CKT - Chuong 4 - Co Cau BR

CƠ KỸ THUẬT
GV: ThS. TRƯƠNG QUANG TRƯỜNG

KHOA CƠ KHÍ – CÔNG NGHỆ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM
Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Ths. Trương Quang Trường Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
Cơ Kỹ Thuật
Chương 4
CƠ CẤU BÁNH RĂNG

-2-
I. ĐẠI CƯƠNG VỀ TRUYỀN ĐỘNG BÁNH RĂNG
1. Khái niệm và phân loại
a) Khái niệm: Cơ cấu bánh răng là cơ cấu có khớp cao dùng
để biến đổi hoặc truyền chuyển động theo nguyên tắc ăn
khớp trực tiếp giữa hai khâu

-3-
b) Phân loại:
- Theo vị trí tương đối giữa hai trục quay: bánh răng nội
tiếp và bánh răng ngoại tiếp.
Ăn khớp nội tiếp Ăn khớp ngoại tiếp

-4-
b) Phân loại:
+ Theo sự phân bố của răng trên BR: BR răng thẳng, BR răng xoắn (nghiêng),
BR răng chữ V.

-5-
b) Phân loại:
+ Theo biên dạng răng: BR thân khai, BR xyclôít, BR Nô-vi-cốp.
Đường thân khai BR thân khai Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

-6-
b) Phân loại:
Đường Hypo-xycloit
Đường Epy-xycloit Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
-7-
b) Phân loại:
Bánh răng Nô-vi-cốp Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

-8-
b) Phân loại:
+ Theo tính chất chuyển động: cặp BR phẳng, cặp BR không gian

Ths. Trương Quang Trường
-9- Trục vít – bánh vít ĐH Nông Lâm TPHCM
Trường
b) Phân loại: BR nón
+ Theo hình dạng BR: BR trụ, BR côn
BR trụ chéo
BR nón chéo
Trục vít – bánh vít

- 10 -
2. Định lý ăn khớp 1 O2 P
Tỉ số truyền i12    const?
2 O1 P
- Định lý cơ bản về ăn khớp: Để tỉ số
truyền cố định, đường pháp tuyến
chung của một cặp biên dạng phải
luôn cắt đường nối tâm tại một điểm
cố định
- Vòng lăn
+ P là tâm ăn khớp
vP1  1.O1 P  2 .O2 P  vP2
+ Hai vòng tròn O1 , O1 P  và O2 , O2 P 
lăn không trượt lên nhau, gọi là vòng
lăn, các bán kính được ký hiệu
r1  O1 P

r1  O2 P
- 11 -
2. Định lý ăn khớp

- 12 -
3. Ăn khớp thân khai Đường thân khai: Cho đường thẳng 
lăn không trượt trên vòng tròn (O, r0)
bất kỳ điểm M nào thuộc  sẽ vạch nên
một đường cong gọi là đường thân
khai. Vòng tròn O, r0  gọi là vòng
cơ sở
Tính chất của đường thân khai
1. Đường thân khai không có điểm nào nằm trong
vòng cơ sở.
2. Pháp tuyến của đường thân khai là tiếp tuyến
của vòng cơ sở và ngược lại
3. Tâm cong của đường thân khai tại một điểm bất
 O
kỳ M là điểm N nằm trên vòng cơ sở và NM  NM
Các đường thân khai của một vòng tròn là những đường cách đều nhau và có
thể chồng khít lên nhau. Khoảng cách giữa các đường thân khai
Khoa Cơ bằng
Khí – Công Nghệđoạn
cung chắn giữa các đường thân khai trên
- 13 vòng
- cơMK  K Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
sở  M
3. Ăn khớp thân khai
Phương trình đường thân khai
- Chọn hệ tọa độ cực với O làm gốc,

điểm M thuộc   OM
  M
 x 0

được xác định bởi rx  OM
 Phương trình đường thân khai

 x  tan  x   x

 r0
r 
 x cos
 x
 x được gọi là inv x involute x 

hay là hàm thân khai
- 14 -
II. CÁC THÔNG SỐ HÌNH HỌC CƠ BẢN CỦA
BÁNH RĂNG THÂN KHAI TIÊU CHUẨN
1. Giới thiệu
Các vòng tròn:
- Vòng tròn lăn: D, r

(vòng tròn ban đầu, r = OP)
- Vòng tròn cơ sở: D0, r0
- Vòng tròn đỉnh răng: De, re
- Vòng tròn chân răng: Di, ri

- Vòng tròn chia

- 15 -
2. Các thông số hình học cơ bản
-Bước răng: t - Khoảng cách

giữa 2 biên hình liên tiếp của
răng đo theo vòng tròn lăn.
- Mođun của răng: m (tiêu

chuẩn)
m = t/
m = 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5;

6; 8; 10; 12; 16; 20; 25; 32; 40;
50; 60; 80; 100
- 16 -
- Chiều cao răng:
+ Chiều cao đầu răng: h’=f’.m
(f’ = 1 đ/v BR tiêu chuẩn;
f’ = 0,85 đ/v BR dịch chỉnh)
+ Chiều cao chân răng:

h”=f”.m
(f”= 1,25 đ/v BR tiêu chuẩn;
f” = 1 đ/v BR dịch chỉnh)
2 ,25m
h  h'  h"  
1,85m
- 17 -
- Số răng: Z
- Đường kính:
+ Vòng tròn lăn:
Chu vi Zt = D
 D = Z.t/ = mZ
+ Vòng tròn đỉnh răng:
De = D + 2h’
+ Vòng tròn chân răng:
Di = D – 2h”
+ Vòng tròn cơ sở:
D0 = D.cos

- 18 -
- Góc ăn khớp: 
tiêu chuẩn  = 20o

- 19 -
- Chiều rộng:
+ của răng: S’
+ kẻ răng: S”
S’ = S” = t/2
Sx = 2rx.[(S’/2r) + inv - invx]

Se = 2re.[(S’/2r) + inv - inve]
- 20 -
- Tỷ số truyền:
1 O2 P r2 r02 mZ 2
i12     
2 O1 P r1 r01 mZ1
Z2
 i12  
Z1
Dấu (+) – ăn khớp trong;
Dấu (–) – ăn khớp ngoài
- Khoảng cách trục:
1
A  O1O2  r1  r2  m(Z1  Z 2 )
2
Dấu (–) – ăn khớp trong; Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
Ths. Trương Quang Trường Dấu (+) – ăn khớp
- 21 ngoài
- Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
III. ĐƯỜNG ĂN KHỚP – CUNG ĂN KHỚP
– HỆ SỐ TRÙNG KHỚP
1. Đường ăn khớp
- Khi 2 bánh răng ăn khớp
với nhau, điểm ăn khớp thay
đổi vị trí trong quá trình ăn
khớp nhưng vẫn luôn luôn
nằm trên pháp tuyến n-n gọi
là đường ăn khớp.
- N1N2 gọi là đoạn ăn khớp lý
thuyết.
- N’1N’2 gọi là đoạn ăn khớp
thực.

- 22 -
2. Cung ăn khớp
- Các cung a1b1, a2b2 là cung

trên vòng tròn ban đầu do các
điểm a1, a2 vẽ ra trong thời
gian 1 đôi răng ăn khớp gọi là
cung ăn khớp.
a1b1 = a2b2

- 23 -
3. Hệ số trùng khớp
 = a1b1/t = a2b2/t
+ Hệ số trùng khớp phụ thuộc

vào góc ăn khớp và chiều dài
đoạn ăn khớp thực tế. (số răng
và hệ số chiều cao răng)
+ Để đảm bảo truyền động liên

tục giữa 2 bánh răng, phải thỏa
mãn điều kiện   1. Do chế
tạo và lắp ráp không hoàn toàn
chính xác, các răng lại bị mòn
trong quá trình làm việc, người Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
ta thường
Ths. Trương Quanglấy   1,05.
Trường
- 24 - Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
4. Điều kiện ăn khớp đều
+ ăn khớp đúng
+ ăn khớp trùng
+ ăn khớp khít

- 25 -
a) Điều kiện ăn khớp đúng (ăn khớp chính xác)
- Điều kiện t  t tO1  tO2
N1 N 2 hay
Các thông số tO1 , tO2

là thông số chế tạo, do đó
việc thay đổi khoảng cách
trục không ảnh hưởng gì đến
điều kiện ăn khớp đúng

- 26 -
b) Điều kiện ăn khớp trùng
AB AB
- Điều kiện AB  t N hay    1
tN t0
 : hệ số trùng khớp
re21  rO21  re22  rO2 2  A sin  L

 
t0
 phụ thuộc vào điều kiện chế tạo  re , r0 , t0  và điều kiện lắp ráp  A,  L 
- 27 -
c) Điều kiện ăn khớp khít
 Điều kiện ăn khớp khít
 S 'L1  S "L2

 S 'L2  S "L1

IV. SỰ TRƯỢT CỦA CÁC RĂNG
 
VKn1  VKn2
  
VKt 1  VKt 2  V12
Chính là vận tốc trượt giữa biên hình thứ
2 và biên hình thứ 1.
 nguyên nhân gây ra mòn răng và tổn
phí năng lượng do ma sát
Hệ số trượt (C):
VKt 1  VKt 2 N2 K
C12   1  i21 .
VKt 1 N1 K
VK 2  VK 1
t t
N1 K
C21  t
 1  i12 .
VK 2 N2 K
Chân răng mòn nhiều hơn đầu răng, đặc biệt là
chân răng của bánh răng nhỏ.
Muốn điều chỉnh sự bất lợi này, ta dịch đoạn làm việc sang trái, nghĩa là tăng chiều cao
đầu răng của bánh
răng nhỏ, và giảm chiều cao chân răng của bánh răng lớn, hoặc dịch
- 29 - Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
chỉnh các bánh răng
VI. NHỮNG PHƯƠNG PHÁP CHẾ TẠO
BÁNH RĂNG THÂN KHAI
Phương pháp cắt định hình

- 30 -
Phương pháp cắt bao hình

- 31 -

- 32 -

- 33 -
Bánh răng tiêu chuẩn
Bánh răng có dịch dao (BR dịch chỉnh)

- 34 -
Hiện tượng cắt chân răng và số răng tối thiểu
+ Nếu hệ số dịch dao đã chọn thì số răng phải bảo đảm:

Z  Zmin = 17(1 – )
Đối với bánh răng tiêu chuẩn ( = 0) thì Zmin = 17. Có thể dịch dao để số răng nhỏ hơn
(khi có yêu cầu bánh răng nhỏ gọn).
+ Nếu số răng Z đã được quyết định thì hệ số dịch dao phải bảo đảm:
  min = (17-Z)/17
+ Zmin, min là số răng tối thiểu và hệ số dịch dao tối thiểu để khôngKhoa
xảyCơ ra
Khí hiện
– Côngtượng
Nghệ
- 35 -
VI. BÁNH RĂNG TRỤ TRÒN RĂNG NGHIÊNG
1. Cấu tạo mặt răng

- 36 -
2. Các thông số cơ bản của BR nghiêng
- Góc nghiêng của răng: 

- Bước răng – Modun răng:
+ Trên tiết diện pháp: tn  mn = tn/ (tiêu chuẩn)
+ Trên tiết diện ngang: ts  ms = ts/
+ Trên tiết diện dọc: ta  ma = ta/
tn = ts.cos = ta.sin
mn = ms.cos = ma.sin
r = ½ ms.Z = ½ (mn/cos).Z
re = r + f’.mn Khoa Cơ Khí – Công Nghệ
ri = rQuang
Ths. Trương – f”.m
Trường
n - 37 - Trường ĐH Nông Lâm TPHCM
3. Ưu nhược điểm của BR nghiêng so với BR thẳng tương ứng
Ưu điểm Nhược điểm
+ Xuất hiện lực dọc trục
+ Làm việc êm dịu. Khắc phục:
+ Khả năng tải lớn hơn. + Dùng bánh răng chữ V
+ Thông thường người ta chọn
 = 8o – 15o

- 38 -
VII. PHÂN TÍCH LỰC
TRÊN BÁNH RĂNG TRỤ TRÒN
1. BR trụ răng thẳng
+ Lực vòng:
Ft1  2T1 / d w1  Ft 2
+ Lực hướng tâm:

Fr1  Ft 2 tg w  Fr 2
+ Lực pháp tuyến:

Fn1  Fn 2  Ft1 / cos  w
- 39 -

- 40 -

- 41 -
Mặt cắt R – R
2. BR trụ răng nghiêng (Mặt phẳng quay)
+ Lực vòng: Ft
+ Lực hướng tâm: Fr
+ Lực dọc trục: Fa
+ Lực pháp tuyến: Fn
Mặt cắt N – N
(Mặt phẳng pháp tuyến)

- 42 -
2. BR trụ
răng nghiêng

- 43 -
2. BR trụ răng nghiêng
+ Lực vòng:
Ft1  2T1 / d w1  Ft 2 + Lực dọc trục:
Fa1  Ft1tg w  Fa 2
+ Lực hướng tâm:

+ Lực pháp tuyến:
Fr1  Ft1tg w / cos w  Fr 2
Fn1  Fn 2  Ft1 / cos  nw cos  w
nw: góc ăn khớp trong mặt phẳng pháp

- 44 -
2. BR trụ răng nghiêng
 Fa   
Fa
Ft Ft Ft
Ft
Fa Fa
•Chiều lực vòng Ft trên bánh dẫn luôn ngược chiều quay, trên bánh
bị dẫn cùng chiều quay.
•Phương lực dọc trục phụ thuộc vào chiều nghiêng răng và chiều
quay.
•Chiều Fr luôn hướng vào tâm.
- 45 -
BÀI TẬP
Bài tập tại website:

www2.hcmuaf.edu.vn/?ur=tqtruong

- 46 -
- 47 -

CKT - Chuong 4 - Co Cau BR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CKT - Chuong 4 - Co Cau BR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CƠ KỸ THUẬT

GV: ThS. TRƯƠNG QUANG TRƯỜNG

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Ăn khớp nội tiếp Ăn khớp ngoại tiếp

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Đường thân khai BR thân khai Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Bánh răng Nô-vi-cốp Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Trục vít – bánh vít

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Chọn hệ tọa độ cực với O làm gốc,

 Phương trình đường thân khai

 x được gọi là inv x involute x 

- Vòng tròn lăn: D, r

- Vòng tròn đỉnh răng: De, re

- Vòng tròn chân răng: Di, ri

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

-Bước răng: t - Khoảng cách

- Mođun của răng: m (tiêu

m = 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5;

+ Chiều cao chân răng:

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Sx = 2rx.[(S’/2r) + inv - invx]

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Các cung a1b1, a2b2 là cung

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Hệ số trùng khớp phụ thuộc

+ Để đảm bảo truyền động liên

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Các thông số tO1 , tO2

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

re21  rO21  re22  rO2 2  A sin  L

 Điều kiện ăn khớp khít

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Nếu hệ số dịch dao đã chọn thì số răng phải bảo đảm:

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

- Góc nghiêng của răng: 

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Lực hướng tâm:

+ Lực pháp tuyến:

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Lực hướng tâm: Fr

+ Lực dọc trục: Fa

+ Lực pháp tuyến: Fn

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

+ Lực hướng tâm:

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

Bài tập tại website:

Khoa Cơ Khí – Công Nghệ

You might also like