Professional Documents
Culture Documents
Qajeelfama Sarkaa Guddinaa Leenjistoota 2009
Qajeelfama Sarkaa Guddinaa Leenjistoota 2009
Qajeelfama Sarkaa Guddinaa Leenjistoota 2009
RIPUBLIKA ITIYOOPHIYAATII
SEEKTARA BARNOOTAA FI LEENJII TEEKNIKAA FI OGUMMAA
Caamsaa/2010
Itiyoophiyaa: Finfinee
Seensa
• Kaayyoon waligalaa Tarsiimoo Barnootaa fi Leenjii
Teeknikaa fi Ogummaa, Biyya keenya keessatti
humna namaa gahumsa, kaka’umsaa fi dandeetti
kalaquu qabu horachuudhan hiyyummaa
dhabamsiisuu fi guddina Hawwaas-diinagdeedhaf
gumachaa taasiisuudha. Kuniis hojiirra ooluu kan
danda’u, fedhii seektaroota diinaggdee hundaa irratti
hundaa’uun Barnoota fi Leenjii Teeknikaa fi
Ogummaa qulqullina ol’aanaa qabu kennudhan,
akkasumas teeknoolojiiwwan haaraa rakkoo hiikuu
danda’an waraabuun, fooyyeessuu fi kalaquudhan
gara Industriitti ceesisuun dorgommumaa oomishaa fi
tajaajila industrii keessumatuu, Intarpraayizoota
Maayikroo fi Xixxiqaa sadarkaa Adunyaatti akka
guddatu taasiisuudhan.
Itti..
• Hojjiiwwan ijoo armaan olitti caqafaman kana
raawwachuuf gahee murteessaa kan taphatu
leenjiistoota ta’uun isaanii amanamaadha. Kana
waan ta’eef Leenjistoonii fi Instaraktarooni leenjii
qulqullinaa fi gahumsa qabu kennuudhan itti
gaafatamummaa ogummaa isaanitii fi biyyaa bahuu
akka dnda’an sirna onnachistuu fi faayyidaalee
barbaachisoo ta’an, akkasumas guddina sadarkaa
itti fufinsa qabu drirsuun waan barbaachiseef,
qajeelfamni guddina sadarkaa Leenjistoota fi
Instraaktarootaa, akkasumas falannonii fi
ramaddiin hoggantoota dhaabbilee ittiin rawwatu
bara 2005 sadarkaa biyyoolessatti qopheessuun
gara hojjiitii galamuun isaa ni beekama.
Itti…
• Haata’u malee, qajeelfamicha hojiirra
oolchuu irratti hanqinaalee raawwii
keessatti mudatan jechuun, dorgommiin
guddina sadarkaa Hoggantoota dhaabbilee,
Leenjistootaa fi Instraaktarootaa dhaabbileef
qofa dhiffamuun isaa, uulaagaa dorgommii
guddina sadarkaa hoggantootaa of keessaa
kan hin qabne ta’uu isaa, Teeknoolojiiwwan
leenjistootaa fi Instraaktarootan
waraabaman, fooyya’anii fi kalaqaman yeroo
dorgoman istaadaardii cee’umsa teeknoolojii
bu’ura kan hin taasisne waan ta’aniif,
Itti…
Qajeelfama dandeetti barbaachisoo
Leenjistootaa fi Instraaktarootaa, Adoolessa
1/2008 irraa eeggalee hojiirra akka oolu
Lakk. xalayaa. ፐ/ሰ/ማ 8.51/ጠ48/1/19 gaafa
guyyaa 12/11/2008 Minsteera Misooma
Humna Namaa fi Pabliik Sarvisiin
barreeffamee gadi darbe bu’ura kan hin
godhane waan ta’eef, irra deebiidhaan
sanada guddina sadarkaa hojiirra ture
sakata’uu fi fooyyeessuun barbaachisaa
ta’ee argameera.
Itti…
• Kana waan ta’eef, humna namaa gahoome
dhiheessudhaan dorgomummaa Intarpraayizoota
Maayikiroo fi Xixxiqaa mirkaneessuun, bu’aa
qabatamaan Leenjistoonii fi Instraaktarooni,
akkasumas Hoggantooni dhaabbilee galmeessisan
yeroo yeroon gamaggamudhan haala sadarkaa
taa’een, Leenjisaa Jalqabaa, Gargaaraa Leenjisaa,
Leenjisaa, Leenjisaa Ol’aanaa, Instraaktara
Jalqabaa, Gargaaraa Instrakataraa, Instraaktara,
Instraaktara Ol’aanaa, Instraaktara Dursaa,
Instraaktara Haadhodhaan ramaduuf akka
danda’amu Guddini sadarkaa (Carrier Stracture)
taa.era.
Itti…
• Guddinni sadarkaa kun, ergama seektarich
gahumsaan bahuuf akka danda’amu, raawwiin
hojii leenjistootaa, Instraaktarootaa fi
Hoggantootaa gamaggamamee fayyadamtoota
guddina sadarkaa akka ta’anii fi itti
gaafatamummaa biyyaa itti kenname haala
barbaachisaa ta’een hojiirra akka oolchan
taasiisuf, bu’uura Labsii 954/2008 keewwata 43
keewwata xiqaa 3tiin aangoo Dambiiwwanii fi
qajeelfamoota hojimaataa qopheessuu fi
fooyyeessuuf Eejensii Barnoota fi Leenjii
Teeknikaa fi Ogummaa Feederaalatiif kennameen
qajeelfamni guddina sadarkaa kun foyya’ee akka
qophaa’u taasifameera.
Itti…
Hojiirra oolmaa Qajeelfama Guddina Sadarkaa, Ergama
Seektarichaa milkeessuf sadarkaa dandeesisuun hogganuun
barbaachisaa waan ta’eef, safartuuleen madaallii raawwii
hojii istaandardii hojiiwwaan ijoo seektarichaa irraatti
hundaa’uun qophaa’ee hojiirra akka oolu ni taasifama.
Safartuuleen madaallii raawwii hojii kun, humna namaa
gahumsa qabu dhiyeesuu fi dorgomummaa Intarpraayizoota
Maayikiroo fi Xixxiqaa mirkaneessuun hoggantootaa fi
leenjistoota seektarichaa fayyadamtoota taasisuu irra darbee,
dabalata mindaa idilee, jijjiraa, rammaddii, hanqina
dandeettii irraa kan ka’e hojjiirra gaggeeffamuu taasiifamuu
fi tarkaaffii namuusaa fudhatamuuf ni tajaajila. Kanaafuu,
madaalliin gaggeeffamu qabxiilee ulaagaa gamaggama
raawwii hojii taa’an irratti hundaa’uunii fi bu’uura ragaalee
qabatamaa raawwii hojii agarsiisaniin itti
gaafatamummaadhan akka raawwatamu taasisuun ni
eegama.
1.1 Barbaachisummaa Guddina Sadarkaa
T Sadarkaa
Ulaagaalee guutaamuu qaban
L dorgommii
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa lamaa giddu galeessaan 75% fi isaa ol kan
qabu
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
Leenjisaa
jalqabaa irraa madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e giddugaleessaan kan guutee
1 gara leenjisaa fi leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
gargaaraatti intarpiraayziidhaan gurmaa’anii akka bahan kan taasise.
Bu’aan madaallii raawwii hojii waggaa 2 giddugaleessaa 80% fi isaa ol kan ta’e
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e giddugaleessaan kan guutee fi
leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
intarpiraayziidhaan gurmaa’anii akka bahan kan taasise.
Leenjisaa
gargaaraa
2 Karoora Kolleejjii irraa kennameef irratti hundaa’uun lammiilee hojii barbaadaniif
irraa gara
leenjii gaggabaaboo qorannoo fedhii gabaa hojii irratti hundaa’e fi tuutaa gahuumsaa
leenjisaatti
sadarkaa ogummaa keessaa filatame (gulantaa I hanga gulantaa II) irratti hundaa’ee
leenjisuun kan geesisee fi kan gurmeessee
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa II) TEI paakeejii
afran irratti karaa guutuu ta’een deeggaruun gahuumsa isaanii madaallii gahuumsa
ogummaatiin akka mirkaneeffatan taasisuun qabeenya akka horatan kan taasise
Itti…
Dizzaayinii qophaa’ee dhiyaatee irratti hundaa’uudhaan teknolojii
bu’aa qabeessa ta’e lama 100% warabuun intarpiraayzootatti ceesisee
qabeenya akka horatan kan taasise
Leenjii walta’iinsaa akkaataa istaandaardiitiin jechuunis industiriiwwan
leenjii walta’iinsaa kennan filachuu, industiriiwwan filataman waliin gama
itti aanaa diiniitiin hubannoo uumamee fi sanada waliigaltee
mallatteefame irratti hundaa’uudhaan karoora leenjii qopheessuun,
leenjisaa industirii keessaa filachuu, leenjifamtootaaf leenjii kennuun
madaalchisee akka gahooman kan taasisee fi gurmeessuudhaan
intarpiraayizii uumanii akka bahan kan taasise.
Leenjistoota sadarkaa jalqabaa sektara isaa keessa jiraniif deeggarsa
ogummaa itti fufiinsaan kan kennee fi kanaafis kutaa leenjii/seektara isaa
irraa beekamtii kan argate
Leenjisaa irraa gara leenjisaa ol’aanaatti
3 Leenjisaa Leenjisaadhaan waggaa 3 hojii leenjisummaatiin kan tajaajile
irraa gara
Bu’aan madaallii raawwii hojii waggaa 3 giddugaleessaa 85% fi isaa ol kan ta’e
leenjisaa
ol’aanaatti Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa II) TEI paakeejii
afran irratti karaa guutuu ta’een deeggaruun gahuumsa isaanii madaallii
gahuumsa ogummaatiin akka mirkaneeffatan taasisuun qabeenya akka horatan
kan taasise
Itti…
Dizzaayinii qophaa’ee dhiyaatee irratti hundaa’uudhaan teknolojii
bu’aa qabeessa ta’e sadi 100% warabuun intarpiraayzootatti ceesisee
qabeenya akka horatan kan taasise
Leenjii walta’iinsaa akkaataa istaandaardiitiin jechuunis industiriiwwan
leenjii walta’iinsaa kennan filachuu, industiriiwwan filataman waliin
gama itti aanaa diiniitiin hubannoo uumamee fi sanada waliigaltee
mallatteefame irratti hundaa’uudhaan karoora leenjii qopheessuun,
leenjisaa industirii keessaa filachuu, leenjifamtootaaf leenjii kennuun
madaalchisee akka gahooman kan taasisee fi gurmeessuudhaan
intarpiraayizii uumanii akka bahan kan taasise.
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa lamaa giddu galeessaan 80% fi isaa ol kan qabu
jalqabaa irraa gara Inistiraaktara
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e giddugaleessaan kan guutee fi
leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
intarpiraayziidhaan gurmaa’anii akka bahan kan taasise.
sadarkaa ogummaa keessaa filatame (gulantaa I hanga gulantaa IV) irratti hundaa’ee
leenjisuun kan geesisee fi kan gurmeessee
1
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa IV) TEI paakeejii
afran irratti karaa guutuu ta’een deeggaruun gahuumsa isaanii madaallii gahuumsa
ogummaatiin akka mirkaneeffatan taasisuun qabeenya akka horatan kan taasise
Itti…
Yeroo turtii isaa keessatti yoo xiqqaate teknolojii bu’aa qabeessa ta’e
lama dizzaayinii guutuu qopheessee 100% warabuun
intarpiraayzootatti ceesisee qabeenya akka horatan kan taasise
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa lamaa giddu galeessaan 85% fi isaa ol kan qabu
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa afurii giddugaleessaan 90% fi isaa ol kan qabu
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti taa’e giddugaleessaan kan guutee fi
leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
aanaa irraa gara Inistiraaktara Dursaatti
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa IV) TEI paakeejii
afran irratti karaa guutuu ta’een deeggaruun gahuumsa isaanii madaallii
4
gahuumsa ogummaatiin akka mirkaneeffatan taasisuun qabeenya akka horatan kan
taasise
Itti…
Yeroo turtii isaa keessatti yoo xiqqaate teknolojii bu’aa qabeessa ta’e
sadi dizzaayinii guutuu qopheessee 100% warabuun akkasumas
dizaayyinii guutuu teknolojii lama foyyeessee hojjachuun
intarpiraayzootatti ceesisee qabeenya akka horatan kan taasise
Leenjii walta’iinsaa akkaataa istaandaardiitiin jechuunis industiriiwwan
leenjii walta’iinsaa kennan filachuu, industiriiwwan filataman waliin gama
itti aanaa diiniitiin hubannoo uumamee fi sanada waliigaltee
mallatteefame irratti hundaa’uudhaan karoora leenjii qopheessuun,
leenjisaa industirii keessaa filachuu, leenjifamtootaaf leenjii kennuun
madaalchisee akka gahooman kan taasisee fi gurmeessuudhaan
intarpiraayizii uumanii akka bahan kan taasise.
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa sadi giddu galeessaan 90% fi isaa ol kan qabu
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e giddugaleessaan kan guutee fi
leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
intarpiraayziidhaan gurmaa’anii akka bahan kan taasise.
1 Karoora Kolleejjii irraa kennameef irratti hundaa’uun lammiilee hojii barbaadaniif
leenjii gaggabaaboo qorannoo fedhii gabaa hojii irratti hundaa’e fi tuutaa gahuumsaa
sadarkaa ogummaa keessaa filatame (gulantaa I hanga gulantaa V) irratti hundaa’ee
leenjisuun kan geesisee fi kan gurmeessee
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa V) TEI paakeejii afran
irratti karaa guutuu ta’een deeggaruun gahuumsa isaanii madaallii gahuumsa
ogummaatiin akka mirkaneeffatan taasisuun qabeenya akka horatan kan taasise
Itti…
Yeroo turtii isaa keessatti dizzaayinii teknolojii lamaa foyyeessuu fi teknolojicha
hojjachuun Intarpiraayzootatti ceesisee qabeenya akka horatan kan taasise
Leenjistoota sadarkaa ‘C’ seektara isaa keessatti argamantiif yoo xiqqaate dizzayinii
teknolojii lama qopheessee kennuu fi Inistiraaktaroota sadarkaa ‘B’ tiif deeggarsa
ogummaa itti fufiinsaan kan kenne kanaafis beekamtii dhaabbatichaan kan kennameef
Inistiraaktara ol’aanaa irraa gara Inistiraaktara Dursaatti
Inistiraaktara ol’aanaadhaan waggaa 4 hojii leenjisummaatiin kan tajaajilee
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa afur giddu galeessaan 95% fi isaa ol kan qabu
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma gahoomina
madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e giddugaleessaan kan guutee fi
leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii barbaachisoo hojjachiisuu, qusachiisuu fi
intarpiraayziidhaan gurmaa’anii akka bahan kan taasise.
l’aanaa irraa gara Inistiraaktara Dursaatti
Yeroo turtii isaa keessatti Intarpiraayzootaaf (gulantaa I-gulantaa V) TEI paakeejii afran
Inistiraaktara Hoodhotti
Bu’aa madaallii raawwii hojii waggaa afuri giddu galeessaan 95% fi isaa ol kan
qabu
Turtii isaa keessatti leenjifamtoota leenjise keessaa yoo xiqqaate galma
gahoomina madaallii gahuumsa akka biyyolessaatti barichaaf taa’e
giddugaleessaan kan guutee fi leenjifamtoota leenjii xumuran pirojektii
irraa gara Inistiraaktara Hoodhotti
Qulqullina
Qulqullina
Baay’ina
Baay’ina
Lak wwaa Tareeffama Hojiiwwan Ijoo Bu’aa eggamuu fi safartuu karoor
Baasii
Baasii
Yeroo
Yeroo
n Ijoo a irraa
100%n
mirkaneessuu fi raawwii
3.9. leenjii wal ta’insichaa fi bu’a 5
argame waliin
gamaaggamuun kolleejii fi
Industrii leenjii
walta’insichaa kenneef
beeksisuu
Itti…
3.10 Leenjiifamtoota leenjii isaanii xumuran, Leenjifamtoota madaalliidhan gahooman (%n)
madaallii dhaabbata keessaa
(Institutional Assessment) sadarkaa isaa
eegate akka madalamanii fi madaallii
2
3 mirkaneessa gahumsa ogummatiif
qophaa’an taasiisuu
3.11 Leenjifamtoota leenjii isaanii xumuran, Leenjifamtoota leenjii isaanii xumuran keessa
madaallii gahumsa ogummaatiin madaallamanii gahumsi isaani mirkanaa’e (%n)
madalchisuun gahumsa isaanii 6
mirkaneessu
3.12 Leenjifamtoota leenjii isaanii xumuran gara Leenjiifamtoota leenjii isaanii xumuran keessa kan
hojiitti akka galaniif gurmeessuu (hojitti gurmaa’anii hojiitti galan (%n)
galchuu) 4
3.13 Lammilee hojii barbaaddota ta’an fedhii Lammiilee leenjiin booda madaallamanii gahumsii
gabaa irratti hundaa’uu sadarkaa isaanii mirkanaa’ee hojiitti galan (%n)
ogummaa keessa tuuta gahumsaa
filataman irratti leenjii gaggabaaboo leenjii
wal ta’insaatiin deeggarameen gahoomsuu 3
fi madaalchisuun gara hojiitti galchuu
3.14 Sirina hojiimaata kaayiznii diriirsuun Hojiimaata kaayiznii hojiirraa oolchuun yaadota
jijjirama dhaabbataa mirkaneessuu haaraa burqsiisuun jijjirama dhaabbataa galmaa’ee fi 2
raayyaa misoomaa ijaarame (%n)
3.15 Tooftaalee galii keessoo argamsiisan Omishaa biyya alaa bakka bu’uu danda’an
uumuun dhaabbaticha fayyadamaa omishamanii fi tajaajila kennamaniin dandeetti
taasiisu dhaabbataa ijjaarameen qabeenya horatame (%n) 3
1.16 Maashinoota leenjii humna guutuudhan Maashiinoota humna guutuudhan hojiirra oolaniin
hojiira akka olan taasisuun cee’umsa teeknoolojiiwwan cee’an, leenjiiwwan proojektii irratti
teeknolojiitiif, leenjii proojeektii irratti hundaa’een kennamanii fi baayi’an waldaalee
hundaa’ee fi waldaalee intarpraayizoota Intarpraayizoota Myikiroo Xixxiqqaa maashinootan
maayikiroo xixxiqaa deegaruuf oolchuun fayyadamuudhan qabeeny horatan (%n)
oomisha biyyaa alaatti galuu danda’u
bakka buusuudhan humna maashinootaa 4
duguganii itti fayyadamuudhan itti
fayyadama qabeenyaa guddisuu
Itti…
Sosoostoota Intarpraayizoota Baay’ina
Maayikiroo Xixxiqqaa haala Intarpraayizoota
sadarkaa irra jiraniin sadarkaa Maaykiroo Xixxiqqaa
ogumma irra ka’uudhan qawwa deegarsa guutuu
4.1. ogumma isaanii adda baasuun kennameefiin dorgomaa 10
deegars guutuu ta’e kennuudhan ta’uun fi qabeenya
dorgomummaa isaanii guddisuu horachuudhan sadarkaa
irra gara sadarkaatii
cee’an.
a Industrii Eksiteenshnii fi cee’umsa Teeknoolojii
4.3 10
Yaadachiisa
% dabaluu/
garummaa
ka’uumsa
safaramu
hir’isuu
Gara
Safartu
Ibsa
u
Karee
Iddoo hojii argame(Fkn) 50 70 20 3 60 28
meetira
Qisaasayina deemsaa hir’ate Meetira
Iddoo hojii dabalataan Karee
argame meetira
Humnaa ol Kuufamarraa
Itti…
Adeemsa
oomishaa/tajaajil Sakan
aa hir’isuun dii
yeroo qusatame
Omishtummaa
dabaluun galii Hanga
Baay’ina Tokko
oomishamee gurguruun Bu’aa
TL Maqaa Teknolojii Safartuu
gurgurame bu’aa waliigalaa
lakkoofsaan argame
Ida’ama
4.3. Unka Teknolojii Omishaawaa ceheen
qabeenya horatame ittiin safaramu (Teknolojii
Oomishaawaa)/Production Technology
2 Qulqulina oomishaa
dabale
3 Dabaluu qulqulina
oomishaatiin baay’ina
maamilaa dabale
4
Ida’ama
4.4. Unka ijaarsa gahuumsa teeknikaatiin
qabeenya horatame ittiin safaramu
Ida’ama
4.5. Unka Ijaarsa Gahuumsa Iniarpirinarshiippiitiin
qabeenya argame ittiin safaramu
Bu’aa Bu’aa
Haala Bu’aa
Hojiiwwan Intarpiraayzii keessatti Safartu leenjiin Garaaga tokko
TL leenjiin waliigal
raawwataman u booda rummaa irraa
dura ture aa
argame argame
1 Hojii beeksisaa hojjatame bu’ura
godhachuun maamila dabaleen Lak.
gurgurtaa dabale
Ida’ama
Itti…
Paakejiiwwan deeggarsaa afran
giddugaleessa godhachuun
intarpiraayzoota xixxiqqaa fi
giddugaleessa karaa guutuu ta’een
deeggaruun gahuumsa isaanii
madaallii gahuumsa ogummaatiin
akka mirkaneefatan taasisuun
qabeenya akka horatan taasisuun
bu’ura cheekliistii miiltoo 4ffaatiin
bu’aan isaa mirkanaa’uu qaba.
Yaadachiisa: