GANG

(Iron)
 1. Các tính chất cơ bản
1.1. Thành phần hóa học

• C> 2,14%; thường dùng: 2,5 – 4,0% C

• Mn, Si: 0,5 – 3,0%; có tác dụng điều chỉnh
sự tạo thành graphit, cơ tính của gang
• P, S: 0,05 – 0,5%; thường có hại cho gang
• Các nguyên tố hợp kim: Cr, Ni, Mo, Ti …
• Các nguyên tố biến tính: Mg, Ce …
 1.2. Tổ chức tế vi
• Phân loại gang theo tổ chức tế vi: trắng,
xám, cầu, dẻo
- Gang trắng: toàn bộ C trong gang ở dạng
liên kết: Fe3C  tổ chức tế vi hoàn toàn
phù hợp với giản đồ giả ổn định Fe-Fe3C
(luôn chứa hỗn hợp cùng tinh Le)
- Gang xám, cầu, dẻo: phần lớn C ở dạng
tự do: graphit với các dạng: tấm, cầu,
cụm. Trong tổ chức không có Le  tổ
chức tế vi không phù hợp với giản đồ Fe-
Fe3C
 1.2. Tổ chức tế vi

• Trong gang chứa graphit:

- Nền KL: F, F+P, P, P+Xê
- Phần phi kim: graphit
• Do khác nhau về tổ chức tế vi  các loại
gang có cơ tính và công dụng khác nhau
 1.3. Tính chất của gang

• Độ bền kéo thấp, độ dòn cao

• Sự có mặt của graphit: làm tăng khả năng
chống mài mòn do ma sát, làm tắt rung
động và dao động cộng hưởng
• Tính công nghệ: tính đúc tốt; dễ gia công
cắt gọt
Làm tắt rung động
(a): thép; (b): gang
 1.4. Công dụng

• Được dùng nhiều trong chế tạo cơ khí,

dân dụng …
• Các chi tiết máy chịu tải trọng tĩnh và ít va
đập
• Thay thế thép trong một số trường hợp
 2. Gang xám (GX; Grey Iron)
2.1. Sự tạo thành graphit trong GX
2.1.1. Graphit
• Mạng lục giác
• Có dạng tấm cong
• Graphit tấm là
dạng tự nhiên của
graphit trong gang
• Độ cứng gần như
bằng không
 2.1.2. Sự tạo thành graphit trong
hợp kim Fe-C nguyên chất
• Về năng lượng tự do: của graphit luôn
nhỏ hơn của Xê ở mọi nhiệt độ
• Về công tạo mầm: của Xê nhỏ hơn của
graphit rất nhiều
• Kết hợp cả 2 yếu tố: khả năng tạo thành
graphit từ gang lỏng trong HK Fe-C
nguyên chất chỉ có thể xảy ra trong
khoảng 1153-11470C. Tương tự, khả năng
tạo thành graphit từ Aus- 740-7270C
Giản đồ trạng thái Fe-C ổn định
(Fe-Cgraphit)
T(°C)
1600

1400 L Liquid +
+L Graphite
1200  1153°C
Austenite 4.2 wt% C
1000

  + Graphite
 800
740°C
0.65

600
 + Graphite
400
0 1 2 3 4 90 100
(Fe) Co , wt% C
 Kết luận

• Sự tạo thành graphit từ gang lỏng và Aus

chỉ xảy ra trong phạm vi 2 đường ổn định
và giả ổn định khi làm nguội thật chậm
• Sự tạo thành graphit từ gang lỏng và Aus
là quá trình rất chậm
• HK Fe-C nguyên chất không thể có
graphite
 2.1.3. Sự tạo thành graphit trong
gang xám

• Đối với gang xám: sử dụng nhiều biện

pháp để điều khiển sự tạo thành graphit
theo ý muốn
 Thành phần hóa học
• Ảnh hưởng lớn đến sự tạo thành graphit
• Cacbon: thúc đẩy sự tạo thành graphit. C
càng nhiều  khả năng tạo graphit càng
lớn. C= 2,5-4,0%
• Silic: thúc đẩy mạnh sự tạo thành graphit.
Để điều chỉnh mức độ tạo graphit, lượng
Si trong gang xám 1,0-3,0%
• Mangan: ngăn cản sự tạo thành graphit.
Tuy nhiên Mn có lợi về cơ tính. Mn= 0,5-
1,0%
Ảnh hưởng của C & Si đến
tổ chức nền của GX

• Điều chỉnh
mức độ tạo
graphit trong
gang xám
bằng cách
điều chỉnh
lượng C & Si
 Tốc độ nguội

• Tốc độ nguội càng chậm càng thúc đẩy

quá trình tạo thành graphit
• 
- Cùng vật đúc: chỗ thành mỏng dễ biến
trắng hơn chỗ thành dày
- Đúc trong khuôn kim loại khó tạo thành
gang xám so với khuôn cát
 Tổng hợp về ảnh hưởng của C, Si &
tốc độ nguội đến tổ chức nền của GX
 2.2. Tổ chức tế vi
• Phần lớn hoặc toàn bộ C nằm ở dạng tự
do: graphit
• Do nhiều graphit: mặt gẫy của gang có
màu xám
• Graphit có dạng tấm cong
 2.2. Tổ chức tế vi
• Tùy mức độ tạo thành graphit, GX được
chia thành các tổ chức:
- GX ferit: tất cả C đều ở dạng tự do:
graphit. Gang có 2 pha: grafit tấm và nền
ferit
- GX F-P: C liên kết chỉ khoảng 0,1-0,6%.
Tổ chức: grafit tấm và nền KL F-P
- GX P: C liên kết 0,6-0,8%. Tổ chức: grafit
tấm và nền KL P
 2.3. Thành phần hóa học
• Thành phần hóa học của GX phải bảo
đảm mức độ tạo graphit và cơ tính theo
yêu cầu
• Cacbon:
- C càng nhiều  khả năng tạo graphit
càng mạnh. Nhưng nếu C quá cao  quá
nhiều graphit  cơ tính thấp
- C= 2,6-3,5%
- Xu hướng: lượng C càng thấp càng tốt
 2.3. Thành phần hóa học
• Silic:
- Thúc đẩy mạnh sự tạo thành graphit
- Si= 1,5-3,0%
- Làm tăng độ cứng và độ bền F
• Mangan:
- Cản trở sự tạo thành graphit
- Làm tăng độ cứng và độ bền của gang
- Mn cao thì Si cũng phải cao
- Mn= 0,5-1,0%
 2.3. Thành phần hóa học

• Phospho:
- Không ảnh hưởng đến sự tạo thành
graphit
- Làm tăng độ chảy loãng
- Làm tăng tính chống mài mòn
- 0,1-0,2% đôi khi 0,5%
 2.3. Thành phần hóa học
• Lưu huỳnh:
- Cản trở quá trình graphit hóa
- Làm giảm độ chảy loãng của gang
- <0,08-0,12%
• Cr, Ni, Cu, Mo …
 2.4. Cơ tính

• Do graphit dạng tấm  cơ tính gang xám

thấp hơn thép nhiều
• k= (1/3 – 1/5) n
• Độ dẻo, dai rất thấp
• Độ cứng: 150-250 HB: dễ gia công cắt.
 2.4.1.Ảnh hưởng của graphit
• Cơ tính gang xám phụ thuộc: số lượng, độ
lớn, hình dạng & sự phân bố của graphit
• Graphit càng nhiều  vết rỗng càng nhiều
 cơ tính càng thấp. Để giảm lượng
graphit phải giảm lượng Ctổng & tăng Cliênkết
• Graphit tấm càng dài  càng chia cắt nền
KL  cơ tính càng thấp
• Graphit phân bố càng đều trên nền KL 
cơ tính càng cao
Độ lớn của graphit
Sự phân bố của graphit
Ảnh hưởng của kích thước tấm graphit
đến độ bền của GX
 2.4.2. Ảnh hưởng của nền KL

• Cơ tính nền KL càng cao  cơ tính gang

càng cao
• Thứ tự tăng dần độ bền:
F  F-P  P-F  P
• Lượng C liên kết càng nhiều  độ cứng
càng cao
2.4.3.Các biện pháp nâng cao cơ tính
• Giảm hàm lượng C trong gang:
- Tăng TL của gang  khó thực hiện
- Cmin= 2,2 – 2,5%
• Biến tính:
- Cho vào gang các chất biến tính  tạo
nên các oxit, nitrit … phân tán  nhiều
mầm graphit hơn  graphit nhỏ mịn, phân
bố đều  cơ tính tăng
2.4.3.Các biện pháp nâng cao cơ tính

• Hợp kim hóa:

- Đưa các NTHK vào gang  nâng cao cơ
tính, cải thiện một số tính chất khác của
gang
• Nhiệt luyện:
- Tôi + ram  nền KL: xoobit, troxtit, M ram
 tăng độ bền
 2.5. Ký hiệu gang xám theo
TCVN
• TCVN ký hiệu gang xám bằng hai chữ GX
với hai số tiếp theo lần lượt chỉ giới hạn
bền kéo và bền uốn tính theo kG/mm2
 Các mác GX theo TCVN
Số hiệu Giới Giới Độ Dạng Nền Công
hạn bền hạn bền dãn graphit kim dụng
kéo, uốn, dài, loại
N/mm2 N/mm2 %
GX00 - - - - - Các chi tiết
không quan trọng

GX12-28 >120 >280  0,5 Tấm thô to P-F Các chi tiết chịu
tải nhẹ, không
chịu mài mòn

GX15-32 >150 >320  0,5 Tấm thô to P-F Chi tiết chịu tải
trung bình, ít chịu
mài mòn: cacte,
mặt bích, thân
GX18-36 >180 >360  0,5 Tấm thô to P-F máy bơm …

GX21-40 >210 >400  0,5 Tấm khá+ P-ít F Các chi tiết chịu
tải cao và chịu
mịn mài mòn: sơ mi,
bánh răng,
GX24-44 >240 >440  0,5 Tấm nhỏ P-ít F piston, xilanh …
mịn
 Các mác GX theo TCVN
Số hiệu Giới Giới Độ Dạng Nền Công dụng
hạn bền hạn bền dãn graphit kim
kéo, uốn, dài, loại
N/mm2 N/mm2 %
GX28-48 > 280 > 480  0,5 Tấm nhỏ P - nt -
mịn

GX32-52 > 320 > 520  0,5 Tấm nhỏ P Các chi tiết chịu tải
mịn trọng cao và tải
trọng động, chịu
GX36-56 > 360 > 560 - Tấm rất P mài mòn cao: trục
chính, vỏ bơm thủy
nhỏ mịn
lực, bánh răng chữ
GX40-60 > 400 > 600 - Tấm rất P V…
nhỏ mịn

GX44-64 > 440 > 640 - Tấm rất P

nhỏ mịn
 2.6. Gang xám biến trắng

• Chỉ dùng GX biến trắng bề mặt

• Khi chế tạo GX, các bộ phận cần cứng để
chống mài mòn được làm nguội nhanh 
thành gang trắng
• Dùng làm bi nghiền, trục cán, lưỡi cày …
 3. Gang cầu
(Ductile Cast Iron)
3.1. Tổ chức tế vi
• Graphit: có dạng
cầu  độ bền
kéo rất cao so
với GX
• Nền: F, F+P, P
 3.2. Thành phần hóa học
•  GX, nhưng có
thêm chất biến tính
Mg, Ce với lượng
rất nhỏ
• Mg, Ce: có tác
dụng cầu hóa
graphit
• Cách chế tạo gang
cầu: nấu chảy
gang xám; điều
chỉnh thành phần
 3.3. Cơ tính

• Graphit cầu: ít chia cắt nền KL, ít tập trung

ứng suất  ít làm giảm cơ tính nền KL
(còn 70-90%)
• Độ dẻo, dai tương đối
• Cơ tính tổng hợp: gần bằng thép cacbon
 Các yếu tố ảnh hưởng đến
cơ tính của GC
• Nền KL:
- GC F: có độ dẻo, dai cao
- GC P nhỏ mịn, xoocbit ram: độ bền cao
• Graphit:
- Graphit càng cầu, càng nhỏ mịn, số lượng
càng ít, phân bố càng đều  cơ tính càng
cao
3.4. Ký hiệu gang cầu theo TCVN
• Ký hiệu gang cầu bằng 2 chữ GC và 2 số
tiếp theo chỉ giới hạn bền kéo (kG/mm2)
và độ dãn dài  (%)
3.4. Ký hiệu gang cầu theo TCVN
Ký hiệu Giới hạn Giới hạn Độ dãn dài,
bền kéo, chảy, N/mm2 , %
N/mm2
GC 38-17 > 380 > 240 > 17
GC 42-12 >420 > 280 > 12
GC 45-5 >450 > 330 >5
GC 50-2 >500 > 380 >2
GC 60-2 >600 > 400 >2
GC 70-3 >700 > 400 >3
GC 80-3 >800 > 500 >3
GC 100-4 >1000 > 700 >4
GC 120-4 >1200 > 900 >4
 4.Gang dẻo
(Malleable Iron)
4.1. Mở đầu
• Tổ chức tế vi:
- Graphite ở dạng cụm và được hình thành
khi ủ
- Nền: F; F+P; P
• Cách chế tạo: nấu gang; đúc thành vật
đúc có tổ chức là gang trắng; ủ graphite
hoá
 4.2. Thành phần hoá học

• Graphit không được phép tạo thành khi

kết tinh :
- (C + Si) phải đủ thấp
- Phải nguội đủ nhanh (thành mỏng)
• %C= 2,2 – 2,8; %Si= 0,8 – 1,4
4.3. Ủ gang trắng thành gang dẻo
1. Nung gang trắng TCT ở khoảng 10000C:
P+XeII+(P+Xe)  +(+Xe) (XeII còn rất ít)
2. Giữ nhiệt ở 10000C trong 10 – 20 h:
Xe   + Gr
3. Làm nguội chậm từ 10000C xuống 7000C:
- Từ 10000C xuống A1:    + XeII
- XeII bị phân hoá: XeII   + Gr
- Dưới A1:  + Gr  P + Gr (Gang dẻo P)
4.3. Ủ gang trắng thành gang dẻo

4. Nếu tiếp tục giữ nhiệt ở 7000C (30h):

Xe (trong P)  F + Gr (Gang dẻo F)
 4.4. Cơ tính

• Độ bền cao hơn GX nhưng kém GC

• Độ dẻo: = 5 – 10%