošiljke. Takođe, koriste
se i uređaji koji pošiljku izlažu zračenju - tako da se na ekranu kontrolnog
uređaja ili na fotografiji može vidjeti šta se nalazi u pismu.
Detekciju eksploziva u pismima: sprej, ručni, stacionarni i detektor

KONTROLA SAOBRAĆAJNIH SREDSTAVA I TERETA
Saobraćajna sredstva se sve češće koriste za izvođenje teških terorističkih

akata kojima se ugrožavaju ljudski životi i uništavaju materijalna dobra.
Diverzije pomoću automobila mogu da se izvode primjenom eksplozivnog ili
zapaljivog diverzantskog sredstva, upotrebom toksičnih materija i izvora
radioaktivnog zračenja. U praksi se najčešće koriste eksplozivne improvizo-
vane naprave, kao sredstvo za izvođenje terorističkih akcija sa nepredvidljivim
posljedicama.
Pored toga u saobraćajnim sredstvima krijumčari vrlo često dobro maskiraju i
nedozvoljena opojna sredstva - droge. Kako bi odvukli pažnju policiji i carinskim
službenicima, krijumčari dostavljaju dezinformacije - šalju tzv. mamce, koji
imaju zadatak da organe bezbijednosti upute na druge poslove dok roba ne
prođe granicu.
KONTROLA SAOBRAĆAJNIH SREDSTAVA I TERETA
Mjesta u vozilima za skrivanje opasnih materija i droga

AUTOMATSKI PREGLED VOZILA
Za detekciju saobraćajnih sredstava i tereta koriste se razni tipovi detektora,
koji pomoću x-zraka registruju promjene u gustini materijala i praznog prostora.
Rad uređaja za pregled vozila i tereta uglavnom je zasnovan na principu
rendgenskih, gama i neutronskih tehnologija skeniranja.
Uređaji za kontrolu saobraćajnih sredstava i njihovog tereta

RUČNI PREGLED VOZILA
Ekipe koje obavljaju ručni pregled vozila
moraju dobro poznavati konstrukciju i sva
mjesta u vozilu koja su pogodna za smještaj
uređaja za aktiviranje.
U pregledu vozila ide se od spoljašnjeg ka
unutrašnjem dijelu automobila, zatim se pre-
gleda prtljažnik i prostor oko motora.
Spoljašnji donji djelovi vozila (ispod kojih se
mogu postaviti bombe ili eksplozivne napra-
ve), najčešće se optički pregledaju pomoću
teleskopskih ogledala sa ručnom lampom, koja Eksplozivna improvizovana naprava
može biti montirana na dršku ogledala. postavljena ispod automobila
U zavisnosti od toga koji se sistem aktiviranja detonatora primjenjuje,

povezivanje i mjesto postavljanja eksplozivne naprave u vozilu može biti
različito, i to:
- na mjestima gdje se pri startovanju obrazuje varnica,
- na mjestima gdje se vrši zagrijevanje – motor - auspuh...
- na mjestima otvaranja vrata, prtljažnika, rezervoara...
Diverzije na vozilima mogu se izvršiti i slabljenjem određenih vitalnih djelova:

- odvijanjem šrafova na točkovima,
- kočionom sistemu i
- sistemu za upravljanje...
Protivdiverzioni pregled vozila prvenstveno zahtijeva bezbijedan prilazak vozilu,

uz obavezno korišćenje pomoćnih sredstva za daljinski rad:
- daljinsko otvaranje vrata i haube,
- daljinsko skidanje ukrasnih poklopaca na točkovima i
- daljinski prekid veze akumulatora...,
dok složenija pretraživanja zahtijevaju kompleksnija tehnička sredstva.

Bezbjedni prilaz i protivdiverzioni pregled vozila

KONTEJNERI ZA ODLAGANJE EKSPLOZIVNIH NAPRAVA
Za uništavanje eksplozivnih naprava, posebno onih koje ne mogu da se razminiraju jer
su napravljene od nepoznatih komponenti ili je vrijeme za njihovu analizu nedovoljno,
proizvedeno je više vrsta kontejnera i kontejnerskih vozila. Kontejneri se sastoje od
dvije polulopte čije su stijene izrađene od veoma otpornih materijala, najmanje od pet
slojeva, koji prigušuju udar, temperaturu i druge efekte u slučaju iznenadne eksplozije.
U takvim kontejnerima i u slučaju aktiviranja eksplozivne naprave nema opasnosti za
okolinu.
Čelični kontejner i prikolica za smještaj eksplozivnih naprava

KONTEJNERI ZA ODLAGANJE EKSPLOZIVNIH NAPRAVA
Za uništavanje eksplozivnih naprava, posebno onih koje ne mogu da se

razminiraju jer su napravljene od nepoznatih komponenti ili je vrijeme za
njihovu analizu nedovoljno, proizvedeno je više vrsta kontejnera i
kontejnerskih vozila.
Kontejneri se sastoje od dvije polulopte čije su stijene izrađene od veoma

otpornih materijala, najmanje od pet slojeva, koji prigušuju udar, temperaturu i
druge efekte u slučaju iznenadne eksplozije.
U takvim kontejnerima i u slučaju aktiviranja eksplozivne naprave nema

opasnosti za okolinu.
ROBOTI U FUNKCIJI BEZBJEDNOSNIH SNAGA
Izgled nekih tipova robotizovanih vozila sa kamerama i sa daljinskim navođenjem

ANTITEROSRISTIČKI KOMPLET
Specijalisti bezbijednosnih
snaga, zarad efikasne zaštite
pri pronalaženju skrivenih mi-
nskoeksplozivnih naprava i ra-
zminiranju nedovoljno pozna-
tih upaljača koriste raznu za-
štitnu opremu, neprobojne ko-
mbinezone sa udobnim donjim
vešom, zaštitne čizme i ruka-
vice tzv. antiteroristički ko-
mplet.
Izgled nekih tipovaantiterorističkih kompleta
KONTROLA PUTNIKA I PRTLJAGA NA AERODROMU
Aerodromski kompleks predstavlja skup čitavog niza različitih savremenih

objekata, koji po svom sadržaju moraju zadovoljiti sve visoke bezbijednosne i
tehnološke standarde nametnute strogim međunarodnim propisima u
vazdušnom saobraćaju.
Bezbijednosne preglede na aerodromima obavljaju službenici granične policije

i carinske službe, koji su prošli odgovarajuću stručnu obuku osposobljavanja
za korišćenje specijalnih uređaja i opreme, koja je namijenjena za te svrhe.
Obuka obuhvata poznavanje opasnih materija i sredstava, rukovanje
uređajima, poznavanje organizacije antiterostičkih pregleda i načina
postupanja u pojedinim situacijama (nailazak na sumljivi predmet i sl.).
KONTROLA PUTNIKA I PRTLJAGA NA AERODROMU
Cilj pregleda je preventiva, otkrivanje i sankcionisanje nelegalnog transporta
droga, oružja, eksplozivnih naprava i opasnih materija u avionu, čime bi se
mogla izazovati eksplozija ili njegova otmica.
Prema načinu opsluživanja i mjestu utovara u avion prtljag se dijeli na:
- predati-odvojen od putnika i
- ručni.
• Predati-odvojeni prtljag (čekirani prtljag, checked baggage), je prtljag koji
putnik predaje pri prijavi leta, a prevozi se u prtljažnom dijelu aviona.
• Ručni prtljag (cabin baggage), je prtljag koji se unosi u putničku kabinu, za
njega važe strožija i raznovrsnija pravila.
Dozvoljenu količinu, veličinu i težinu predatog i ručnog prtljaga određuje
ponaosob svaka avio-kompanija.
KONTROLA PUTNIKA NA AERODROMU
Na punktu kontrole putnika, Blok šema sa pet operatera

potrebno je:
- pravilno rasporediti opremu
za kontrolu,
- raspolagati sa dovoljno pro-
stora za prilaz putnika,
- usmjeriti putnike i omogu-
ćiti da pojedinačno dolaze
na mjesto kontrole i
- kontrolisati da li se putnici
pridržavaju propisanih za-
htjeva.
Na vidno uočljivom mjestu za

prilaz putnika postavlja se
obavještenje o punktu kontro-
le, o radnjama koje treba
preduzeti, kao i nedozvoljenim
predmetima.
Tabla sa upozorenjem o zabranjenim predmetima

Prije prolaska kroz metaldete-

ktorska vrata putnik mora da odloži
sve metalne predmete i zimsku
gaderobu (jaknu, mantil, dugi
kaput) u plastičnu kadicu koju
mora da ima svaki punkt.
Kontrola se obavlja bez kontakta.

Priprema putnika prije prolaska
kroz metaldetektorska vrata
U slučaju pojave alarma pri
prolazu kroz metal detekto-
rska vrata, od putnika se za-
htijeva da izvadi sve metalne
predmeta na mjestu
detekcije, a nakon toga
kontrola se ponavlja. Ukoliko
se alarm ponovi, prelazi se na
ručnu kontrolu. Metal
detektprska vrata se sastoje,
od:
- metaldetektorkog rama,
- elektronskog dijela i
Prolazak putnika kroz metaldetektorska vrata i njihov izgled
- komandne table.
Odloženi sadržaj se vizuelno kontroliše.

Zabranjeni predmeti se oduzimaju.
Ukoliko vizuelna kontrola nije dovoljna sve se
stvari propuštaju kroz rendgen uređaj.
Ručni pregled prtljaga

POSTUPAK U SLUČAJU PRONALSKA SUMLJIVOG PREDMETA
Kada se u toku kontrolnog pregleda otkrije predmet nepoznatog sadržaja,

postupak se odvija na sljedeći način:
- neidentifikovani predmet ne smije se dirati, pomjerati ili podizati,
- izvrši se evakuacija prisutnih osoba iz ugroženog prostora, koji potom
treba obezbijediti,
- obezbjeđuje se prisustvo interventnih službi (vatrogasne i medicinske),
koje bi intervenisale u slučaju požara izazvanog eksplozijom ili ukoliko bi
došlo do povređivanja prisutnih osoba i
- preduzimaju se mjere za smanjenje materijalne štete.
Nakon preduzetih navedenih preventivnih mjera, pristupa se se identifikaciji

nepoznatog predmeta, pomoću odgovarajuće opreme i uz poštovanje tri
osnovna principa:
- samo jedan čovjek treba da se približi sumnjivom predmetu,

- vrijeme provedeno kod sumnjivog predmeta treba da bude minimalno i
- ne smije se upotrebljavti radio-uređaj, bežični ili mobilni telefon u
neposrednoj blizini sumnjivog predmeta.
Pregled i snimanje sadržaja kofera rendgenskim uređajem

ZAHVALJUJEM NA PAŽNJI

1616 - ZASTITA OD POZARA - Predavanje Maj 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

1616 - ZASTITA OD POZARA - Predavanje Maj 2020

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1616 - ZASTITA OD POZARA - Predavanje Maj 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FAKULTET ZA POSLOVNI MENADŽMENT

ZAŠTITA OD POŽARA I PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA

Bar, maj 2020. god

Politički stav da cilj opravdava sredstvo, obilježio je cjelokupnu istoriju

Nakon okončanja hladnog rata (raspad Sovjetskog Saveza, ujedinjenje

Međutim, raspadom bipolarnog nastaje unipolarni sistema, koji se na globalnom

One su krenule u ostvarivanje svjetske dominacije, ne libeći se da taj cilj ostvare i

Formirale su niz svjetskih organizacija, uglavnom finansijskog karaktera, preko kojih

Globalne društvene promjene ogledaju se i u formiranju regionalnih sila, u

Današnji oblici terorizma ne koriste konvencionalno oružje - oni predstavljaju

koje može izazvati masovno uništenje.

Terorizam nema granice niti određenu teritoriju - njegovim nepredvidivim

Takođe, teroristi mogu imati različito teritorijalno porijeklo, ali im je zajednički

Znači, neophodna je intenzivna priprema država, kroz komplementarnost

Savremene oblike međunarodnog i unutrašnjeg terorizma treba pojmovno

Za razliku od terorista, gerilci nose iste uniforme i formacijsko naoružanje,

Nauka ulaže velike napore da ponudi opšteprihvatljivu definiciju terorizma.

Međutim, bez obzira na prisutne razlike u tumačenju terorizma, nema

U pojmovnom određenju savremnog terorizma prisutne su:

Politički motiv izvršilaca predstavlja uslov da bi se neka radnja označila kao

• Administrativna definicija terorizma - čak i u okviru jedne zemlje ne

U SAD-u State Department, terorizam definiše kao nasilje motivisano ugla-

Ovakva razlika u određenju terorizma može se objasniti različitim okvirima

Ali razlike postoje i između zemalja. Te razlike pored ostalog uslovljene su i

U cilju što prihvatljivijeg određenja terorizma kao bitne izdvajamo sljedeće

- teroristi smatraju da je preplašenom čovjeku lako nametnuti svoju volju i na

Uvažavajući naprijed navedene činjenice, usvojićeno jedinstvenu

"Terorizam predstavlja složeni oblik organizovanog individualnog

Uobičajena je podjela terorizma, prema:

Za izradu terorističkih sredstava, obično se koriste:

Gorenju su podložne sve eksplozivne materije zavisno od temperature i

Deflagracija je proces razlaganja eksploziva kod koga se energija aktiviranja

Detonacija je proces razlaganja eksploziva kod koga se energija aktiviranja

Detonaciona brzina razlaganja eksplozivnih materija dostiže vrijednost 1300 -

Izgled različitih oblika inprovizovanih eksplozivnih sredstava

Podjela eksploziva i eksplozivnih materija može se izvršiti na različite načine, a

Po hemijskom sastavu eksplozivi se dijele na:

U čista hemijska jedinjenja spadaju eksplozivi koji imaju jedinstvene molekule,

Prema agregatnom stanju i opštim fizičkim osobinama, eksplozivi i eksplozivne

Podjela eksploziva prema praktičnoj namjeni

Za početak eksplozivnog procesa nužno je obezbijediti početni impuls za

- štapini (neelektrčni i električni načini iniciranja),

Bez obzira na tip i vrstu, svi eksplozivi uglavnom se odlikuju:

- velikom brzinom detonacije,

Eksplozivna diverzantska sredstva mogu biti različite izrade i oblika, a mogu se

Zapaljive opasne materije predstavljaju supstance koje se mogu lako zapaliti a

Zapaljive materije na bazi termitnih smješa koriste se u obliku ručnih bombi,

U proizvodnim i razvojnim programima odbrambene industrije mnogih zemalja

Lakozapaljive materije se prema agregatnom stanju, pod normalnom uslovima,

Sve zapaljive materije uglavnom se odlikuju:

Radioaktivnost je svojstvo nekih stabilnih jezgara da se spontano sami od

Posljedice dejstava ovih zračenja na materiju jesu promjene u elektronskom

Radioaktivno zračenje potiče iz atomskih jezgara radioaktivnih elemenata, a

U funkciji zaštite čovjeka i prostora, posebna pažnja poklanja se sljedećim

• Alfa čestice, sa aspekta bezbijednosti o njima je potrebno znati sljedeće:

• Beta čestice, su lagane čestice, što se odražava na njihove fizičke

• Gama zraci, su elektromagnetni talasi. Radioaktivni raspad, prilikom emisije

Gama zraci su visoke energije što se odražava na: