Wybrane

mniejszości
narodowe i etniczne
w Polsce
Część I
Mniejszości etniczne
W polskim prawodawstwie
mniejszością etniczną nazywamy
tych mieszkańców Polski, którzy
nie są polskiego pochodzenia, nie
mają własnego państwa
narodowego i mieszkają na terenie
Polski od co najmniej stu lat.
 Mniejszości etniczne w Polsce:

Łemkowie
•Tradycyjnie członkowie tej mniejszości
zamieszkiwali tzw. Łemkowszczyznę, czyli Beskid
Niski i część Beskidu Sądeckiego.

Romowie
•Pierwszy dokument poświadczający obecność
Romów w Polsce datowany jest na rok 1401 i
pochodzi z Krakowa.

Tatarzy
•Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach Wielkiego
Księstwa Litewskiego od końca XIV wieku.

Karaimi
•Karaimi są najmniej liczną mniejszością etniczną
w Polsce.
 Łemkowie jako przykład
mniejszości etnicznej

•Lud ten, żyjąc przez wieki między Odrą a

Bugiem, wytworzył niewątpliwie
fascynującą kulturę. Łemkowie zachowali
własne obyczaje, sztukę, a
przede wszystkim folklor. Nie można też
ignorować znaczenia religii, która wpisana
jest w ich świadomość narodową.
 Historia Łemków

Pojawienie się Łemków na ziemiach polskich

datuje się na XIX wiek. Pierwsze kontakty z
Polakami miały charakter administracyjny i
handlowy. Kształtowanie się wzajemnej
zależności było możliwe dzięki
podobieństwom grup – obie prowadziły
osiadły tryb życia, a ich gospodarka opierała
się na rolnictwie i handlu. Odrębność
kultury materialnej, budownictwa oraz
techniki dotyczącej uprawy roli i hodowli nie
miały wpływu na współpracę między
Polakami a Łemkami
•W drugiej połowie XIX wieku utworzona
została Zachodnioukraińska Republika
Ludowa, co w przyszłości doprowadziło
do podjęcia przez Łemków próby
samookreślenia. Główną kwestią była
chęć przynależności do Wielkiej Rusi.

•Po upadku carskiej Rosji koncepcja

wśród ludności łemkowskiej ujawniły się
nastroje antypolskie, dążące do
związania się z Czechosłowacją.

•W czasie II wojny światowej zgodnie z

ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow,
teren Łemkowszczyzny wszedł w skład
Generalnej Guberni. Dzięki współpracy
Ukraińców z Niemcami akcja
ukrainizacyjna na terenach
Łemkowszczyzny została sprawnie
przeprowadzona.
•Powojenne polskie władze, chcąc zmusić
Łemków i Ukraińców do opuszczenia kraju 24
lipca 1945 roku, zwołały konferencję. Jednakże
ludność łemkowska nie chciała wyjechać z
państwa polskiego i zapowiedziała pomoc w
walce z Ukraińską Powstańczą Armią.
•Rozpoczęto przymusowe wysiedlania. Liczne
pacyfikacje wsi przez armię polską
spowodowały wzrost aktywności UPA na
Łemkowszczyźnie. ok. 30 tys. Łemków zostało
przesiedlonych na obszar Dolnego Śląska,
tereny dzisiejszego województwa lubuskiego
oraz w okolice Koszalina i Olsztyna. Część z nich
posądzono o współpracę z OUN-UPA, wskutek
czego doszło do ich uwięzienia.
•Okres komunistycznej władzy był dla Łemków epoką licznych represji i prześladowań. Nie uznano
bowiem ich odrębności etnicznej. Wykształciły się wówczas trzy orientacje: ukraińska, polska i
rusińsko-łemkowska, które niekiedy rywalizowały ze sobą. Przeprowadzona w 1947 roku akcja
„Wisła” z całą pewnością zniszczyła strukturę demograficzną Łemkowszczyzny oraz doprowadziła do
zerwania więzi tej grupy, a ich kultura nie miała warunków do dalszego rozwoju
•Folklor
•Łemkowski folkloryzm obejmował: pieśni,
taniec, strój, dialekt, a także rekwizyty.
Spełniał on przede wszystkim funkcję
estetyczną, zabawową i merkantylną.
Zespoły folkowe, oprócz tzw. muzyki
korzeni, grały również melodie, poprzez
które można było odczuć odrębność
kulturową. Dobrym przykładem był zespół
LemOn, który umiejętnie wykorzystywał
język łemkowski w aranżacji rockowej.
Strój łemkowski
•Męski ubiór to przede wszystkim czuha – płaszcz
wykonany z brązowego sukna z dużym kołnierzem.
Charakterystyczne są też koszule zaopatrzone na
karku w rozpór. Często wraz z koszulą łemkowski
mężczyzna zakładał lajbik, czyli bogato zdobioną
kamizelkę wykonaną z błękitnego sukna. Przejdźmy
teraz do spodni: letnie białe płócienne nohałki oraz
zimowe chołośnie, uszyte z białego sukna i
podobne do góralskich. Okrycie nóg łemkowskiego
mężczyzny stanowią kierpce
•Stroje kobiet są zaś niezwykle barwne. Należą do
nich koszule uszyte z cienkiego płótna, zawierające
na piersiach i ramionach haft krzyżykowy. W
niektórych regionach zachodniej części
Łemkowszczyzny zdobi się je krochmalonymi
kremami na mankietach i kołnierzu. Spódnice są
zazwyczaj ciemne, uszyte z samodziałowego
płótna, zdobionego ręcznie drukowanym deseniem
przez farbiarzy. Nieodzownym elementem koszuli
stał się gorset, który zazwyczaj wykonywany jest z
czarnego aksamitu lub kolorowego sukna.
•Łemkowie w
zdecydowanej większości
należą do dwóch
Kościołów: Polskiego
Autokefalicznego
Kościoła Prawosławnego
oraz Kościoła
Katolickiego Obrządku
Bizantyńsko-
Ukraińskiego.
•Łemkowie z chwilą przesiedlenia
znaleźli się w sytuacji, kiedy to całą
swoją kulturę musieli stworzyć na
nowo. Początkowo, w obawie przed
nękaniem, próbowali nie ukazywać
swoich cech wyróżniających.
Dyskryminacja stosowana wówczas
przez władze państwowe przyczyniła
się do rozbicia łemkowskiej tożsamości
kulturowej. Przesiedleni zostali
wówczas zmuszeni do życia zgodnie z
kulturą panującą w kraju. Dzięki
ogólnodostępnej literaturze można
scharakteryzować tożsamość
kulturowej mniejszości łemkowskiej,
dla której warunki panujące po
przesiedleniu w zachodniej części
Polski nie były korzystne. Jednakże
trzeba też przyznać, że mimo wszelkich
trudności – tradycja i kultura
łemkowska przetrwały do dziś – być
może dzięki silnym uwarunkowaniom
genealogicznym: „Jestem Łemkiem, bo
moi rodzice są Łemkami”
Źródła – Mniejszość etniczna - Łemkowie:
•https://historia.org.pl/2015/05/31/sladami-
lemkowskiej-kultury-i-religii-charakterystyka-
mniejszosci-etnicznej/#identifier_35_43161
•https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-
etniczne/mniejszosci-narodowe-i-etniczne-w-polsce-
oraz-ich-jezyki?page=1&size=10
•https://wiadomosci.onet.pl/kiosk/lemkowska-
republika/kzn20
•https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/2771145
•https://www.ruszajwdroge.pl/2012/11/muzeum-
skansen-kultury-lemkowskiej-w-zyndranowej.html
•https://www.lemkounion.pl/perstenyk.html
•https://magazynkontakt.pl/lemon-czyli-lemkowski-
cud/
•https://www.youtube.com/watch?v=odAA5NflDbY
Część II
•Mniejszości narodowe

•Mniejszość narodowa to grupa

ludzi zamieszkująca obszar
danego państwa, odróżniająca
się od większości
społeczeństwa językiem,
kulturą, pochodzeniem
etnicznym bądź religią.
Mniejszości Narodowe w Polsce:
Białorusini
•Białorusini to mniejszość narodowa tradycyjnie zamieszkała na południowo-wschodnich terenach województwa podlaskiego.
Czesi
•Pierwsza migracja czeska na tereny Polski miała miejsce w połowie XVI wieku i związana była z prześladowaniami religijnymi Braci Czeskich.
Litwini
•Litwini to mniejszość narodowa tradycyjnie zamieszkała na północnych terenach województwa podlaskiego.
Niemcy
•Niemcy to najliczniejsza mniejszość narodowa zamieszkująca Polskę.
Ormianie
•Kolonie ormiańskie powstałe około XI w. na Rusi Kijowskiej weszły w skład państwa Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego.
Rosjanie
•Rosjanie mieszkający w Polsce wywodzą się głównie z kolejnych fal migracyjnych, w ramach których przybywali do Polski: w okresie rozbiorów, po
rewolucji październikowej, w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz po rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Słowacy
•Słowacy zamieszkują tradycyjnie tereny Spisza i Orawy.
Ukraińcy
•W wyniku przeprowadzonej w 1947 r. przez ówczesne władze komunistyczne akcji "Wisła" niemal cała ludność ukraińska, zamieszkująca tereny
południowo-wschodniej Polski, została przesiedlona na tereny Polski północnej i zachodniej, gdzie obecnie znajdują się jej największe skupiska.
Żydzi
•Pierwsze wzmianki o Żydach na terenach polskich pochodzą z X wieku, a pierwszym oficjalnym polskim dokumentem nadającym Żydom przywileje i
autonomię był statut kaliski z XIII wieku.
 Białoruś
----------------------------------------
Mniejszość Narodowa
 • Historia
• Na ziemiach dzisiejszej Białorusi człowiek pojawił się w
środkowym paleolicie. W schyłkowym jego okresie ludność
zakładała siedziby w pobliżu rzek. Ich pozostałości odkryto w
pobliżu Berdyża nad Sożem i Jurewicz nad Prypecią. W
pierwszej lokalizacji odnaleziono pozostałości po trzech
domostwach. Ich klepiska znajdowały się kilkadziesiąt
centymetrów poniżej poziomu gruntu. Obok jednego z
domostw odkryto kości zwierząt, w tym mamuta. Ludność
paleolityczna zajmowała się zbieractwem i łowiectwem.
Polowano na mamuty, jelenie, dziki, tury, wilki, konie i
zające, łowiono także ryby i ptaki. Znaleziono rysunki,
ukazujące zarówno sceny z polowań, jak i życia codziennego.
W kulcie dużą wagę przywiązywano do zjawisk
przyrodniczych. Z czasem system wierzeń wzbogacił o kult
przodków: znalezione groby zawierały szczątki zmarłych w
pozycji śpiącej na boku lub z podkurczonymi nogami w
otoczeniu przedmiotów codziennego użytku. Miejsca
pochówku przykryte były kośćmi mamutów. Pod koniec
paleolitu nastąpił wzrost liczby ludności, czego skutkiem były
migracje i osiedlanie się wzdłuż rzek Dniepru, Soży, Dzisny i
Prypeci.
• Tradycje
• Muzyka na Białorusi jest silnie inspirowana folklorem i religią. Od XIX wieku badacze zbierają i
analizują etniczne pieśni białoruskie. Każdego roku organizowanych jest wiele folkowych festiwali i
konkursów muzycznych. O tym jak ważny jest dla Białorusinów jest folk świadczy fakt, że rockowi i
punkowi muzycy często wykorzystują w swoich utworach tradycyjne brzmienia.
• Białorusini czczą pamięć zmarłych kilka razy w roku. Większość prawosławna obchodzi święto
Radaunica , przypadające we wtorek po drugiej niedzieli Wielkanocnej. Idą wtedy na cmentarze,
spożywają świąteczne posiłki i piją kieliszek alkoholu. Część z przyniesionych produktów
pozostawiają na grobach.
• Prawosławne Boże Narodzenie obchodzone jest 13 dni później niż katolickie. Ludzie zbierają się
wówczas w rodzinnym gronie i kolędują. W Polsce Święty Mikołaj obdarowuje grzeczne dzieci
prezentami. Na Białorusi to Dziadek Mróz wędruje ze swoją pomocnicą - Śnieżynką. Zostawia
niespodzianki pod choinką, a dzieci rozpakowują je dopiero 1 stycznia. Dorośli natomiast
obdarowują się prezentami w noworoczną noc, tuż po wybiciu północy.
 • Zwyczaje
• Sardechna zaprashayem! – to tradycyjnie wypowiadane przy powitaniu słowa. Gości przyjmuje się chlebem i
solą. Najczęściej wymienia się również uścisk dłoni. Gościnność odgrywa ważną rolę w białoruskiej tradycji;
ludzie są serdeczni i przyjaźni, a przyjaciołom i współpracownikom często ofiarowuje się prezenty.
• Tradycyjnie małżeństwo było dobrowolnym wyborem młodych ludzi, choć względy rodzinnie również nie
pozostawały bez znaczenia. Córki cieszyły się względną swobodą i miały wiele okazji do poznania młodych
mężczyzn. Młoda para musiała zamieszkać z rodziną pana młodego. Od obojga małżonków oczekiwało się
wniesienia własnego wkładu w gospodarstwo; najczęściej była to po prostu praca. Najbardziej pożądaną wśród
kobiet cechą była umiejętność pracy w polu i domu. Uroda i zamożność stały na dalszym planie. Od panny
młodej, a czasem i od pana młodego, wymagano dziewictwa. Koszty wesela pokrywane były przez rodziny obu
stron.
• Tożsamość narodowa połączona jest symbolicznie z dwoma znaczącymi momentami w białoruskiej historii.
Oficjalnie święto narodowe, upamiętniające wyzwolenie Mińska przez sowieckie odziały w 1944 roku,
obchodzone jest 3 lipca. Dla niektórych Białorusinów natomiast prawdziwym narodowym świętem jest 25
marca. 25 marca 1918 roku rozpoczęła się trwająca do grudnia secesja Białorusi od bolszewickiej Rosji.
• Sławni Polacy
pochodzenia białoruskiego
• Katarzyna Bonda (ur. 26 sierpnia 1977 w Białymstoku) –
polska dziennikarka i scenarzystka białoruskiego pochodzenia,
pisarka, autorka bestsellerowych powieści kryminalnych. W
2015 sprzedała 105 tys. egzemplarzy swojej powieści,
Okularnik. Książka Pochłaniacz sprzedała się w 90 tys.
sztukach, a Tylko martwi nie kłamią w 75 tys.
• Józef Farbotko (ur. 23 sierpnia(?)/ 4 września 1893 w
Nalibokach, zm. 8 czerwca 1956 w Łodzi) – polsko-białoruski
poeta, zoolog, dyplomata, fotograf, tłumacz, współzałożyciel
Łódzkiego Towarzystwa Fotograficznego.
• Jana Szostak (ur. 1993 w Grodnie, Białoruś) – polsko-
białoruska aktywistka, artystka intermedialna, finalistka Miss
Polonii Wielkopolski, wicemiss województwa
zachodniopomorskiego. W 2015 ustanowiła jeden z Polskich
Rekordów Guinnessa. W swojej działalności artystycznej łączy
wiele mediów, porusza się m.in. w obszarach performance'u,
sztuki wideo, sztuki internetu. Tworzy sztukę społecznie
zaangażowaną. Promuje używanie feminatywów.
• Źródła – Mniejszosci
naorodowe - Białoruś
• LoveToTravel.pl
• Uwb.edu.pl
• NaukawPolsce.pl
• Wikipedia.org