MODEL ISO/OSI

OSI –OPEN SYSTEM INTERCONECTION

 Ponieważ protokoły mogą być skomplikowane, nadaje się im strukturę
warstwową.
 warstwowy model sieci to strategia sieciowa definiująca sposoby komunikacji
realizowane przez komputery podłączone do sieci
 opisuje sposób przepływu informacji między aplikacjami softwarowymi dwóch
stacji roboczych
 Według modelu OSI (Open Systems Interconnection) wyróżniamy siedem
takich warstw
warstwa 7 warstwa aplikacji A - All
warstwa 6 warstwa prezentacji P - People
warstwa 5 warstwa sesji S - Seem
warstwa 4 warstwa transportowa T- To
warstwa 3 warstwa sieciowa N - Need
warstwa 2 warstwa łącza danych D - Data
warstwa 1 warstwa fizyczna P - Processing
 Każda warstwa komunikuje się tylko z warstwą
bezpośrednio wyższą i bezpośrednio niższą.
 Warstwy wyższe korzystają z usług warstw niższych, a
warstwy niższe świadczą usługi na rzecz warstw
wyższych.
 Trzy warstwy górne zapewniają współpracę z
oprogramowaniem realizującym zadania użytkownika
systemu komputerowego. Tworzą one interfejs
pozwalający na komunikację z warstwami niższymi.
 WARSTWOWY MODEL SIECI

interejs dla usług sieciowych – komunikacja z użytkownikiem

warstwa aplikacji

tłumaczy komunikaty przepływające między w. Aplikacji a

warstwa prezentacji pozostałymi, odpowiada za przekierowywanie, kompresje i
szyfrowanie danych
warstwa sesji określa zasady komunikacji między dwoma urządzeniami

warstwa transportowa obsługuje transmisję wykonywaną w sieci

warstwa sieciowa zajmuje się adresowaniem i przełączaniem
warstwa łącza danych sterowanie łączem i kontrola błędów
warstwa fizyczna karty sieciowe, kable (istniejące fizycznie)
 WARSTWOWY MODEL SIECI

Warstwy wyższe
warstwa aplikacji

(Aplikacje)
 Warstwy związane z aplikacjami są
warstwa prezentacji
realizowane programowo
warstwa sesji  Warstwy niższe realizują transport
danych – sieciowa i transportowa są
warstwa transportowa
(Transport danych)

realizowane programowo
Warstwy niższe

warstwa sieciowa  Warstwy Fizyczna i Łącza danych są

warstwa łącza danych realizowane za pośrednictwem

oprogramowania i sprzętu
warstwa fizyczna
 Warstwa fizyczna jest odpowiedzialna za
przesyłanie strumieni bitów bez kontroli ruchu i
bez uwzględnienia rodzaju informacji. Określa
ona wszystkie składniki sieci niezbędne do
obsługi elektrycznego, optycznego oraz
radiowego wysyłania i odbierania sygnałów.
Ustala sposób przesyłania bitów i odległości
przerw między nimi.
 Warstwa łącza danych nadzoruje warstwę fizyczną i steruje
fizyczną wymianą bitów. Ma możliwość zmiany parametrów
pracy warstwy fizycznej tak, aby obniżyć liczbę pojawiających 2
się podczas przekazu błędów. Definiuje mechanizmy kontroli
błędów CRC (Cycling Redundancy Check) i zapewnia
dostarczanie ramek informacji do odpowiednich węzłów sieci na
podstawie fizycznego adresu MAC karty sieciowej. Jednostką
danych w tej warstwie jest ramka. Warstwa łącza danych dzieli
się na dwie podwarstwy: LLC (Logical Link Control) -
podwarstwa sterowania łączem danych - kontroluje poprawność
transmisji i obsługuje tworzenie ramek. Współpracuje przede
wszystkim z warstwą sieciową. MAC (Media Access Control) -
podwarstwa sterowania dostępem do nośnika - zapewnia dostęp
do nośnika sieci lokalnej i współpracuje przede wszystkim z
warstwą fizyczną.
 Warstwa sieciowa, jako jedyna, dysponuje
wiedzą dotyczącą fizycznej topologii sieci.
Rozpoznaje, jakie trasy łączą poszczególne
komputery oraz sieci i na tej podstawie
decyduje, którą z nich wybrać. Jednostką danych
w tej warstwie jest pakiet. Warstwa ta odpowiada
za adresowanie logiczne węzłów sieci (np.
adresy IP).
 Warstwa transportowa przesyła wiadomość kanałem
stworzonym przez warstwę sieciową. W tym celu dzieli
dane otrzymane z warstwy sesji na segmenty, które są
kolejno wysyłane do stacji docelowej. Zapewnia
właściwą kolejność otrzymanych segmentów, a w razie
zaginięcia lub uszkodzenia segmentu może zażądać jego
retransmisji. Stacja docelowa może również wysyłać
potwierdzenie odebrania segmentu.
 Warstwa sesji zarządza przebiegiem komunikacji podczas
połączenia między dwoma komputerami. Przepływ tej
komunikacji nazywany jest sesją. Warstwa ta nadzoruje
połączenie i kontroluje, która aplikacja łączy się z inną, dzięki
czemu może zapewnić właściwy kierunek przepływu danych.
W razie przerwania połączenia nawiązuje je ponownie.
Ponadto określa, czy komunikacja może zachodzić w jednym
kierunku, czy w obu kierunkach, i gwarantuje zakończenie
wykonywania bieżącego żądania przed przyjęciem kolejnego.
Zadaniem czterech najniższych warstw jest transmisja danych.
Zajmują się odnajdywaniem odpowiedniej drogi do miejsca
przekazania konkretnej informacji. Dzielą dane na
odpowiednie dla danej warstwy jednostki danych PDU
(Protocol Data Unii). Dodatkowo mogą zapewniać
weryfikację bezbłędności przesyłanych danych. Warstwy
dolne to warstwa transportowa, sieciowa, łącza danych oraz
fizyczna.
 Warstwa prezentacji przetwarza dane
pochodzących z warstwy aplikacji do postaci
standardowej, której wymagają warstwy niższe.
Gdy informacje płyną w kierunku warstwy
aplikacji, warstwa prezentacji tłumaczy dane
otrzymane z warstw niższych na format zgodny z
aplikacją, dla której są przeznaczone. Odpowiada
także za kompresję i szyfrowanie danych.
MODEL SIECI ISO/OSI
 Warstwa aplikacji zajmuje się specyfikacją interfejsu,
który wykorzystują aplikacje do przesyłania danych do
sieci. Warstwa ta świadczy usługi końcowe dla aplikacji.
Na tym poziomie działają aplikacje sieciowe dostępne
bezpośrednio dla użytkownika, takie jak poczta
elektroniczna, przeglądarka stron WWW itp. Jeżeli
użytkownik posługuje się oprogramowaniem
działającym w architekturze klient-serwer, to po jego
stronie znajduje się klient, a serwer działa na komputerze
podłączonym do sieci. Serwer i klient działają w
warstwie aplikacji.
ZALETY MODELU OSI:
 pozwala podzielić zadania sieciowe na łatwiejsze do analizy części,
 umożliwia łatwiejsze zastępowanie jednego rozwiązania innym, bez
konieczności wprowadzania zmian w innych warstwach,
 wprowadza niezależność poszczególnych rodzajów nośników
danych wykorzystywanych w sieciach - jedne zastępują (bądź
uzupełniają) drugie.
 model ten jest najlepszym narzędziem służącym do nauki wysyłania
i odbierania danych w sieci. Pozwala on obserwować funkcje
poszczególnych warstw sieci.
 model OSI jest traktowany jako model odniesienia (wzorzec) dla
większości rodzin protokołów komunikacyjnych. Model ten jest
otwarty, co oznacza, że każdy może z niego korzystać
 bez wnoszenia opłat licencyjnych
 PRZEPŁYW DANYCH MIĘDZY WARSTWAMI
Aplikacje użytkownika działają w warstwie aplikacji, generując strumień danych, który jest
przesyłany do niższych warstw modelu OSI. W warstwie transportowej zostaje on
podzielony na segmenty, każdy z segmentów posiada nagłówek warstwy czwartej, który
zostaje nadany przez tę właśnie warstwę. W nagłówku jest umieszczany między innymi
numer sekwencyjny, potrzebny do ustalenia kolejności przesyłania danych. Warstwa
sieciowa odpowiedzialna jest za podzielenie danych na pakiety i opatrzenie każdego
pakietu nagłówkiem. W nagłówku pakietu jest umieszczany między innymi adres IP
nadawcy i odbiorcy. Adres IP odbiorcy jest wykorzystywany przez router do ustalenia
optymalnej trasy, po której pakiet będzie przesłany. Pakiet przesyłany jest do warstwy
łącza danych i dzielony na ramki. Każda z ramek posiada nagłówek zawierający między
innymi adresy MAC nadawcy i odbiorcy oraz stopkę zawierającą pole kontroli
parzystości CRC. Warstwa fizyczna zamienia dane na ciąg bitów i przesyła je za
pośrednictwem medium transmisyjnego. Proces podziału strumienia danych na jednostki
danych i opatrywania ich nagłówkami nazywamy enkapsulacją (encapsulation). Proces
odwrotny, realizowany podczas odbierania informacji i przesyłania danych do górnych
warstw, nazywamy dekapsulacją (decapsulation).
PRZEPŁYW DANYCH MIĘDZY
WARSTWAMI MODELU OSI
 Dane, przechodząc przez różne urządzenia sieciowe, dochodzą
do różnych warstw modelu OSI. Zasięg danych w urządzeniu
przedstawiono na następnym rysunku. W zależności od zasięgu
danych analizowanych przez urządzenia możemy
zaklasyfikować je do poszczególnych warstw, np. router będzie
urządzeniem warstwy 3, przełącznik, most i karta sieciowa są
urządzeniami warstwy 2.
 Uwaga: W ofercie różnych producentów można spotkać również
przełącznik warstwy trzeciej - przełączniki rutujące (switch layer
3, routing switch). Są to urządzenia, które podobnie jak router,
przekazują pakiety, ale przy użyciu dedykowanych układów
scalonych (Application Specific Integrated Circuit). W routerach
przełączanie pakietów odbywa się programowo, z
wykorzystaniem mikroprocesora. Przełącznik warstwy trzeciej
jest zazwyczaj szybszy w działaniu niż router, ale nie posiada
wszystkich funkcji routera i ma mniejsze możliwości
konfiguracji.
ZASIĘG DANYCH W URZĄDZENIACH
 MODEL WARSTWOWY PROTOKOŁY TCP/IP

TCP/IP (ang. Transmission Control Protocol/Internet Protocol) – protokół kontroli

transmisji.

Oprócz modelu OSI istnieją także inne modele sieci, z których najpopularniejszy,
powstały w początku lat 70, XX w.,stos protokołów TCP/IP, powstał na zamówienie
Agencji Zaawansowanych Projektów Badawczych Departamentu Obrony Stanów
Zjednoczonych (DARPA) (stąd druga nazwa to „stos DOD").

Pakiet najbardziej rozpowszechnionych protokołów komunikacyjnych

współczesnych sieci komputerowych. Jest najczęściej obecnie wykorzystywanych
standardem sieciowym, stanowiącym podstawę współczesnego Internetu.
Protokół TCP/IP tworzy stos protokołów i zawiera cztery warstwy funkcjonalne,
które nawiązują do siedmiu warstw modelu OSI, jednak funkcje 4 warstw są różne,
mimo że niektóre z nich posiadają nazwy takie same jak w modelu OSI.
PORÓWNANIE MODELU OSI Z MODELEM TCP/IP
Warstwy w architekturze protokołów TCP/IP

Warstwa Aplikacji 44 składa

składasię
sięzzaplikacji
aplikacjii iprocesów
procesów
używających
używającychsieci
sieci
33 Host
HosttotoHost
Host
Warstwa Transportowa udostępnia
udostępniausługi
usługidostarczające
dostarczającedane
dane
zzjednego
jednegomiejsca
miejscawwinne
inne
Warstwa Internet 22 definiuje
definiujedatagramy
datagramyi iwyznacza
wyznacza
trasy
trasyprzesyłania
przesyłaniadanych
danych
11 składa
składasię
sięzzprocedur
procedur
Warstwa Dostępu do Sieci
umożliwiających
umożliwiających
dostęp
dostępfizyczny
fizycznydodosieci
sieci
 ZADANIA WARSTW W PROTOKOLE TCP/IP

Warstwa aplikacji (ang. application layer) to najwyższy poziom, w którym

pracują aplikacje, na przykład serwer WWW czy przeglądarka internetowa.
obejmuje funkcje trzech najwyższych warstw modelu OSI (aplikacji, prezentacji i
sesji). Użytkownicy uruchamiają programy, które uzyskują dostęp do usług za
pośrednictwem protokołu na poziomie warstwy transportu i wysyłają lub
odbierają dane w postaci pojedynczych komunikatów lub strumienia bajtów.
Programy użytkowe przekazują do warstwy transportowej dane w wymaganym
formacie, aby mogły one zostać dostarczone w odpowiednie miejsce.
 Protokoły warstwy aplikacji

Najpopularniejsze protokoły warstwy aplikacji:

Telnet (ang. Network Terminal Protocol) — protokół terminala sieciowego, pozwalający na zdalną
pracę z wykorzystaniem konsoli tekstowej.
FTP (ang. File Transfer Protocol) — protokół transmisji plików.
SMTP (ang. Simple Mail Transfer Protocol) — protokół wysyłania poczty elektronicznej.
POP (ang. Post Office Protocol) — protokół odbioru poczty elektronicznej.
HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol) — protokół przesyłania stron WWW.
SSH (ang. Secure Shell Login) — protokół terminala sieciowego zapewniający szyfrowanie
połączenia.
DNS (ang. Domain Name Serwer) — serwer nazw domenowych. Odpowiada za tłumaczenie
adresów domenowych na adresy IP i odwrotnie.
DHCP (ang. Dynamic Host Configuration Protocol) — protokół dynamicznej konfiguracji
urządzeń. Odpowiedzialny za przydzielanie adresów IP, adresu domyślnej bramki i adresów serwerów
DNS.
NFS (ang. Network File System) — protokół udostępniania systemów plików (dysków sieciowych);
działa, wykorzystując UDP, czyli bez potwierdzenia odbioru.
SNMP (ang. Simple Network Management Protocol) — prosty protokół zarządzania siecią.
Pozwala na konfigurację urządzeń sieciowych i gromadzenie informacji na ich temat.
Warstwa transportowa (ang. transport layer) odpowiada za
przesyłanie danych i kieruje właściwe informacje do
odpowiednich aplikacji, wykorzystując porty określane dla
każdego połączenia.
•Warstwa transportowa nawiązuje i zrywa połączenia między
komputerami i gwarantuje pewność transmisji przez
porządkowanie segmentów danych i retransmisję
uszkodzonych lub zagubionych segmentów.
•Warstwa transportowa zapewnia usługi przesyłania danych z
hosta źródłowego do hosta docelowego.
•Ustanawia logiczne połączenie między hostem wysyłającym i
odbierającym.
•Protokoły transportowe dzielą i scalają dane wysyłane przez
aplikacje wyższej warstwy w jeden strumień danych
przepływający między punktami końcowymi.
Protokoły warstwy transportowej to TCP i UDP.

Protokół UDP (ang. User Datagram Protocol). Jest on

bezpołączeniowym protokołem transportowym należącym do stosu
protokołów TCP/IP. Służy do wysyłania datagramów bez
potwierdzania czy gwarancji ich dostarczenia. Przetwarzanie
błędów i retransmisja muszą być obsłużone przez protokoły
wyższych warstw (np. warstwy aplikacji).

Protokół TCP, nazywany protokołem połączeniowym odpowiada

Za niezawodność przesyłu danych. To on po odebraniu każdej
porcji danych wysyła potwierdzenie do nadawcy, że dane zostały
odebrane. W przypadku braku potwierdzenia dane wysyłane są
ponownie.
 •Zadaniem warstwy internetowej (ang. internet layer) jest podzielenie segmentów na
pakiety i przesłanie ich dowolną siecią. Pakiety trafiają do sieci docelowej niezależnie
od przebytej drogi. Tą warstwą zarządza protokół IP. Tutaj określana jest najlepsza
ścieżka i następuje przełączanie pakietów.
ZADANIA WARSTW W PROTOKOLE TCP/IP

•Warstwa dzieli dane na pakiety, dodając nagłówek zawierający między innymi adres
IP nadawcy i odbiorcy.
•Na podstawie adresu IP miejsca docelowego jest podejmowana decyzja, czy wysłać
pakiet wprost do odbiorcy w sieci lokalnej, czy też do routera, który przekaże go do
odpowiedniego interfejsu sieciowego.
•Routery pracujące w warstwie internetu wyznaczają najlepsze trasy do miejsca
przeznaczenia pakietów. Proces ten jest określany jako trasowanie lub routing.
•Warstwa ta zajmuje się także pakietami przychodzącymi, sprawdzając ich
poprawność i stwierdzając za pomocą algorytmu trasowania, czy należy je przesłać
dalej, czy też przetwarzać na miejscu. W przypadku pakietów adresowanych do
maszyny lokalnej oprogramowanie tej warstwy usuwa nagłówek pakietu i wybiera
protokół transportowy, który go będzie dalej obsługiwał.
•Warstwa ta wysyła też komunikaty kontrolne i komunikaty o błędach oraz obsługuje
komunikaty przychodzące
•Warstwa ta przyjmuje segmenty z warstwy transportowej razem
•z informacjami identyfikującymi odbiorcę.
W warstwie internetowej modelu TCP/IP działają następujące protokoły:

• Protokół IP, który zapewnia usługę bezpołączeniowego dostarczania pakietów

przy
użyciu dostępnych możliwości. Protokół IP nie bierze pod uwagę zawartości
pakietu,
ale wyszukuje ścieżkę do miejsca docelowego.
• Protokół ICMP (ang. Internet Control Message Protocol), który pełni funkcje
kontrolne i informacyjne. Jest on używany przez polecenia sprawdzające
poprawność połączenia (np. polecenie ping).
• Protokół ARP (ang. Address Resolution Protocol), który znajduje adres warstwy
łącza danych MAC dla znanego adresu IP.
• Protokół RARP (ang. Reverse Address Resolution Protocol), który znajduje
adres IP dla znanego adresu MAC.
 Protokoły w warstwie dostępu do sieci

Warstwa dostępu do sieci (ang. network access layer) jest odpowiedzialna za wszystkie
zagadnienia związane z zestawieniem łącza fizycznego służącego do przekazywania pakietu IP
do medium sieciowego.

Odpowiada między innymi za odwzorowywanie adresów IP na adresy sprzętowe i za enkapsulację*

pakietów IP w ramki. Określa połączenie z fizycznym medium sieci w zależności od rodzaju sprzętu i
interfejsu sieciowego (Najczęściej są to karty sieciowe lub modemy).
Formatuje dane do transmisji przez nośnik oraz adresuje dane do podsieci, opierając się na adresach
fizycznych. Zapewnia sprawdzanie błędów przesyłu danych za pomocą sumy kontrolnej ramki.
Dodatkowo warstwa ta jest wyposażona w protokoły służące do dynamicznego określania adresów
IP.

W warstwie dostępu do sieci modelu TCP/IP działają sterowniki aplikacji, modemów i innych
urządzeń. Definiuje ona funkcje umożliwiające korzystanie ze sprzętu sieciowego i dostęp do medium
transmisyjnego.

W sieciach lokalnych protokołem dostępu do sieci jest Ethernet, w sieciach rozległych są to m.in.
protokoły ATM i Frame Relay.

*Enkapsulacja - w przypadku sieci komputerowych jest to umieszczanie pakietów z wyższej warstwy

sieciowej (np. TCP/IP) w pakietach niższej warstwy (np. ramkach Ethernet), by było możliwe ich przesłanie
przez sieć.
W modelu TCP/1P sieci lokalne w warstwie dostępu do sieci są
budowane na podstawie standardu Ethernet. W sieciach rozległych
WAN w tej warstwie stosowane są różne technologie, np.
połączenia modemowe, D S L, Frame Relay, ATM. Na styku między
warstwą internetową i warstwą dostępu do sieci działa protokół
ARP (Address Resolution Protocol), który pozwala na ustalenie
adresu sprzętowego MAC hosta, gdy dany jest adres warstwy
sieciowej IP. Z protokołu tego korzystamy podczas wysyłania
danych. Podczas komunikacji urządzeń w sieci dane muszą przejść
wszystkie etapy enkapsulacji.
W nagłówku pakietu urządzenie nadawcze umieszcza adres IP nadawcy oraz odbiorcy.
Adres nadawcy jest przydzielony każdemu urządzeniu, adres odbiorcy jest wprowadzany
przez użytkownika w postaci adresu IP lub nazwy domenowej komputera. Adresy te są
więc znane i urządzenie może utworzyć pakiet W nagłówku ramki jest potrzebny adres
MAC nadawcy i odbiorcy. Każda karta sieciowa posiada unikatowy adres MAC, więc
urządzenie „zna" swój adres, brakuje jeszcze adresu MAC urządzenia odbiorcy. Do
ustalenia tego właśnie adresu jest wykorzystywany protokół ARP. Gdy komputer chce
skorzystać z protokołu ARP, przygotowuje specjalny pakiet zapytania ARP, który jest
wysyłany na adres rozgłoszeniowy, dzięki czemu dociera do wszystkich urządzeń w sieci
lokalnej. Urządzenie o szukanym adresie sieciowym odpowiada, przesyłając pakiet z
odpowiedzią zawierającą adres sprzętowy MAC. Komputer dysponuje już wszystkimi
adresami i może przygotować ramkę. Aby umknąć konieczności wysyłania kolejnego
zapytania ARP, komputer zapisuje sobie w specjalnej tablicy informacje o adresach
urządzeń, z którymi się komunikował. Przed następnym wysłaniem zapytania ARP
sprawdzi w tablicy, czy nie ma zapisanego poszukiwanego adresu. Komputery mogą się ze
sobą komunikować za pośrednictwem adresu fizycznego tylko w obrębie danej sieci (w
warstwie drugiej modelu OSI). Jeśli jakieś informacje mają być przesłane do innej sieci, to
protokół ARP jest wykorzystywany do uzyskania informacji o adresie bramy sieciowej
Zawartość tablicy ARP komputera, który komunikował się z innymi
urządzeniami. Protokół odwrotny RARP (Reverse Address Resolution
Protocol) pozwala na ustalenie adresu IP na podstawie adresu fizycznego
MAC.
1. Korzystając z metody opisanej powyżej,
sprawdź, jaki jest adres MAC bramy w
sieci w szkole.
2. Wyszukaj w internecie, np. na stronie
http://pl.wikipedia.org/wiki pod hasłem
„Ethernet" i „IPv4" informacje o
maksymalnym całkowitym rozmiarze
pakietu i ramki Ethernet.