Budowa i funkcja

Skóry
Ludzka skóra właściwa z naskórkiem
Skóra
Skóra (cutis): jest największym narządem ludzkiego
ciała.
U dorosłego człowieka łączna jej powierzchnia
wynosi prawie 2m².
Waży około 3kg.
Grubość skóry waha się od 0.5 do ponad 5mm.
Cieńsza jest w miejscach, które nie są narażone na
częste ocierania lub uciski, a grubsza w miejscach
najintensywniej „pracujących”.
Stanowi ona mocną, a zarazem elastyczną pokrywę
wytrzymującą zarówno ucisk, jak i rozciąganie.
Powłoka ta jest nieprzenikliwa dla większości
substancji rozpuszczalnych i gazowych.
Budowa skóry
W skórze wyróżnić możemy trzy warstwy:

Naskórek (epidermy),

Skórę właściwą (dermy),

Tkankę podskórną (hipodermi)

Skóra w przekroju.

1-mięsień przywłosowy, 2-włos, 3-gruczoł łojowy,4-gruczoł potowy

ekrynowy,
5-gruczoł potowy apokrynowy, 6-splot naczyniowy powierzchowny,
7-splot naczyniowy głęboki, 8-zraziki tkanki tłuszczowej
Naskórek
• Naskórek (epidermis): jest utworzony z nabłonka
wielowarstwowego płaskiego.
• Najgłębiej leżące komórki naskórka ze względu na zdolność
dzielenia się tworzą tzw. strefę rozrodczą, która jest
warstwą macierzystą (podstawną) całego naskórka, z
której powstają gruczoły skóry, włosy i paznokcie. Ma
również zdolność wytwarzania brązowego barwnika-
melaniny.
• Jest tkanką dynamiczną, gdyż ulega ciągłym przemianom –
stale się złuszcza, dlatego dolna warstwa ciągle tworzy
nowe komórki.
• Naskórek zbudowany jest z komórek i substancji
międzykomórkowych
• Podstawową masę tworzą keratynocyty– komórki
nabłonkowe (80%)
• W procesie keratynizacji naskórka przekształcają się w
keranocyty bezjądrzaste.
• Odmianą keranocytów są komórki Merkla – są one
receptorami dotyku.
• Zawiera on również komórki Langenhanssa (komórki
dendrytyczne) pochodzące ze szpiku kostnego, które biorą
udział w procesach odpornościowych.
• Zawiera także melanocyty – komórki pochodzenia nerwowego.
• Składa się z 6-20 warstw komórek.
• Nie posiada naczyń krwionośnych, limfatycznych.
Naskórek
Składa się z 5 warstw:
 warstwa podstawna,
 warstwa kolczysta,
 warstwa ziarnista,
 warstwa jasna,
 warstwa rogowa,
Warstwy skóry
Warstwa podstawna
• Jest warstwą rozrodczą, zdolną do
podziałów komórkowych
• Składa się z komórek cylindrycznych
• Żywe komórki z jądrem, dzielą się
mitotycznie na pół. Część dolna zostaje na
swoim miejscu a górna przesuwa się,
wędrując na powierzchnię, aby się złuszczyć
– ten proces to keratynizacja naskórka.
• Komórka traci jądro. Zamiast jądra jest
białko – keratyna, które złuszcza się w
postaci łusek.
• Czas przejścia komórek z warstwy
podstawnej do warstwy rogowej to
prawidłowo ok. 28 – 30 dni
• Komórki warstwy podstawnej łączą się ze
sobą z warstwą kolczystą za pomocą
wypustek błony komórkowej zwanych-
desmosomami.
• A z błoną podstawna komórki kolczyste
łączą się za pomocą półdesmosomów.
• Warstwa podstawna zawiera także
melanocyty, komórki Merkla (receptor
dotyku) i komórki Langenhanssa.
Melanocyty
• Są to komórki barwnikowe o gwiaździstym kształcie.
• Produkują barwnik zwany melaniną,.
• Melanina- uwalniana jest z wypustek melanocytów do
komórek sąsiadujących.
• Typowy melanocyt to komórka mająca dwie lub więcej
wypustek, w których znajduje się różna liczba
melanosomów, czyli ziarnistości zawierających
melaninę.
• Pobudzająco na melanogenezę wpływają: promienie
ultrafioletowe, metale (miedź, żelazo, złoto, arsen),
hormon przysadki mózgowej (MSH), hormony płciowe
i hormony tarczycy.
• Natomiast hamująco na melanogenezę wpływają
hormony kory nadnerczy
i witaminy (głównie kwas askorbinowy).
Melanocyty

• Przekazują gotowy pigment i jego prekursory do innych komórek

naskórka, a po drodze ku powierzchni skóry bezbarwne prekursory
melaniny zmieniają się pod wpływem działania promieni
ultrafioletowych w brązowy pigment.
• Synteza melaniny regulowana jest przez enzym zwany tyrozyną, który
powoduje przemianę prekursorów melaniny w melaninę.
• Różnice barwy skóry zależą od aktywności melanocytów,
czyli liczby wytwarzanych ziaren melaniny, a nie od liczby
komórek produkujących barwnik skóry.
 Warstwa kolczysta
• Najgrubsza – składa się z
kilku (do 12) rzędów
komórek wielobocznych,
połączonych ze sobą
desmosomami.
• Zawiera włókienka
oporowe.
• Warstwa ta tworzy
system, który może
amortyzować ucisk
i rozciąganie.
.
Warstwa podstawna i kolczysta tworzą żywy,
czynny metabolicznie naskórek, zdolny do
podziału komórek. Nazywa się ją warstwą
MALPIGHIEGO
Warstwa ziarnista
•Zwykle składa się z 1–4 rzędów
komórek zawierających liczne
ziarenka keratohialiny, substancji
bogatej w wapń.

•Tworzy barierę Reina – związek

białkowo – lipidowy.
Warstwa ziarnista- bariera Reina

• Warstwy naskórka znajdujące się pod

barierą Reina są bogate w wodę – 70%, a
powyżej ubogie w wodę- 10%
• Bariera ta nie jest przepuszczalna dla
wody, dzięki czemu zatrzymuje ją w
skórze. Woda również nie może wniknąć do
skóry, jest to jedynie możliwe w postaci
pary wodnej.
• Bariera ta jest przepuszczalna dla:
substancji rozpuszczonych w tłuszczach
wit. A, D, E, K, F
gazów i prowitamin
niektórych elementów śladowych
enzymów, aminokwasów
substancji bioaktywnych
glukozy, promieni UV i IR
hormonów, fitohormonów
Warstwa jasna
• Znajduje się między
warstwą ziarnistą a
rogową.
• Zwana jest warstwą
pośrednią.
• Występuje głównie na
stopach i dłoniach – tam
gdzie naskórek jest
grubszy.
• Jest to wąskie pasmo
bezpostaciowe
zbudowane z białka.
Warstwa rogowa
• Tworzy ją w 50 % tzw.
miękka keratyna, a
pozostałe 50 % to woda
i związki w niej
rozpuszczalne takie jak
aminokwasy i lipidy.

• Zewnętrzna część tej

warstwy stale złuszcza się,
a część leżąca głębiej jest
bardziej spoista i dzięki
temu nadaje naskórkowi
właściwości bariery
mechanicznej
i chemicznej
• Komórki poszczególnych warstw naskórka różnią się
między sobą kształtem, wielkością i spełnianą przez
siebie funkcją.
• Przez całe życie człowieka odbywa się przesuwanie
komórek z warstwy podstawnej ku powierzchni,
aż do ich pełnego zrogowacenia (ok. 30 dni),
obumierania i złuszczania
 Skóra właściwa
• Od góry posiada wyraźną
granicę, ponieważ łączy się
z jedną warstwą komórek
tworzących warstwę
podstawną naskórka.

• Od dołu bez żadnej widocznej

granicy przechodzi w warstwę
tkanki podskórnej łączącej
skórę z głębiej leżącymi
strukturami w postaci powięzi,
ścięgien, mięśni.

•.
Skóra właściwa

• Zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej-wyróżniamy w

niej: komórki, włókna i międzykomórkową substancję
podstawową.

• Dzieli się na dwie warstwy: brodawkową i siateczkową

 Skóra właściwa
• Bezpośrednio z naskórkiem graniczy warstwa
brodawkowata, której brodawki wpuklają się w obręb
naskórka i uniemożliwiają przez to przesuwanie się warstw
względem siebie.
• Pod warstwą brodawkowatą znajduje się warstwa
siateczkowata. Zawiera ona sploty włókien kolagenowych i
elastynowych, między którymi znajdują się włókienka i
zakończenia nerwowe, komórki tkanki łącznej, liczne
gruczoły, włosy, komórki mięśniowe gładkie tworzące
mięśnie przywłosowe. Przebiegają również naczynia
krwionośne i limfatyczne.
• Przeplatające się ze sobą włókna nadają skórze mechaniczną
odporność.
 Skóra właściwa
• Elastyczność skóry człowieka zależy od dwóch czynników,
które maleją wraz z wiekiem. Jest to: napięcie włókien
mięśniowych (tonus) i zawartość płynów ustrojowych w
skórze (turgor).
Budowa skóry właściwej
W skórze występują trzy rodzaje włókien:

 kolagenowe (dwa typy)

 elastylowe
 retikulinowe
 Włókna kolagenowe
• Są podstawową masą skóry właściwej.
• Zbudowane z białka zwanego kolagenem.
• Są długie, grube, elastyczne, rozciągliwe, odporne na urazy
mechaniczne, połączone w pęczki
• Stanowią rusztowanie dla skóry właściwej.
• Obecne są w warstwie siateczkowej, a w brodawkowej nieco mniej.
• w organizmie człowieka wyróżniamy ok. 14 typów kolagenu z czego
2 typy : I i III mają znaczenie dla skóry.
Kolagen typ I i III
KOLAGEN TYP III
• Buduje głównie włókna kolagenowe u dzieci i osób młodych.
• U osób dorosłych jest go poniżej 18%.
• Synteza kolagenu III ustaje w wieku 30 lat, następnie kolagen zanika ze
struktury dermicznej (40, 50 lat).
• Jest delikatny, nadaje skórze elastyczność, jędrność.
• Jest zdolny do pochłaniania wody – odpowiada za nawilżenie skóry.

KOLAGEN TYP I
• Przeważa u osób dorosłych.
•Nie ma właściwości pochłaniania wody.
• Tworzy masę grubych włókien, odgrywając role podpory.
• Wraz z wiekiem kolagen III zastępowany jest kolagenem I.
•Stanowi ok. 80%.
Włókna Elastynowe – Sprężyste

• Zbudowane z białka zwanego elastyną.

• Mniej liczne niż kolagenowe.
• Są cieńsze, krótsze, delikatniejsze.
• Po rozciągnięciu mają zdolność powrotu.
• Określają sprężystość i elastyczność naszej skóry.
• Absorbują wodę i zatrzymują ją w tkankach.
• Oplatają włókna kolagenowe.
Włókna Retikulinowe –
Srebnochłonne
• Są bardzo cienkie, delikatne.
• Występują w miejscach, gdzie tkanka łączna graniczy z innymi
tkankami np. oplatają naczynia krwionośne, włosy.
• W procesach zapalnych zwiększa się ich ilość.
Skóra właściwa
• Wszystkie białka włókienkowe wchodzące w skład warstwy
siateczkowatej skóry właściwej produkowane są przez fibroblasty.

• Pomiędzy włóknami warstwy siateczkowatej znajdują się luźno

ułożone komórki tkanki łącznej:

o Fibrocyty, fibroblasty-produkujące kolagen i elastynę

o Histocyty- komórki o właściwościach żernych, uczestniczące w

odpowiedzi nieswoistej

o Mastocyty- komórki tuczne- biorące udział w reakcjach alergicznych

o Limfocyty
 Tkanka podskórna

• Zbudowana jest z komórek tłuszczowych- adipocytów-

które są ułożone w zraziki otoczone tkanką łączną
• Ma zdolność wchłaniania znacznej ilości wody.
 Tkanka podskórna
• Grubość zależy od okolicy ciała, płci, stopnia
odżywienia, wykonywanej pracy.

• Spełnia rolę podporową, stanowi zabezpieczenie dla

wewnętrznych narządów.

• Zawiera liczne naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy

i gruczoły.

• Chroni przed wpływem zimna.

• Stanowi rezerwę energetyczną.

Unaczynienie skóry

Aby komórki skóry mogły funkcjonować, niezbędne jest dostarczenie

im składników odżywczych oraz tlenu, a także wydalanie produktów
przemiany materii.
W obrębie tkanki podskórnej i skóry właściwej znajduje się system
naczyń żylnych, tętniczych i limfatycznych tworzących układ
naczyniowy skóry. Naskórek nie jest unaczyniony. Składniki
odżywcze przenikają przez ścianę naczyń włosowatych bezpośrednio
do komórek naskórka
 Unaczynienie skóry

• Naczynia skóry są delikatne, cienkie o małym kalibrze, ponieważ

większe naczynia krwionośne i limfatyczne znajdują się w mięśniach.
Jest ich jednak bardzo dużo i tworzą gęstą sieć naczyniową.
• Naczynia włosowate sięgają aż do warstwy brodawkowatej skóry
właściwej i tworzą pętle naczyniowe odpowiadające za odżywianie
naskórka.
• W otoczeniu mieszków włosowych
i gruczołów potowych
naczynia krwionośne tworzą
oddzielne sploty.
Upośledzenie krążenia w naczyniach
krwionośnych otaczających zraziki jest
przyczyną defektu kosmetycznego zwanego
lipodystrofią, czyli cellulitu. Poprawienie
mikrokrążenia zmniejsza cellulit.
 Unerwienie skóry
Skóra właściwa jest bogato unerwiona i zawiera liczne receptory zmysłów
odbierające bodżce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.
W skórze znajdują się następujące receptory nerwowe:

CIAŁKA BLASZKOWATE-ciałka Vatera-Pacciniego-reagują na nacisk, położone są

w warstwie siateczkowatej skóry właściwej I tkance podskórnej.
CIAŁKA DOTYKOWE- ciałka Meissnera-reagują na delikatny dotyk, znajdują się w
warstwie brodawkowatej
CIAŁKA RUFFINIEGO-reagują na dotyk, nacisk i temperaturę, w warstwie
siateczkowatej i tkance podskórnej.
CIAŁKA BUŁAWKOWATE- kolbki Krausego, reagują na dotyk, nacisk i
temperaturę warstwie siateczkowatej i tkance podskórnej.
ŁĄKOTKI DOTYKOWE- ciałka Merkla- reagują na dotyk I nacisk, znajdują się w
naskórku.
Receptory skórne
1. ciałko Meissnera (dotyk), 2. kolba końcowa Krausego (zimno),
3. ciałko Ruffiniego (ciepło), 4. ciałko blaszkowate Vatera-Paciniego (ucisk),
5. wolne zakończenia nerwowe (ból), 6. krążki Merckla (dotyk)
Budowa skóry
Budowa skóry
Cechy skóry

1. napięcie (elastyczność)
• Zdrowa skóra jest dobrze napięta i sprężysta.
•Elastyczność zależy od dwóch czynników: napięcia
włókien elastycznych (tonus) oraz zawartości płynów
ustrojowych w tkankach (turgor).
•Z upływem lat czynniki te maleją poprzez co
zmniejsza się elastyczność skóry związana z
procesami starzenia.
Cechy skóry

2. połysk
• w warunkach fizjologicznych, przy prawidłowej
czynności gruczołów łojowych skóra jest matowa
 Cechy skóry
3. rzeźba

• oglądając skórę np. przez szkło

powiększające można stwierdzić, że jej
powierzchnia nie jest jednolita, tworzy
charakterystyczne poprzecinane licznymi
bruzdami, trójkątne i kwadratowe pola.

• Są one spowodowane obecnością tak

zwanych grzebieni skóry (listewek). Te
drobne wypuklenia naskórka powstają
wskutek wypuklenia się do naskórka
falisto ułożonych brodawek skóry
właściwej.
Cechy skóry
c.d. rzeżba
•Między listewkami znajdują się
zagłębienia zwane bruzdami
międzybrodawkowymi.
•Na listewkach i między nimi
występują drobne punkciki,
które są ujściami gruczołów
potowych.
•Ten układ listewek i bruzd jest
różny dla każdego człowieka,
a w obrębie dłoni i podeszwy
stóp tworzy linie papilarne.
Cechy skóry

c.d. rzeżba
•Oprócz tych drobnych bruzd na całym ciele
występują głębsze, widoczne gołym okiem bruzdy,
które dzielą całą skórę na pola o kształcie
romboidalnym i z których wyrastają włosy.
Cechy skóry
4. barwa skóry
•zależy od grubości naskórka, ukrwienia, czynników chemicznych i
fizycznych działających na nią oraz od zawartości i układu barwnika
skóry - melaniny.
• istotne znaczenie ma również ilość karotenu w pożywieniu, ponieważ
wpływa on na pomarańczowe zabarwienie skóry
•Karoten jest żółtym barwnikiem, prekursorem wit. A
•Przeświecające naczynia nadają odcień różowy lub czerwony,
wyraźniejszy przy powierzchownym ich przebiegu, poszerzeniu i
nadmiernym wypełnieniu
Rasy ludzkie
• Na podstawie kształtu i aktywności melanosomów rozróżniamy rasę
białą, żółtą i czarną oraz 6 fototypów skóry.
• W obrębie tej samej rasy również występują duże różnice
kolorystyczne poszczególnych odcieni skóry.
• Różnice te mogą wynikać z płci, wieku, właściwości osobniczych
człowieka oraz okolicy ciała.
Rasy i fototypy
Podstawowe rasy:

• celtycka- fototyp I
skóra bardzo jasna, włosy rude lub blond, małailość melanosomów,
duża ekspozycja na słońce prowadzi do poparzenia

• kaukaska- fototyp II-V

skóra jasna, duża ilośc melanosomów, pod wpływem słońca powstaje
opalenizna związana z migracją melanosomów na powierzchnię skóry

• negroidalna- fototyp VI
ciemna skóra, bardzo liczne melanosomy, dwukrotnie większe niż u
rasy celtyckiej, nie ulegają rozpadowi rozpościerając się na
powierzchni skóry
Rasy ludzkie
Zróżnicowanie rasowe ludności świata
c.d. barwa skóry

• Na podstawie kształtu i aktywności melanosomów wyróżniamy 3

podstawowe rasy oraz Na podstawie kształtu i aktywności
melanosomów
Cechy skóry

5. grubość skóry
• waha się od 0,5 do 4 mm i zależy od okolicy ciała.
•Najcieńsza jest skóra powiek, a najgrubsza skóra podeszwy stóp.
Wskażnik pH skóry

Informuje o charakterze chemicznym środowiska (o odczynie), który

może być kwaśny, obojętny lub zasadowy I przyjmuje wartości od 0
do 14:
0-6 odczyn kwaśny
7 odczyn obojętny
8-14 odczyn zasadowy
Odczyn powierzchni skóry jest
lekko kwaśny, w zależności
od okolicy ciała wacha sie
od 4 do 7, stąd
średnio przyjmuje się 5,5
Flora bakteryjna i grzybicza skóry.

Skóra człowieka jałowa w okresie życia wewnątrzmacicznego, tuż po

urodzeniu zostaje skolonizowana przez drobnoustroje.
Najwięcej bakterii bytuje na rękach, owłosionej skórze głowy, pod
pachami, na czole.
Naturalna flora bakteryjna chroni przed bakteriami chorobotwórczymi,
dlatego nie należy jej niszczyć.
Bakterie na ludzkiej skórze
Funkcje skóry

• Zdrowa skóra spełnia wielorakie funkcje, ale najważniejsze z nich to:

• stanowi narząd biorący udział w odbieraniu (percepcji) bodźców –
poprzez obecność w skórze receptorów i włókien nerwowych
odpowiedzialnych za odbieranie i przewodzenie bodźców dotyku,
ucisku, bólu, temperatury,
• pełni funkcję termoregulacyjną – zapewnia ją układ naczyniowy skóry
oraz czynność wydzielnicza gruczołów potowych,
• stanowi mechaniczną osłonę – chroni organizm przed szkodliwym
wpływem świata zewnętrznego dzięki swej sprężystości,
rozciągliwości oraz warstwie rogowej naskórka,
Funkcje skóry

• stanowi chemiczną barierę – mieszanina łoju, potu i keratyna

naskórka tworzą na powierzchni ciała cienką warstwą emulsji
olejowo – wodnistej chroniącą skórę przed szkodliwym wpływem
czynników chemicznych, bakteryjnych, grzybiczych oraz chroni ją
przed wysychaniem i natłuszcza przeciwdziałając pękaniu skóry,
• bierze udział w melanogenezie, gospodarce wodno – elektrolitowej,
metabolizmie białek, tłuszczy, węglowodanów, hormonów i witamin,
• amortyzuje siły działające od zewnątrz – poprzez działanie włókien
klejorodnych i sprężystych oraz podściółki tłuszczowej.
Przenikani przez skórę.

Skóra stanowi barierę chroniącą przed wnikaniem niepożądanych

substancji chemicznych do organizmu.
Niektóre leki mają zdolnośc przenikania przez warstwy skóry I dostają
się do naczyń krwionośnych I całego organizmu.
Kosmetyki powinny oddzialywać wewnątrz skóry, nie przedostając się
do krwiobiegu.
Drogi przenikania przez warstwę rogową naskórka.

1. Droga przezkomórkowa=TRANSDERMALNA-substancje wnikają do

wnętrza komórek, a następnie na drodze dyfuzji są przekazywane
innym komórkom, dla cząsteczek o niewielkich rozmiarach;
2. Droga międzykomórkowa=TRANSEPIDERMALNA- substancje wnikają
między komórki naskórka, dostępna dla cząsteczek rozpuszczalnych
w tłuszczach;
3.TRANSFOLIKULARNA=przez przydatki skóry
Droga przezmieszkowa;
Droga przez gruczoły potowe łojowe;
 Twory nabłonkowe skóry-
przydatki
Nabłonek nie tylko pokrywa powierzchnię skóry.
Wchodzi on w jej głąb, tworząc wiele narządów pomocniczych, o różnych
kształtach i czynnościach.
Należą do nich
• Gruczoły skóry
• Paznokcie
• Włosy
 Gruczoły skóry
W skórze występują
różne gruczoły, które
pochodzą z naskórka
i zachowują z nim
związek poprzez
przewody
wyprowadzające.

Wyróżnia się:
 Gruczoły potowe
 Gruczoły łojowe
 Gruczoły mlekowe
 Gruczoły potowe
• mają postać cewek zwiniętych w kłębki, leżące w głębi skóry właściwej lub na
pograniczu z tkanką podskórną.
• występują zarówno na owłosionej, jak i na nie owłosionej części skóry.
• Ich wydzieliną jest pot, który jest płynem złożonym głównie z wody (ok.98%),
a także soli kuchennej (0,8%),
kw. moczowego i amoniaku.
• Zwykle człowiek
wydziela ok. 0,5-1 l potu dziennie
• W ekstremalnych warunkach nawet do10 l
4. Gruczoł potowy
Podział gruczołów potowych
EKRYNOWE
• występują w całej skórze człowieka (ok 2mln) oprócz warg i łożyska
paznokcia. Najgęściej na skórze dłoni i stóp oraz w obrębie przedniej i
tylnej rynny potowej.
• Są czynne od urodzenia.
• Są małe, wydzielają wodnisty pot.
• Biorą udział w procesie termoregulacji.

• SKŁAD POTU EKRYNOWEGO

• Woda, rozpuszczone białka, mocznik, kwasy tłuszczowe i
sole mineralne oraz mała ilości związków organicznych.

• Ma on lekko kwaśne pH, nie ma zapachu

• Hamuje rozwój i namnażanie drobnoustrojów.
• Pot wraz z wydzieliną gruczołów łojowych tworzy kwaśny płaszcz
hydrolipidowy skóry.
Podział gruczołów potowych

APOKRYNOWE

• Są duże i czynne od okresu dojrzewania.

• Występują pod pachami, w powiece, na otoczce sutka, przy
zewnętrznych organach płciowych.
• Nie reagują na bodźce termiczne tylko na emocjonalne.
• Pot jest lepki i wygląda jak mleko.
• Pot zawiera:
wodę, sole mineralne, lipidy, sterole, białka, cukry.
• Stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii.
• Początkowo jest bezwonny, pod wpływem bakterii zmienia zapach,
który jest specyficzny dla każdego człowieka.
 Gruczoły łojowe
• Gruczoły łojowe są gruczołami pęcherzykowymi - holokrynowymi
wydzielającymi łój- sebum, który służy natłuszczaniu naskórka i włosów
celem ochrony przed wypadaniem i zesztywnieniem.
• występują na owłosionej skórze głowy, twarzy, grzbiecie i klatce piersiowej
oraz na nie owłosionej powierzchni skóry jak np. czerwieni wargowej.
Gruczoły łojowe
Łój-sebum jest mieszaniną substancji lipidowych:
1-2-3-glicerydy- ok.50%
Woski I wyższe estry
Kwasy tłuszczowe
Skwalen
Cholesterol
Ilość produkowanego łoju zależy od
Płci- więcej u mężczyzn
Wieku- najobficiej w okresie dojrzewania
Okolicy ciała- najbardziej tłuste partie ciała to czoło, nos, broda,
okolica między łopatkami I górna część klatki piersiowej, najmniej
gruczołów znajduje się na kończynach
Gruczoły łojowe
Na intensywnośc wydzielania łoju wpływają również niektóre
hormony:
-PROGESTERON- wzmaga
-TESTOSTERON- wzmaga
-KORTYZOL- pobudza wydzielanie łoju podczas stresu
-ESTROGENY- hamuje
Płaszcz hydrolipidowy, wodnotłuszczowy
Woda pochodzi z gruczołów potowych, a tłuszcze są produkowane
przez gruczoły łojowe.
Jego skład zależy od okresu życia człowieka I intensywności pracy
gruczołów łojowych:
-w okresie życia płodowego wytwarzają maź płodową,
-w okresie dzieciństwa są nieczynne,
- ponownie zaczynają działać, i to najintensywniej , w okresie
dojrzewania-powoduje to często łojotok i rozwój trądziku
pospolitego,
-ok. 50. r. ż. gruczoły łojowe ponownie zmniejszają swoją aktywność,
co utrudnia utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry i powoduje
uczucie suchości
-negatywnie na płaszcz hydrolipidowy skóry wpływa stosowanie
mydełi detergentów, których użycie niszczy warstwę ochronną na
ok 2 godz. U dzieci i osób starszych na dłużej.
 Gruczoły mlekowe
Gruczoły mlekowe inaczej gruczoły
sutkowe, są największymi gruczołami
skóry, które intensywnie rozwijają
się u dziewcząt w okresie
pokwitania, a pełne wykształcenie
osiągają w czasie ciąży.
•Położone są w tkance podskórnej,
która przez tkankę łączną wiotką jest
połączona z powięzią mięśnia
piersiowego większego.
•Na szczycie sutka znajduje się
brodawka sutkowa otoczona
otoczką.
Paznokcie
• Paznokieć
• jest wytworem nabłonkowym skóry w postaci
zrogowaciałej płytki pokrywającej końcowe paliczki
palców rąk i nóg. Na palcach rąk stawiają one przy
dotyku opór dla opuszki palca wyposażonej w
bardzo czuły aparat dotykowy. Opuszka palca
pozbawiona paznokcia jest mniej wrażliwa na
dotyk.
• Paznokieć leży na podłożu utworzonym przez skórę
właściwą, zwanym macierzą, i otoczony jest z
trzech stron podkowiastym fałdem skórnym.
• Paznokieć jest przezroczystą lekko wypukłą płytką grubości ok. 0,5-
0,7 mm zbudowaną z bezjądrowych keranocytów
• Płytka paznokcia spoczywa na łożysku, czyli na obrąbku
naskórkowym podpaznokciowym.
• Pomiędzy łożyskiem(bogato unaczynionym) a płytką paznokciową
znajduje się macierz
• Wzrost paznokcia w dużym stopniu zależy od ukrwienia.
• Paznokieć powstaje w macierzy położonej pod końcową, podskórną
częścią paznokcia, zwaną korzeniem paznokcia
• Przed korzeniem widoczne jest zbielenie w kształcie półksiężyca
zwane obłączkiem, pokryte częściowo skókrą
• Skórka chroni macierz
• Płytka otoczona jest z boków obrąbkiem naskórkowym
• Wały naskórkowe to wypukłości skóry wokół paznokcia
 Budowa paznokcia

1. Płytka paznokciowa
2. Obłączek
3. Wały paznokcia: boczny i tylny
4. Skórka
5. Obrąbek naskórkowy paznokcia
6. Brzeg wolny
7. Obrąbek naskórkowy
podpaznokciowy
8. Korzeń
9. Macierz
Budowa paznokcia
 Włosy
Włosy (pilus) są to nitkowate rogowe
wytwory naskórka.
Składają się z części zewnętrznej, zwanej
łodygą, wystającej ponad skórę oraz
tkwiącego skośnie w skórze-korzenia.
Zgrubiały dolny koniec korzenia nazywa się
opuszką (cebulką) włosa. Opuszka jest
osadzona na łącznotkankowej brodawce,
która doprowadza do opuszki naczynia
włosowate.
Dzielące się komórki opuszki tworzą włos
rosnący ku górze w postaci rogowaciejącej
nici. Ośrodek wzrostu znajduje się w
miejscu, gdzie brodawka włosa wpukla się
do opuszki.
Włos leży w zagłębieniu skórnym tworzącym
kanał zwanym mieszkiem włosa. Mieszek
ten otwiera się lejkowatym zagłębieniem
na powierzchni skóry, w którym znajduje
się ujście kanałów łojowych.
Budowa włosa

• Włos otoczony jest przez pochewki:

-zewnętrzną- składającą się z tkanki kolagenowej i
-wewnętrzną
• Mieszek włosowy otoczony jest przez gęstą sieć nerwów czuciowych
odbierających bodźce.
• Każdy włos, z wyjątkiem rzęs i brwi, ma własny mięsień przywłosowy.
• Mieszek włosowy, gruczoł łojowy, gruczoł apokrynowy (tylko w
pewnych okolicach ciała) oraz mięśnie przywłosowe tworzą narząd
włosowy.
Cykl włosowy

• Jest to rozwój włosa obejmujący określone stadia

• W każdym stadium włos ma charakterystyczną strukturę
• Trwa od 2 do 6 lat
• W stadium wzrostu, czyli w okresie zwanym anagen, znajduje się
stale ok. 85-90% włosów
• W fazie przejściowej, zwanej katagenem, znajduje się 1% włosów
• Telogen jest to okres spoczynku- trwa 2-4 miesiące, w tym czasie
włos najpierw obluzowuje się a następnie wypada.
• Prawidłowo dziennie tracimy 40-100 włosów
• Nowy włos wyrasta z tego samego mieszka dopiero po 1,5-3 miesięcy
i przyrasta 1 cm miesięcznie
 Włos w przekroju

• Składają się z :

• rdzenia - występuje w włosach

grubszych-składa się z nie w
pełni zrogowaciałych komórek
• powłoczki włosa
• tkanek otaczających włos
• kory
Włos w przekroju
Rodzaje włosów

1. włosy pierwotne u płodu I noworodka- meszek płodowy

2. włosy ostateczne u dziecka I osoby dorosłej
Włosy długie
Włosy szczeciniaste
Meszek włosowy
Funkcja skóry
• Chroni ustrój przed utratą wody, elektrolitów i układów
wielocząstkowych.
• Stanowi barierę oporową, chroniącą przed napływającymi
z zewnątrz szkodliwymi bodźcami zarówno fizycznymi,
chemicznymi i biologicznymi.
• Bierze udział w regulacji cieplnej organizmu dzięki kurczeniu się
i rozszerzaniu łożyska naczyniowego oraz wydzielania się potu.
• Jest narządem czucia w zakresie dotyku, ciepłoty, bólu i świądu.
• Nadaje ciału postać i kształt.
• Jej powierzchnia posiada właściwości przeciwbakteryjne i
przeciwgrzybicze.
• Zmiany łożyska naczyniowego skóry regulują ciśnienie krwi.
• Jest organem wydzielającym za sprawą obecności gruczołów łojowych i
potowych.
Funkcja skóry
• Wytwarza struktury keratynowe – włosy, paznokcie.
• Stanowi zapasowy zbiornik ustrojowy wody, elektrolitów,
białek, tłuszczu, węglowodanów i witamin – bierze udział
w metabolizmie tych związków.
• Decyduje o barwie ciała przez wytwarzanie melaniny,
• Wytwarza wit. D .
• Bierze udział w regulacji równowagi wodno –
elektrolitowej.
• Bierze udział w procesach odpornościowych organizmu.
• Bierze udział w czynności resorbcyjnej (wchłanianie przez
skórę).
 Bibliografia
• J. Danowski: „Biologia” , wyd. Oficyna Wydawnicza Medyk,
Warszawa 1985r.
• P. Hoser: „Fizjologia organizmów z elementami fizjologii
człowieka”, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998r.
• A. Michalik, W. Romotowski: „Anatomia i fizjologia człowieka”,
wyd. PZWL, Warszawa 1994r.
• E. Pyłka: „ Vademecum maturzysty”, wyd. „Oświata”, Warszawa
1997r.
• W. Sylwanowicz: „Anatomia i fizjologia człowieka”, wyd. PZWL,
Warszawa 1985
Dziękuję za
uwagę.