NAUKA PRAWA KARNEGO

I NAUKI POKREWNE
 KRYMINOLOGIA

łac. Crimen – przestępstwo

nauka zajmująca się badaniem zjawiska przestępczości, jej

strukturą, rozwojem, dynamiką, przyczynami, genezą oraz
opracowaniem metod jej zapobiegania i zwalczania, zajmuje
się ponadto poznaniem osoby przestępcy,

w szerszym ujęciu bada wszelkie przejawy patologii

społecznych, nie tylko o charakterze przestępczym (np.
alkoholizm, narkomania, prostytucja)
 WIKTYMOLOGIA

łac. Victima – ofiara

nauka o ofierze przestępstwa, bada problem roli ofiary w

genezie popełnienia przestępstwa,

zajmuje się problematyką ochrony interesów ofiar

przestępstwa i kompensacji za doznane krzywdy ich ofiarom,

bada podatność na stanie się ofiarą przestępstwa i sposoby

zapobiegania wiktymizacji
 KRYMINALISTYKA

nauka o sposobach wykrywania przestępstw i dowodów na

potrzeby postępowania karnego,

zajmuje się techniczno – taktycznymi środkami wykrywania

przestępstw i ich sprawców, metodami popełnienia
przestępstw,

wyróżnia się technikę (chemia, fizyka) i taktykę

kryminalistyczną (np. taktyka przesłuchania podejrzanego)
 PENOLOGIA

łac. poena – kara

nauka o karze, zajmuje się karą jako zjawiskiem społecznym,

bada genezę, funkcje, ewolucję historyczną kar oraz ich

tendencje rozwojowe
 MEDYCYNA SĄDOWA

obejmuje badanie wszelkich zagadnień medycznych, jakie

pojawiają się w toku postepowania karnego,

pokrewnymi naukami są psychiatria (zagadnienia

poczytalności sprawcy czynu zabronionego) i psychologia
sądowa (psychologia zeznań)
 POLITYKA KARNA

koncentruje się na przeciwdziałaniu przestępczości oraz jej

następstw poprzez kształtowanie odpowiednich rozwiązań
legislacyjnych oraz poprzez praktykę orzeczniczą (polityka
wymiaru kary; jak karać, by kara była efektywna?),

koncentruje się na poszukiwaniu metod i sposobów

zwalczania zjawiska przestępczości, a także zajmuje się jej
społecznymi następstwami
 PRAWO KARNE

• Określa, jakie czyny są zabronione pod groźbą kary jako

przestępstwa,

• Jakie są zasady odpowiedzialności karnej za ich popełnienie,

• Jakie kary i inne środki mogą być wymierzane wobec

sprawców czynów zabronionych
• Kara jest zasadniczą, ale nie jedyną reakcją na przestępstwo,
obok kar (katalog w art. 32 k.k.) prawo karne przewiduje także
inne reakcje na przestępstwo, np.:

• środki karne (katalog w art. 39 k.k.) oraz

• środki probacyjne (warunkowe umorzenie postępowania,

warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe
przedterminowe zwolnienie)

• środki zabezpieczające

• środki przewidziane wobec nieletnich (na podstawie Ustawy o

postepowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982r.)
 PRAWO KARNE SENSU LARGO

• Prawo karne materialne – określa czyny zabronione, zasady

odpowiedzialności, kary i środki stosowane wobec sprawców
takich czynów. Podstawowym źródłem prawa karnego
materialnego jest kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. Poza tym do
prawa karnego materialnego należą przepisy pozakodeksowego
prawa karnego, zawarte w ustawach szczególnych

• Art.116 k.k.
• Prawo karne procesowe – zespół przepisów regulujących
postępowanie karne, określa stadia postępowania, prawa i
obowiązki uczestników tego postępowania, rodzaje
rozstrzygnięć, jakie w nim zapadają i środki ich kontroli.
Normy prawa procesowego zabezpieczają realizację norm
prawa materialnego. Podstawowym źródłem prawa karnego
procesowego jest kodeks postępowania karnego z 6 czerwca
1997 r.
• Prawo karne wykonawcze – zespół przepisów regulujących
sposób i zasady wykonywania kar i innych środków
orzekanych i stosowanych w postępowaniu karnym. Częścią
prawa karnego wykonawczego jest tzw. prawo penitencjarne,
dotyczące wykonywania kary pozbawienia wolności i
tymczasowego aresztowania. Normy prawa karnego
wykonawczego są zawarte w kodeksie karnym wykonawczym
z 6 czerwca 1997 r.
 PRAWO KARNE MATERIALNE

• Prawo karne powszechne – skierowane jest do wszystkich

dziedzin życia społecznego, a także do wszystkich osób z
wyjątkiem sfer zastrzeżonych dla szczególnych działów prawa

• Prawo karne szczególne – obejmuje wyspecjalizowane działy

prawa karnego
• Prawo karne wojskowe – są to przepisy, które ze względu na
szczególny charakter dóbr chronionych i cechy podmiotu
odpowiedzialności karnej należało wyodrębnić z
powszechnego prawa karnego; jego źródłem jest część
wojskowa kodeksu karnego
• Prawo karne skarbowe – obejmuje problematykę
odpowiedzialności za przestępstw i wykroczenia skarbowe, a
więc za czyny godzące w interesy finansowe Skarbu Państwa i
jednostek samorządu terytorialnego. Źródłem prawa karnego
skarbowego jest k.k.s z 10 września 1999 r.
• Prawo karne nieletnich – dotyczy odpowiedzialności i
postepowania wobec nieletnich sprawców czynów
zabronionych. Polskie prawo karne przewiduje, że
odpowiedzialność karną ponosi ten, kto ukończył 17 lat,
jednak wyjątkowo możliwe jest pociągnięcie do
odpowiedzialności sprawcy, który ukończył lat 15 i dopuścił
się czynów zabronionych przewidzianych w art. 10 § 2 k.k.
Normy obejmujące zasady postępowania z nieletnimi są
zawarte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26
października 1982 r.