6.

Proračun kapaciteta sredstava

proizvodnje (površina, objekata i opreme) i
njihove uslovne tehničke karakteristike
 6. Proračun kapaciteta sredstava proizvodnje i
njihove uslovne tehničke karakteristike
Deo I
Proračun potrebnih površina i uređaja za nabavku, prijem i
skladištenje materijala;
Proračun kapaciteta i broja sušara;
Proračun veličine magacina osnovnog materijala;

Deo II
Proračun kapaciteta i broja mašina i uređaja za proizvodni
proces;
 6. Proračun kapaciteta sredstava proizvodnje i
njihove uslovne tehničke karakteristike
Da bi se odredio potreban kapacitet, neophodno je
poznavati:
• količinu proizvoda i količinu materijala potrebnog za izradu
proizvoda;
• tehnološki proces;
• fond radnog vremena;
• tehničke karakteristike sredstava rada;
• model upravljanja i organizovanja proizvodnje;
 Fond radnog vremena
Polazni podaci
Fond radnog vremena predstavlja raspoloživo vreme za
obavljanje korisnog posla u određenom vremenskom
periodu.
Fond radnog vremena sredstava rada je 240 dana godišnje,
odnosno 1584h, za rad u jednoj smeni.
Kapaciteti se proračunavaju za rad u jednoj smene.
Prilog 3. Bilans iskorišćenaj radnog vremena sredstava rada
ELEMENTI Za jednu godinu Za dve smene
ISKORIŠĆENJA Za dan Za godinu Za dan Za godinu
VREMENA Časova Dana Časova Časova Dana Časova
1 2 3 4 5 6 7
Kalendarska godina 8 365 2920 16 365 5840
Neradni dani
praznici 8 64 8 128
subote 40 320 40 640
nedelje 52 416 52 832
svega 100 800 59 832
Radna godina 8 265 2120 16 265 4240
Neiskorišćeno vreme u danima

generalno čišćenje i generalne popravke 20 160 20 320

stajanje zbog nedostatka sirovine,
materijala, energije 4 32 4 64
stajanje zbog sitnih nezgoda 1 8 1 16
svega 25 200 25 400
Stvarna godina 8 240 1920 16 240 3840
Neiskorišćeno vreme u toku
radnog dana
propisani odmori 0.67 160.8 1.33 319.2
nedovoljno opterećenje mašine 0.13 31.2 0.27 64.8
gubitak kod smenjivanja 0.2 48
zamena instrumenata 0.1 24 0.2 48
preventivni pregledi 0.1 24 0.2 48
tekući remont 0.1 24 0.2 48
tehnički pregkidi 0.1 24 0.2 48
stajanje zbog drugih nedostataka 0.2 48 0.4 96
svega 1.4 336 3 720
Ukupno neiskorišćeno vreme 536 1120
Stvarno vreme 6.6 240 1584 13 240 3120
Prilog 4. Bilans iskorišćenja radnog vremena radnika
Za jednu godinu Za dve smene
ELEMENTI
Za dan Za godinu Za dan Za godinu
ISKORIŠĆENJA
VREMENA Časova Dana Časova Časova Dana Časova

1 2 3 4 5 6 7
Kalendarska godina 8 365 2920 16 365 5840
Neradni dani
praznici 8 64 8 128
subote 40 320 40 640
nedelje 52 416 52 832
svega 100 800 100 1600
Radna godina 8 265 2120 16 265 4240
Neiskorišćeno vreme u danima
privremeno odsustvo 4 32 4 64
godišnji odmori 21 168 21 336
bolovanja 10 80 10 160
dozvoljeni izostanci 7 56 7 112
nedozvoljeni izostanci 3 24 3 48
svega 45 360 45 720
Stvarna godina 8 220 1760 16 220 3520
Neuskladjeno vreme u toku
radnog dana
propisani odmori 0.5 136 1 272
stajanje zbog kvara 0.1 27 0.2 54
zakašnjenje, napuštanje radnog mesta 0.1 27 0.2 54
svega 0.7 190 1.4 380
Ukupno neiskorišćeno vreme 550 45 1100
Stvarno vreme 7.3 220 1606 14.6 220 3212
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Nabavka materijala - polazni podaci
Za projektovani obim proizvodnje potrebno je na godišnjem
nivou nabaviti:
• rezane građe hrasta, debljine 50 mm - 5280 m3;
• rezane građe hrasta, debljine .... mm - ..... m3;
• ploče iverice, debljine ..... mm - ... m3;
• furnir ...., debljine ...... mm - ... m3;
Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Nabavka materijala - polazni podaci
Osnovnom koncepcijom predviđeno je da:
• minimalne zalihe rezane građe odgovaraju desetodnevnoj
proizvodnji, a optimalne zalihe dvomesečnoj proizvodnji
(40 dana).
• minimalne zalihe pločastih materijala i furnira
odgovaraju petodnevnoj proizvodnji, a optimalne zalihe
desetodnevnoj proizvodnji.
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Nabavka materijala – proračun potrebne količine
materijala
1. Proračun zaliha rezane građe:
Godišnja potrošnja rezane građe (hrasta debljine...) : 5280 m3
Dnevna potrošnja: 5280 m3 / 240 dana = 22 m3/dnevno
Minimalna zaliha: 22 *10 dana = 220 m3
Optimalna zaliha: 22 * 40 dana = 880 m3
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Nabavka materijala – proračun potrebne količine
materijala
2. Proračun zaliha pločastog materijala:
Godišnja potrošnja pločastog materijala (iverica,
debljine...): .... m3
Dnevna potrošnja: Godišnja količina/ 240 dana = ......m 3
Minimalna zaliha: Dnevna količina * 5 dana =.......... m3
Optimalna zaliha: Dnevna količina * 10 dana =......... m3
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
rezane građe
Nabavka materijala – proračun potrebne količine
materijala
3. Proračun zaliha furnira:
Godišnja potrošnja furnira: .... m3
Dnevna potrošnja: Godišnja količina/ 240 dana = ......m 3
Minimalna zaliha: Dnevna količina * 5 dana =.......... m3
Optimalna zaliha: Dnevna količina * 10 dana =......... m3
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Doprema, prijem i istovar materijala – polazni podaci:
Prosečna dnevna doprema materijala odgovara dnevnoj
potrošnji materijala.
S obzirom na vid dopreme robe (kamioni) potrebne
površine i uređaji za ovu aktivnost su:
• odgovarajući ulazni-izlazni putevi;
• plato za istovar i manipulaciju materijalom;
• (površina za sortiranje rezane građe);
• transportno sredstvo za istovar i manipulaciju;
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Rezana građa
Doprema rezane građe – proračun:
Dnevna doprema rezane građe = Dnevna potrošnja rezane
građe = 22 m3
Prosečna zapremina rezane građe na paleti: 4*1*1*0.5= 2 m3
Broj paleta na dnvenom nivou koji se zaprimi: 22/2m3 = 11
paleta
Prosečan broj šlepera na dnevnom nivou koji dolazi na
prijem: 1 (jedan šleper = 12 paleta dimenzije 4*1*1)
* Dimenzije tovarnog prostora šlepera: dužina 13.6m, širina
2.46, visina 2.65
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
materijala
Potrebne površine za istovar – proračun:
 Površina platoa za istovar rezane građe treba da omogući
postavljanje transportnog sredstva za istovar (kamiona), kretanje i
postavljanje viljuškara i prostor za privremeno odlaganje sirovine.
P = L*B = 48*20.1= 964,8 m2
L – Dužina polja (usvaja se da mogu da stanu tri kamiona): dužina kamiona 16m =
16*3=48
B–Širina polja:B=(bk+2S)+4*(bv+2S)+2Z=(2,3+2*0.5)+4*(2,2+2*0.5)+2*2=20.1
m
bk- širina kamiona (2,3m)
bv – širina viljuškara (2,2m)
Z – širina zaokreta viljuškara (2m)
S – sigurnosni pojas sa strane (0,5m)
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
rezane građe
Tehničke karakteristike površine (platoa) za prijem i
istovar rezane građe:
Da se nastavlja na stovarište rezane građe;
Plato treba da bude građen za velike terete;
Na platou je potrebno izgraditi kanale (za odvođenje
atmosferskih padavina), protivpožarnu hidrantsku mrežu, i
poželjno je obodom plato postaviti električnu rasvetu sa
stubovima.
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
rezane građe
Nadstrešnica za preslaganje rezane građe – polazni podaci
(priložitit u elaborat – ako je planom predviđena
nadstrešnica)
Osnovnom koncepcijom predviđeno je da se kontrola i
formiranje novih paleta rezane građe (dimenzija: 4x1.5x1.5)
vrši pod nadstrešnicom, površine P=24*12=288 m 2
Nadstrešnica treba da bude osvetljena visećim električnim
svetiljakama.
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
rezane građe
Stovarišta (sirove) rezane građe:
Funkcija stovarišta rezane građe je da se na njemu odlaže i
čuva rezana građa, prirodno prosušuje i zaštiti od oštećenja.
Osnovnom koncepcijom predviđeno je:
• Formiranje složajeva slaganjem tri palete jedna na drugu;
• Čuvanje složajeva na betonskim podlogama, visine h=0.4m
sa metalnim profilisanim gredicama;
• Zaštita složajeva krovom od porcelanskog lima;
• Za transportno sredstvo koristi se bočni viljuškar;
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i skladištenje
rezane građe
Stovarište (sirove) rezane građe:
Površina stovarišta sirove rezane građe se sastoji od
površina za skladištenje i površina pod saobraćajnicama.
Površine za skladištenje se dele na polja, a polja na
složajeve;
Polja se sastoje od dva niza složajeva jedan pored drugog.
Jedan sožaj se sastoji od određenog broja paleta složenih
jedna na drugu.
Mora se obezbediti da viljuškar može da priđe svakoj
paleti.
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i
skladištenje rezane građe
Proračun veličine stovarišta (sirove) rezane građe – polazni
podaci:
Osnovnom koncepcijom predviđeno je:
• Odlaganja i prosušivanje rezane građe vrši se u paletama
dimenzija 4.0*1.5*1.5 m,
zapremina palete Vpal = 9m3
zapremine rezane građe u paleti Vgrađ. = 9 * 0,35 = 3,15 m3
 Faza 1. Nabavka, doprema, prijem i
skladištenje rezane građe
Veličina skladišta (sirove) rezane građe – proračun:
 Količina građe koji je neophodno skladištiti (optimalna
količina): Vopt = 880 m3
Broj paleta koji je neophodno skladištiti:
Npal = Vopt / Vgrađ/pal

Npal=880 /3,15 = 279,36 = 280 paleta

Broj složajeva (1 složaj = 3-4 palete) :
Ns = 280/3 = 93.33 = 94 složaja
 Faza 1. Nabavka, prijem i skladištenje rezane
građe
Proračun uređaja potrebnih za posluživanje stovarišta - proračun
 Na stovarištu rezane građe od uređaja se koristi bočni viljuškar.
 Proizvodnost bočnog viljuškara u smeni iznosi:
E= = = 191,76 m3/smeni
E – proizvodnost bočnog viljuškara u smeni (m 3)
g – zapremina rezane građe koju viljuškar može odjednom da prenese
(zapremina palete 3,15 m3)
k - koeficijent iskorišćenja radnog vremena (0,78)
L – srednja transportna dužina (L=160m)
v1- brzina kretanja viljuškara u radnom hodu (6km/h=100 m/min)
v2- brzina kretanja viljuškara u praznom hodu (8km/h=133 m/min)
t – vreme prihvatanja i odlaganja tereta (t=3,5 min)
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – polazni podaci:
(priložiti u elaborat)
Za sušenje rezane građe potrebna su sledeća sredstva,
objekti i površine:
• komore za sušenje,
• plato ispred komora (priprema rezane građe i slaganje),
• sredstva transporta (za punjenje i pražnjenje komora).
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – polazni podaci:
(priližiti u elaborat)
Za proračun kapaciteta komora za sušenje rezane građe
potrebno je definisati polazne vrednosti, i to:
• vrstu drveta,
• dimenzije (debljinu),
• količinu koju treba osušiti u određenom vremenskom
intervalu (godina, mesec...),
• uslovnu početnu vlažnost (up),
• uslovnu izlaznu vlažnost drveta (uk),
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – proračun:
(priližiti u elaborat)
Kapacitet komora za sušenje rezane građe računa se
pomoću sledeće formule:
Qk=
Qk - kapacitet komora (m3);
q – količina građe koja se suši (m3);
t - trajanje šarže (h);
T – vremenski interval 7.200 (h);
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – proračun:
(priližiti u elaborat)
Izbor vrednosti za proračun kapaciteta:
Kapacitet: Qk = 5280 m3 rezane građe hrasta,
Debljina: d=50 mm,
Trajanje šarže (ciklus sušenja): t = određeno je brojnim
varijabilnim elementima i činiocima.
Trajanje ciklusa sušenja sastoji se iz sume vremena:
t = t 1 + t2 + t3 + t4
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – proračun:
• t1 - vreme punjenja i pražnjenja sušare pomoću viljuškara, čišćenje
komore, pregled komore, itd. (16h).
• t2 – vreme zagrevanja rezane građe do temperature sušenja (zavisi
od vrste drveta, debljine, godišnjeg doba) usvaja se 1h/cm.
t2 = 1*5cm = 5 h
• t3 – vreme sušenja zavisi od početne vlažnosti (up=30%) i konačne
vlažnosti (uk=10%) i računa se pomoću raznih metoda (izračunati
pomoću neke od metoda);
t3 = 600 h
• t4 – vreme hlađenja i izjednačavanja vlažnosti, usvaja se 24h
 Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – proračun:
t = t1+ t2 + t3 + t4 = 16 + 5 + 600 + 24 = 645 h

Vremenski interval je jedna godina, s time da se računa da će

komore za sušenje raditi kontinuirano (danju i noću) kroz
300 dana godišnje.
T=300 dana * 24h = 7.200h
Potreban kapacitet komora za sušenje:
Qk= = 473 m3
Potreban broj šarži za jednu godinu:
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Izbor veličine komore za sušenje:

Rezana građa se unosi u komoru za sušenje u paletama,

veličina palete iznosi:
Vpal.= 4*1,5*1,5=9m3
V građ./pale = 9m3 * 0,35 = 3,15 m3

Usvajaju se komore za sušenje (Vk) 75,6m3 neto zapremine

rezane građe (24 palete*3,15m3/paleti).
Dužina: 17 m
Širina: 6,7 m
Visina: 5 m
Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane
građe
Sušenje rezane građe – proračun:
Potreban broj komora za sušenje:
Nk= = = 6,25 ≈ 7 sušara
 Faza 2. Sušenje i kondicioniranje rezane građe
Tehničke karakteristike komore:
(priložiti u elaborat)
 Proizvođač:
 Dimenzije: L= 17 m, B= 6,7m, H=5m
 Kapacitet: 75,6 m3 rezane građe
 Temperatura sušenja: 800C
 Instalisana toplotna snaga: 320kW/h – 1152000 kj/h
 Instalisana snaga: 21 kW
 Broj paleta za sušenje: 24 (4,0 * 1,5 * 1,5 * 0,35 = 3,15 m3 rezane
građe)
 Tip sušare: metalna (AL) kaseta (sa jednim vratima – neprolazna)
 Jedna komora sadrži: ventilatore (bočno postavljene) grjna tela,
uređaj za izabcivanje i ubacivanje vazduha, usmerivače vazduha,
merne uređaje, elektro uređaje i ostalu armaturu.
Nabavka, prijem i skladištenje pločastih materijala
i furnira
Pločasti materijali i furniri
Tehničke karakteristike površine (platoa) za prijem i
istovar pločastog materijala i furnira:
Površina platoa za prijem, istovar i manipulaciju pločastim
materijalima i furnirima je pravougaonog oblika.
Plato je povezan sa ulaznim i izlaznim saobraćajnicama i
nalazi se ispred magacina osnovnog materijala.
Plato treba da bude građen za velike terete.
Nabavka, prijem i skladištenje pločastih materijala
i furnira
Uskladištenje pločastog materijala i furnira:

Pločaste materijale i furnire treba skladištiti po tehničkom

normativu, u za to predviđene prostorije
(skladišta/magacine).

Organizacija skladišta treba da bude takva da se materijali

skladište u za to predviđene rafove između kojih se nalaze
manipulativni putevi za kretanje transportnog sredstva.
Nabavka, prijem i skladištenje pločastih materijala
i furnira
Veličina skladišta osnovnog materijala - proračun:
Površina skladišta se računa:
P=
P – površina stovarišta;
– količina materijala koja se skladišti (zapremina rez. građa
+pločastih materijala + furnira);
– visina skladišta (5* 1.5 = 7.5 m )
– srednji koeficijent iskorišćenja skladišta (Kp=0,35)
– srednji koeficijent redukcije prosečne zapremine složaja
(Ko= 0,35)
Kr – koeficijent rezerve (Kr = 0.8)
Nabavka, prijem i skladištenje pločastih materijala
i furnira
Proračun veličine skladišta osnovnog materijala -
proračun:
= Voptim= 200 m3

= Voptim = 30 m3

= kapaciteta komora za sušenje = 475 m3

Q ukupno = + + = 200 + 30 + 475 = 705 m3

 Skladištenje materijala

Površina skladišta - proračun :

P = = = = 959,18 m2