Geleneksel (klasik) Liderlik

Yaklaşımları
 Liderlikle İlgili Temel Yaklaşımlar
• Araştırmacılar sanayi devrimi ile birlikte yaşanan gelişmelerin ışığı
altında bir liderde bulunması gereken özellikleri araştırmaya
başlamışlardır.
• Daha sonra belirledikleri özellikler bulunmayan kişilerin lider
olamayacaklarını belirtmişlerdir.
• Bunun üzerine araştırmacılar liderlik ile ilgili yaklaşımları; Özellikler
Yaklaşımı, Davranışsal Yaklaşımlar, Durumsallık Yaklaşımları olarak
belirlemişlerdir.
• Özellikler Yaklaşımı lider olanlar ve lider olmayanlar kapsamındaki farklı
yönleri belirlemede yetersiz kalmıştır.
• Bu nedenle araştırmacılar liderin şahsi özelliklerinden çok, liderlerin ne
yaptıkları ve nasıl davrandıkları ile ilgilenmeye başlamışlardır.
• Tam bu noktada davranışsal yaklaşımlar ortaya çıkmıştır.
• Bu etapta liderlik, amaçlara ulaşmak için takipçileri etkileme ve yönlendirme
olarak tanımlanmıştır.
• Devamında liderliğin bu fonksiyonlarını gerçekleştirirken kullandığı güçler ve
bu güçlerin kaynağı tartışılmış ve sonuç olarak liderlerin farklı koşullarda
farklı kaynaklardan yararlandıkları görülmüştür.
• Bu ise durumsallık yaklaşımını ortaya çıkarmıştır.
• Yönetim anlayışları ve liderlik kavramı günümüze kadar çeşitlenip
ulaşıncaya kadar bu konulara farklı açılardan bakan çeşitli kuramlar
ortaya çıkmıştır.
• Bu kuramlar geleneksel liderlik yaklaşımları ve modern liderlik
yaklaşımları olarak iki başlık altında toplanabilir.
• Geleneksel liderlik yaklaşımlarını üç başlık altında bir araya getirmek
mümkündür;
• 1940’lı yıllara kadar Özellikler Yaklaşımı, 1940-1960 yıllarında arasında
Davranışsal Yaklaşımlar ve 1960’dan günümüze kadar olan
Durumsallık Yaklaşımıdır.
Özellikler Yaklaşımı
• Özellikler Yaklaşımı liderlikle ilgili öne sürülmüş olan ilk yaklaşımdır.
• Liderliğin, bireysel özellikler ile ilişkisini saptamaya yönelik yaygın
araştırmalar yapılmıştır.
• Çeşitli kurumlarda, anaokullarından askeri birliklere, ıslah evlerinden
kiliselere kadar pek çok ortamda liderler araştırılmıştır.
• Bu teoriye göre, yönlendirenler yani liderler, yönlendirilenlerin
(takipçilerin) sahip olmadıkları belli özelliklere sahiptirler.
• İster lideri tanımlarken gücü ve kontrolü vurgulansın, ister grup ön
plana çıkarılsın, varılmak istenen nokta; bazı insanların doğal liderler
olduğu ve bu doğal liderleri başkalarından ayıran fiziksel
karakteristiklere ve kabiliyetlere sahip oldukları düşüncesidir.
• Bu özellikler ise doğuştandır, yani lider doğulur, sonradan
yetiştirilemez.
• Bu yaklaşımda liderler ile lider olmayan kişiler arasındaki farklardan
yola çıkılmış ve bu farklar kişilikler üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır.
• Bu yaklaşımda liderlik değişkenine önem verilmiş, süreci etkileyen en
önemli unsurların sahip olunan liderlik özellikleri olduğu üstünde
durulmuştur.
• Özellik yaklaşımı liderleri diğer insanlardan farklı kılan fiziksel, zihinsel
ve düşünsel özellikleri bulmaya yöneliktir.
• Bu konuda araştırma yapan yazarlar liderlik özelliklerinin doğuştan
geldiğini sonradan geliştirilemeyeceğini beyan etmişlerdir.
• Bu yaklaşımda liderlerin geçmişten günümüze kadar sahip oldukları
özelliklerin gücü anlaşılmaya çalışılmış ve liderlerin her şeyin en iyisini
yapan insanlar olduğuna kanaat getirilmiştir.
• Daha sonraki yıllarda liderlerin fiziksel, zihinsel, düşünsel, sosyal
özellikleri araştırılmaya başlanmıştır.
• Özellikler teorisi, alan yazında büyük adam teorisi (the great man
theory) olarak da isimlendirilmektedir.
• Bu özellikler ise şu şekilde sıralanmıştır;
•  Fiziksel Özellikler: Yaş, boy, cinsiyet, ırk, yakışıklılık, güzellik,
etkileme, güçlü olma.
•  Düşünsel Özellikler: Zeka, ikna etme, dikkat, kararlılık, ileri
görüşlülük, inisiyatif, gerçekçilik, yetenek.
•  Duygusal Özellikler: Güven duygusu, sevmek, hırs, kendini kontrol
etme, yüksek başarma duygusu
•  Sosyal Özellikler: Arkadaşlık yeteneği, kendini kabul ettirme, dışa
dönüklük, iyi iletişim kurabilme
• Liderler kapasite, başarı, sorumluluk, katılım, statü ve durum v.b
kalemlerle lider olmayanlardan farklılık gösterirler.
• Kişilerin liderlik adına sahip oldukları özellikleri liderlik davranışına
dönüştürebilmeleri için vizyona, bu vizyonu yürütme gücüne ve bazı
yeteneklere ihtiyaçları bulunmaktadır.
• Liderliğin karmaşık olan yapısını her türlü durum için aynı
parametrelerle açıklamaya çalışan özellikler yaklaşımı 1980’li yıllara
değin çok fazla bir şekilde eleştiri almıştır.
• Bu yaklaşımda liderlik, sadece liderlik özellikleri kapsamında
incelenmiş, bir grup içerisinde liderlik özelliklerine daha fazla sahip
olan kişilerin lider olamayışlarını açıklama noktasında tıkanmıştır.
• Fiziksel özellikler ve lider ilişkisi üzerinde çalışmalar yapan Stodgill
(1981) liderlik çalışmalarına ilişkin araştırmalarında, on iki çalışmadan
dokuzunda liderlerin uzun boylu olduğunu ortaya çıkarmıştır.
• Kişisel özelliklerden olan zeka ve liderlik arasındaki ilişki her zaman
daha fazla ilgi çekmiş, yapılan çalışmaların çoğunda liderlerin bu
özellik nedeniyle lider olmayanlara göre çok üstün olduğu
bulunmuştur.
• Sonuç olarak özellikler yaklaşımı birçok araştırmacı tarafından
eleştirilmiştir.
• Bunun sebebi ise, etkili liderin özelliklerini tam olarak ortaya
koyamamasıdır.
• Bu durum bundan sonraki aşamada araştırmacılara liderliği
araştırırken sadece liderlik özelliklerine değil aynı şekilde farklı
değişkenlerinde incelenmesi gerektiğini göstermiştir.
• Örneğin etkili liderlerin uzun boylu olduğu iddiası için M. Kemal
Atatürk, Napolyon, Mussolini, Hitler gibi dünyada büyük etkiler
yaratmış liderlerin boylarının kısa olması bu iddianın aksini
düşündürmektedir.
• Sonuç olarak özellikler yaklaşımını öne süren kuramcıların kendi
çalışmalarında da bir fikir birliğine varamaması ve çalışmalardan pek
verim alınamaması eleştirilere neden olmuştur.
• Çalışma sonuçları, grup yöneticilerinin kişisel özellikleri açısından lider
olarak seçilmeleri ve başarıları konusunda büyük bir etkiye sahip
olmadığı ve hatta sığ kaldığı belirtilmiştir.
• Ayrıca örgütlerin kültürleri veya toplumların özellikleri nedeniyle her
liderin her örgütte veya her toplumda lider olarak görülmeyebileceği
görüşü ortaya atılmıştır.
• Ayrıca özellikler yaklaşımı nasıl iyi lider yetiştirilebileceği sorusuna
yanıt bulamamıştır.
• Bu nedenle, liderlik sürecinin tam olarak anlaşılabilmesi için başka
değişkenlere de bakılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
• Özellikler yaklaşımına yapılan bu eleştiriler ve liderlik konusunda bu
yaklaşımın yetersiz kalması nedeni ile araştırmacılar liderin
takipçilerinin özelliklerini ve liderin davranışlarını araştırmaya
yönelmişlerdir.