Kabihasnan ng AmeriKa

INAASAHANG KASANAYAN

Pagkatapos na mapag-aralan at gawin ang nilalaman ng modyul,

inaasahang magagawa mo ang mga sumusunod:

1. Nakapagtatalunton ng kasaysayan ng mga sibilisasyong umusbong sa

Africa, America at mga pulo sa Pacific.
2. Nakapaglalahad ng ilang katangian at kultura ng mga naturang
sibilisasyon.
3. Nakapagpapakita ng pagpapahalaga sa mga sibilisasyong umusbong sa
mga nabanggit na lugar bilang bahagi ng kabihasnan ng daigdig.
PANIMULA
Pinaniniwalaan ng ilang dalubhasa ang Teorya ng Tulay na Lupa. Diumano
ang ay may mas naunang nanirahan sa kontinente ng Asia. May
nagdurugtong na tulay na lupa sa Asia (Siberia) at America (Alaska) at ito
ay tinawag na Beringia. Ito ang ginamit ng mga mangangaso mula sa Asia
sa pagtawid patungong North America. Lumubog ang tulay na lupa noong
13,500-12,000 taon na ang nakalilipas at pinaghihiwalay ngayon ng Bering
Strait at Bering Sea ang hilagang bahagi ng dalawang kontinente. Ang mga
mangangasong nakarating sa America ay nakapagtatag ng kanilang sariling
paraan ng pamumuhay. Sila ay may nomadikong paraan ng pamumuhay.
PAGTUKLAS

Ang America ay binubuo ng dalawang ang North America at ang South America
kontinente:
Ang makipot na lupain sa pagitan nila ay tinatawag na Central America at ito ay kabilang din sa North America.
Latin America ang tawag sa Central at South America dahil sa mga bansang European ang sumakop dito,
pangunahin na ang Spain at Portugal.

Panahon ng paglalayag o Age of Exploration

Christopher Columbus at ng mga kasama
niya na ang narrating nila noong 1492 ay
India. Tinawag nila ang mga naninirahan
doon na “Indian”. Ito rin ang dahilan
kung bakit ang mga tribo/ pamayanan
doon ay tinawag na American-Indian ang
natatanging kabihasnang nalinang nila
nang halos walang impluwensiya mula sa
https://gohighbrow.com/wp-content/uploads/2016/04/3_1_The-routes-of-the-four-Voyages-of-
ibang lugar. Christopher-Columbus.jpg
Amerindian o Katutubo sa North America

1.Eskimo o Inuit- Nakatira sila sa lugar ng Arctic na ngayon ay

binubuo ng Alaska at Canada. Nababalutan ng yelo ang bahaging
tinitirhan ng mga Eskimo o Inuit. Nanghuhuli sila ng walrus,
balyena, isda, caribou at seal para sa kanilang pang-araw-araw na
pangangailangan. Natuto silang gumawa ng igloo ang kanilang
https://static.tvtropes.org/pmwiki/pub/images/igloos.jpg
tirahan nayari sa yelo.
2.Tribong Nomadiko at may sedentaryong paraan ng
pamumuhay- Sa bahaging timog-kanluran ng America (timog
ng Great Basin) matatagpuan ang mga ito. Kabilang sa mga
nomadiko ang mga Navajo at Apache. Ang mga Zuni at Hopi
naman ay nakaisip ng mabisang paraan ng pagsasaka. Ang mga
magsasaka ay nakatira sa mga tinatawag na pueblo. Ito ay
mistulang apartment na gawa sa pinatuyong luwad o adobe at
pinagdurugtong ng mga hagdan.
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcR7wOvTB4gG1iwwyHtAm2rDWHjlAlTlqed0SA&usqp=CAU
 Mga Kabihasnan ng Latin America
Olmec
Ang Olmec ay isang pangkat ng mga tao sa Central America na
nanirahan malapit sa Gulf of Mexico. Itinuturing silang pinag-ugatan ng
kabihasnan sa Central America. Ang mga Olmec ay nakapagtayo ng
piramide o templon a nagsilbing sentro ng kanilang lipunan. Ang mga
piramideng ito ay nagsilbing lugar ng pagsamba at minsan ding ginagamit
bilang libingan ng pangunahing pari o pinuno. https://www.historycrunch.com/uploads/
4/1/1/6/41169839/olmec-empire-map_2_orig.png

Ang sistema ng panulat ng mga Olmec ay sinasabing isang uri ng

heiroglypics. Nakabuo rin sila ng paraan ng pagbibilang gamit ang zero.
Ginamit nila ang matematika sa pagmamasid at pagsukat ng mga
pagbabago sa kalawakan, tulad ng mga eclipse, at sa pagbuo ng kanilang
kalendaryo. Kilala ang Olmec sa larong Pok-a Tok. Ito ay paglalaro na
bahagi ng seremonyang panrelihiyon
Theotihuacan

Sa hilagang -silangan ng Mexico matatagpuan ang dating Teotihuacan ang

pangalan ay nangangahulugan “sinisilangan ng mga diyos”. Ang mga
mamamayan ng Teotihuacan ay sumasamba kay Quetzalcoatl, ang diyos na
pinaniniwalaan nilang nagkaloob sa kanila ng malawak na kaalaman sa
buhay. Gumawa sila ng mga templo o piramide para sa kanilang pagsamba.
Ang isang halimbawa nito ay ang “Piramide ng Araw”.
https://medisf.traasgpu.com/ifis/57a77c9823dd3a73.jpg

Toltec
Ipinapalagay na ang mga Toltec ay nanggaling sa mga Teotihuacan at
nagtatag ng kanilang siyudad sa Tula, isang lugar sa Central Mexico. Ang
kanilang itinuturing na diyos ay si Quelzalcoatl na inilalarawan bilang
isang ahas na may balahibo. Sagisag siya ng karunungan, kultura, at
kahinahunan. Ang pinakadakilang lider ng mga Toltec ay si Ce Acatl
Topiltzin, isang lider at punong pari ni Quet at punong pari ni
Quetzalcoatl.
https://www.worldhistory.org/img/r/p/500x600/1425.jpg?v=1629205203
Maya
Ang mga Maya ay naninirahan sa silangang bahagi ng dating teritoryo ng
Olmec na ngayon ay tinatawag na Yucatan Peninsula. Nagtanim ang
mga Maya ng mais at maraming uri ng gulay. Nakipagkalakalan sila ng
produktong asin, tela, balat ng hayop, at alahas sa ibang pangkat sa
Central America. Nakabuo rin sila ng paraan ng pagsulat. Mahusay rin
sila sa larangan ng matematika. Nakatulong ng malaki nang malaki ang https://www.webexhibits.org/calendars/imagesFolder/
images2009/shutterstock1830582Z.jpg
kanilang kaalaman sa matematika at astronomiya upang mabuo nila
ang halos eksaktong kalendaryo
Pinakamataas sa lipunan ng mga Maya ang mga pari at pinuno,
sinusundan ang mga ito ng mga artesano, mangangalakal at
magsasaka. Mahalaga ang papel ng mga pari dahil sila
angnagdaraos ng mga ritwal at seremonya sa tamang panahon para
sa mga diyos upang hindi wasakin ng mga ito ang mundo.
Pinagtratrabaho ng mga pinuno ng Maya ang mga aliping
nabibihag nila sa digmaan. Pinagtratrabaho rin nila ang mga ito sa
paggawa ng mga templo sa mga siyudad. https://1.bp.blogspot.com/-SjOKrd-4xIA/Tpb_WZss_pI/AAAAAAAAABw/f96JgWqjGkE/
s1600/en-aztec-sacrifice3.jpg
Aztec
Ang mga Aztec ay mga mangangasong nomadiko mula
sa hilagang bahagi ng central America na nagtatag ng pamayanan
sa isang isla Lake Texoco sa Mexico. Itinayo nila ang siyudad ng
Tenochitlan na ngayon ay ang Mexico City. Nagpatayo sila rito
ng mga piramide at palasyo na nagpamalas ng kanilang
kahusayan sa larangan ng inhenyeriya, arkitektura, sining at
matematika.
Kilala ang mga Aztec sa pagbuo ng chinampas o
lumulutang na hardin. Ito ay mga artpisyal o gawa ng tao kung
saan sila ay nakapagtatanim upang madagdagan ang kanilang
produksiyon. Ang nagdurugtong sa mga chinampas ay ang mga
kanal. Dahil dito, pangunahing sasakyan ng mga Aztec ang mga
Canoe na nagdadala ng mga pasahero at produktong pangkalakal
saa iba’t ibang lugar. Noong 1521 bumagsak ang Imperyong
Aztec sa kamay ng mga mananakop mula sa Europe na
naghahangad na makalikom ng ginto sa America. https://i1.wp.com/flytothesky.ru/wp-co
2017/02/y45.jpg
Inca
Nabuo sa South America ang kabihasanan ng Inca sa may Andes
Mountains. Kabilang sa Imperyong Inca ang mga lugar na ngayon ay
nasasaklaw ng Ecuador, Peru, Bolivia at Chile. Nagsimula ang mga
Inca sa pagiging pastol ng mga Ilama. Mahusat Rin sila sa larangan ng
inhenyeriya. Naayos nila ang mga kalsada at tulay. Kilala ang mga
Inca bilang mensaherong mabilis tumakbo. May mga nakatalaga sa https://www.worldhistory.org/img/r/p/500x600/2331.jpg?
mga estratihikong lugar sa kabundukan upang maiparating ang v=1657417202
mensahe o maging mga produkto sa mahabang Tagaytay ng Andes.
Gumamit sila ng quipu (buhol-buhol na tali na iba-iba ang haba)
upang makapagtala ng mga bayad sa buwis, bilang ng mga tao, at
dami ng naaning produkto.

https://blog.goway.com/globetrotting/wp-content/uploads/2015/08/Inti-Raymi-Inca-Sun-
Festival-at-Sacsahuayman-June-24-Peru.jpg https://www.peruforless.com/blog/wp-
content/uploads/2020/11/quipu-illustration.jpg
A. Sagutin mo ang mga tanong.

1. Tumukoy ng mga halimbawang pangkat na nanirahan sa North America. Ilarawan

ang kanilang uri ng pamumuhay.

2. Gamit ang isang mapa, ituro ang lokasyon ng mga lugar sa ksalukuyan na naging
sentro ng kabuhasnan ng mga Maya, Inca, at Aztec.

3. Bakit bumagsak/ Nawala ang mga kabihasnang Maya, Aztec at Inca

•Punan ng sagot ang puzzle sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong .
3 8
2 6 9 13 15
4 7 10 11 14
1 5 12

1. Aling kabihasnang Mesoamerica ang tinaguriang “Mother Culture of Mesoamerica?”

2. Ano ang tawag sa sistema ng pagsusulat na gamit sa America mula sa pagdating ng mga Europeo sa
America?
3. Ano ang taguri sa hari ng mga Maya?
4. Anong tribu ang tinatayang dumating sa lambak ng Mexico bago ang panahong CE?
5. Ano ang tawag sa Sistema ng pagbibilang ng mga Inca?
6. Sino ang nagtatag ng kabihasnang Inca?
7. Sinong Europeo ang unang nakatuklas at sumakop samga
8. Ano ang tawag sa bahagi ng America na kinatagpuan ng mga kabihasnang nakapagliang ng
mataas na antas na ebolusyong teknolohikal?
9. Sino ang nagtatag ng Tenochtitlan, lungsod ng Mexico
10. Saan itinatag ng mga Inca ang kanilang kabihasnan?
11. Ano ang tawag sa wika ng mga Toltec?
12. Ano ang tawag sa naglalakihang inukit na idolo ng mga Toltec?
13. Ano ang tawag sa bloke ng kasulatan na nagpapatunay ng Sistema ng pagsusulat ng mga
Olmec?
14. Ano ang tawag sa kinikilalang diyos ng mga Olmec?
15. Ano ang tawag sa artipisyal na latiang nilinang ng mga Aztec?
•Gumawa ng sariling graphic organizer at ipakita ang mga naiambag ng mga kabihasnang
Maya, Inca at Aztec sa kabihasnan ng mundo .

Maya

Inca

Aztec