IT Fizika Ibrohim Fayziyev

Fizikadan masalalar
Mavzu: Elektrostatika

Masalalarni yechilish tartibini va to`liq izohli yechimini

You Tube dagi IT Fizika kanalida ko`rishingiz mumkin.

Toshkent 2023-yil 1
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini
chizing.
2. Lampadan o‘tuvchi tok kuchini o‘lchash uchun
amerimetrni zanjirga yana qanday ulash
mumkin? Sxemada ko‘rsating. (ulovchi simlarni
qarshiligini hisobga olmang)
 A

-
B

Lampadan o‘tuvchi tok kuchini o‘lchash uchun amerimetrni AB klemaga

ulashimiz ham mumkin.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning
sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib voltimetr qutblaridagi
ishorni aniqlang.
3. R qarshlikdagi kuchlanishni o‘lchash uchun
volitimetrni zanjirga yana qanday ulash
mumkin? Sxemada ko‘rsating. (ulovchi
simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 2 1 5

R
3 4

+ -

R qarshlikdagi kuchlanishni o‘lchash uchun volitimetrning musbat

qutubini 2-klemaga, manfiy qutubini 5-klemaga ulashimiz mumkin.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning
sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib voltimetr qutblaridagi
ishorni aniqlang.
3. Lampadagi kuchlanishni o‘lchash uchun
volitimetrni zanjirga yana qanday ulash
mumkin? Sxemada ko‘rsating. (ulovchi
simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 4 5 1 2

+ -

Lampadagi kuchlanishni o‘lchash uchun volitimetrning musbat

qutubini 1-klemaga, manfiy qutubini 3-klemaga ulashimiz mumkin.
 𝑅

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. R rezistorning qarshiligini toping. (ulovchi simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 𝑅

+ -

R rezistorning qarshligini topish uchun. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni dan foydalanamiz. Bu
yerdan formula keltrib chiqaramiz. Rsmdan ko‘rinadiki rezistrga tushayotgan kuchlanish , o‘tayotgan tok
kuchi esa ga teng. Shunda resistor qarshiligi hisoblab topamiz.
 2000 Ω;1 𝐴

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Voltimetr qarshiligini toping. (ulovchi simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 -

- +

Bizga ma’lumki voltimetrni zanjirga ketma-ket ulagnimizda voltimetr o‘ziga tushayotgan

kuchlanish ko‘rsatadi, amperimetr esa zanjirda o‘tayotgan tok kuchini ko‘rsatadi.
Voltimetrning qarshiligini topish uchun formuladan foydalanamiz. Voltimetrdagi
kuchlanish , undan o ‘tayotgan tok kuchi esa ga teng. Voltimetr qarshiligini topadigan
bo‘lsak ga teng bo‘ladi.
 500Ω ;0,1 𝐴

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Voltimetr qarshiligini toping. (ulovchi simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 500Ω ;0,1 𝐴
- +

-
- +

Bizga ma’lumki voltimetrni zanjirga ketma-ket ulagnimizda voltimetr o‘ziga tushayotgan

kuchlanish ko‘rsatadi, amperimetr esa zanjirda o‘tayotgan tok kuchini ko‘rsatadi.
Voltimetrning qarshiligini topish uchun formuladan foydalanamiz. Voltimetrdagi kuchlanish ,
undan o ‘tayotgan tok kuchi esa ga teng. Voltimetr qarshiligini topadigan bo‘lsak ga teng
bo‘ladi.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Reostatning qarshiligini toping. (ulovchi simlarni qarshiligini hisobga olmang)
 +

-
- +

Reostatning qarshligini topish uchun. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni dan foydalanamiz. Bu
yerdan formula keltrib chiqaramiz. Rsmdan ko‘rinadiki reostatga tushayotgan kuchlanish , o‘tayotgan tok
kuchi esa ga teng. Shunda resistor qarshiligi hisoblab topamiz.
 10 Ω

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Amperimetrning ko‘rsatgichi qanday bo ‘lishini aniqlang.
4. G‘altagdagi kuchlanishni o‘lchash uchun voltimetrni yana qaysi klemalarga ulash
mumkun? (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 1 2 3 4 6
5
- +
10 Ω

- +

8 7

Amperimetr ko‘rsatkichini topish uchun g‘altakdan o‘tayotgan tok kuchini toppish kerak. Chunki
g‘ltak va amperimetr o‘zaro ketma-ket ulangan. Ketma-ket ulangan zanjir elementlaridan oqib o‘tuvchi tok
kuchlari har doyim teng bo‘ladi. G‘altagdagi tok kuchini topish uchun zanjirning bir qismi uchun Om qonuni
dan foydalanamiz. Rasmdan ko‘rinadiki g‘altaka tushayotgan kuchlanish , g‘altak qarshiligi esa ga teng.
Shunda g‘altakdan o‘tayotgan tok teng ekanini hisoblab topamiz. Amperimetr ko‘rsatkichi ham aynan shu
qiymatga teng bo‘adi.
G‘altagdagi kuchlanishni o‘lchash uchun volitimetrning musbat qutubini 8-klemaga, manfiy
qutubini 3- , 4-, yoki 6-klemaga ulashimiz mumkin.
 10 Ω

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Voltimetr ko‘rsatgichi qanday bo‘lishin aniqlang.
4. G‘altagdagi kuchlanishni o‘lchash uchun voltimetrni yana qaysi klemalarga ulash
mumkun? (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 1 2 3 4 5 6
+ -
10 Ω
+ -

8 7

Voltimetr ko‘rsatkichini topish uchun g‘altaka tushayotgan kuchlanishni topishi kerak. Chunki
g‘ltak va voltimetr o‘zaro paralel ulangan. Paralel ulangan zanjir elementlarida kuchlanish har doyim teng
bo‘ladi. G‘altagdagi kuchlanishni topish uchun zanjirning bir qismi uchun Om qonuni dan foydalanamiz,
hamda bu yerdan ni keltrib chiqaramiz. Rasmdan ko‘rinadiki g‘altakadan o‘tayotgan tok kuchi , g‘altak
qarshiligi esa ga teng. Shunda g‘altakdagi kuchlanish teng ekanini hisoblab topamiz. Voltimert ko‘rsatkichi
ham aynan shu qiymatga teng bo‘adi.
G‘altagdagi kuchlanishni o‘lchash uchun volitimetrning musbat qutubini 2-klemaga, manfiy
qutubini 5- , 6-, yoki 7- klemaga ulashimiz mumkin.
Chizg‘ichga sim mahkamlanib rasimda ko‘rsatilgandek elektr zanjir hosil qilingan.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib chizg‘ich uchlaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Chizg‘ichga mahkamlangan simning solishtirma qarshiligini toping.
Chizg‘ichga sim mahkamlanib rasimda ko`rsatilgandek elektr zanjir hosil qilingan.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib chizg‘ich uchlaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Chizg‘ichga mahkamlangan simning solishtirma qarshiligini toping.
 10 Ω ;2 𝐴
R1

2 Ω ;5 𝐴
R2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Reostatlarga tushuvchi umumiy kuchlanishni aniqlang.
4. Reostalarning har birini alohida va zanjirdagi umumiy qarshiligini hisoblang. (ulovchi
simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 30 Ω;5 𝐴

10 Ω ;2 𝐴

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. R1 Reostatga tushuvchi kuchlanishni aniqlang.
4. Reostalarning har birini alohida va zanjirdagi umumiy qarshiligini hisoblang. (ulovchi
simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 O‘ramdagi mis sim rasimda ko‘rastilgandek elektr zajirga ulangan.
Rasmdagi berilganlardan foydalanib simning uzunligini aniqlang. Misning
solishtrma qarshiligi .
 O‘ramdagi alyumin sim rasimda ko‘rastilgandek elektr zajirga ulangan.
Rasmdagi berilganlardan foydalanib simning uzunligini aniqlang. Alyumining solishtrma
qarshiligi .
 L1
L2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. L1 lampadagi tok kuchini o‘lchash uchun amperimetrni yana qanday ulash mumkin?
4. L1 lampadagi kuchlanishni o‘lchash uchun voltimetrni zanjirga qanday ulash mumkin? Bir
nechta usulni keltring. (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 R1
R2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. R1 reostadagi tok kuchini o‘lchash uchun amperimetrni yana qanday ulash mumkin?
4. R1 reostadagi kuchlanishni o‘lchash uchun voltimetrni zanjirga qanday ulash mumkin? Bir
nechta usulni keltring. (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga olmang)
 L1 L2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Qaysi lampa yorqinroq yonadi? Javobingizni asoslang.
 L1 L2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Qaysi lampa yorqinroq yonadi? Javobingizni asoslang.
 6 Ω; 2 𝐴 R1

10 Ω ;2 𝐴
R2

Rasimda ko‘rsatilgan elektr zanjirda 4,5 V kuchlanishga ega bo‘lgan galvanik elementdan foydalanilgan.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Reostatlarning umumiy qarshiligini aniqlang. (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga
olmang)
 6 Ω; 2 𝐴 R1

10 Ω ;2 𝐴
R2

Rasimda ko‘rsatilgan elektr zanjirda 4,5 V kuchlanishga ega bo‘lgan galvanik elementdan foydalanilgan.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. Reostatlarning umumiy qarshiligini aniqlang. (ulovchi simlarni va amperimetrning qarshiligini hisobga
olmang)
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. AC klemalarga ulangan holatda voltimetr zanjirdagi qaysi elementlarning kuchlanishini o‘lchaydi?
3. AB va DC klemalarga ulangan holatda voltimetr zanjirdagi qaysi elementlarning kuchlanishini o‘lchaydi?
4. Agarda reotatning surgichi o‘nga tomon siljitilsa lapalardagi kuchlanish qanday o‘zgaradi?
5. Zanjirdagi to‘la tok kuchini aniqlang.
6. Lampalarning har birin va birgalikda parallel ulangandagi qarshiliklarini hisoblang.
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.
2. AC klemalarga ulangan holada voltimetr zanjirdagi qaysi elementlarning kuchlanishini o‘lchaydi?
3. AB va DC klemalarga ulangan holada voltimetr zanjirdagi qaysi elementlarning kuchlanishini o‘lchaydi?
4. Agarda reotatning surgichi o‘nga tomon siljitilsa lapalardagi kuchlanish qanday o‘zgaradi?
5. Zanjirdagi to‘la tok kuchini aniqlang.
6. Lapalarning har birin va birgalikda parallel ulangandagi qarshiliklarini hisoblang.
L1

L2
1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning
sxemasini chizing.
2. L1 lampadagi tok kuchini o‘lchash uchun
amperimetrni qanday ulash mumkin?
3. L1 lampadagi kuchlanishni o‘lchash uchun
voltimetrni zanjirga qanday ulash mumkin?
Bir nechta usulni keltring. (ulovchi simlarni
qarshiligini hisobga olmang)
 1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini
R1 chizing.
2. R1 reostadagi tok kuchini o‘lchash uchun
amperimetrni qanday ulash kerak?
3. Ikkala reostatdan o‘tuvchi tok kuchini o‘lchash
uchun amerimetrni qanday ulash kerak?
4. R1 reostadagi kuchlanishni o‘lchash uchun
voltimetrni zanjirga qanday ulash mumkin? Bir
R2 nechta usulni keltring. (ulovchi simlarni qarshiligini
hisobga olmang)
 R1

R2

1. Rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirning sxemasini chizing.

2. Rasmdan foydalanib o‘lchov qurulmalarinig qutblaridagi ishoralarni aniqlang.
3. R1 rezistordagi tok kuchini aniqlang.
4. Ikkala rezistorning birgalikdagi qarshiligini hioblang. (ulovchi simlarni va amperimetrning
qarshiligini hisobga olmang)