BİZANS SANATI (394-1453)

Bizans İmparatorluğunda ortaya çıkan sanat ve kültür Erken Bizans, Orta

Bizans ve Geç Bizans olmak üzere üç dönemde incelenebilir. Bizans sanatı,
Roma uygarlık ve sanatı ile Hristiyan inancının birleşmesi sonucunda
oluşmuştur.
Roma Sanatı ve uygarlığı özellikle erken dönem Bizans sanatını etkilemiş
hatta belirlemiştir.
Hıristiyanlığın resmi din olmasının ardından kiliseler yapılmaya başlanmıştır.
Hıristiyanlığın yaygınlaşması ile birlikte yeni dini yapılar ve freskler bu
çerçevede şekillenmiştir. Mitolojik konular bir taraftan devam ederken,
diğer taraftan İncil’den sahneler Bizans sanatının belirleyici unsurları
olmuştur.
MİMARİ
Bizans mimarisinin en önemli örnekleri Kiliseler, Su Kemerleri, Sarnıçlar,
Surlar, Zafer takları, Saraylar, Meydanlar, Anıtlar ve Kent Düzenlemeleridir.
Mimari genel olarak Dini mimari ve sivil mimari olarak ayrılabilir.
1. Kamusal ve sosyal Yapılar
Erken Bizans Dönemi’nde, şehir planlama alanında önemli gelişmeler
olmuştur. Genel anlamda Roma kent yapılanmasının bir devamı
niteliğindedir. Roma döneminden kalan yapılar güçlendirilerek tekrar
kullanılmıştır. Öte yandan İstanbul Kara Surları (408-413)’nda olduğu gibi
nadir de olsa yeni surlar yapılmıştır. Erken Bizans Dönemi’nde Roma
geleneklerinin devamı olarak zafer takları yapılmıştır. Çemberlitaş, Yılanlı
Sütun, Kıztaşı, Gotlar Sütunu ve Teodosios Zafer Takı İstanbul’daki önemli
örneklerdir.
Bizans dönemi sarayları, özel saraylar, imparatorluk sarayları ve
piskoposların sarayları olarak üçe ayrılır. Saraylar genel olarak şehrin
yüksek, manzaralı ve deniz kenarlarına inşa edilmiştir. İstanbul’da ki
Büyük Saray ve Blakherna Sarayı imparatorluk sarayı olarak kullanılmıştır.
Büyük Saray, Ayasofya, hipodrom ve Marmara Denizi arasında uzanmakta
ve 100.000 m2 lik bir alan kaplamaktaydı. Yapımını I. Konstantinos
başlatmıştır. Piskoposların sarayları daha gösterişsiz iki katlın ev şeklinde
inşa edilmiştir.
Sarnıçlar suların depolandığı yapılardır. İstanbul Yerebatan Sarnıcı önemli
yapılardandır.
İstanbul surları, Bozdoğan su kemeri, Tekfur Sarayı, Ayasofya en önemli
mimari yapılardır.
2. Dini Mimari
Avrupa’da Erken Hristiyanlık Dönemi için bilinen erken örnekler katakomplardır.
Katakomp: Roma’da ilk Hristiyanların içinde toplanıp tapındıkları yer altı
mezarlarının genel adıdır. 4.-6. yüzyıl arasında yapılan kiliselerin genel tipi ve adı
Bazilikalardır. Bazilika: Roma Dönemi’nde, yargı ve ticaret amacıyla kullanılan,
genellikle üç bölüme (nef) ayrılmış, yarım dairesel apsisi (yargıcın oturduğu bölüm)
olan, dikdörtgen planlı toplantı salonudur.
Erken Bizans Dönemi bazilikaları, örtü sistemi ve mimari özelliklerine göre 4’e
ayrılırlar: 1- Ahşap Örtülü (Helenistik) Bazilika; 2- Tonoz Örtülü Bazilika; 3- Kubbeli
Bazilika; 4- Transeptli Bazilika. Transeptli Bazilika, örtü sistemine göre değil de
mimari özelliğine göre isimlendirilmiştir.
Tonoz Örtü: Mimaride bir üst örtü elemanı olarak sıkça kullanılan tonoz,
kemerlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan tavan örtüsüdür. Daha çok tuğla ve taş
malzemeyle örülen tonoz, form olarak alttan iç bükey olmak üzere yarım silindir
biçimine sahiptir.
Transept: kuzey güney yönünde dışa taşkın şekilde vurgulayan bölümdür.
Konstantinopolis surları (İstanbul)
Yerebatan sarnıcı
Tekfur Sarayı
Aya İrini Kilisesi
Aya İrini Kilisesi
Aya İrini
Kariye Kilisesi
Kariye Kilisesi
Kariye Kilisesi
Kariye Kilisesi
Trabzon Sümela Manastırı
Trabzon Sümela Manastırı
Trabzon Sümela Manastırı
Aziz Nicolas (Noel Baba) Kilisesi
Aziz Nicolas (Noel Baba) Kilisesi
Ayasofya
Ayasofya