LAGUNDUTAKO

KOMUNIKAZIO SISTEMAK

6.UD
 LAGUNDUTAKO K S NAGUSIAK

● Ikur piktografiko,
ideografiko eta BLISS
hautazkoak erabiltzen
dituzte KSP

● Kolore kodeak
erabiiltzen dituzte
PECS
SISTEMA
PRINTZIPALAK PIC

● BESTE BATZUK PICSYMS

REBUS

EUSKARRI FISIKOAK
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

● Komunikatzeko zailtasunak ala ahozko hizkuntzarik ez duten pertsonen

komunikazioa ahalbidetzen dute, modu eraginkorrean eta egokian eta bere
eguneroko ingurunean.
● Helburua hitz egiterik ez duenari ala ulertzeko zaila den hizketa daukanari
komunikaziorako tresna eraginkorra eta funtzionala eskeintzea da,
bapatekoa eta orokortu daitekeena, hitzezkoa lortu arte ala osagarri edo
altenatiboa bizitza guztirako.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

● Baliabide eta estrategia hauek ahozko mezurik sortu ezin dutenei mezu
esanguratsuak adierazteko aukera emango die, gizarte elkartrukea izan
dezaten eta bizi kalitatea hobetu diezaien.
● Norentzako? Ahozko adierazpenak egiteko zailtasun larriak dituzten
pertsonentzat, bereziki patologia neurologikoengatik zailtasun motoreak
dituztenentzako. Hizkuntza nahaste larriengatik hizkuntza berreskuratzeko
errehabilitazioan laguntzeko. Eta, bestelako aldi bateko patologien
ondorengo heziketan...
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Erabiltzaileek, izan dezakete...:

❏ Arrazoi desberdinengatiko Ezgaitasun fisikoa:
❏ Buruhezurreko traumatismoak
❏ Buruko Paralisia (PC)
❏ (endekapenezko) Patologia neurologiko eta neuromuskularrak.
❏ Arpegi ala buruko Malformazioak
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Arrazoi desberdinengatiko adimen ezgaitasuna:

❏ Autismo
❏ Garapenaren Nahaste larriak
❏ Ezgaitasun kognitiboa eta TEL
❏ Ezgaitasun anitza
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Hizkuntzaren Nahaste Neurologikoak (komunikazio eta hizketa

nahastea)
❏ Afasia
❏ Anartria
 LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

● Behar beharrezkoa da kasu bakoitzean, beharko den komunikazio sistema

egokia aukeratzeko balorazio zehatza, zelan adieraziko den eta
laguntzarako tresna egokienak. Sistemaren ezaugarriak erabiltzailearen
ezaugarriekin bat etor daitezen.
Horretarako zenbait irizpide kontuan izango dira sistemarik egokiena
aukeratzeko.
 LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Sistemaren irizpideak
❏ Irudien ezaugarriak sistema grafikoetan, ikusmena eta espazioa eta
denbora sekuentzia.
❏ Abstrakzio maila: erabiltzaileak behar duena eta sistemak ahalbidetzen
duena.
❏ Hiztegi zabaltasuna: termino kopurua, kategoria semantikoak...
❏ Moldakortasuna: komunikazio premia desberdinak dituzten pertsonek
erabil dezaketela.
❏ Naturaltasun/ artifizialtasuna: sistema era naturalean sortu den
(keinuak) edo era artifizialean (Bliss, SPC)
❏ Asetasuna: erabileran eskeintzen duen aukera gorena.
 LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Erabiltzailearen irizpideak:
❏ Zentzumenen diskriminazioa: ikusmen eta entzumen nahasterik
badago informazioa kanal egokienetik iristea erraztu beharko dugu
(kasuaren arabera, irudien tamaina…)
❏ Ikas eta garapen prozesua: sistema ikasteko zailtasuna eta
erabiltzailearen ikasteko gaitasuna, eta sistema eremu desberdinetan
erabiltzeko aukera (generalizazioa)
❏ esfortzu eta lorpen maila: frustrazioak ekiditeko erabiltzailearen
aukera eta gaitasunetara egokitu beharko da..
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Sistemaren erabilera irizpideak:

❏ Sinboloak nola adieraziko diren erabiltzailearen trebetasun motoreen
arabera eta adierazteko xehetasunen arabera.
 LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Laguntza euskarriak, behe zein goi-mailako teknologia

Behin lagundutako komunikazio sistema egokia aukeratuta, euskarria ala
tresna egokiena aukeratu beharko da. Sistemaren sinboloentzat euskarri
diren Baliabide teknologikoak, oinarrizkoenetik teknologia sofistikatuenera.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Behe-mailako teknologiak:
❏ Komunikazio taulak:
errazak, egingarriak eta merkeak
(paper plastifikatua, kartulina
plastifikatua, malguak zein gogorra,
manipulagarria…)
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Hormarako panelak: Ikurrak

horman kokatutako gainazal
batean kokatzen dira.
begiradarekin komunikatzea
ahalbidetzen duten soporteak
erabiltzea funtzionala ez
denean.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Kuaderno pertsonalizatuak:
Erabiltzaileak erabiltzen dituen sinbolo
pertsonalizatuen kuadernoa.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Díptikoa: Bitan banatutako gainazala

❏ Tríptikoa: 3-tan banatutako gainazala,
eramangarritasuna errazteko
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Kuadro gardenak (ETRAN)

Sinboloekin erabiltzen diren,
Bertikalean jartzen diren
kuadro gardenak.

Begiradarekin adierazteko
erabiltzen dira.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Agendak eta ordutegiak: denbora

estrukturatzea ahalbidetzen dute,
egoerak aurreratuz, eta egunean
zehar egingo dutena
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Huleak: sinbolo inpresoak dituzten plastikozko gainazalak. fáciles

Eramangarriak dira tolestuta zein,
biribilduta, zabaltzeko gunea
behar dute.
 LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Teknologia baxuko produktuak:

❏ PCM Tabliercom: tablero sintetikoa non piktogramak, argazkiak
ala ideogramak belkroarekin pegatu daiezkeen. HOnela
komunikazio taula gisa erabil daitezeke. Erabiltzailearen aurrez
aurre jar gaitezke peto gisa.
❏ Panel bereziak: Busti daitezkeen euskarriak, pizina ala
hondartzan erabili ahal izateko.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Teknologia altuko produktuak: hiztegi maila desberdinak erabiltzeko

aukera eman dezake.Aukera komunikatiboak eskaintzen ditu,
erabiltzailearen premietara egokituta badaude.

❏ KOmunikatzaile elektronikoak: idatziz zein ahots artifizialez

komunikatzea ahalbidetzen dute. Aldez aurretik grabatutako hitz
ala esaldiak dituzte, oinarrizko mezuak erraz ekoiztu
daitezkeelarik, pantallan irakurtzeko testua ager daiteke.
Elkarrizketa motzak izateko pentsatuak daude(eskaerak egin,
eguneroko galderak erantzun…)
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ KOmunikatzaileen ezaugarriak:
❏ tekla ala atalak sakatzerakoan ahotsa igortzen dute.
❏ Ahots digitalizatua: komunikatzailearen laukiek hitz ala piktograma bat
adierazten dute eta sakatzerakoan aldez aurretik grabatutako soinu artxibo
bat aktibatzen da, nahi den hitza igorriz. Ahotsa kalitatezkoa da, eragozpnea
hiztegia murriztua dela da, aldez aurretik grabatu eta gordetakoa baino ez
daukalako.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Ahots sintetizatua: Ordenagailuak sortzen ditu ahots sintesi programen

bidez. KOmunikatzailearen laukiek alfabetoa, hitzak ala esaldiak adierazten
dituzte eta erabiltzaileak laukiak sakatzerakoan igorri nahi dituzten mezuak
sortuko dituzte eta entzun egingo dira. HItz la esaldi limiterik ez dauka baina
soinua kalitate eskasagoa izango da (robot ahotsa).
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Zeinu, argazki eta testuak erabiltzeko programa informatikoak daude komunikazio

taulak sortzeko erabiltzen diren testuak eta beste baliabide komunikatibo batzuk
( ordutegiak, menuak, ipuinak, lanerako tresnak…)
❏ Hitzak aurreikusteko, hitz osoa idatzi behar ez izateko
❏ Ahots sintesirako testua ahots bihurtzeko
❏ Ahotsa ezagutu eta dispositiboak martxan jartzeko ahozko agindu bidez
(beso zein hanketan zailtasun motoreak dituztenentzako)
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Pantalla dinamikodun komunikatzailea: informtaika eta teknologian dispositibo

aurreratuak, hiztegia eta komunikatzaileen irudiak handitzea ahalbidetzen dute,
aukeratzeko hainbat pantalla izan dezaketelako. PDA, agenda elektronikoak,
Tabletak, telefono mugikorrak, Nintendo...erosoak dira eta edonora eramangarriak
dira, erabiltzeko errazak baitira. Beharrezko dituzten aplikazioak instalatzea baino
ez da behar... Windows, Mac, Android…eta komunikatzaileen antzera funtziona
dezakete.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Teknologia altuko produktuak:

LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Ordenagailurako beste laguntza produktu batzuk: Eguneroko jardueretan

laguntzeko dispositiboak, ikaskuntza autonomoa ahalbidetzen dute eta testuinguru
berrietan komunikatzeko aukera eskaintzen dute. Erabiltzaileak egin dezakeen
edozein mugimendura egokitzen dira, mezuak bidaltzeko aukera emanez.

Sarrera eta irteera dispositiboak bereiz daitezke.

LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Beste produktu batzuk:

❏ Informazio sarrera dispositiboak:
Ordenagailura sarrera desberdinak ahalbidetzen ditu, ohiko teklatua ala
sagua ez direnak, zailtasun motoreak zein ulermen arazoak dituzten
pertsonentzako pentsatuak daude.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Likornioa: buruko mugimenduak eginez, haga baten bidez

teklatua erabiltzeko aukera ematen duen burukoa.
❏ Konmutadore edo sakagailu (pulsagailuak): interruptore baten antzekoa
da eta teknika desberdinak eginez saka daitezke:
putz egin, xurgatuz, mugituz, presioz…

Erablitzaileen mugimenduen prezizioen araberakoak.

LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Erakusle edo hagaxkak: gorputzeko atalen batekin teklak sakatzeko

balio dute.
❏ Puntero laserra: argi puntua proiektatzen du,sagu arrunta ordezkatzen
du.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Productos de alta tecnología:

❏ Ordenagailuaren laguntza produktuak:
❏ Informazioaren sarrerarako gailuak:
❏ Sagu emulatzaileak: sagu batek egiten duena ahalbidetzen dute baina
gorputzeko beste atalen bat erabiliz (ahoa adibidez)
❏ Joystick-a: gorputzeko beste atal batzuekin erabiltzeko egokitu daiteke
(okotza, ahoa…)erabiltzaileak egin ditzakeen borondatezko
mugimenduen arabera.
❏ Ratón tipo joystick para utilizarlo con el mentón Ratón de bola
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Beste laguntza batzuk:

❏ Informazioaren sarrerarako gailuak:
❏ Iriscom: begiradaren mugimenduak kontrolatzen dituen sagua.
Erakuslea edo kurtsorea pantallako edozein puntutan jartzen
ahalbidetzen du, puntu horretara begiratuz soilik, begiak suabe kliskatuz
saguraren botoiak sakatzen dira, erakuslea toki berean denbora bat
mantenduz.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Beste batzuk
❏ Informazioaren sarrerarako gailuak::
❏ Teklatu Emulatzailea: pantallan aukera desberdinak agertzen doaz eta
kurtsorea banan banan aukeratzen ditu, erabiltzaileak tekla bat ukituz
gero markatutakoa aukeratuko da.
❏ Teklatu malgua: plastikozkoa eta kolore ezberdinetan, gainazal zti
batek uraz edo hautsez babesten du eta tolestu daiteke.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Informazioaren sarrerarako gailuak:

❏ karkasak: plastiko ala metakrilatoz egindako zulodun gainazala, teklatu
arruntaren gainean jartzen dena. Sakatzea errazten du, nahi ez diren
aukerak sakatzea ekidinez.
❏ Ukimenezko pantalla: plastikozko gainazal trasparentea, pantalla
gainean jartzen dena eta presioari erantzuten dio.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Informazioaren sarrerarako gailuak:: :

❏ Teklatu alternatiboak: kontzeptuenak, ergonomikoak, zabalduak...
erabiltzaileei egokitutakoak

T. de conceptos T. de tamaño grande T. óptico

Catálogo de Productos de Apoyo del CEAPAT (Accesible en http://www.catalogo-ceapat.org/

LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Informazioaren irteerarako produktuak: Ordenagailuaren

erantzun moduari aldibereko erantzuna eskeintzen diena.
❏ Braille lerroa: pantallan agertzen dena, kode
alfabetikoan eskeintzen du, ukimenez irakurtzen da,
papelean braillea bezala.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Braille inpresora: ordenagailuan agertzen dena braillez inprimatzen du.

❏ Magnificadores de pantalla: Irudi eta textuen tamaina handitzen duen
Software espezifikoa.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

❏ Ahots digitalizatzaileak: soinuak grabatu eta erreproduzitzeko aukera

ematen du, soinu analogikotik digitalera bihurtuz.
❏ Ahots Sintetizatzailea: Pantaillan agertzen den edozein testu ahotsean
bilakatzen du. Ulergarria den ahots robotizatua, PC zein ikusmen urritasuna
duten pertsonek sarri erabiltzen dutena ordenagailuan lan egin ahal izateko.
LAGUNDUTAKO KS NAGUSIEN EZAUGARRIAK

PIKTOGRAMEN ERABILERA
 BLISS (ESPERANTO?!?!)

❏ Irudi geometriko soilez osatuta dago

❏ Beste sistema batzuk baino informazio zehatzagoa ahalbidetzen du(SPC)
❏ Adierazle bat gehituz, sinbolo bati esanahia alda diezaioke.
Modu horretan sinbolo kopuruak ez du mugatzen.
BLISS

❏ Sinbolo berriak ahalbidetzen ditu, oinarrizkoak konbinatuz, hiztegia zabalduz.

❏ Sinboloak erraz memorizatu daitezke, kolorez bereiztutako kategorietan sailkatuta daudelarik.
43 diapositiban)
❏ Tamaina eta orientazioa alda dezaketen forma geometrikoak (fotokopiak Bliss)
❏ bi lerro imaginarioen artean kokatzen dira (imaginarias) lurra eta zerua.
BLISS

❏ OSAERAREN ARABERAKO SINBOLOAK:

❏ Ikur Piktografikoak: bere grafiak objetua gogorarazten du (etxea)
❏ Ikur Ideografikoak: adierazi nahi duenaren ideia ala kontzeptua adierazten du (aita, ura)
❏ Hautazko Ikurrak:
❏ Komunitateak onartutako ikur konbentzionalak ( ? galdera)
❏ Bliss-ek sortutako ikurrak (él, un)
❏ IKUR MOTAK, OSAERAREN ARABERA:
❏ Sinpleak: esanahi propioa duten ikurrak (ura, sua, etxea)
❏ Konposatuak: ikur sinpleen konbinazioz sortzen direnak
❏ Gainjarritako ikurrak: 2 ikur ala gehiago elkarrekin (aulkia +gurpila)
❏ Ikur konbinatuak:
❏ Sinpleari sailkatzaile bat gehituz, normalean aurrean kokatzen da eta
ikurraren kategoria adierazten du.
❏ Esanahia zehazten duten aldagai ala adierazleak gehituz.
BLISS

❏ IKUR ADIERAZLEAK: aditzak eta beraien konjugazioa ahalbidetzen dute. Ikurraren gainean
jartzen dira eta esanahia aldatzen dute:
❏ Ekintza adierazlea “^” sustantiboa aditz bihurtzen du.
❏ Aditzak jokatzeko: lehenaldia, orainaldia eta iragana.
❏ pluralaren adierazlea: “x”-k plurala adierazten du, zenbait edo asko. Ikurraren aurretik.
❏ Atributu: “v” izen bat adjetibo bilakatzen du. Ikurraren gainean jartzen da.
❏ Objetua: “ “ ikur baten gainean objetua aldatzen du (erlojuaren piktoak
adierazlearekin, erlojua-objetua esan nahi du eta adierazlerik gabe ordua esan nahi du)
❏ Adierazlea zenbakiarekin: pertsona, eta gizon ala emakume ikurrei lotutako zenbakiak
izenordeak zehaztea ahalbidetzen du. egun eta asteko ikurrari gehitutakoak eguna ala
hilabetea zehazten du.
❏ Adierazgailuak: adierazgailuaren posizioaren arabera esanahia aldatzen da.

Programa Combliss de la Universidad Jaume I de Castellon , Plaphoons (edición de tableros) , SICLAII

BLISS
Apunteetan irakurri Bliss atala.
123. ORRIALDEKO 14. galderari erantzun.
6.5.JARDUERA: BLISS SISTEMA Bi ala hiru laguneko taldeetan, komunikazio taulen
sorrerarako programa informatikoen talde berberetan, Bliss sistema aztertu ezazue eta berau
erabiliz, ipuin klasiko bat idatzi.
KSP-SPC (KOMUNIKAZIORAKO IKUR
PIKTOGRAFIKOAK)
❏ Esaldi soilak egitea ahalbidetzen du, zehazki adierazteaz zein barrido (ekorketa eginez)
❏ Adin, premia eta gaitasun desberdinetako pertsonek erabil dezakete.
❏ Ikurren diseinua errealitate kultural desberdinetara egokitu daiteke.
❏ Erraz egin daitezke, merke, materialak sortzea errazten da.
❏ Erraz bereiz daitezke batzuk besteengatik, ikastea errazten delarik.
❏ Kolore kodea BLISS ikurrekin konpartitzen dute.
❏ Erabat piktografikoa da, ez dauka gramatika ala arau sintaktikorik,
horregatik eraikitzen diren esaldiak soilak dira.

❏ Estruktura gramatikala erabiltzailearen hizkuntzarena da.

KSP (KOMUNIKAZIORAKO IKUR PIKTOGRAFIKOAK)

❏ Ikur bakoitza tamaina desberdinetan aurkez daiteke 2,5x2,5cm eta 5x5cm, neurria
erabiltzailearen gaitasun fisiko eta ikusmenaren arabera aukeratuko da. Txartel handiekin
hasten da, gero txikiagoak.
❏ Ikurren gainean hitzak agertzen dira(piktogramak adierazten dutenaren esanahia)
❏ Zenbaitetan piktogramarik gabeko hitzak agertzen dira piktorik ez duten hitzak (adierazteko
zailak direlako) eskerrik asko, ez horregatik, bai, ez...
KSP (KOMUNIKAZIORAKO IKUR PIKTOGRAFIKOAK)

❏ KSP ikasi
❏ Lehen pausoa lortu nahi diren helburuak zehaztea izango da, ikur kopurua eta berauek
ikasteko ordena.
❏ Ikur esanguratsuenetatik hasiko da, funtzionalenak, sarriago erabiliko direnak.
❏ Hasieran txartel eran erabiliko dira ikurrak.
❏ Behin ikasita komunikazio taulan jarriko dira, gehiago ezagutu ahala gehituko dira
taulan.
❏ Taula deseroso bihurtzen denean ikur kopuruagatik... liburu ala kuadernoak egiten dira.
❏ Ondoren, erablitzailearen gaitasun fisiko eta adimenekoaren arabera beste
komunikatzaile elektroniko ala ordenagailuak erabil daitezke.
❏ Azken pausoa eguneroko errutinan ikasitako ikurrak erabiltzean datza eta sistema
orokortzea bizitzako testuinguru guztietan.
PECS (IRUDI TRUKEAN OINARRITUTAKO SISTEMA)
ESTANDARIZATU GABEKO BESTE SISTEMA BATZUK
❏ PECS (Irudi truke bidezko Sistema)
❏ komunikazioa hasteko irudien elkartrukean oinarritzen da.
❏ Erabiltzaileari, interlokutorearengana hurbiltzen eta txartel bat ematen erakusten
zaio(argazkia, irudia, piktograma…) txartel truke nahid den objetua eskatzeko
(ogi irudi ala argazkia, ogia eskatzeko adibidez)
❏ Irudikapenak anitzak izan daitezke (argazkiak, KSP piktogramak) aukeraketa
erabiltzailearen premia eta motibazioen arabera egiten da.
❏ Hasieran, bakoitzean irudi bat aurkezten zaio eta
ondoren eskaera taulan 2 , 3 gehitzen joan daitezke.
❏ Ikurrak uneoro erabiltzailearen eskura egotea
komeni da.
PECS (IRUDI TRUKEAN OINARRITUTAKO SISTEMA)
ESTANDARIZATU GABEKO BESTE SISTEMA BATZUK
❏ PECS (Irudi truke bidezko Sistema)
❏ Autismoaren hizkuntza
Irakurri 4. 13 dokumentua (116.orrialdean)
PIC (KOMUNIKAZIORAKO BESTE PIKTOGRAMA ETA IDEOGRAMA
BATZUK)

ESTANDARIZATU GABEKO BESTE SISTEMA BATZUK

❏ Canadan sortua (S. Maharaj 1980)

❏ Datu baseak 1.120 ikur grafikok osatzen dute zuriak fondo beltzean.
❏ Ikur gehienak objetuak dira (piktografiko eta ideografikoak)
❏ KSP bezala erabateko ala ahozko hizkuntzarik gabeko pertsonentzat egina dago, ikur
kopurua adimen ezgaitasun, afasia ala autismoa...dutenentzat
❏ PIC ikurrek komunikazio mugatua ahalbidetzen dute
❏ Ikusmen arazoa dutenentzat egokia da,
ikurren kontrastea dela eta.
 PICSYMS (IKUR PIKTOGRAFIKOAK

ESTANDARIZATU GABEKO BESTE SISTEMA BATZUK

❏ Carlston eta James-ek eginak 1980an, ahozkorik

gabeko haur eta gazteei zuzenduak, gerora informazio bisuala behar zutenentzako
erabilgarria zela egiaztatu zen.
❏ Kategoria semantikoetan sailkatutako piktogramak ditu.
❏ Abstrakzio maila ona eskatzen du.
❏ Kontzeptu konkretuak abstraktoak baino era errealistagoan adierazten dira.
❏ Irudiaren elementua azpimarratzeko negrita lerroak erabiltzen ditu.
❏ Ikurren egokitzapena egitea beharrezkoa da bakoitzaren berezitasunak eta ezaugarri
kulturalak egiteko.
❏ Beste sistema batzuen ikurrekin batera erabil daiteke.
❏ Ikaskuntza prozesua mailakatua da, konkretuenetik abstraktoeneraino.
REBUS
ESTANDARIZATU GABEKO BESTE SISTEMA BATZUK
❏ REBUS (Widgit Literacy Symbols)
❏ 60. hamarkadan sortu zen Peabody Rebus Reading Programaren parte, EEBB-etan.
❏ Egun Widgit Software-k ikurrak merkaturatzen ditu.
❏ Ikurrak oso era errealistan adierazita egotea da bere ezaugarri nagusia. (arbitrarioak ere
badira)
❏ Irakur-idazketari laguntza sistema gisa sortu da.
❏ Estruktura oso eskematikoa eta argia dauka eta
hiztegi zabala.
❏ Diseinuan detaille gutxi erabiltzen dira, erraztu nahian.
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA
Erabiltzailearen gaitasunen balorazioaren ondorioz, errealitatea irudi bidez
(piktograma, idazketa…) ezagutzeko aukera izango duela antzematen denean,
komunikazio panel bat erabiltzeko aukera eman diezaiokegu (taula, plafoi…)
❏ Kontuan izan beharrekoak.
❏ euskarri erabilgarria izan behar da
❏ Erabiltzaileari egokitua.
❏ Erabiltzeko aukerak eta eramangarritasuna baloratu
❏ Erabiltzaileak erabiliko dituen ikurrak ezagutu behar ditu.
❏ Tamainaren egokitasuna, diskriminazio premia eta mugimendu
gaitasunaren araberakoa.
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA

❏ Euskarriaren hautaketa: Irudimena eta malgutasuna beharko dugu erabiltzailearen

premiak eta hobeto datozkien euskarriak lotzeko. Euskarri hauek erabiltzailearen arabera
garatuko dira
❏ Materialak: Erraz eskuratzeko modukoak (papera, kartoia, zura, plastikoa…) plastikozko
fundez babestuta ala zuzenean plastifikatuak, eskuz esku ibiliko direla eta babesteko.
❏ Teknikak: eskuz erabiltzekoak fotokopia, plastifikatu, moztu, itsasi, margotu, belkro jarri…
Egun halako materialak sortzeko programa informatikoak ere erabiltzen dira( ARASAAC)
❏ Euskarriak soilak, errazak, manipulagarriak....kartulina, plastikozko fundak, anilladun
karpetak, kiribil kuadernoak...
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA
Euskarriaren aukeraketa: Lehen erabakiak sarbidearekin zerikusia dutenak
izango dira (grafía, adierazteko modua, euskarriaren zehaztapena…)
● ikur mota eta tamaina: zentzumenen ezgaitasunaren arabera tamaina eta kontraste
handiagoa ala txikiagoa izango dute. Gaitasun kognitiboaren arabera ikur soilagoak ala
abstrakzio maila handiagoa eskatzen dutenak.
● Adierazteko modua Erabiltzailearen gaitasun motorearen araberakoa. Sarbideak: zuzena
(atzamarra, eskua ala eskumuturra..) Laguntzarekin (argidun adierazlea, punteroa…). Ekorketa
(Barrido) konmutatzailearekin.. baldintzatua. Erabiltzailearentzat egokiena ( erraza, azkarra,
eraginkorra…)
● Komunikatzeko euskarria: Sistema jarriko den tresna ala materiala (taula, kuadernoa,
komunikatzailea, ordenagailua, tableta, telefonoa…). Erabiltzailearen aukera fisiko eta
motoreak kontuan hartuko dira, zein posturatan erabiliko duen (eserita, etzanda, zutik…). Bere
egoera fisiko orokorra (eraman behar duen), beste laguntza tresna batzuekin bateragarria den.
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA
HIZTEGIAREN AUKERAKETA
● Oinarrizko hiztegiaren aukeraketa: KSAH-ren diseinuak mezu funtzionalei lehentasuna
eman behar die horregatik lehen pausoa oinarrizko hiztegia aukeratzea izango da, behar
premiazkoenak asetzeko. Eguneroko egoera komunikatibo ohikoenak identifikatuko
ditugu eta gehien erabiltzen dituen ikurrak. Hasieran ez ikur mordoa.
● Hizkuntza konplexuago batera garapena: Ezagutu eta erabili ahala, hiztegia zabalduz
joango da komunikazio mailarik altuena eskuratzeko.
○ Zaletasun, interesgune eta egoera komunikatiboekin zerikusia duen hiztegiarekin
hasiko da, ahal dela erabiltzaileak berak aukeratu badezake, hobeto. Bere
euskarrian gehitu nahi dituenak aukeratzeko.
○ Hiztegi nahikoa daukanean, eskaerak egiten erakutsiko zaio, elkarrizketak hasten,
akatsak ala gaizki ulertzeak zuzenduz...
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA
IKURREN ANTOLAKETA EUSKARRIAN
Pertsona bakoitzaren premiei erantzungo zaie bere gaitasun motore, sentsorial eta kognitiboei
erreparatuz.
● Pertsonaren mugikortasuna: ikurrak erabiltzailearentzat egokiagoa den tamaina eta tartean
jarriko dira (egiten dituen mugimendual zabalak badira tarte luzean, mgikortasuna mugatuagoa
bada, hurbilago)
● Zehastasuna: Antolaketa eta tamaina erabiltzailearen araberakoak izango dira, laguntza
teknikorik baduen...
● Ikusmen zolitasuna: Ikusmen defizita izanez gero ikurrak handiagoak izango dira eta kotrasteak
egokituko dira...fondoa...
● Maila linguistiko eta kognitiboa: Altua bada hiztegia handitzen joango da eta gaien araberako
taulak osatzea aurreikus daiteke.
● Itxura antzeko ikurrak: Itxura antzeko Ikurrak elkarrekin jartzea ekidingo da.
● Fitzgeral kodea: Esadiaren estrukturaren arabera antolatuko dira piktogramak
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA

❏ Ikurren sailkapena eta koloreak; BLISSen eta KSP-n ikurren 6 kategoria daude,
beraietariko bakoitzak funtzio bati erantzuten diolarik. Kategoria hauei kolore bat atxikitzen zaie.
Kolorea fondo gisa ala ikurra inguratuz ager daiteke.

HORIA I.S (pertsonen izenak, lanbideak, izenordainak)

BERDEA Ekintzak (aditzak)

URDINA Deskribatzaileak, adjetiboak, ala adizlagunak)

LARANJA Izenak(beste kategorietan sartzen ez direnak edo objetuak)

ZURIA Saski-naskia: artikulu, preposizio, juntagailu, kolore, alfabetoa,

hitz abstraktuak...)

LARROSA ALA Gizarte hartu-emanetan erabiltzen direnak (agurrak, kortesia

MOREA hitzak, barkatzekoak...)
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA
Euskarriko kokapena: Kokapenaren ordena irizpide batzuen araberakoa izango da, lanketa,
interpretazioa eta ulermena erraztuko dutenak.
❏ Zutabeka, ezkerretik eskumara esaldiaren estrukturazioa erraztuko du (idazterakoan
erabiltzen den esaldien ordenari jarraituz: sujeto + verbo + predicado).
❏ Zutabeetan, eskurago gehien erabiltzen diren ikurrak eta erabiltzailearen egoera
fisikoaren arabera kokatuko dira.
❏ Koloreek kokapena eta ikurrak bereiztea erraztuko dute.
❏ Handitzea aurreikusiko da eta horretarako hutsuneak utziko dira, kategoria guztietan.
❏ Panel berdinean sistema desberdineko ikurrak erabil daitezke, argazkiak, hitzak...
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA

Ikurren banaketa euskarrian:

❏ piktogramak idatzizko hitzarekin laguntzen dira (kode alfabetikoa) edonork mezua ulertu
ahal izateko sistema ezagutu ez arren, eta erabiltzaileren irakur-idazketan eragiteko.
❏ FItzgerald gakoa jarraituz kokatuko dira taulan.

saski-naskia

pertsonak aditzak
objetuen adjetiboa
izenak aditzondo

gizarte h-emana
KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA

Komunikazio panelen erabilera erabiltzailearen gaitasun kognitiboa eta erabiltzen den sistemaren
araberakoa izango da.
❏ Nolabaiteko gaitasun kognitiboa behar da erabilerarako: formak antzeman eta
identifikatzea bezalako gaitasun kognitiboak, memoria, arreta…
❏ Ikusmen gaitasun egokia piktogramak ezagutu eta bereizteko modukoa.
❏ Ikus kontaktoa izan eta mantentzeko gaitasuna (momentu laburrak izan arren)
❏ Gutxieneko komunikazio-asmo edo intentzioa.

❏ Behar den piktograma aukeratzeko Gaitasun motore nahikoa.

KOMUNIKAZIO PANELEN ERAIKUNTZA

❏ Ikurren erabilera sartu hurrengo sekuentziari jarraituz:

❏ Hasteko pertsona, objetu edo egoeren argazkiak sartu eta ikasi.
❏ Ikur bat sartu eta benetako objetuarekin (argazkia ala objetua bera), keinua eta hitzarekin
lotzen da.
❏ ikurra keinu ala adierazgarri batekin lotu.
❏ Ikurra argazkia ala irudiarekin lotu.
❏ keinua dagokion ikurrarekin lotu.
❏ Ikurren arteko diskriminazio eta identifikazio jarduerak egin.
Sekuentzi hauek oso errepikakorrak izan behar dute, irudiak eta ikurrak soilak izan arren, beti ez
direlako zuzen zuzenean identifikatzen eta ez esanguratsuak izan daitezkeelako.
IKASTEKO ESTRATEGIAK (121. orrialdean)
● Presiorik gabe erabiltzaileak ahoskatzea bultzatu, bere gaitasunen arabera ikurra
adierazten denean. Hitza ozen errepikatu, ulertzen dugula argi utziz.
● Ikaskuntza… prozesu osoan kolore kode berbera erabiliko da.
● Ikur bat baino gehiago batera ikasten ari direnean, agertzeko ordenak aldatu,
kokapenagatik soilik ikasten ez duela ziurtatzeko.
● Pertzeptzio zailtasunak dituztenek hobeto ikusiko dituzte 5 cm-ko ikurrak 2.5 cm-koak
baino.
● Ikurren esanahiak orokortzen irakatsi daiteke (gogoko izan, maite izan, adibidez).
● ikurrak eta koloreak lotzea, maite izan eta kolore arrosa adibidez, horrela esanahiak
zehaztu daitezke.
● Pertzeptzio mailan ikurren batekin nahastuz gero, haren ordez beste bat jarri beharko da.
● adi ibili beharko da ikur kopuruarekin, ondo erabilitzeko ezagutzea soilik ez da nahikoa.
Helburua komunikazioa azkarra izatea da eta ideiak ahalik eta argien adieraztea.