TEORETYCZNE ASPEKTY

GRAFIKI KOMPUTEROWEJ
Grafika rastrowa i wektorowa
Grafika wektorowa
Grafika rastrowa
FORMATY GRAFICZNE MOŻNA PODZIELIĆ NA DWIE GRUPY
• Związane z grafiką rastrową (nieskalowalne),
• Związane z grafiką wektorową (skalowalne).
Do pierwszej grupy (rastrowej) miedzy innymi można zaliczyć:
• BMP - zapis w postaci mapy bitowej bezstratnej o różnej dostępnej palecie
barw: 1,4,8,24 bity na piksel.
• GIF - zapis z indeksacją barwy - paleta ograniczona do 256 pozycji,
możliwość zapisu kilku obrazów w pliku - GIF animowany.
• PCX - format stosowany w programach Paint/Paintbrush, istnieje kilka
wersji zapisu, paleta 1,4,8,24 bity na piksel.
• TIFF - zapis bezstratny, paleta 1,4,8,24 bity na piksel. Format pierwotnie
przeznaczony dla poligrafii.
• TGA - (Targa) mapa bitowa, paleta 8,16,24,32 bity na piksel, dodatkowo
TGA ma możliwość zapisania informacji o przezroczystości (tzw. kanał Alfa).
• JPG (JPEG) zapis z pełną paletą barw. Zaletą jest bardzo wydajna
kompresja. Najnowsza wersja JPEG 2000 o znacznie podwyższonej jakości
stratnej kompresji.
• PNG - unowocześniona wersja formatu GIF, wydajniejsza kompresja
bezstratna, pełna paleta barw, obsługa kanału Alfa.
Do drugiej grupy (wektorowej) można między innymi zaliczyć:
• WMP - zapis stosowany w MS Windows.
• EPS, PS - Postscript - język opisu strony opracowany przez firmę
Adobe.
• HPGL - język sterowania ploterami firmy HP.
• DXF - przemysłowy standard stosowany przez firmę Autodesk w
swoich aplikacjach (AutoCAD).
• SVG - standard opracowany w oparciu o XML na potrzeby WWW.
Światło, barwa i pojęcia podstawowe
Światło to promieniowanie elektromagnetyczne rejestrowane przez
oko. Zakres promieniowania odpowiadający przedziałowi widma od ok.
380nm (fiolet) do ok. 700nm (czerwień).

Barwa to wrażenie wzrokowe wywołane w mózgu przez promieniowanie padające na receptory oka.
Biel, czerń oraz wszystkie barwy występujące między nimi nazywane są
barwami achromatycznymi. Są one w pełni nienasycone. Wszystkie
pozostałe (o nasyceniu większym od zera) to barwy chromatyczne.
Kolejnym bardzo istotnym pojęciem jest mieszanie barw.
Mieszanie addytywne jest mieszaniem świateł. Mieszaniem
promieniowania.
Oznacza to, że jeśli do oka padają dwa rodzaje promieniowania o różnych
odcieniach, to wrażenie sumaryczne jest wypadkową obu. Przykładem
takiego mieszania jest oświetlenie sceny teatralnej reflektorami z różnymi
filtrami. Wypadkowa mieszania addytywnego dąży do bieli.
Z drugiej strony barwa biała (np. światła słonecznego) zawiera wszystkie
składowe barwne. I jest efektem addytywnego mieszania tych wszystkich
składowych.
Mieszanie subtraktywne jest mieszaniem farb. Farba jest substancją
pochłaniającą składowe promieniowania o określonej długości fali.
Np. farba niebieska pochłania wszystkie składowe oprócz niebieskiej.
A więc jeśli oświetlimy niebieską powierzchnię światłem białym to odbije
ona tylko promieniowanie niebieskie i taką barwę postrzegamy.
Wypadkowa mieszania subtraktywnego dąży do czerni.

Barwy dopełniające to dwie takie barwy, których mieszanie addytywne

daje biel, a subtraktywne czerń
Barwy podstawowe- nazywają się tak dlatego, że nie można ich uzyskać z
pomieszania jakichkolwiek innych barw, natomiast w procesie ich łączenia,
uzyskujemy inne barwy, zwane pochodnymi. Barwy podstawowe to czerwony,
niebieski i żółty. Barwy pochodne powstają przez zmieszanie dwóch barw
podstawowych- niebieska zmieszana z żółtą da zieloną, czerwona zmieszana z żółtą
da pomarańczową zaś czerwona zmieszana z niebieską da nam barwę fioletową.
Gdy zmieszamy poszczególne kolory podstawowe z kolorami pochodnymi,
otrzymamy sześć kolejnych barw: zielono-żółtą, zielono-niebieską, pomarańczowo-
czerwoną, pomarańczowo-żółtą, fioletowo-czerwoną i fioletowo-niebieską.

Koło barw to model graficzny, służący do pokazania zasad mieszania się i powstawania barw. Kolory, które na
kole leżą naprzeciwko siebie, to barwy dopełniające. Żółta więc dopełnia się z fioletową, zielona z czerwoną,
etc. Barwy te, nałożone na siebie w syntezie addytywnej dają barwę białą a w syntezie subtraktywnej- czarną.
Gdy zmieszamy dwie barwy dopełniające otrzymamy barwę szarą.
WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE BARW
Kolory przedmiotów znajdujących się w swoim sąsiedztwie oddziałują na siebie
wzajemnie i ma to związek z odbijaniem światła. Gdy namalujemy ciemną plamę na
białym tle, wydaje się ona bardziej ciemna niż na tle barwnym.
A oto jak wygląda ten sam przykład zestawiony z poszczególnymi kolorami.
Wyraźnie widać, że im jaśniejsze jest tło, tym ciemniejsze wydaje się drzewo i
analogicznie- gdy tło jest ciemne drzewo zdaje się być jaśniejsze.
Również temperatura poszczególnej barwy w danej kompozycji nie jest stała, lecz
przeciwnie- zmienia się w zależności od temperatury barwy sąsiadującej. Określona
barwa wydaje się tym cieplejsza im chłodniejsza jest barwa sąsiadująca.
Analogicznie- tym dana barwa jest zimniejsza, im gorętsze jest jej barwne
sąsiedztwo. Poniżej przykłady takich zestawień
Harmonizowanie koloru
Harmonizowanie barw to szukanie zestawu barw najlepiej ze sobą „współbrzmiących",
uzupełniających się. Celem harmonizowania kolorów jest uzyskanie zgodności jednego
koloru z innym lub z innymi po to by uzyskać oddziaływującą w dany sposób
kompozycję.
Należy rozpoznawać pewne tendencje kolorystyczne i umieć przenosić je na projekt, po
to by uzyskać jak najlepszy efekt. Bardzo pomocne jest tutaj zapoznanie się z różnymi
gamami kolorystycznymi.
Na początek, wyróżnić możemy gamę kolorów zimnych i gamę kolorów ciepłych.
Zasadniczo do barw ciepłych zaliczamy gamę żółcieni, oranżów i czerwieni a do gamy
zimnej błękity, zielenie i fiolety. Jednak są też kolory, które nie są jednoznacznie ciepłe
czy zimne a bardziej neutralne, na przykład fioletowo czerwony lub zielonożółty.
Ciepły czy zimny rodzaj koloru nie zawsze też jest jednoznaczny. Może istnieć "ciepła"
zieleń, gdy zawiera więcej żółcieni, lub "zimna" czerwień, gdy zawiera pewną ilość barwy
niebieskiej. Generalnie można powiedzieć, że kolor mieszany z żółcią ociepla się a
mieszany z niebieskim oziębia.
Na przykładzie dwóch obrazów autorstwa Vincenta Van Gogha z 1889 roku, przedstawiających ten sam temat-
drzewa oliwne, widzimy dwie różne pod względem temperatury kolorów gamy barwne.

W pierwsze wersji obraz zbudowany jest na ciepłych tonach, począwszy od trawy, drzew, na niebie
skończywszy. Zauważmy, że nawet kolory, uważane zwykle za zimne, takie jak błękity czy zielenie, w tym
przedstawieniu mają ciepły charakter. Analogiczne sytuacja wygląda w drugiej wersji, gdzie żółcień trawy
„schłodzona" jest zielenią.
Jako kolejną, możemy wyróżnić gamę wąską, czyli taką, która zbudowana jest na różnych odcieniach
i walorach jednego koloru (walor to stopień jasności barwy) .
Przykład poniżej pokazuję użycie gamy wąskiej ciepłej.
Gama barwna składająca się z wielu różnych kolorów koła barw, nosi nazwę gamy szerokiej. W takiej
sytuacji kompozycja zbudowana jest na kontrastach barwnych.
Gama z akcentem kolorystycznym to gama zbudowana na jednej tonacji z elementem w tonacji
kontrastowej. Na przykład kompozycja w gamie ciepłej z elementem o zimnej barwie.
Kolor i światło w grafice komputerowej
Nazewnictwo barw w większości języków jest bardzo ubogie w porównaniu z ilością, jaką rozpoznaje
człowiek. Przeciętny obserwator, rozróżnia od 100 tysięcy do jednego miliona barw. W przypadku
grafiki komputerowej, ogromnie istotne jest nie tylko nazewnictwo, ale też dokładne zdefiniowanie
danej barwy.
Przestrzenie (tryby) kolorów są unikalnym sposobem zapisu barw w cyfrowym świecie pod kątem
przeznaczenia i sposobu wyświetlania kolorów i w zależności czy kolory mają być wyświetlane na
ekranach, czy też nadrukowywane na papier. Tryby kolorów definiują barwy w zakresie określonej
przestrzeni kolorów, zwanej gamutem, który jest zbiorem wszystkich możliwych do otrzymania
(wyświetlenia, wydrukowania) barw i tonacji. Fizycznie, kolor to strumień fotonów w postaci fali.
Różne częstotliwości tej fali to różne kolory. Zatem - tak samo jak nasze oko zdolne jest wychwycić
częstotliwości od granicy nadfioletu do granicy podczerwieni (światło widzialne), tak i przestrzenie
kolorów opisują konkretny zakres tej fotonowej fali możliwy do uzyskania na danym urządzeniu.
Niektóre przestrzenie obejmują też kolory niewidzialne dla ludzkiego oka.
W grafice komputerowej opieramy się na modelach barw, które zostały opracowane tak, by
najbardziej przypominały sposób odbierania barw przez ludzkie oko. Główne modele barw opisane
są standardami międzynarodowymi i wykorzystywane są szeroko w wielu gałęziach przemysłu. My
omówimy te najważniejsze, stosowane powszechnie w grafice komputerowej.
Model RGB - zasadza się na spostrzeżeniu, że praktycznie wszystkie rozróżniane przez oko kolory
uzyskać można mieszając ze sobą w odpowiednich proporcjach trzy barwy podstawowe- czerwoną,
zieloną i niebieską. Jego nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw tych barw: R - red
(czerwonej), G, - green (zielonej) i B - blue (niebieskiej). Model RGB jest modelem przestrzeni barw,
wynikającym z właściwości odbiorczych ludzkiego oka, w którym wrażenie widzenia dowolnej barwy
można wywołać przez zmieszanie w ustalonych proporcjach trzech wiązek światła o barwie
czerwonej, zielonej i niebieskiej. Poprzez łączenie barw RGB w różnych kombinacjach ilościowych
można otrzymać bardzo duży zakres barw pochodnych, np. z połączenia barwy zielonej i czerwonej
powstaje barwa żółta. Do przestrzeni RGB ma zastosowanie synteza addytywna, w której wartości
najniższe oznaczają barwę czarną, najwyższe zaś białą. Graficznie, model RGB przedstawiany jest
jako sześcian, w którym poszczególne wymiary odpowiadają składowym: R, G oraz B.
Ponieważ model RGB jest modelem teoretycznym, jego odwzorowanie zależy od
urządzenia, oznacza to, że w każdym urządzeniu dowolna ze składowych RGB może
posiadać nieco inną charakterystykę widmową, a więc, każde z urządzeń może posiadać
własny zakres barw możliwych do uzyskania. Bardzo rzadko zdarza się, żeby kolor RGB z
dwóch różnych nośników pokrywał się.
Technika cyfrowa pozwala przedstawić na monitorze komputera ponad 16 milionów barw
(16 777 216) jako 256 poziomów koloru czerwonego (R), zielonego (G) i niebieskiego (B).
W modelu RGB mającym dokładność np. 24 bitów (3 kanały- 8 bitów, czyli każdy kanał
barwy RGB jest opisany liczbą 8-bitową), można uzyskać w każdym kanale 256 poziomów
jasności. Najczęściej stosowany jest właśnie 24-bitowy zapis kolorów (po 8 bitów na każdą
z barw składowych), w którym każda z barw jest zapisana przy pomocy składowych,
przyjmujących wartość z zakresu 0-255. W modelu RGB wartość 0 wszystkich składowych
daje kolor czarny, natomiast 255 - kolor biały.
Model RGB jest wykorzystywany w urządzeniach analizujących obraz, takich jak aparaty
cyfrowe czy skanery oraz w urządzeniach wyświetlających obraz jak monitory i telewizory.
Zapis koloru jako RGB stosuje się również w informatyce, przykładem są tu np. palety
barw w plikach graficznych czy plikach html.
 RGBA - model przestrzeni barw RGB rozszerzony o kanał ALFA, czyli kanał, który określa przezroczyste obszary
grafiki. Jest on zapisywany dodatkowo wewnątrz grafiki razem z trzema wartościami barw składowych RGB
(czerwoną, zieloną i niebieską). Wartość zerowa oznacza całkowitą przezroczystość, zaś maksymalna - pełne
zabarwienie.
Gdy otwieramy obraz w formacie JPG w programie do obróbki grafiki (z obsługą kanałów), zawiera on jedną
warstwę - tło. Warstwa tła nie będzie miała kanału alfa, ale program umożliwia nam dodanie warstwy alfa.
Musimy jednak pamiętać, że nie wszystkie formaty plików graficznych po zapisaniu są w stanie przechować
informacje o kanale alfa. Przykładem popularnego formatu graficznego obsługującego przezroczystość alfa jest
format PNG. Po dodaniu kanału alfa można usunąć warstwę tła lub stworzyć przejście tonalne z koloru do
przezroczystości i zapisać tak utworzoną grafikę w odpowiednim formacie graficznym.
Kanał alfa służy także do przechowywania masek. Każda maska może być zapisana do oddzielnego kanału alfa i
użyta powtórnie, bez ponownego jej tworzenia.
Kanał alfa pozwala też na przechowywanie informacji o odcieniach szarości - kolor biały definiuje wówczas
całkowitą przezroczystość, czarny - nieprzezroczystość, natomiast pośrednie odcienie szarości określają stopnie
częściowej przezroczystości.

Symboliczne logo przedstawiające koło podzielona na 4 części: 3 kolory główne, oraz kanał alfa. Plik PNG, do którego zapisano logo, sam również korzysta z
dodatkowego kanału alfa.
Model przestrzeni barw CMYK - używany jest w druku i poligrafii. Opiera się na subtraktywnym
modelu mieszania barw. Barwniki odejmują część padającego na nie światła zanim odbiją lub
przepuszczą je dalej. Mieszanina wielu barwników dąży do efektu czerni. Wydruk obrazu w kolorach
odbywa się przy użyciu atramentu lub farby drukarskiej. Przyjmuje się, że model CMYK oparty jest
na trzech podstawowych barwach prostych- błękicie, purpurze i żółcieni, a jego nazwa pochodzi od
pierwszych liter ich odpowiedników w języku angielskim ( C-cyan, M- magenta, Y- yellow). Litera „K"
na końcu pochodzi od określenia czerni- ang. „ key colour" (kolor kluczowy).
Druk w modelu CMYK odbywa się metodą rastra, czyli drukowania widocznych pod lupą punktów o
różnej wielkości, które w klasycznym wydaniu mają kształt kolisty. Raster posiada 100% koloru. Na danym
obszarze druku stosunek powierzchni pokrytej rastrem danego koloru (np. magenty) do całej powierzchni
tego obszaru, wyrażony w procentach, to wartość tonalna. Na przykład, wartość tonalna równa 0% dla
magenty oznacza powierzchnię nie pokrytą w ogóle magentą, a wartość tonalna 100% (pełny ton) dla
magenty oznacza powierzchnię pokrytą tym kolorem w całości. Drukując różnymi wartościami tonalnymi
dla danej barwy mamy optyczne wrażenie jej różnego natężenia. W modelu CMYK klasyczną kolejnością
druku jest czarny, cyjan, magenta i żółty. Kolejne nakładanie się kolorów drukowanych w różnych
wartościach tonalnych sprawia, że można uzyskać szeroką gamę barw. Farby (atramenty) CMYK są
półtransparentne. Gdy na raster C zostanie położony raster M widoczna będzie barwa wypadkowa.
W języku polskim nie ma dokładnych odpowiedników barw C i M , nazwy te funkcjonują wprawdzie w
przemyśle farbiarskim ale nie w potocznym języku. Kolory te zostały stworzone na użytek przemysłu, gdyż
w połączeniu z Y i K umożliwiają oddawanie jak największej ilości barw. W modelu CMYK, nie ma
możliwości uzyskania wszystkich istniejących barw, ponieważ w praktyce nie można uzyskać farby o
absolutnej czystości koloru. Idealnie czyste kolory C, M, Y - są barwami dopełniającymi dla trzech barw
prostych najsilniej odbieranych przez receptory ludzkiego oka. Kolor czarny został dołączony do
pozostałych trzech na praktyczne potrzeby przemysłu poligraficznego. Kolory CMYK nie są jednoznacznie
określone, dlatego też ich odcienie różnią się w zależności od producenta, np. farby (atramenty) używane
w Europie różnią się barwą od tych, które stosowane są w USA- materiał przygotowany do druku w
Europie, będzie miał inne kolory po wydrukowaniu go w USA.
PRZEJŚCIE MIĘDZY TRYBEM RGB A TRYBEM CMYK
Barwy addytywne RGB, wydają się na ekranie jaśniejsze od barw substraktywnych CMYK, które
widzimy poprzez odbicie światła od papieru. Gama barw RGB zawiera też więcej kolorów niż te,
które da się wydrukować. Model RGB jest modelem trójbarwnym, a CMYK modelem
czterobarwnym. za każdym razem, gdy chcemy wydrukować obraz cyfrowy , kolory tego pierwszego
są tłumaczone na kolory drugiego, ale nie ma znormalizowanej metody tłumaczenia.
Między barwami RGB a CMYK zachodzi szczególna współzależność, którą najlepiej widać na
przykładzie poniżej. Zestawy kolorów obydwu trybów uzupełniają się na kole barw. Każde dwie
barwy jednego zestawu składają się odpowiednio (addytywnie lub subtraktywnie) na jedną barwę z
drugiego zestawu. Zmieszanie farby żółtej (Y) z purpurową (M) da czerwień taką, jak światło
czerwone (R). Z kolei zmieszanie światła niebieskiego (B) z zielonym (G) da światło bladoniebieskie,
jak barwnik Cyan (C).
Przestrzeń kolorów Lab (CIELab)- jest ciekawym, a stosunkowo mało znanym trybem. Przestrzeń ta
posiada najszerszą gamę barw spośród wszystkich przestrzeni jakie istnieją. Opisywanie kolorów w tym
trybie oparte jest także na postrzeganiu koloru przez ludzkie oko. Model Lab określa to, jak kolor
wygląda, a nie to, ile barwników potrzeba, aby uzyskać kolor na urządzeniu (np. monitorze, drukarce
biurkowej, w aparacie cyfrowym), dlatego też uznaje się go za model koloru niezależny od urządzeń.
Systemy zarządzania kolorami używają modelu Lab jako systemu odniesienia, aby właściwie
przetwarzać kolory z jednej przestrzeni kolorów na inną. Barwę opisują matematycznie trzy składowe:
L - jasność (ang. ligtness), a - barwa od zielonej do magenty, b - barwa od niebieskiej do żółtej.
Kanał "L"-lightness zawiera informację o luminancji obrazu (jego naświetlenia, jasności i jaskrawości) i
przyjmuje wartości od zera (czerń) do 100 (biel). Kanał "a" to oś zieleń - czerwień a właściwie magenta,
natomiast kanał "b" to oś: ciemny błękit - żółcień. Osie te są odzwierciedleniem realnych barw
powstających przy padaniu światła słonecznego na rzeczywiste obiekty. Z tego też powodu regulacja
balansu bieli w module wywoływania negatywów cyfrowych w Photoshopie oparta jest na osiach Lab.
Oś "b" definiuje temperaturę barwową światła (od żółtej czyli ciepłej, do niebieskiej- zimnej),
natomiast oś "a" reguluje zabarwianie sceny w zależności od światła odbitego od obiektów.
Model Lab bardzo przydaje się, w przypadku korekty tonacji, oraz do nasycania kolorów, gdyż
pracujemy w nim na odseparowanych kanałach barw. Kolory w trybie LAB są intensywniejsze i czystsze
niż w RGB. Jednakże na dzień dzisiejszy, trybem Lab posługiwać się możemy jedynie na poziomie
edycji, gdyż nie ma możliwości zapisywania plików w formacie Lab, konieczne jest przekonwertowanie
go przed zapisem na RGB lub inny, powszechniej stosowany tryb.