PUMPE I HIDRAULIČNI MOTORI

Pumpe - podela

Centrufugalne - strujne pumpe

Zapreminske pumpe

R
 Podela zapreminskih pumpi

Radni Tip pumpe Model radnog Zapremina

element elementa
spoljašnje konstantna
ozubljenje
zupčanik zupčasta unutrašnje konstantna
ozubljenje
ozubljeni prsten konstantna
vijčana vijak konstantna
jednokomorna konstantna/ promenjiv
Pumpe

krilce krilna
dvokomorna konstantna
ekscentričan konstantna/ promenjiv
radijano klipna cilindarski blok
klip ekscentrična konstantna/ promenjiv
osovina
nagibna ploča konstantna/ promenjiv
aksijalno klipna
zakretni doboš konstantna/ promenjiv
 P M konstantnog kapaciteta P M promenjivog kapaciteta
P - konstanta P - promenjiv kapacitet
kapacitet, opšti 1 smer toka
simbol 1 smer obrtaja
interna regulacija

P - konstanta P - promenjiv kapacitet

kapacitet, 2 smer toka
Pumpe - označavanje

1 smer toka 1 smer obrtaja

1 smer obrtaja

P - konstanta P/M - promenjiv kapacitet

kapacitet, 2 smer toka
2 smer toka, opšti 2 smer obrtaja
simbol ručna regulacija

P - konstanta P/M - promenjiv kapacitet

kapacitet, 2 smer toka
2 smer toka 2 smer obrtaja
Eksterna regulacija
 Osnovne i važne karakteristike pumpe

A. Specifična zapremina pumpe, q (cm3)

B. Potisni pritisak, p (Pa) (bar)

C. Usisni pritisak pumpe (usisna moć) (Pa) (bar) – definiše se u

apsolutnim jedinicama
D. Broj obrtaja pumpe, n (1/min)
Pumpe

E. Kapacitet pumpe, Q (l/min) – stvarni, fluidne struje

Ea. Kapacitet pumpe, Qt (l/min) – teoretski, definisan konstrukcijom

pumpe

F. Koeficijenti iskorišćenja pumpe

zapreminski (z), mehaničko – hidraulični (mh), ukupni (uk).

G. Konstantnost kapaciteta Q = f(t)

H. Snaga pumpe, P (kW)

 5. Kapacitet i snaga pumpe

Teoretski kapacitet pumpe

QP  q  n

Qs  q  n   z
Pumpe

Stvarni kapacitet pumpe

QS  p
Teoretska, ulazna snaga pumpe PP 
600  z  mh
QS  p
Stvarna snaga pumpe – snaga fluidne struje
P
600
 Tipične karakteristike pumpi

Zupčasta pumpa

Krilna pumpa
Pumpe – opšte karakteristike

Klipno aksijalna pumpa

 C. Usisni pritisak pumpe (usisna moć) - (Pa) (bar),
definiše se u apsolutnim jedinicama
.
Na primer, ako je definisan veličina puaps= 0,6 bar, stvarna
usisna moć je 0,4 bar. Pumpe većeg kapaciteta imaju kod istg
Pumpe – opšte karakteristike

tipa pumpi manju usisnu moć.

Usisna moć se povećava postavljanjem puppe ispod nivoa
rezervoara ili ugradnjom napojne pumpe.

1 - klipna
G. Promena kapaciteta u
funkciji vremena, zavisi od
konstrukcije i oblika 2 - klipna
radnog elementa.
3 - klipna
Primer: klipna pumpa

4 - klipna
 Primer 1

U hidrauličnom sistemu ugrađena je pumpa

specifične zapremine (teoretska) q = 50 cm3 i
broja obrtaja n = 1000 min-1.
Izračunaj snagu elektromotora ako je
radni pritisak pumpe p = 200 bar, a
koeficijenti iskorišćenja pumpe jednaki:
•mehaničko - hidraulični mh = 0,98
•zapreminski z =0,97, a
•koeficijent iskorišćenja spojnice je s =0,95.
Koliko ulja protiče kroz zazore pumpe i koliki je gubitak
snage ?

Rešenje 3 3
Teoretski kapacitet pumpe jednak je: Qt  q  n  50  1000  50 000 cm / min  50 dm / min
u hidraulični sistem potiskuje se:
Q  Qt  z  50  0 ,97  48 ,5 dm 3 / min

U rezervoar se preko drenažnog voda odvodi: Q  Qt  Q  50  48 ,5  1,5 dm3 / min

 Snaga fluidne struje P  p  Q  200  48 ,5  16 ,17 kW
600 600

p Q 200  48 ,5
Teoretska snaga pumpe je: Pt  600   600  0 ,95  17 ,02 kW
uk

Ukupni koeficijent iskorišćenja pumpe: uk   mh   z  0 ,98  0 ,97  0 ,95

Gubitak snage pumpe  PP  Pt  P  17 ,02  16 ,17  0 ,85 kW

Snaga elektromotora Pt 17 ,02

Pem    17 ,92 kW
s 0 ,95

Ukupan gubitak snage  P  Pem  P  17 ,92  16 ,17  1,75 kW

P 16 ,17
ukupan koeficijent iskorišćenja sistema  Puk  P  17 ,92  0.9
P
em
 Zupčasta pumpa – specifična zapremina
je konstantna, konstantan je i njen
kapacitet.

Klipno aksijalna pumpa

Pumpe - kapacitet

– specifična zapremina se manje

promenom dužine hoda klipa
(ugla nagiba vodeće ploče) pa se
menja i njen kapacitet.

Kapacitet pumpe se povećava proporcionalno

povećanju nagibnog ugla ili ekscentriciteta
klipno aksijalne pumpe - kapacitet je funkcija ugla nagiba ploče ili doboša.
krilne i klipno radijalne pumpe - kapacitet je funkcija ekscentriciteta.
 h. motor sa jednim hidraulični motor sa dva
smerom rotacije – smera rotacije –
kost. spec. promenjiva spec
zapremina zapremina

h. motor sa jednim h. motor sa dva smera

smerom rotacije – rotacije – promenjiva
promenjiva spec. spec. zapremina, eksterno
Hidraulični motori - označavanje

zapremina upravljanje

hidraulični motor sa h. motor sa dva smera

dva smera rotacije – rotacije – promenjiva
kostantana spec. spec. zapremina, eksterno
zapremina elektro hidraulično
upravljanje

Sklop pumpa sa Zakretni hidraulični

regulacijom motor
zapremine –
hidraulični motor
konst. zapremine

Specifična zapremina je konstantna, broj obrtaja se povećava kod većeg

protoka ulja kroz hidraulični motor.
Kod konstantnog protoka, broj obrtaja se povećava kod smanjenja
specifične zapremine i obratno.
 q = 0,2 do 200 cm3
p = 200 do 350 bar
n = 500 (700) do 6000 1/min
pumpa sa spoljašnjim ozubljenjem
 Zazori
J 1 0,5 do 5 mikrona
J 2 0,5 do 5 mikrona
pumpa sa spoljašnjim ozubljenjem

Habanje – kritična mesta 1- usisna komora – kućište

2 – bočne strane ležajnih čaura
(kompenzacija zazora)
3 – klizni ležajevi

2 2
1

1
3 3
 Zona eksternog Zona internog
Aksijalni zazor max. pritiska max. pritiska
Radijalni
zazor
Pumpa sa spoljašnjim ozubljenjem

Zona zazora
Poklopac Prirubnica Kompenzacija zazora

Područje ekstremnih
pritisaka i rasterećenja
Pumpa sa spoljašnjim ozubljenjem
H
Hidraulični motor je transformator
I B
hidraulične u mehaničku energiju.
D
Ulje pod pritiskom se dovodi na A, a
R odvodi na B.
A A Mehanička energija se prenosi od
U motora do korisnika izlaznim
L vratilom.
I
Č
N
I qM   pM  Mhm
Obrtni moment MM  ( Nm)
2 
M
O Q1   Mz
T
Broj obrtaja nM  (min 1 )
qM
O
R  pM  Q1
Snaga PM   Mz  Mmh (kW )
I 600
 Primer 1
Potrebno je proračunati karakteristike hidrauličnog motora i pumpe
u hidrauličnom sistemu čija je šema prikazana na slici. Hidraulični motor
treba da savlada spoljašnje opterećenje momentom rotacije M M = 200 Nm
kod broja obrtaja nM = 500 min-1. Koeficijenti iskorišćenja pumpe i
hidrauličnog motora su jednaki i iznose Mz = Pz = 0,98 i Mmh = Pmh = 0,95.
Broj obrtaja pumpe je nP = 1500 min-1. Razlika pritiska na ulazu i izlazu iz
hidrauličnog motora jednaka je  pM = 150 bar, a
padovi pritiska u potisnom i povratnom vodu su  p1 = 15 bar i  p2 = 10 bar.

Rješenje
A. Proračun karakteristika hidrauličnog motora
Korak 1. Proračun specifične zapremine

M M  1, 59  10 2  q M   p M  Mmh
MM 200
qM  2
 2
 88 ,3 cm3
1,59  10   pM  Mhm 1,59  10  150  0 ,95
 Korak 2. Proračun protoka ulja na ulazu u hidraulični motor
q M  nM 88 ,3  500
Q1    45051 cm 3 / min  45 ,1 dm 3 / min
 Mz 0 ,98
Q1  QP  45 ,1 dm 3 / min

Korak 3. Proračun količine drenažnog ulja (gubitak protoka unutar

hidrauličnog motora):

Q  Q1  ( 1   Mz )  45 ,1  ( 1  0 ,98 )  0 ,902 dm 3 / min .

Korak 4. Proračun korisne snage hidrauličnog motora:

 p M  Q1  Mz  Mmh 150  45 ,1  0 ,98  0 ,95
PM    10 ,5 kW
600 600

B. Proračun karakteristika pumpe

Korak 5. Proračun pritiska pumpe

pP   p1   pM   p2  15  150  10  175 bar

 Korak 6. Proračun kapaciteta pumpe
.

Korisni kapacitet pumpe je: QP  Q1  45 ,1 dm 3 / min

QP 45 ,1
QPt    46 , 02 dm3 / min
Teoretski kapacitet pumpe je:  Pz 0 ,98
Korak 7. Proračun količine drenažnog ulja (gubitak protoka unutar
pumpe)
 QP  QPt  QP  46 ,02  45 ,1  0 ,92 dm 3 / min

Korak 8. Proračun specifične zapremine pumpe kod broja obrtaja nP = 1500 min-1
QP 45 ,1  10 3
qP    30 ,68 cm 3
n P  Pz 1500  0 ,98
Korak 9. Proračun snage pumpe: QP  pP 45.1  175
PP    14 ,13 kW
600  Pz  Pmh 600  0 ,98  0 ,95

C. Proračun koeficijenta iskorišćenja hidrauličnog sistema kao cijeline

Korak 10. Proračun koeficijenta iskorišćenja hidrauličnog sistema:
PM 10.5
 hs    0.743
PP 14 ,13
ZUPČASTI HIDRAULIČNI MOTOR

q = 1 do 200 cm3
p = 300 bar
n = 500 (700) do 10000 1/min
 q = 3 do 250 cm3
p = 300 bar
n = 500 do 3000 1/min
Pumpa sa unutrašnjim ozubljenjem
Pumpa sa unutrašnjim
ozubljenjem
Gerotorska (orbitralna) pumpa

24
Orbitralna pumpa
GEROTORSKA PUMPA
Vijčana pumpa
 Jednokomorna krilna pumpa
Krilna pumpa

Dvokomorna krilna pumpa

 Zazori
J 1: 0 do 5 mikrona
J 2: 5 do 20 mikrona
J 3: 30 do 40 mikrona
Krilna pumpa

Kritična mesta habanja

SISTEMI REGULACIJE PUMPI
 4 p1max
p2max 3

REGULATOR PRITISKA p2 2

p1 1
p0 0
Krilna pumpa
 Stanje pumpe

• radna tačka: 0, 1, 2 do 3
Krilna pumpa sa regulatorom pritiska 1

• pritisak: po, p1,p2, do p1max

• kapacitet: Qmax
 • radna tačka: 4
Stanje pumpe
• pritisak: p2max
• kapacitet: Q = 0
Krilna pumpa sa regulatorom pritiska 2

Ako se pritisak pumpe održava između p2max i p2max

kapacitet pumpe je u području od Qmax do 0.
 Klipno aksijalna pumpa
jednosmernog delovanja,
konstantnog kapaciteta u
otvorenom hidrauličnom krugu –
hidraulični motor dvostranog
delovanja
Klipno aksijalna pumpa
 Klipno aksijalna pumpa dvosmernog
delovanja (potiskivanje ulja A B ili
B A), promenjivog (ili konstantnog)
kapaciteta u zatvorenom hidrauličnom
krugu.
Klipno aksijalna pumpa
 Klipno aksijalna pumpa sa
zakretnim dobošem
Klipno aksijalna pumpa

Klipno aksijalna pumpa sa

nagibnom pločom
Klipno aksijalna pumpa – zakretni doboš
Funkcionalni principi
Klipno aksijalna pumpa – zakretni doboš
Raspored sila kod KA pumpe sa nagibnim dobošem
Klipno aksijalna pumpa – zakretni doboš Pumpa konstantnog kapaciteta Pumpa promenjivog kapaciteta

Dvostruka pumpa promenjivog kapaciteta sa

regulatorom snage i fleksibilnom distribucijom snage u
funkciji zahteva potrošaća koji su povezani sa jednom ili
drugom pumpom.
Klipno aksijalna pumpa – nagibna ploča

Funkcionalni princip
Osnovni princip promene strana

R
 Osnovni princip
Pritisak konstrukcije klipno
aksijalnog hidrauličnog
Klipno aksijalni motor – nagibna ploča

motora

Pritisak
 Klipno aksijalna pumpa /motor, osnovni princip transformacije -
zakretni doboš.
PUMPA

Sila pritiska (FH) je negativna

njena i njena tangencijalna
Klipno aksijalna pumpa /motor

komponenta gradi moment

M1 rotacije (M1 x R) i koji se mora
savladati momentom
elektromotora.

Hidraulični motor

Sila pritiska (FH) je pozitivna i i

M2 njena tangencijalna komponenta
gradi moment rotacij (M2 x R) i
on se prenosi mehanizmu koga
pogoni.
 Klipno aksijalna pumpa /motor, osnovni princip transformacije -
nagibna ploča.

PUMPA
Klipno aksijalna pumpa – nagibna ploča

Sila pritiska (FH) je negativna

njena i njena tangencijalna
komponenta gradi moment
rotacije (M1 x R) i koji se mora
savladati momentom
elektromotora.

Hidraulični motor

Sila pritiska (FH) je pozitivna i i

njena tangencijalna komponenta
gradi moment rotacij (M2 x R) i
on se prenosi mehanizmu koga
pogoni.
Radial piston pump

46
Klipno radijalni motor
Radijalni klipni hidraulični motori
Radijalni klipni hidraulični motori

Presek klipno radijalnog

Radijalni klipni hidraulični motori

 specifična zapremina
 radni pritisak do
 broj obrtaja
 maksimalni obrtni moment
Radijalni klipni hidraulični motori

Minimalni ekscentricitet
Maksimalni ekscentricitet
Usisavanje ulja
potiskivanje ulja
 I
64
Radijalni klipni hidraulični motori
d 4 
mm 4
 Označavanje i konstrukcija
Zakretni hidraulični motori

Klipni (nazubljeni) zakretni

motor

Dvokrilni zakretni motor, ugao <

360 stepeni

Jednokrilni zakretni motor, ugao

< 180 stepeni