Ρενέ Ντεκάρτ

(1596-1650)
Τσατσανίδου Ειρήνη Β’1
 Περιεχόμενα
Περίληψη………………………………………………………………………………………………3

Βιογραφία……………………………………………………………………………………………....4

Έργο……………………………………………………………………………………………………6

Εργογραφια………………………………………………………………………………………..……9

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………….
Περίληψη
◦ Ο Ρενέ Ντεκάρτ (γαλλικά: René Descartes, 31 Μαρτίου 1596 – Στοκχόλμη, 11 Φεβρουαρίου 1650), ήταν Γάλλος
φιλόσοφος, μαθηματικός και επιστήμονας φυσικών επιστημών. Πολύ γνωστός και με το εξελληνισμένο όνομα
Καρτέσιος,

◦ Θεωρείται σταθμός στην ιστορία της φιλοσοφίας, καθώς φέρεται ως δάσκαλος και ταυτόχρονα θύμα του
Διαφωτισμού. Αναφέρεται συχνά ως εκείνος που συνέλαβε την πιο ακραία μορφή σκεπτικισμού. Προσπάθησε και
κατόρθωσε να απεγκλωβίσει τη φιλοσοφία από τον σχολαστικισμό, να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στις νοητικές
δυνάμεις του ανθρώπου και να απελευθερώσει το ανθρώπινο πνεύμα από την αυθεντία του παρελθόντος. Υπήρξε μια
από τις σημαντικότερες μορφές του ηπειρωτικού-ευρωπαϊκού ορθολογισμού. Οι ιδέες του, όμως, έγιναν στόχος του
εμπειρισμού που επικράτησε μακροπρόθεσμα. Αλλά και οι βασικές ιδέες του λειτούργησαν σε πείσμα των προθέσεών
του. Θέτοντας τα όρια μεταξύ πνευματικού και υλικού κόσμου και αντιμετωπίζοντάς τον ως επαρκές και αυτόνομο
αντικείμενο μελέτης, βοήθησε στην επικράτηση του υλισμού έναντι της πνευματοκρατίας. Υλιστές του 18ου αιώνα
όπως ο Ντήτριχ Χόλμπαχ (Dietriech von Holbach, 1723–89) και ο εγκυκλοπαιδιστής Ντενί Ντιντερό, χρησιμοποίησαν
τη γεωμετρική αντίληψη του Θεού που αποσύρεται μετά τη δημιουργία. Συνδυάζοντας την άποψή του με τη
μηχανιστική ερμηνεία του ζωικού βασιλείου, προώθησαν την υλιστική θεώρηση του κόσμου.
Βιογραφία
◦ Ο Καρτέσιος γεννήθηκε το 1596, στη Λα (Χ)άιγ αν Τουραίν (La Haye en Touraine, σήμερα
μετονομασμένη σε Ντεκάρτ), της Γαλλίας. Όταν ήταν ενός έτους η μητέρα του πέθανε
από φυματίωση. Ο πατέρας του, δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο είχε λίγο χρόνο να
αφιερώσει στην οικογένειά του. Στην ηλικία των δέκα ετών, εισήλθε
στο Ιησουιτικό Κολλέγιο Ρουαγιάλ Ανρί-Λε-Γκραν στη Λα Φλες. Στη Λα Φλες ο Ντεκάρτ
φέρεται ότι ήλθε σε επαφή με τον ερμητικό μυστικισμό, όντας ελευθεροτέκτονας, αλλά
αργότερα εγκατέλειψε αυτές τις ενασχολήσεις χάριν της ορθολογικής έρευνας. Μετά την
αποφοίτησή του μελέτησε στο πανεπιστήμιο του Πουατιέ όπου έλαβε το Μπακαλορεά του
και Άδεια (εξασκήσεως επαγγέλματος) στη Νομική το 1616, σύμφωνα με την επιθυμία του
πατέρα του.
◦ Ο Καρτέσιος δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα και το 1618 εισήλθε στην υπηρεσία του
πρίγκηπα Μαυρίκιος της Οράγγης, κυβερνήτη των Ενωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών.
Πρόθεσή του ήταν να δει τον κόσμο και να ανακαλύψει την αλήθεια.
◦ Εκεί συνάντησε τον Ισαάκ Μπέεκμαν (Isaac Beeckman), ο οποίος έστρεψε το ενδιαφέρον
του προς τα Μαθηματικά και τη νέα (τότε) Φυσική. Στις 10 Νοεμβρίου 1619, ταξιδεύοντας
προς τη Γερμανία και σκεπτόμενος πώς θα χρησιμοποιήσει τα μαθηματικά για να επιλύσει
προβλήματα της φυσικής, ο φιλόσοφος είχε ένα όραμα σε ένα όνειρο, μέσω του οποίου
«ανακάλυψε τα θεμέλια μιας θαυμαστής επιστήμης». Σημείο αναφοράς στη ζωή του νεαρού
Καρτέσιου, το όραμα έγινε το θεμέλιο πάνω στο οποίο ανέπτυξε την αναλυτική Γεωμετρία.
Αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του ερευνώντας τη σχέση μαθηματικών και φύσης.
Βιογραφία
◦ Το 1622 επέστρεψε στη Γαλλία, και για τα επόμενα χρόνια μοίρασε τον χρόνο του ανάμεσα στο Παρίσι και άλλα σημεία της Ευρώπης.
Έφθασε στη Λα Αι το 1623, για να πουλήσει όλη την περιουσία του και να επενδύσει τα χρήματά του σε ομόλογα, που του εξασφάλισαν
καλό εισόδημα για το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Καρτέσιος ήταν παρών στην πολιορκία της Λα Ροσέλ από τον Αρμάν Ζαν ντυ Πλεσί,
Καρδινάλιο Ρισελιέ το 1627. Έφυγε για την Ολλανδία το 1628, όπου έζησε αλλάζοντας συχνά τόπο διαμονής έως το 1649. Το 1633, ο
Γαλιλαίος καταδικάστηκε από την Καθολική Εκκλησία και ο Καρτέσιος εγκατέλειψε τα σχέδιά του για την έκδοση του Πραγματεία επί
του Κόσμου, σύνοψη του έργου του των προηγούμενων τεσσάρων χρόνων. Αν και δεν παντρεύτηκε ποτέ, είχε μια κόρη, καρπό της
σχέσης του με μια κυρία ονόματι Ελέν. Η Φρανσίν Ντεκάρτ γεννήθηκε το 1635 και βαπτίστηκε στις 7 Αυγούστου του ίδιου έτους. Προς
μεγάλη θλίψη του Καρτέσιου, πέθανε το 1640.

◦ Ο φιλόσοφος συνέχισε να εκδίδει έργα σχετικά με τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1643, η
Καρτεσιανή φιλοσοφία καταδικάστηκε στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και ο Καρτέσιος ξεκίνησε τη μακρά αλληλογραφία του με την
Ελισάβετ της Βοημίας. Το 1647, του αποδόθηκε σύνταξη από τον Βασιλιά της Γαλλίας.

◦ Ο φιλόσοφος πέθανε στις 11 Φεβρουαρίου, 1650 στη Στοκχόλμη, της Σουηδίας, όπου είχε προσκληθεί ως διδάσκαλος της βασίλισσας
Χριστίνας της Σουηδίας. Ως αιτία του θανάτου του φέρεται η πνευμονία, αν και επιστολές που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα προς και από
τον ιατρό Έικε Πίες (Eike Pies) υποδεικνύουν ότι ο Καρτέσιος πιθανώς δηλητηριάστηκε από τη χρήση αρσενικού.

◦ Το 1667 το Βατικανό περιέλαβε τα έργα του στον Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων(Index Librorum Prohibitorum)
Έργο
◦ Ο Καρτέσιος υποστήριξε ότι η μέθοδος πρέπει να οδηγεί σε μία μοναδική αρχή (Prinzip), για την οποία
είμαστε απόλυτα σίγουροι. Χρησιμοποιώντας αυτή τη θεμελιακή αρχή, θα μπορούσαμε σύμφωνα με τον
φιλόσοφο να ερμηνεύσουμε τον κόσμο της εμπειρίας σε όλη του την έκταση. Σε τούτη την άποψη
θεμελιώνεται πιθανώς η ανατροπή του μεσαιωνικού σχολαστικού πνεύματος που επεδίωξε και σε ένα
βαθμό κατόρθωσε μαζί με τους άλλους διανοητές της εποχής του ο Καρτέσιος .
◦ Πριν, λοιπόν, οποιαδήποτε καταγραφή των επί μέρους στοιχείων του καρτεσιανού δένδρου της γνώσης,
χρειάζεται συζήτηση περί της μεθόδου του. Η μέθοδος ήταν το σημείο στο οποίο εστιάστηκαν τα πρώιμα
κείμενά του οι Κανόνες για την Καθοδήγηση του Πνεύματος και εμφανίστηκαν κυρίως στο Λόγος περί της
Μεθόδου. Στο δεύτερο μέρος του Λόγου, η μέθοδος παρουσιάζεται να έχει τέσσερις κανόνες: Καταρχήν,
δε δεχόμαστε κάτι ως αληθινό, αν δεν υπάρχει εμφανής γνώση της αλήθειάς του, αποφεύγοντας βιασύνες
και προκαταλήψεις. Κατόπιν διαιρούμε κάθε μια από τις δυσκολίες σε όσο το δυνατόν περισσότερα
μέρη. Τρίτον, κατευ­θύνουμε τις σκέψεις μας με τρόπο παρατακτικό, ξεκινώντας με τα απλούστερα και
τα ευκολότερα γνωστά αντικείμενα, για να καταλήξουμε σταδιακά στη γνώση των συνθέτων και τέλος
επανελέγχουμε τη συλλογιστική πορεία μας για να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχουν παραλείψεις
Έργο
◦ Ενδεικτική της κυοφορίας του καρτεσιανού μεταφυσικού συστήματος τούτη η δημοσίευση είναι μια ανάλυση των απόψεών του, προορισμένη κυρίως
για λόγιους και διανοούμενους της εποχής του. Με συγκεκριμένο βηματισμό στη σκέψη του αναζητά την αλήθεια, ωθούμενος παράδοξα από την
αμφιβολία. Αν και η βεβαιότητα είναι κεντρική ιδέα για τον Καρτέσιο, ο δρόμος προς τη βεβαιότητα ξεκινά με την αμφιβολία. Από τον πρώτο ήδη
Στοχασμό ο φιλόσοφος φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι ήταν αναγκαίο κάποτε στην πορεία της ζωής του, να προχωρήσει σε μια εκ βάθρων ανατροπή
και να ξεκινήσει από την αρχή, από τα θεμέλια, αν ήθελε να εγκαθιδρύσει κάτι στέρεο και μόνιμο στις επιστήμες. Ακολούθως, παρουσιάζει μια σειρά
τριών σκεπτικιστικών επιχειρημάτων σχεδιασμένα έτσι ώστε να αποβάλλουν τις παρούσες πεποιθήσεις του, προκειμένου να κατορθώσει να τις
αντικαταστήσει με βεβαιότητες. Η στρατηγική του δεν είναι να αμφισβητήσει τις πεποιθήσεις του μία προς μία, αλλά να υπονομεύσει τις βασικές
αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώνονται.

◦ Το πρώτο επιχείρημα κατευθύνεται ενάντια στην πεποίθηση ότι μπορούμε να πιστεύουμε όλα όσα βιώνονται μέσω των αισθήσεων. Υποδεικνύει ότι
από καιρό σε καιρό συνέλαβε τις αισθήσεις του να τον εξαπατούν, κι ότι είναι συνετό να μην εμπιστεύεται κανείς πλήρως εκείνους που τον
εξαπατούν. Το δεύτερο και διάσημο επιχείρημα του ονείρου κατευθύνεται ενάντια στην άποψη ότι μπορεί να εμπιστεύεται κανείς τις αισθήσεις, αν τα
αντικείμενα βρίσκονται κοντά μας. Βλέπει ότι δεν υπάρχουν οποιαδήποτε αληθινά σημάδια μέσω τον οποίων να μπορεί να διακρίνει τον ύπνο από την
εν εγρηγόρσει κατάσταση. Αλλά ακόμα κι αν αμφιβάλλουμε για την αξιοπιστία αυτού που μας δείχνουν οι αισθήσεις -και εδώ βρίσκεται ένα
σημαντικό σημείο της υπόθεσής του- το επιχείρημα του ονείρου αφήνει ανοικτή την πιθανότητα να υπάρχουν κάποιες γενικές αλήθειες, που δεν
εξαρτώνται από την εγρήγορση ή τον ύπνο. Ο φιλόσοφος απαντά σε αυτό με το επιχείρημα του κακόβουλου δαίμονα.

◦ Αυτά τα επιχειρήματα έχουν μια κρίσιμη λειτουργία στο σκεπτικό του Descartes. Όπως παρατηρεί στην εισαγωγή των Στοχασμών, μας
απελευθερώνουν από όλες τις προκαταλήψεις και παρέχουν τον ευκολότερο δρόμο για να οδηγηθεί ο νους μακράν των αισθήσεων. Με αυτόν τον
τρόπο ο σκεπτικισμός του πρώτου Στοχασμού για τη βεβαιότητα προς την οποία προσβλέπει ο φιλόσοφος. Τούτη η θεμελιακή βεβαιότητα, το
επιχείρημα του cogito, έρχεται στον δεύτερο Στοχασμό, όπου καταλήγει ότι είναι, ότι υπάρχει. Ξεκινώντας από αυτή τη βασική αλήθεια αναζητά
εκείνες τις ποιότητες που διακρίνουν τον άνθρωπο και μιλά για τις σχέσεις της ψυχής και του σώματος, δύο διακριτών χαρακτηριστικών της
ανθρώπινης ύπαρξης.
Έργο
◦ Η διάκριση μεταξύ του νου-ψυχής και του σώματος είναι μία
από τις γνωστότερες πιθανώς θέσεις του Καρτέσιου και
βέβαια δεν είναι δική του επινόηση. Τη βρίσκει κανείς με
διάφορες μορφές στους πρώτους φιλοσόφους. Είναι
χαρακτηριστικό γνώρισμα του Πλατωνισμού και, σε
διαφορετική μορφή, είναι κοινή στους περισσότερους από
τους πρώτους χριστιανούς φιλοσόφους, που γενικά
υποστήριζαν ότι κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του
ανθρώπου -ο νους ή η ψυχή του- επιζεί του σωματικού
θανάτου. Αλλά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τρόπου με
τον οποίο κατέγραψε ο Καρτέσιος τη διάκριση και τα
επιχειρήματα που χρησιμοποίησε άσκησαν μεγάλη επίδραση
σε μεταγενέστερους διανοητές
Εργογραφία
◦ 1618. Compendium Musicae. Πραγματεία επί της μουσικής θεωρίας και της αισθητικής της μουσικής γραμμένη για τον πρώτο
συνεργάτη του Ισαάκ Μπήκμαν (Isaac Beeckman).
◦ 1626–1628. Regulae ad directionem ingenii (Κανόνες για την καθοδήγηση του πνεύματος). Ατελές.
◦ 1630–1633. Le Monde (Ο Κόσμος) and L'Homme (Άνθρωπος). Συστηματική παρουσίαση της φυσικής φιλοσοφίας του. '
◦ 1637. Discours de la méthode (Λόγος περί της Μεθόδου). Εισαγωγή στο Essais.
◦ 1637. La Géométrie (Γεωμετρία). Το μείζον έργο του Ντεκάρτ στα Μαθηματικά.
◦ 1641. Meditationes de prima philosophia (Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας), επίσης γνωστό ως Μεταφυσικοί Στοχασμοί
◦ 1644. Principia philosophiae (Αρχαί Φιλοσοφίας). Γράφτηκε για να αντικαταστήσει τα αριστοτελικά κείμενα που χρησιμοποιούντο στα
πανεπιστήμια.
◦ 1647. Notae in programma (Comments on a Certain Broadsheet). Απάντηση στον άλλοτε μαθητή του Καρτέσιου Henricus Regius.
◦ 1647. Περιγραφή του ανθρώπινου σώματος. Εκδόθηκε μετά θάνατον.
◦ 1648. Responsiones Renati Des Cartes… (Συζήτηση με τον Μούρμαν). Σημειώσεις στις συζητήσεις του καρτέσιου με τον Φραντς
Μπούρμαν (Frans Burman) στις 16 Απριλίου 1648.
◦ 1649. Les passions de l'âme (Πάθη της Ψυχής). Αφιερωμένο στην πριγκίπισσα Ελισάβετ της Βοημίας.
◦ 1657. Αλληλογραφία. Εκδόθηκε από τον Κλοντ Κλερσελιέ (Claude Clerselier).
Βιβλιογραφία

◦ https://el.wikipedia.org/wiki/Ρενέ_Ντεκάρτ
◦ Γκουντουβάς, Σωτήρης (2021). Γεωμετρικές Διαδρομές. Αθήνα: Εκδόσεις Κορφιάτης.
◦ Cassirer, E. (1956). The Philosophy of the Enlightment. Νέα Υόρκη: Mentor. ISBN 978-960-9375-65-8.
◦ Descartes, René (1907). Buchenau, Artur, επιμ. Regulae ad directionem ingenii. Λειψία: Dürrschen
Buchhandlung.
◦ Descartes, René ΚΑΡΤΕΣΙΟΥ (1969).« Ὁ Λόγος περὶ τῆς Μεθόδου» καὶ «Μεταφυσικοὶ Σοχασμοί»,
μτφρ. Janis Lo Skokko. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Ἀναγνωστίδη.
◦ ——————— (1976). Λόγος περί της Μεθόδου. μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια: Χριστόφορος
Χρηστίδης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. ISBN 978-960-02-0073-7.
◦ ——————— (1996). Τὰ πάθη τῆς ψυχῆς. μτφρ. Γιάννης Πρελορέντζος, Δημήτρης Ροζάκης. Αθήνα:
Εκδόσεις «Κριτική». ISBN 978-960-218-128-7.
◦ Gay, P. (1977). The Enlightenment: An Interpretation. τ.1. Νέα Υόρκη: Norton.