GEOTURYSTYKA

Natalia Tkaczyk
Historia geoturystyki

Termin „geoturystyka” został opisany po raz pierwszy stosunkowo nie dawno. W 1995 roku
Brytyjczyk Thomas Hose w swoim artykule napisał, że aktywność ta ma ogromny potencjał
i jest powiązana z ekoturystyką czy turystyką górską. Jednak już wcześniej ludzie zaczęli
dostrzegać urok obiektów geologicznych. Na początku XIX w. Humphry Davy w bardzo
ciekawy sposób opisał to zjawisko, pisząc że każdy łańcuch górski dostarcza badaczowi
geologii zadziwiających świadectw wielkich przemian, jakim podlegała ziemia.
Czym właściwie jest geoturystyka?

■ Jest to forma turystyki bazująca na poznawaniu i odkrywaniu różnych form geologicznych

tj. kopalnie, skamieniałości czy minerały. Jej celem jest również zrozumienie procesów
zachodzących na naszej planecie.
■ Geoturystyka obejmuje różne aktywności m.in. odwiedzanie Parków Narodowych,
eksplorowanie jaskiń, badanie formacji skalnych czy wędrówki w góry.
■ Geoturystyka ma na celu zarówno zachęcanie do ochrony przyrody i zasobów
geologicznych, jak i promowanie edukacji geologicznej. Jednocześnie stanowi atrakcyjną
formę turystyki dla osób zainteresowanych naukami przyrodniczymi i geologią.
■ Geoturystyka jest zjawiskiem interdyscyplinarnym. Częściowo jest formą turystyki
poznawczej, ale w niektórych sytuacjach ma charakter turystyki kwalifikowanej
(specjalistycznej).
GEOPARK

Obszar o zdefiniowanych granicach, zawierający pojedyncze lub mozaikowo rozłożone obiekty o

wybitnych walorach geologicznych (geotopy), wartościowe dla geoturystyki i edukacji, które zostały
udokumentowane w drodze przeprowadzonej inwentaryzacji i oceny wykonanej przez służbę
geologiczną.
Geopark powinien stanowić narzędzie dla lepszego społecznego poznania i zrozumienia idei dziedzictwa
geologicznego i użytkowania litosfery, zgodnie z zasadami ekorozwoju. Za utworzeniem na danym
obszarze geoparku mogą przemawiać również dodatkowe jego atuty, takie jak: występowanie obszarów o
dużym znaczeniu dla ochrony przyrody, wybitne wartości historyczne i kulturowe regionu. Inicjatywa
tworzenia geoparków została podjęta przez UNESCO. Geoparki tworzone w Europie mają być obiektami
modelowymi dla stworzenia globalnej sieci geoparków.
Geoparki nie stanowią prawnej formy ochrony przyrody nieożywionej i posiadają bardzo zróżnicowaną
rangę, poczynając od znaczenia lokalnego, krajowego do znaczenia europejskiego i światowego. Obecnie
w Polsce funkcjonują geoparki krajowe, geopark europejski i geopark światowy.
 Geopark Świętokrzyski
Jest to pierwszy Światowy Geopark UNESCO funkcjonujący w całości na terytorium
Polski. Geopark położony jest w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich, na
obszarze charakteryzującym się zróżnicowaną budową geologiczną, która odzwierciedla
się także w specyfice rzeźby terenu. Ewolucja morfologiczna tego obszaru
uwarunkowana została głównie zróżnicowaną budową podłoża oraz oddziaływaniem
różnych procesów morfogenetycznych wynikających ze zmian klimatycznych
zachodzących w kenozoiku. Obecne ukształtowanie terenu Geoparku stanowi
wypadkową wszystkich tych uwarunkowań oraz antropopresji związanej m.in. z dawną
i współczesną eksploatacją surowców mineralnych. W granicach Geoparku
Świętokrzyskiego modelowym obszarem, na którym można obserwować te zależności
jest Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy. Dziedzictwo geomorfologiczne rozumiane
jako część dziedzictwa geologicznego związanego z formami ukształtowania terenu,
decyduje o wysokim potencjale geoturystycznym tego obszaru. Praktyczne
wykorzystanie tego potencjału dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego
obszaru objętego granicami.
Europejski Geopark Łuk Mużakowa

Geopark w województwie lubuskim, założony w celu ochrony

szczególnego tworu geologicznego, czyli moreny czołowej powstałej
podczas zlodowacenia środkowopolskiego.

Obecnie na obszarze Łuku Mużakowa obok naturalnych form terenu o

genezie lodowcowej widoczne są liczne ślady przemysłu wydobywczego, z
których najbardziej charakterystyczne jest występowanie
antropogenicznych zbiorników wodnych.

W Polsce Łuk Mużakowa został objęty ochroną prawną w 2001 roku w

formie parku krajobrazowego. Dzięki staraniom polskiego i niemieckiego
Stowarzyszenia Geopark Łuk Mużakowa w roku 2009 powstał jako
pierwszy narodowy geopark Polski. Podstawą do utworzenia geoparku
były walory geologiczne, przyrodnicze, krajobrazowe oraz związane z nimi
dziedzictwo kulturowe. Od 2011 roku, geopark – jako jedyny w Polsce –
należy do Światowej Sieci Geoparków zrzeszającej geoparki narodowe o
statusie Światowego Geoparku UNESCO.
Góra Św. Anny
Park Krajobrazowy „Góra Św. Anny” to jedno z niewielu miejsc
na mapie Polski, gdzie na stosunkowo niewielkim obszarze 5 ha,
można zobaczyć jedne z najładniejszych i dobrze zachowanych
profili środkowego wapienia muszlowego. Oprócz dominujących
skał środkowo-triasowych, występują tu również podścielające je
osady piaskowców i zlepieńców karbońskich oraz dużo młodsze
wulkanity z samego wierzchołka Góry św. Anny. W północno-
wschodniej części parku, dobrze widoczne są pokrywy lessowe,
w których woda wyrzeźbiła malownicze wąwozy oraz suche
doliny. Dodatkowym atutem tego miejsca są również walory
historyczno-kulturowe, które przyciągają wielu turystów w
okolice Góry Św. Anny.
Wszystkie te walory przyrodniczo-geologiczne przyczyniły się
do utworzenia na obszarze Polski drugiego w kolejności
Krajowego Geoparku „Góra Św. Anny”.
Obszarowi Góry Św. Anny został nadany status Geoparku
Krajowego 1 czerwca 2010 r.
Karkonoski Park Narodowy
z otuliną
Powołanie do życia geoparku krajowego na obszarze
Karkonoskiego Parku Narodowego wraz z otuliną
odzwierciedla nie tylko niepowtarzalne walory geologiczne
oraz geomorfologiczne Karkonoszy, wyróżniające ten masyw
na tle pasa gór średnich Europy i dobrze udokumentowane w
dziesiątkach publikacji naukowych, ale także
konsekwentnie, latami prowadzoną przez Karkonoski Park
Narodowy oraz inne instytucje szeroko zakrojoną działalność
popularyzującą dziedzictwo Ziemi i przyrodę nieożywioną
tych gór. Certyfikat geoparku krajowego „Karkonoski Park
Narodowy z otuliną" został podpisany 10 września 2010
roku.
Małopolski Szlak Geoturystyczny

Zainicjowany w województwie małopolskim w 2006 roku projekt mający na celu

oznakowanie tablicami informacyjnymi chronionych prawnie obiektów przyrody
takich, jak rezerwaty przyrody, pomniki przyrody stanowiska dokumentacyjne, ale
także obiektów jeszcze nie objętych ochroną, ale ciekawych pod względem
geologicznym np. kamieniołomy, przełomy rzeki, nieczynne kopalnie, skałki,
torfowiska, jaskinie.
Tablice te stoją m.in. w takich miejscach, jak: Biała Woda, Brama Bolechowicka, Kamień-
Grzyb, Kamienie Brodzińskiego, Dolina Mnikowska, Panieńskie Skały, Sokolica czy
Skamieniałe Miasto.
 Wąwóz Myśliborski

Organy Wielisławskie
Głazy Krasnoludków w Gorzeszowie

Obiekty geoturystyczne w Polsce

 Groty Kryształowe

Maczuga Herkulesa
Szumy Nad Tanwią

Obiekty geoturystyczne w Polsce

 Meteoryt Morasko

Groty Mechowskie
Wąwóz Homole

Obiekty geoturystyczne w Polsce

Kamieniołom w Bóbrce
Kamieniołom w Bóbrce jest miejscem, gdzie góra Koziniec została uszczuplona podczas
budowy Zapory nad Soliną. Kamieniołom został założony na potrzeby pozyskania
surowca do budowy zapory i zaprzestał funkcjonowania w latach ‘70 XX wieku.
Wydobywano tu piaskowiec i łupki, po czym pozostało tu wyrobisko szerokie na 300 m
i głębokie na około 90 metrów.
 Skalne Miasto

Wodospad Niagara

Obiekty geoturystyczne na świecie

Wielki Kanion Kolorado

 Geysir na Islandii
Wezuwiusz

Obiekty geoturystyczne na świecie

Lysefjord
 Ayers Rock w Australii
Lodowiec Perito Moreno

Obiekty geoturystyczne na świecie

Klifowe wybrzeże w Normandii
Gouffre de cabrespine
Jedna z największych udostępnionych dla turystów jaskiń na świecie.
Jej komora ma ponad 250 metrów głębokości. Zwiedzanie górnej
części korytarzy możliwe jest jedynie z przewodnikiem. Można tu
zobaczyć bogatą szatę naciekową.
DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ!
Źródła

P. Różycki, „Geneza i teoria turystyki”, PWN

https://geopark.pl/

https://www.loswiaheros.pl/australia/443-uluru-ayers-rock-olgas

https://podroze.onet.pl/aktualnosci/perito-moreno-argentynski-lodowiec-runal-nagranie-robi-wrazenie/8js56zh

https://www.interameryka.com/2010/07/w-glab-kanionu-kolorado-czesc-2/

https://www.jastrzebiagora.pl/atrakcje/groty-w-mechowie

http://www.kgos.agh.edu.pl/download/Katalog_Obiekow_Geoturystycznych_2012.pdf

https://jednaziemia.pgi.gov.pl/geoturystyka-planeta-ziemia/3816-europejski-geopark-luk-muzakowa.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82opolski_Szlak_Geoturystyczny

https://www.pgi.gov.pl/oferta-inst/geoturystyka/geoparki.html

https://jednaziemia.pgi.gov.pl/geoturystyka-planeta-ziemia/3793-geopark-karkonoski.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra_%C5%9Awi%C4%99tej_Anny_(wojew%C3%B3dztwo_opolskie)