ელექტროსკოპი

ნიკოლოზ მაკალათია
რა არის ელექტროსლოპი

• ელექტროსკოპი არის ადრეული სამეცნიერო ინსტრუმენტი , რომელიც

გამოიყენება სხეულზე ელექტრული მუხტის არსებობის დასადგენად . ის
ამოიცნობს მუხტს სატესტო ობიექტის მოძრაობით მასზე კულონის
ელექტროსტატიკური ძალის გამო. ობიექტზე დამუხტვის რაოდენობა მისი ძაბვის
პროპორციულია . ელექტროსკოპით გამოსავლენად საკმარისი მუხტის
დაგროვება მოითხოვს ასობით ან ათასობით ვოლტს, ამიტომ ელექტროსკოპები
გამოიყენება მაღალი ძაბვის წყაროებთან, როგორიცაა სტატიკური
ელექტროენერგია და ელექტროსტატიკური მანქანები . ელექტროსკოპს შეუძლია
მხოლოდ უხეში მითითება მუხტის რაოდენობის შესახებ; ინსტრუმენტს, რომელიც
რაოდენობრივად ზომავს ელექტრულ მუხტს, ეწოდება ელექტრომეტრი.
ელექტრული მუხტი

• ელექტრული მუხტი არის მატერიის ფიზიკური თვისება , რომელიც იწვევს მას

ელექტრომაგნიტურ ველში მოთავსებისას ძალას . ელექტრული მუხტი
შეიძლება იყოს დადებითი ან უარყოფითი (ჩვეულებრივ, პროტონებითა და
ელექტრონებით, შესაბამისად). მუხტების მსგავსად იგერიებენ ერთმანეთს
და მუხტებისაგან განსხვავებით იზიდავენ ერთმანეთს. ობიექტს, რომელსაც
არ აქვს წმინდა მუხტი, მოიხსენიება, როგორც ნეიტრალური . ადრეული
ცოდნა იმის შესახებ, თუ როგორ ურთიერთქმედებენ დამუხტული
ნივთიერებები, ახლა ეწოდება კლასიკურ ელექტროდინამიკას და ჯერ კიდევ
ზუსტია იმ პრობლემებისთვის, რომლებიც არ საჭიროებს კვანტური
ეფექტების განხილვას
• პირობითად , ელექტრონის მუხტი
უარყოფითია, −E , ხოლო პროტონის მუხტი
დადებითია, +E . დამუხტული ნაწილაკები,
რომელთა მუხტს ერთი და იგივე ნიშანი
აქვს, ერთმანეთს უკუაგდებენ, ხოლო
ნაწილაკები, რომელთა მუხტს
განსხვავებული ნიშნები აქვს, იზიდავს.
კულონის კანონი რაოდენობრივად
განსაზღვრავს ელექტროსტატიკურ ძალას
ორ ნაწილაკს შორის იმით, რომ ძალა
პროპორციულია მათი მუხტების
ნამრავლისა და უკუპროპორციულია მათ
შორის მანძილის კვადრატისა .
ანტინაწილაკის მუხტი უდრის შესაბამისი
ნაწილაკების მუხტს , მაგრამ საპირისპირო
ნიშნით.
გამტარები

• ფიზიკაში გამტარი ეწოდება ისეთ ნივთიერებას ან სხეულს, რომელიც შეიცავს თავისუფალ

(ან მაკროსკოპიული გადაადგილების საშუალების მქონე) მუხტს. მეტალის გამტარებში,
როგორიცაა სპილენძი ან ალუმინი თავისუფალ მუხტს ელექტრონები წარმოადგენენ.
დადებითად დამუხტული ნაწილაკები (მაგალითად იონები ასევე შეიძლება შეადგენდნენ
თავისუფალ მუხტს).

• ყველა გამტარში არის მუხტი, რომელიც მოძრაობას იწყებს, როდესაც გამტარის ბოლოებზე
არის ელექტრული პოტენციალების სხვაობის მოდული მეტი ნოლზე. დამუხტული
ნაწილაკების ამ მოწესრიგებულ მოძრაობას ელექტრული დენი ეწოდება (ერთეული
ამპერი). გამტარების უმეტესობაში გამავალი დენი მოდებული ელექტრული პოტენციალის
პროპორციულია (ომის კანონი).
დიელექტრიკი

• დიელექტრიკი (იზოლატორი) — მასალა, რომელიც ცუდად ატარებს ან

საერთოდ არ ატარებს ელექტრო დენს. ელექტრული მუხტის თავისუფალი
მატარებლების კონცენტრაცია დიელექტრიკებში არ აღემატება 108 სმ−3.
დიელექტრიკის ძირითადი თვისება მდგომარეობს იმაში რომ მას შეუძლია
პოლარიზება გარე ელექტრულ ველში. მყარი სხეულის ზონური თეორიის
მიხედვით დიელექტრიკი — არის ნივთიერება 3 ელექტრონ-ვოლტზე მეტი
აკრძალული ზონით სიფართით
ნახევრად გამტარები

• ნახევარგამტარები - ნივთიერებების კლასი, რომლებიც იკავებენ შუალედურ

ადგილს იმ ნივთიერებებს შორის, რომლებიც კარგად ატარებენ ელექტრო
დენს (გამტარები, ძირითადად ლითონები) და ნივთიერებებს, რომლებიც
პრაქტიკულად არ ატარებენ ელექტრო დენს (იზოლატორები ან
დიელექტრიკები).
ელექტრული მუხტის მუდმივობის კანონი
• ელექტრული მუხტის მუდმივობის კანონს. ეს კანონი მართებულია ისეთი
სისტემისთვის, რომელშიც გარემოდან არ შედიან და რომლიდანაც გარეთ
არ გამოდიან დამუხტული ნაწილაკები. ასეთ სისტემას ჩაკეტილი სისტემა
ეწოდება. ე.ი. ჩაკეტილი სისტემისთვის ელექტრული მუხტის მუდმივობის
კანონი ჩამოყალიბდება შემდეგნაირად: ჩაკეტილ სისტემაში ყველა
ნაწილაკის მუხტების ალგებრული ჯამი მუდმივი რჩება:
• Q1+Q2+Q3+...+QN=CONST

• CONST აღნიშნავს მუდმივს (CONSTANT-მუდმივი; უცვლელი)

დაელექროება

• დაელექტროება შესაძლებელია ე.წ. "გავლენის" გამოყენებით ანუ როდესაც

არ ხდება მუხტების გადანაწილება დამუხტული სხეულის უშუალო შეხების
მეშვეობით და ამდენად დამუხტული სხეული არ კარგავს თავის მუხტს
როდესაც მუხტავს სხვა სხეულს.... მუხტს გააჩნია ელექტრული ველის
პოტენციური ენერგია, ანუ თუ გვაქვს მუხტი გვაქვს ენერგი.
მადლობა ყურადღებისთვის