DEĞİŞİM ÇAĞINDA AVRUPA VE OSMANLI

KATOLİK KİLİSESİNİN VE PAPALIK

KURUMUNUN AVRUPA ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
• Antik Çağ Yunan ve Roma Kültürü,
476’dan sonra yıkılma tehlikesi
yaşadı.

• Barbar kavimler pagan kültürünü terk

ederek Hristiyanlık dinini benimsedi.

• Antik kültürü Katolik Kilisesinin

istediği kadar öğrendiler.

• OXFORD PARİS VE BOLOGNE

üniversitelerinde ARİSTO ve
BATLAMYUS 'un öğretilerine izin
verdiler.
• SKOLASTİK DÜŞÜNCE

• Engizisyon mahkemelerinde
yargılandı, işkencelerle
cezalandırıldı.

• Kilise, uçsuz bucaksız çok geniş

topraklara sahip oldu.

• ENDÜLJANS adıyla cennetten

toprak satma.

• Burjuva sınıfının ekonomik

faaliyetlerini dinî hayata göre
düzenledi.

• Burjuva sınıfı Rönesans hareketlerini

başlattı.
• Kâğıt ve matbaa sayesinde;

- Çok sayıda kitap basıldı ve ucuza

satıldı.

- Çoğalan kitaplar, ve bilimsel bilgi

aktarımı kilisenin ve din adamlarının
önemini azalttı.

- Skolastik düşünce yerine bilimsel

düşünce ön plana çıktı.

- Bilim, sanat ve kültür yaygınlaştı,

bilime dayalı düşünce hayatı gelişti.
 RÖNESANS ( YENİDEN DOĞUŞ)
15. ve 16. yüzyılda Avrupa’da düşünce, sanat ve bilim alanındaki gelişmelerdir .
ANTİKİTE HÜMANİZMA RÖNESANS
Kelime anlamı yeniden doğuş demektir ve ilk defa 1830'da Almanya'da kullanılmıştır
1830'da Almanya'da kullanılmıştır.

Kağıt ve matbaanın etkisi- Roma, Venedik, Kiliseye olan güvenin azalması ve

Floransa’da akademi ve kütüphanelerin skolastik düşüncenin zayıflaması-
açılması Mesenlerin katkısı

İstanbul’dan kaçan bilginlerin antikiteye Aynı dönemde çok sayıda bilim

desteği- KURTUBA ve Sicilya adamı ve sanatçının yetişmesi- Eski
medreselerinin etkisi Yunan- Roma ve İslam eserlerinin
incelenmesi
 HÜMANİZM
Skolâstik düşünceye karşı, insan ve doğa sevgisini temel alan düşünce sistemi.
( Skolastik düşüncede din- tanrı ele alınırdı.) DANTE- PETRARCA-BACCACCİO

İTALYA’DA BAŞLAMA NEDENLERİ

Katolikliğin merkezi –
Coğrafi konum- Eski Yunan ve Roma İstanbul’da giden
kültür birikimine sahip Bizanslı bilim
Şehir devletleri yapısı insanlarının katkısı
 RÖNESANS’IN SONUÇLARI

Eleştiri kavramı
deney ve gözleme yaygınlaştı. Bireye
dayanan pozitif daha çok önem
bilimler verilmeye başlandı.

Ölmez eserler Akıl ve bilimin öne

ortaya konuldu. çıkarıldı.

skolastik düşünce reform hareketlerine

zayıfladı. zemin hazırladı.
 ÖNE ÇIKANLAR;
 İtalya’da Tarih alanında GİŞARDEN, TOSSO.
 Siyaset alanında MAKYAVEL,
 Güzel sanatlar alanında LEONARDO DA VİNCİ, ( Monalissa- Son akşam yemeği)
MİKELANGELO, RAFAEL
 Fransa’da MONTAİGNE, KALVEN, MAROT, PİERRRE LESCOT (mimar)
 Almanya’da ERASMUS,( Roterdam- hümanist- Hollanda) LUTHER, RÖKLEN
 İngiltere’de SHAKESPEARE
 İspanya’da CERVANTES
 Polonya’da KOPERNİK (Dünya yuvarlaktır.)
ORTAÇAĞ DİN BAĞNAZLIĞI
 REFORM HAREKETLERİ
• XVI. yüzyıl-Almanya- Katolik
Kilisesi- değişme-yenileşme
• "her şeyin aslını bozmadan yapılan
düzenlemeler»
NEDENLERİ

1. ENDÜLÜJANS- cennet
2. AFOROZ- ENTERDİ
3. Papa’nın halk ve krallar üzerindeki
etkisi
4. Krallara taç giydirmesi
5. Kağıt- matbaa
6. İncil’in ulusal dillere çevrilmesi
7. Pozitif düşüncenin yayılması
8. Coğrafi keşifler- yeni bilgi- kilisenin
yalanları
• MARTİN LUTER

• 1517-Wittenberg Kilisesi

• 95 maddelik tez

• ENDÜLÜJANS satışı doğru değil

• Şarlken’e karşı Alman prensleri

Luther'i korudu

• İncil'i Almancaya çevirdi.

• 1555 AUGSBURG Antlaşması

• Protestanlık serbest
  1517’de Martin Luther
 WİTTENBERG Kilisesi
 95 maddelik bildiri
 LUTHER
«Papa ve kilise insanların günahlarını affedemez. Günahları sadece tanrı affeder. Tanrı ile kul arasına kimse
giremez. ENDÜLÜJANS satışı yapan rahipler suç işliyor.»
  Aforoz edildi.
 İncil Almancaya çevrildi.
 «Kilisenin düzelmesi için mallarının yağmalanmasını istedi.
 5 prens ve 14 şehir protestocu
 OGSBURG ANTLAŞMASI
(1555 - ŞARLKEN İLE PROTESTANLAR ARASINDA)

girmek istemeyenler
Protestanlık resmen halk bağlı olduğu prensin
istediği yere
tanınacak mezhebine girecek
gidebilecek
  Fransa’da JONH CALVEN
 «Dinsel ayin ve törenler gereksizdir»
 SEN BARTELEMİ katliamı (binlerce KALVANİST öldürüldü.)
 ***1598 NANT FERMANI
 İngiltere
• Kral 8. HENRİ Anglikan Kilisesi

Büyük aşkı ANNE BOLEYN

 REFORMUN SONUÇLARI

Hristiyan mezhep birliği bozuldu. eğitim alanında laik düşünce

gelişti. Prenslikler güçlendi.

özgür düşünce gelişti.

ENGİZİZYON Mahkemeleri
CALVANİZM
faaliyetlerini arttırdı.
PROTESTANLIK
ANGİLİKANİZM
PRESBİRİTERYEN

Katolik kilisesinin gücü zayıfladı.

Cizvit ile misyonerlik çalışmaları
 NOTLAR
Coğrafi keşiflerle SERMAYE BİRİKİMİ,
Rönesans ile BİLİM, KÜLTÜR VE SANATTA GELİŞMELER,
Reform ile LAİK EĞİTİM SİSTEMİNE GEÇİLMESİ

Sonuç: AYDINLANMA ÇAĞI’NIN başlaması

NOT: Osmanlı Devleti ,Avrupa’daki reform hareketlerini destekledi.

Mezhep Savaşları Kanuni’nin Avrupa politikasında avantaj sağladı.
BİLİM DEVRİMİ
 XVII. YÜZYILDA AVRUPA: AKIL ÇAĞI
 Coğrafi Keşifler ile oluşan sermaye birikimi,

 Rönesans ve reform ile özgür düşüncenin ortaya çıkması modern bilimlerin

temellerini atmıştır.

 Bundan dolayı XVII. Yüzyıl akıl çağı olarak anılmıştır.

 Avrupa’da BİLİM AKADEMİLERİ açılmıştır.

 Akıl çağı TEKNOLOJİK GELİŞMELERİ ortaya çıkarınca Sanayi Devrimi

gerçekleşmiştir.

 Devletler ekonomi ve siyasi güçlerini artırmışlar, dünya güç dengeleri değişmiştir.

 RASYONALİZM (AKILCILIK)

• Bilginin kaynağı akıl • Doğruya ulaşmak için;

• Bilgi akıl ve düşünce ile elde edilir. - DOĞMATİK düşünce kırılmalı

-Sorunlar akıl ve mantıkla çözülmeli
• İnsan aklı her türlü rehberliği yapar. -Bilimsel çevre hazırlanmalı.

• Aklın doğruya ulaşmasını:

- kilise,
- hukuka dayanmayan devlet,
- batıl inançlar,
- bilgisizlik,
- yöntemsizlik,
- ön yargılardır.
COPERNİK
Gezegenlerin ve dünyanın güneş etrafında döndüğünü savundu.

GALİLEO
Teleskopu buldu. Güneş merkezli evren kuramını benimsedi.

BACON
Deney ve gözleme dayalı bilimsel çalışmalarda bulundu.

KEPLER
Gezegenlerin hareketlerini araştırdı.

PASCAL
Sıvıların basınç kanununu açıkladı. Pascal üçgenini oluşturdu.

HARVEY
Kan dolaşımını buldu.
 ULUS DEVLETLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
• Rönesans ile- devlet kiliseden ayrı
olabilir.

• Derebeyliklerin yerine- merkezi

krallıklar

• Kral- otoritesini ulusa dayandırdı.

• SEKÜLERLEŞME- her ulus devlet

çıkarları ile hareket eder.
• Ulus devletler- sömürgeciliğe
yöneldi.

• HAZİNEDE SÜREKLİ ALTIN

BULUNMALI-
• "MERKANTİLİZM«
-fazla nüfus;
- ucuz iş gücü,
- fazla üretim,
- çok kazanç
- asker sayısının artması

Nüfusu artırma- köyden kente göç

• teknolojik dönüşüm savaş teçhizatları
– barutlu silahlar

• Ateşli silahların kullanılması,

Avrupa'da "ASKERÎ DEVRİM« in
başlangıcı

• XVI. yüzyılda, toplar ile

güçlendirilen kalyonlar, denizlerde
Avrupalılara üstünlük sağlamıştır.
 XVII - XVIII. YÜZYILDA AVRUPA DÜŞÜNÜRLERİ

• COPERNİKUS

• Evren güneş merkezli

• Kilise Dünya merkezli sistem var,

görüşünü reddetti.

• “Aristo” ve “Batlamyus”un
öğretilerine karşı çıktı.

• Akıl ve deneyi ön plana çıkardı.

 • MACHİEVELLİ

• “HÜKÜMDAR (PRENS)” eseri

• “MAKYEVELİZM” akımı

• İtalya tek devlet olmalı

• Din ve ahlak kuralları kralı

sınırlandırmamalı
• .
• Din devletin denetiminde olmalı

• devlet, iç ve dış politikada amacına

ulaşmak için her yolu denemeli,
hukuk dışı kurallara başvurmalıdır.
 • THOMAS MOORE

• “ÜTOPYA” eseri

- özel mülkiyet yok

- herkesin devlet için üretecek
ihtiyacı kadar alacak
- para geçerli

mevcut toplum düzenini ve adalet

biçimini eleştirdi.
 • IMMANUEL KANT

• Aklını kendin kullanma cesaretini

göster.

• Alman filozof Kant XVIII. yüzyılda

Aydınlanma Dönemi’nin parolasını
buldu.

• insan aklını başkasının kılavuzluğuna

bırakmamalı

- ön yargılarından,
- dinsel inançlarından
- skolastik düşünceden kurtulan
insan yeni bir toplum yaratabilir.
 • JEAN JACQUES
RAUSSEAU

• halkın iktidarını, eşitliği ve

demokrasiyi savundu.

• “TOPLUMSAL SÖZLEŞME”

• soyluluğa dayalı ayrıcalıklar yok

• mutlak monarşi yok.

• Burjuva sınıfının hukuki ayrıcalıkları

kaldırılmalı
 OSMANLI DEVLETİ'NDE DEĞİŞİM
• AVRUPA'YA AKAN
SERVET
• 1492 yılında KRİSTOF KOLOMB

• 1507'de AMERİGO VESPUÇİ

• Yeni Dünya- AMERİKA

• İspanya, İngiltere, Fransa, Hollanda ve

Portekiz

• bölgelerin değerli madenlerine el

koydular.

• 1600- Amerika'ya büyük bir göç

• İspanya, dünyanın en zengin devleti

oldu.
• Avrupa'ya akan değerli madenlerin,
XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı
ülkesine girdi.

• Akçenin değeri düştü. Fiyatlar arttı.

• Osmanlı paranın değeri üzerinde

oynama yaptı.

• "SİKKE TASHİHİ«

• 1575'te Osmanlı bütçesi ilk defa 6,5

milyon akçe açık

• 1610'lu yıllarda 200 akçe ancak bir

flori
 AKÇENİN DEĞER KAYBININ
SONUÇLARI
• Kapıkulları sık sık isyan

• Enflasyon arttı.

• şehir ve köylerdeki halk ekonomik

sıkıntı çekti.

• nüfus artışına bağlı olan tüketim

mallarına talep arttı.

• Tımar toprakları mukataa haline

getirildi.

• İltizam sistemi yaygınlaştı.

• bazı kişiler nüfuz sahibi olmuş ve

zenginleşmiştir.
DEĞİŞİM ÇAĞINDA OSMANLI DEVLETİ
 Merkantilizm

 Avrupalı tüccarlar gümüş ile Osmanlıdan mal aldılar.

 Ülkede gereğinden fazla gümüş oldu.

 Osmanlı gümüşünün değeri azaldı.

 Maden ocakları ve darphaneler kapandı.

 1580- 1600 iki kez devalüasyon yapıldı.

 Padişaha ait iç hazineden devlete para aktarıldı.

 Yeniçeri sayısı arttığı için ulufe ve cülus bahşişi miktarı da arttı.

  Tımar sistemi bozuldu. Nakit para ihtiyacı arttı.

 İltizam sistemi yaygınlaştı.

 Topraklar mültezimlere ömür boyu kiralandı.

 Böylece malikâne sistemine geçildi.

 İlk ödeme muaccele

 İkinci ödeme mal adlı ödemedir.

 Uygulanan sistemle devlet büyük gelir elde etti

 Bu sistem ayan denilen sınıfın oluşmasına,

 Büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkmasına neden oldu.

Malikâne sistemi ile ekonomik olarak güçlenen kişiler, Anadolu’da başıboş sekban, sarıca ve levent gibi
askerî grupları da bünyelerine katarak ekonomik güçlerinin yanı sıra askerî güce de sahip olmuştur.

XVIII. yüzyılda birçok âyan, büyük mukataa gelirleri olan bu mültezimlerin içinden
çıkmıştır.
 OSMANLI'DA ASKERÎ VE EKONOMİK
DÖNÜŞÜM
• AVRUPA'NIN ORDU
SİSTEMİNDEKİ
DEĞİŞİM
• "Askerî Devrim" ateşli silahlar

• FEODALİTE şövalyeler yerine –

mızraklı piyade

• Ateşli silahlar geldi. Mızrak

kullanılmadı.

• “KONTRA-MARŞ” askerlerin
dönüşümlü ateş etmesi

• Osmanlılar, 1593-1606 HABSBURG

savaşlarında bu silahlarla tanıştı.
 • OSMANLI:
1. yeniçeri sayısını arttırdı.
2. Ateşli silah kullanan sarıca, sekban
ve levent denilen yeni atlı birlikler

- Yeniçeri ordusu Avrupa’nın ilk ordusu.

- Osmanlı 1593-1606 savaşlarından

sonra yeniçeri sayısını 50 bine çıkardı.

- yaşı tutan herkes ocağa alınmış,

- 1694 - 1695 yılları yeniçeri sayısı 80

bin oldu.

- sayı artınca ulufeler devlet hazinesine

yük oldu.
 YENİÇERİ OCAĞININ BOZULMASININ
NEDENLERİ
• Devşirme sistemi kurallarına
uyulmaması

• “EŞKAL DEFTERİ” ne önem

verilmemesi

• Hristiyan çocuklarının rüşvet ile

devşirme olması

• Askerlik dışı işler ile uğraşma

• Ocağa girmesi yasak olanlarında

alınması
• III.MURAD’ ın oğlu III. Mehmet’in
sünnet düğününde hokkabaz
sihirbazların ocağa alınması.

• KOÇİ BEY- Yeniçeri Ağası Mustafa

Ağa’nın 1620- iyi askerleri ordudan
uzaklaştırdı.
 TIMAR SİSTEMİNİN BOZULMASI
• 1527 - 1528 bütçesinin yarısı Tımar
sisteminden gelen gelirle elde edildi.

• XVI. yüzyıldan itibaren Tımar

sisteminde aksamalar başladı.

• 1527-1528 – 37 bin

• 1655- 6 bine düştü.

• Tımarlı sipahi azalınca Osmanlı

ordusunun lojistik sistemi zayıfladı.
 TIMAR SİSTEMİNİN BOZULMASININ
NEDENLERİ
• Tımarların, sipahiler dışındaki
kimselere de verilmesi

• özel mülk veya vakfa dönüştürülmesi

• rüşvet karşılığı verilmesi

• parayla alınıp satılması

• Sipahilerin çok para kazanma hırsı

• ateşli silah eğitimine ayak

uyduramaması

• Uzun süren savaşlar

• topraklarının MUKATA hâline gelmesi

• “SEKBAN”, “SARICA” ve
“LEVENT” olarak bilinen ücretli
geçici asker

• Sekbanlar savaş sonrası

Anadolu’daki ayaklanmalara destek
verdiler.
 KAPİTÜLASYONLARIN SÜREKLİ HÂLE
GETİRİLMESİ

• Kanuni-1535 Fransa’ya kapitülasyon

• İNGİLİZ, İSPANYOL, PORTEKİZ,

KATALON ve SİCİLYALI tüccarlar
da Osmanlı topraklarında Fransız
bayrağı ile ticaret yaptılar.

• 1580-İngiltere

• 1612-Hollanda kapitülasyon verildi.

• 1740- Fransa kapitülasyonlar sürekli

• Avrupa için hammadde-Pazar

kaynağı

• “OSMANLI BANKASI” ve
“ALMAN DOĞU BANKASI”
yabancı sermayenin Osmanlıya
girmesini kolaylaştırdı.

• Yabancılara demiryolu imtiyazı

 OSMANLI DEVLETİ’NDE EKONOMİK
TEDBİRLER
• İLTİZAM USULÜ

• toprağın vergi gelirinin açık artırma

yoluyla bir süreliğine kiraya
verilmesi

• “mültezim” iltizam hakkını alan kişi.

• tımar ve zeamet toprakları iltizama

verildi.

• mültezimler zamanla zenginleşmiş

ve nüfuz sahibi oldu.
 • MALİKANE SİSTEMİ

• Geliri doğrudan hazineye aktarılan

topraklara MUKATAA denir.

• 3 yıllığına verildi.
• Nakit ihtiyacı artınca ömür boyu
verildi.

• ömür boyu kiralanma “MALİKANE

SİSTEMİ”

• Miras olarak bırakılabilir.

• MALİKHANE sahipleri başıboş

sekban, sarıca ve levent askerlerini
yanlarına aldılar.

• Ayanlar bu MALİKHANE sahipleri

 AVARIZ VERGİSİ
• XVI. yüzyılın sonlarında ihtiyaç
hâlinde (savaş, deprem gibi) toplanan
bir vergi

• savaşların uzaması ve gelir

kaynaklarının azalması üzerine
sürekli

• Müslüman- gayrimüslim herkesten

• SALGUN ya da SALMA olarak-

nakit

• AVARIZ HAZİNESİ biriminden

tahsil edildi.
 İMDAD-I SEFERİYE VERGİSİ
• Savaş sırası “varlıklı kişilerden”
İMDADİYE adı vergi

• XVIII. yüzyılın sonlarından itibaren

sürekli hâle geldi.

• ulema sınıfından alınmaz.

 AYANLARIN YÖNETİME KARŞI YÜKSELİŞİ
• MUTLAKİYETÇİ devlet yapısını
dengeleyen ve denetleyen gruplar;

- Bölgelerindeki nüfuz sahibi aileler,

- Uç beylerinin soyundan gelen
kişiler,
- Sipahiler,
- Yeniçeriler

Avrupa’da olduğu gibi feodal bir yapı

engellenmiş.

Zamanla “AYAN” ve “EŞRAF” zümresi

güç kazanmıştır
 EŞRAF- AYAN
• Ayan ve eşraf merkezi otorite aleyhine
gücünü arttırdı
- asker ve vergi toplamasında,
- şehir ve yolların korunmasında,

- eşkıyalık hareketlerinin
bastırılmasında devlet bu gruplardan
yararlandı.

+++ İltizam sistemi ile birlikte ayanlar,

toprak satın almış ve zenginleşmişti.

+++ Beylerbeyi, sancakbeyleri ve Tımarlı

Sipahilerin önemi azalınca ayanlar
güçlendi.

+++ Ayanlar, İstanbul’da otururken taşraya

“mütesellim” göndererek vergileri
topladılar.
OSMANLI DEVLETİ'NDE İSYANLAR VE
DÜZENİ KORUMA ÇABALARI
• Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde
“BOZOKLU ŞEYH CELAL”İN
mehdilik iddiası
• Şii Türkmenlerin,
SAFEVİLERİN desteği ile
ANADOLU( CELALİ) İSYANLARI
İSYAN EDENLER
 Topraklarını terk eden, çift bozan olan KÖYLÜLER
 Dirliklerine el konulan TIMARLI SİPAHİLER
 İşsiz medrese mezunları ve öğrencileri olan ‘SUHTELER’
 CELALİ İSYANLARININ NEDENLERİ
 Tımar sisteminin bozulması- iltizam sisteminin yaygınlaşması
 Halktan çok fazla vergi toplanması
 Yöneticilerinin savaşta olması nedeniyle otorite eksikliği
 Savaşların uzun sürmesi
 Yerel yöneticilerin adaletsiz davranmaları
 Savaşlardan kaçan tımarlı sipahilerin eşkıyalığa başlaması.
 TIMAR SİSTEMİNİN BOZULMASININ NEDENLERİ
• Tımarların, sipahiler dışında kimselere verilmesi,

• Tımarların saray görevlilerinin eline geçerek özel mülk veya vakfa dönüştürülmesi ve
rüşvet karşılığı verilmesi,

• Dirliklerin parayla alınıp satılır hâle gelmesi,

• Sipahilerin gösterişli yaşama arzusu ve çok para kazanma hırsı,

• Nüfusun hızlı artması,

• Enflasyon artışı ve paranın değer kaybetmesi

• Geleneksel silahlarla savaşan sipahilerin, ateşli silah eğitimine ayak uyduramaması,

• Uzun süren savaşların yaşanmasıdır.

 CELALİ İSYANLARI’NIN ÖZELLİKLERİ

- KARAYAZICI
• Osmanlı Hanedanı’na karşı değil.
- DELİ HASAN
• daha çok eşkıyalık hareketi şeklinde.
- TAVİL HASAN
• devlet için ciddi bir tehlike olmadı.
- KALENDEROĞLU MEHMET
• İsyancılar menfaatler sonrasında
devlete bağlı, devlete itaat etmiş
- CANBOLADOĞLU
görevliler hâline gelmiştir.

- GÜRCÜ NEBİ
Karayazıcı
Canbolatoğlu
Tavil Ahmet
Kalenderoğlu
Deli Hasan
Gürcü Nebi
 CELALİ İSYANLARI’NIN SONUÇLARI
- Üretim azaldı.
- Ekonomik hayat durgunlaştı.
- halk sefalete sürüklendi.
-Halkın can ve mal güvenliği
kalmadı.
- Tımar sistemi bozuldu.
- Tımarlı Sipahi askerleri azaldı.
- Halkın devlete olan güveni ve
bağlılığı azaldı.
- Yatay hareketlilik
- Köyden kente göç hızlandı.

"BÜYÜK KAÇGUN«
 SUHTE İSYANLARI
• Farsçada “yanmış, tutuşmuş”
SUHTE- medrese öğrencileri
• XVI. Sivas’ın batısı - SUHTE
Ayaklanmaları” görüldü.
• Beşik Uleması- ulema çocuklarına
çocuk yaşta müderris payesi
verilmesi.
• İlmiyede rüşvet ve iltimas olması
• Medreselere çok öğrenci alınması
• Gençlerin yatılı ve burslu olan
medreselere sığınması
• Medreselerin geçim yeri hâline
gelmesi
• Medrese öğrencilerine “CER”,
“NEZİR” ve “KURBAN” adıyla para
toplamalarına izin verildi.
• Medrese öğrencisi çeteler kurarak
köyleri ve kasabaları yağmadı.
 YENİÇERİ İSYANLARI
• YEDİKULE ZİNDANLARI
• Ulema- saray kadınları ve adamları • VAKAYI VAKVAKİYE-ÇINAR
tarafından kışkırtılması OLAYI

• Devşirme Kanunu’nun bozulması

• Ayarı düşük para ile ulufe ödenmesi

• Yeniçerilerin eyaletlerde iltizam ve

ticaret ile uğraşması

• Genç Osman’ın Yeniçeri Ocağını

kaldırmak istemesi

• Çocuk yaşta sultanların tahta

çıkması
 İSTANBUL İSYANLARININ
SONUÇLARI: SONUÇLARI
 Devlet otoritesi daha da zayıfladı.
 Yeniçeriler, devlete iyice hükmeder hale geldi.
 Başkentte asayiş ve güven ortamı bozuldu
 Liyakatsiz kişilerin üst makamlara getirilmesine neden oldu.
NOT: Merkez isyanları devletin yönetim şekline değil yöneten kişilere karşı
yapılmıştır.
 EKBER VE ERŞED SİSTEMİ
• Çelebi Mehmet, Çelebi Musa, Çelebi
Süleyman, Çelebi İsa
• Düzmece ve Şehzade Mustafa isyanı
• Cem Olayı
• Ahmet ve Korkut isyanları
• Şehzade Mustafa Olayı
• KARDEŞ KATLİ yasası
• Kanuni dönemi en büyük şehzadenin
sancağa gönderilmesi
• III. Mehmet’in şehzadeleri sancağa
göndermeyi sonlandırması
• I. Ahmet- EKBER ve ERŞET-
Şimşirlik- Kafes Sistemi
 ÇÖZÜLME VE DEĞİŞİM SÜRECİNE KARŞI
ÇÖZÜM ARAYIŞLARI VE LAYİHALAR

• Devlet adamları “LAYİHA” ve

“RİSALE” adıyla nasihatname
tarzında raporlar hazırladı.

• geleneksel devlet ve toplum

düzeninin terk edilmesi gerilemeye
neden dediler.

• Kanuni dönemi devlet düzeni ve

adalet sistemi sağlanmalı
 • LÜTFİ PAŞA’NIN
RİSALESİ
• ASAFNAME eseri
- Devlet gelirleri, giderlerinden fazla
olmalıdır.
- memur sayısı azaltılmalıdır.
- Emekliye maaş verilmemeli
- gelir gider dengesi sağlanmalıdır.
• KOÇİ BEY RİSALESİ
• XVII. Yüzyıl- IV. Murat
- Zeamet ve tımar ehline verilmelidir.
- Usule aykırı dirlik dağıtımı
olmamalı
- Kapıkulu askerlerinde artış
yapılmamalı.
• KOÇİ BEY
• KATİP ÇELEBİ,
• AYNİ ALİ EFENDİ.
 LALE DEVRİ YENİLİKLERİ
(1718 - 1730)
• 1718- Pasarofça- 1730 Patrona Halil
isyanı

• Padişah III. Ahmet, sadrazam

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa

• “NEDİM” ve “ŞEYH GALİP” şair-

LEVNİ minyatür ustası

• Lale soğanları 1000 akçe

• Lale Devri sözünü ilk kez "Yahya

Kemal Beyatlı" kullandı.
• 1727 - ilk defa Müslüman matbaası
açıldı.

• SAİT EFENDİ ve İBRAHİM

MÜTEFERRİKA

• ilk eser “VANKULU LÜGATI” dır.

• Diğerleri “KÂTİP ÇELEBİ” -

“CİHANNÜMA” ve “NAİMA
EFENDİ” - “NAİMA TARİHİ”

• YALOVA” da kâğıt fabrikası

• Viyana, Paris, Londra, Moskova,
Varşova elçilik

• YİRMİSEKİZ ÇELEBİ MEHMET, -

Paris Sefaretnamesi

• dış ilişkilerde reisülküttaplık

oluşturuldu.

• MEHMET RAMİ EFENDİ ’nin

reisülküttaplıktan sadrazamlığa
getirildi.

• Avrupa tarzında ev eşyaları, giysiler,

resim ve tablolar kullanılmaya
başlandı.
• Topkapı Sarayı - Yeni Cami de iki • ÇİÇEK AŞISI
kütüphane açıldı.
• LEYDİ MONTEGÜ “Türkiye
• Bilim ve tercüme heyeti- Doğu Mektupları” adlı eserinde
klasiklerinden çeviriler- ARİSTO nun
“Fizik” adlı eseri çevrildi • Yeniçeri Ocağına bağlı
. “Tulumbacılar yangın söndürme
• Barok” ve “Rokoko tarzı sivil mimari
- Nur-u Osmaniye Camii
- Laleli Camii
- III. Ahmet Çeşmesi

İstanbul’da kumaş ve çuha atölyesi

 LALE DEVRİ( 1718-1730)
LALE
PASAROFÇA ANTLAŞMASI DEVRİ PATRONA HALİL
İsyanı

• III. Ahmet, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa

• Haliç ve boğaz içinde yapılan, köşkler, saraylar ve yalıların bahçelerinde çok
çeşitli «LALELER» yetiştirildi.
• Patrona Halil İsyanı ile sona erdi.
• III. Ahmet tahtan indirildi.
• Nevşehirli Damat İbrahim öldürüldü.

 Yeniliklere değil lüks ve israfa karşıdır.

 Osmanlı hekimi EMANUEL TİMONİUS, 1714'te Latince yayınlanan kitabında Türk topraklarında
uygulanan çiçek aşısını anlattı. Çiçek aşısının Avrupa'da tanınmasını III. Ahmet'in hükümdarlığı döneminde
1716'da İngiltere elçisi olarak İstanbul'da göreve başlayan Edward WORTLEY MONTAGU‘ nün eşi Mary
WORTLEY MONTAGU sağladı. LADY MONTAGU, Osmanlı topraklarında bu aşının nasıl yapıldığını
görünce, oğlunu da aşılattı. Bu uygulamayı arkadaşına mektubunda anlatınca, çiçek aşısı Avrupa'da
öğrenildi.
 PATRONA HALİL İSYANI

• zevk, eğlence ve sefahat yoksul

halkın tepkisini çekti.

• Damat İbrahim Paşa SAFEVİLER

üzerine yapması gereken seferi
geciktirdi.

• Patrona Halil İsyanı - Damat

İbrahim Paşa öldürüldü. III. Ahmet
tahtan indirildi.

• yapılan yeniliklere dokunmadı.

 MATBAA VE BİLGİNİN ÜRETİLMESİ
• Matbaa Çin’de icat
• 1450 - ALMAN JAN GUTENBERG-
Antimon ile kurşunun karışımı

• kitap çoğaltma işi manastırların yazı

atölyelerinde
• selülozdan, kendir ve paçavradan elde
edilen kâğıt MS 105’te Çin’de

• 1500- Avrupa’da- 300 kentte 1700’den

fazla matbaa kuruldu.
• Osmanlıda ilk kez Yahudiler

• İlk Yahudi matbaası, İstanbul’da 1493’te

“MUSEVİ HAHAMI GERSON”
tarafından

• ilk Ermeni matbaası, Kumkapı’da 1567’de

• ilk Rum matbaası ise “METAXAS” adlı
papaz tarafından 1627 de.
 • MÜSLÜMANLARIN
MATBAAYI GEÇ
KULLANMA
NEDENLERİ:

- Okuyucu sayısının sınırlı

- Hattatlığın yaygın olması,
- Dinî tutuculuk ve yasaklama
- Okuryazar oranının düşüklüğü,
- Yetişmiş eleman ve kâğıt yetersizliği

1727- LALE DEVRİ- İBRAHİM

MÜTEFERRİKA- SAİT EFENDİ
KATKISI İLE AÇILDI.
 XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA
OSMANLI’DA İLİM VE İRFAN ERLERİ
• KÂTİP ÇELEBİ
• Avrupa açığı fark eden ilk Osmanlı
âlimidir.

• “HACI KALFA”

• Arapça ve Türkçe eserler ve

tercümeler var.

• “KEŞFÜ’Z ZÜNUN”,

• “CİHANNÜMA”
 • NAİMA EFENDİ

• ilk VAKANÜVİST

• 1655-1716 yılları arasında yaşadı.

• “TARİH-İ NAİMA” adlı eseri

• tarih yazarları doğru sözlü olmalı ve

olayların aslını iyi araştırmalı
• EVLİYA ÇELEBİ

• edebiyatçı, halk tarihçesi, halk

bilimci, hattat

• “Seyahatname-i Evliya Çelebi”

14 bin sayfa

• inanışlar, gelenekler, kültürler,

coğrafi yapılar hakkında bilgi verdi.

• İlk seyahatini Bursa’ya yaptı.

 • YANYALI ESAD
EFENDİ

• Aristo’nun bazı eserlerini ARAPÇA’

ya çevirdi.

• Lale Devri’nde “TERCÜME

KURULU” nun başkanlığını yaptı.

• ARİSTO’NUN “FİZİKA” (Fizik)

adlı eserini tercüme etti.

• “MUALLİM-İ SALİS (Üçüncü

Öğretmen)” unvanı verildi.
OSMANLIDA 17.18.YÜZYILDA BİLİM
İNSANLARI
EVLİYA ÇELEBİ «Seyahatname»

LEGARİ HASAN ÇELEBİ «ilk roket deneyimi»

HAZARFEN AHMET ÇELEBİ «Galata’dan Üsküdar’a uçmak»

KATİP ÇELEBİ «Cihannüma»

 NABİ
«Toplumsal ve sosyal şiirler»

NAİMA
«ilk resmi tarihçi-vakainüvist»

ITRİ
«Türk musikisi- bestekar»

KARACAOĞLAN
«Halk ozanı»

NEF’İ
Hiciv şairi

YANYALI ESAT EFENDİ

«Lale Devrinde yaşamış fikir adamı Osmanlı ilmiye sınıfında
kendisine “MUALLİM-İ SALİS” (üçüncü öğretmen) lakabı