MODULE 5: KARAPATAN

AT TUNGKULIN
By Bro. Rocky T. Antonio
Guro sa Edukasyon sa Pagpapakatao 9
MODULE 5: KARAPATAN
AT TUNGKULIN
By Bro. Rocky T. Antonio
Guro sa Edukasyon sa Pagpapakatao 9
MODULE 5: KARAPATAN
AT TUNGKULIN
By Bro. Rocky T. Antonio
Guro sa Edukasyon sa Pagpapakatao 9
 MGA INAASAHAN
Sa pamamagitan ng aralin na ito, inaasahan na maipamamalas mo ang
pag-unawa sa mga karapatan at tungkulin ng tao sa lipunan:
a. Natutukoy ang mga karapatan at tungkulin ng tao (EsP9TT-IIa-5.1);
b. Nasusuri ang mga paglabag sa karapatang pantao na umiiral sa
pamilya, paaralan, barangay/pamayanan, o lipunan/bansa (EsP9TT-IIa-
5.2);
 MGA INAASAHAN
c. Napatutunayan na ang karapatan ay magkakaroon ng tunay na
kabuluhan kung gagampanan ng tao ang kaniyang tungkulin na kilalanin
at unawain gamit ang kaniyang katwiran, ang pagkakapantay-pantay ng
dignidad ng lahat ng tao (EsP9TT-IIa-5.3); at
d. Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang ituwid ang mga nagawa o
naobserbahang paglabag sa mga karapatang-pantao sa pamilya, paaralan,
baranggay/pamayanan, o lipunan/bansa (EsP9TT-IIb-5.4).
 PAUNANG PAGSUBOK:
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot
1. Alin ang ating batayan sa pagiging pantay ng tao sa isa’t-isa?
A. Dignidad
B. Kakayahan
C. karapatan
D. pagsasakilos
2. Anong karapatan ang nasasaad na tayo ay maaring magtrabaho sa ibang bansa kung naroon
ang oportunidad?
E. Karapatang tumungo sa buhay
F. Karapatang sumamba o pumili ng relihiyon
G. Karapatan sa paghahanap-buhay o trabaho
H. Karapatan sa pagkakaroon ng pribadong ari-arian
 PAUNANG PAGSUBOK:
3. Ayon kay Sto. Tomas de Aquino, ilan ang itinuturing na karapatang hindi maiaalis
(inalienable)?
A. walo
B. anim
C. tatlo
D. lima
4. Aling karapatan ang tinutukoy na tungkulin sa ibaba? Tungkulin ng tao ang pangalagaan at
palaguin ang anumang ari-arian niya at gamitin ito sa pagtulong sa kapwa.
E. Karapatan sa pribadong ari-arian
F. B. Karapatan tumungo sa ibang lugar
C. Karapatan sa paghahanap-buhay o trabaho
D. Karapatang sumamba/pumili ng relihiyon
 PAUNANG PAGSUBOK:
5. Aling karapatan ang tinutukoy na tungkulin ibaba?
Gabayan ang mga anak at hubugin na maging isang mabuting tao. Kasama sa pagbuo ng
pamilya ang pagiging mabuting huwaran.
A. Karapatan sa buhay C. Karapatan sa pagpapakasal
B. Karapatan sa pagsamba D. Karapatan sa pribaong ari-arian

6. Aling karapatan ang nagkapagpapaunlad ng ating kakayahan, galing, at bubuo ng ating

pagkatao? Karapatan sa
C. buhay
D. pagsamba
E. pagpapakasal
F. pribadong ari-arian
 PAUNANG PAGSUBOK:
7. Saan nagmula ang salitang karapatan, na nagsasabi sa isang katauhan ng kaniyang tungkulin
para sa iba?
A. sapat
B. dapat
C. katulad
D. karapat-dapat
8. Anong karapatan ang kaakibat na may tungkulin ang tao na palaguin ang kaniyang ugnayan
sa kinikilalang Diyos? Karapatan sa
E. buhay
F. pagsamba
G. pagpapakasal
H. pribadong ari-arian
 PAUNANG PAGSUBOK:
9. Aling karapatan ang itinuturing na pinakamataas na antas ng karapatan? Karapatan sa
A. buhay
B. pagsamba
C. pagpapakasal
D. pribadong ari-arian
10. Ano ang tawag sa pagganap sa mga bagay na inaasahang magagawa o maisasakatuparan
ng isang tao?
E. karapatan
F. kakayahan
G. tungkulin
H. karapatan
 PAGPAPAKILALA NG ARALIN:
Ano nga ba ang karapatan? Ang
karapatan ng tao ay isang uri ng
natatanging karapatang moral na likas na
ipinagkaloob sa tao upang maabot niya
ang kaganapang itinakda ng kaniyang
kalikasan bilang tao. Ang karapatan ay
mula sa salitang “dapat” na nagsasabi sa
isang katauhan ng kaniyang tungkulin
para sa iba.
 Ang mga karapatang pantao ay mga pamantayang moral
o kaugalian na naglalarawan ng mga tiyak na pamantayan
ng paggawi ng tao at palaging protektado bilang mga
karapatang likas at legal sa batas-munisipyo at batas-
pandaigdigan. Ang tao ay biniyayaan ng Diyos ng
karapatan. Ang karapatang ito ang mangangalaga sa
kaniyang dignidad bilang isang tao.
 Bilang tao, ikaw ay may mga karapatan na dapat mong
tamasain ngunit kaakibat ng bawat karapatan ay may
kaakibat na tungkulin na dapat din nating ganapin. Ang
tungkulin ay ang mga bagay na inaasahang magagawa o
maisasakatuparan ng isang tao. Kung maisasagawa mo
nang maayos ang mga tungkuling paggawa ng mabuti sa
kapwa, maaaring magbigay ng kaligayahan at kaganapan
kung sino at ano ka bilang tao dito sa mundo.
 GAWAIN 2:

Panuto: Gumawa ng isang collage ng artikulo

o larawan sa dyaryo, magasin na nakakikitaan
ng pagtupad o pagsunod sa karapatang
pantao na nagaganap sa loob ng tahanan,
paaralan, pamayanan o lipunan. Idikit ito sa
ibaba at ipaliwanag.
MGA TANONG:
1. BAKIT IYAN ANG IYONG NAPILING GAWIN MULA SA
MGA PINAGPILIAN? IPALIWANAG
2. ANO ANG IYONG OPINYON SA LAGAY NG
KARAPATANG PANTAO SA ATING LIPUNAN? ILAHAD
ITO.
3. IKAW BA AY NAGKAROON NG PERSONAL NA
KARANASAN UKOL SA PAGLABAG SA IYONG
KARAPATANG PANTAO? SA PAANONG PARAAN?
ISALAYSAY.
 GAWAIN 3:
Panuto: Pumili ng isa sa tatlong gawain na nasa kahon. Ihanda ang
sarili sa pagbabahagi.
1. Talakayin ang karapatan na nakasaad sa ibaba at ang kaakibat
nitong tungkulin.
• Karapatan sa buhay
• Karapatang mag-aral
• Karapatan sa pagpili ng relihiyon
2. Lumikha ng awit o tula tungkol sa karapatang pantao at
tungkulin nito.
3. Gumuhit sa manila paper ng tatlong mga nakikitang pagtupad o
pagsunod sa karapatan ng isang tao.
 TANDAAN NATIN:

Uri ng Karapatan Kailangan ang mga karapatan at

pagganap sa tungkulin para sa maayos na pakikipag-
ugnayan sa kapwa at nagkakaroon lamang ng halaga o
kabuluhan ang ating karapatan kung ang bawat
tungkuling nakaakibat dito ay ating nagagampanan.
 Mga Karapatan Kaakibat na Tungkulin
1. Karapatan sa buhay. Ito Tungkulin ng tao na pangalagaan
ang pinakamataas na antas ng ang kaniyang kalusugan at sarili.
karapatan sapagkat kung wala ito ay Nararapat na siya ay kumain ng
di na uusbong pa ang ibang masusustansyang pagkain, mag-
karapatan. Ang bawat tao ay may ehersisyo, alagaan ang mental,
karapatan para sa buhay. Kaya ang emosyonal. Kung maysakit,
pagkitil sa buhay ay kinukondena. magpakunsulta sa doktor at iwasan
Karapatan ng tao na mapaunlad ang ang mapanganib na mga gawain na
kaniyang kakayahan, galing, at ika-papahamak.
buuin ang kaniyang pagkatao.
 Mga Karapatan
2. Karapatan sa pribadong ari-
arian. Ang bawat tao ay may karapatan
na magmay-ari upang mabuhay ito ng
maayos at makapagtrabaho ng produktibo
sa kapakinabangan ng sarili at lipunan.
3. Karapatang magpakasal.
Karapatan ng tao ang bumuo ng pamilya
sa pamamagitan ng pagpapakasal.
Kaakibat na Tungkulin
Tungkulin ng tao ang pangalagaan at
palaguin ang anumang ari-arian niya at
gamitin sa pagtulong sa kapwa.
Tungkulin nito ang pagsuporta sa pamilya
sa lahat ng aspeto ng kanilang buhay.
Gabayan ang mga anak at hubugin na
isang mabuting tao. Kasama sa pagbuo ng
pamilya ang pagiging mabuting huwaran.
 Mga Karapatan Kaakibat na Tungkulin
4. Karapatang pumunta sa Tungkulin nito na igalang ang mga
patutunguhang lugar.
ibang lugar. Kasama sa
karapatang ito ang lumipat o tumira
sa ibang lugar na mabibigyan sila ng
pagkakataon makapagtrabaho o
magkaroon komportableng buhay na
ligtas sa anumang panganib.
 Mga Karapatan Kaakibat na Tungkulin
5. Karapatang sumamba o Tungkulin ng tao na palaguin ang
kaniyang ugnayan sa kinikilalang
ihayag ang
Diyos.
pananampalataya. Karapatan
ng tao ang pumili ng kaniyang
relihiyon na makatutulong sa kaniya
upang mapaunlad ang kaniyang
pagkatao at mapalago ang relasyon
sa Diyos.
 Mga Karapatan Kaakibat na Tungkulin
6. Karapatang magtrabaho Tungkulin ng tao na mapaunlad ang
kaniyang kakayahan at buong husay
o maghanapbuhay. Tungkulin
na maipakita sa anumang gawain sa
ng pamahalaan na makapagbigay ng
pamamagitan ng paghahanapbuhay
disenteng hanapbuhay sa mga
ay uunlad din ang kaniyang buhay
mamamayan upang
at mahahasa ang talento o galing.
mapakinabangan nila ang
karapatang mabuhay
 Ayon kay Sto. Tomas de Aquino (Quito,
1989) may anim na karapatang hindi
maaalis (inalienable) ang mga ito ay ang
mga sumusunod: karapatang mabuhay,
magkaroon ng ari-arian, makapag-asawa,
maging malaya, sumamba, at
maghanapbuhay.
 PAG-ALAM SA MGA NATUTUHAN
Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na sitwasyon. Itala ang nalabag na karapatan
at ang kaakibat na tungkuling dapat ginampanan.
1. Naging habit o ikinasanay na ni Edward ang laging huli sa pagpasok sa trabaho kung
kaya’t siya ay tinanggal ng walang ginawang paglilitis. Karapatang nalabag:
_________________________________________
Tungkulin na dapat ginampanan: ______________________________
2. Mahilig magbasa ng Bibliya si Cardo, pero pinipigilan siya ng kaniyang mga kaibigan na
gawin ito.
Karapatang nalabag:_________________________________________
Tungkulin na dapat ginampanan: ______________________________
 PAG-ALAM SA MGA NATUTUHAN
3. Mahilig kumain ng maalat at matatabang pagkain si Mang Jose, ngayon ay nasa hospital
siya at nakaratay dahil sa sakit sa atay.
Karapatang nalabag:___________________________________
Tungkulin na dapat ginampanan:________________________
4. Ang mga magulang ni Edgar ay tumutol sa kasal nila ng kaniyang nobyang si Marlene
sapagkat may ibang babaeng nais ang mga magulang ni Edgar para sa kaniya.
Karapatang nalabag: _________________________________________ Tungkulin na
dapat ginampanan: _____________________________
5. Nanalo sa lotto si Aling Loleng, ngunit paglipas ng tatlong buwan ay nawaldas na niya ito at
ngayon siya ay naghihirap.
Karapatang nalabag:_________________________________________
Tungkulin na dapat ginampanan: ______________________________
 PANGWAKAS NA PAGSUSULIT PANUTO:
PILIIN ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
1. Saan nagmula ang salitang karapatan, na nagsasabi sa isang katauhan ng kaniyang
tungkulin para sa iba?
A. sapat B. dapat C. katulad D. Karapat-dapat
2. Aling karapatan ang nagsasabing ito ang nagpapaunlad ng ating kakayahan, galing at
bubuo ng ating pagkatao? Karapatan sa
A. buhay B. pagsamba C. pagpapakasal D. pribadong ari-arian
3. Alin ang ating batayan sa pagiging pantay ng tao sa kapwa?
A. Dignidad B. kakayahan C. karapatan D. Pagsasakilos
 PANGWAKAS NA PAGSUSULIT PANUTO:
PILIIN ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
4. Anong karapatan ang nasasaad na tayo ay maaaring magtrabaho sa ibang bansa kung naroon ang
kaniyang pagkakataon?
A. Karapatan sa pribadong ari-arian C. Karapatan sa paghahanap-buhay o trabaho
B. Karapatang tumungo sa ibang lugar D. Karapatang sumamba /pumili ng relihiyon
5. Anong karapatan ang kaakibat na may tungkulin ang tao na palaguin ang kaniyang ugnayan sa
kinikilalang Diyos? Karapatan sa
C. buhay B. pagsamba C. pagpapakasal D. pribadong ari-arian
6. Aling karapatan ang itinuturing na pinakamataas na antas ng karapatan?
A. buhay B. pagsamba C. pagpapakasal D. pribadong ari-arian
 PANGWAKAS NA PAGSUSULIT PANUTO:
PILIIN ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
7. Ano ang tawag sa pagganap sa mga bagay na inaasahang magagawa o maisasakatuparan ng isang
tao?
A. karapatan B. kakayahan C. tungkulin D. kaganapan
8. Ayon kay Sto. Tomas de Aquino, ilan ang itinuturing na karapatang hindi maiaalis o inalienable?
A. walo B. anim C. tatlo D. lima
9. Aling karapatan ang tinutuoy na tungkulin na nasa kahon?

A. Karapatan sa buhay B. Karapatan sa pagsamba

C. Karapatan sa pagpapakasal D. Karapatan sa pribadong ari-arian
 PANGWAKAS NA PAGSUSULIT PANUTO:
PILIIN ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
10. Aling karapatan ang tinutukoy sa tungkulin na nasa kahon?

A. Karapatan sa buhay C. Karapatan sa pagpapakasal

B. Karapatan sa pagsamba D. Karapatan sa pribadong ari-arian
 PAGNINILAY:
Panuto:
a. Magtala ng iyong mga karapatan.
b. Nagampanan mo ba ang iyong tungkulin o hindi, isulat ang sagot.
c. Isulat ang naging resulta ng ginawa o nagawa.