Sulfonamidi, trimetoprim,

hinoloni i uroantiseptici
Doc.dr Sokolović Dragana
Sulfonamidi
 Sulfonamidi
► Reverzibilno blokiraju sintezu folne kiseli
► Osnovna supstanca je sulfanilamid
► Sulfonamidi i dalje široko upotrebljavani
lijekovi –jeftina cijena i dobra antibakterijska
aktivnost
 Antimikrobni spektar
► Inhibišu
 Gram-pozitivne bakterije
 Gram-negativne bakterije
►E. Coli
►Klebsiella
►Salmonella
►Shigella
►Enterobacter
 Nocardia
 Chlamydia trachomatis
 Neke protozoe
► Stimulišu rast rikecija!
 Rezistencija
► Ćelije sisara zavise od egzogenih folata – nisu
osetljive na delovanje sulfonamida
► Bakterije ih sintetišu – osetljive su prema
sulfonamidima
► Mehanizmi rezistencije
 Preterana produkcija PABA
 Smanjen afinitet za sulfonamide
 Gubitak permeabiliteta membrane za
sulfonamide
► Prenosi se plazmidima pa se mogu prenijeti i na
druge bakterije
 Mehanizam djelovanja
► Sulfonamidi su strukturni analozi PABA
► PABA je neophodna za sintezu folne kiseline,
koja je bitna za rast i razmnožavanje bakterije
► Sulfonamidi kompetitivno istiskuju PABA sa
mesta za vezivanje u bakteriji
► Posledica: nastaju nefunkcionalni analozi folne
kiseline i izostaje sinteza purina i nukleinskih
kiselina
► Deluju bakteriostatski
► Nekrotično tkivo i gnoj sadrže dosta PABA, što
ometa delovanje sulfonamida
 Indikacije
► Retko se koriste kao monoterapija
► Ranije
 Pneumocystis carinii pneumonija
 Nokardioza
 Toksoplazmoza
 Neke bakterijske infekcije
► Danas ih zamenjuje fiksna kombinacija
trimetoprima i sulfametoksazola
► I danas mogu da se koriste za terapiju
infekcija mokraćnih puteva
 Oralni sulfonamidi koji se
resorbuju
► Sulfizoksazoli sulfametoksazol
► Za urinarne infekcije
► Vrlo jeftini
► U siromašnim zemljama koriste se za lečenje
 Sinusitisa
 Bronhitisa
 Pneumonije
 Otitis medije
 Dizenterije
 Oralni sulfonamidi koji se
resorbuju
► Sulfadiazin
 Postiže terapijske koncentracije u likvoru
 Sa pirimetaminom se koristi kao prvi izbor u
liječenju toksoplazmoze (uz 10 mg folinske
kiseline, da se smanji depresija kostne srži)
► Sulfadoksin
 Ima produženo djelovanje
 Sa pirimetaminom se koristi kao lijek drugog
izbora u terapiji malarije
 Oralni sulfonamidi koji se ne
resorbuju
► Sulfasalazin
►U terapiji ulceroznog kolitisa i drugih inflamatornih
oboljenja crijeva.
► Crijevna flora cijepa ga u sulfapiridin i 5-
aminosalicilnu kiselinu, koja djeluje
antiinflamatorno.
Sulfonamidi za lokalnu primenu
► Sulfacetamid-natrijum
 Za liječenje bakterijskog konjunktivitisa
 Kao dodatna terapija trahoma
► Mafenid-acetat
 Lokalno na opekotine
► Srebro-sulfadiazin
 Lokalno na opekotine
 Manje toksičan od mafenid-acetata
 Neželjeni efekti sulfonamida
► 5% liječenih sulfonamidima ima neželjene
efekte
► Groznica, ospe, fotosenziobilizacija,
simptomi sa strane GIT
► Urinarne komplikacije
 Acetilovani sulfonamidi talože se u kiselom urinu
– kristalurija i hematurija
 Koristiti sulfizoksazol (rastvorljiv u vodi) ili
dodavati natrijum-hidrogenkarbonat i piti
tečnost
 Nikako sa metenaminom – precipitacija u urinu
 Trimetoprim i kotrimoksazol
► Trimetoprim je trimetoksi-benzilpirimidin
► Inhibiše dihidrofolat-reduktazu u bakterijama
50.000 puta efikasniji nego isti enzim kod čovjeka
► Kotrimoksazol je kombinacija trimetoprima i
sulfametoksazola
► Sulfametokszol ometa sintezu folne kiseline
(bakteriostatski efekat)
► Trimetoprim inhibiše pretvaranje folne u folinsku
kisleinu (bakteriostatski efekat)
► Kombinacija deluje sinergistički – baktericidno!
 Primjena
► Trimetoprim se koristi za liječenje akutnih
urinarnih infekcija
► Kotrimoksazol je efikasan u liječenju
 Pneumocystis carinii pneumonije
 Enteritisa izazvanog Shigellama
 Sistemskih salmoneloza (rezistentnih na hloramfenikol i
ampicilin)
 Komplikovanih infekcija urinarnog trakta
 Prostatitisa
► Doziranje:
 2 tablete na 12 h
 Za Pneumocystis carinii 20/100 mg dnevno
 Neželjeni efekti
► Antifolatni efekti trimetoprima
 Megaloblastna anemija
 Leukopenija
 Granulocitopenija
► Liječe
se primjenom folinske kiseline 8 mg/kg/dan
► Kotrimoksazol izaziva
 Mučninu
 Povraćanje
 Groznicu
 Dijareju
 Leukopeniju
► Onisu veoma jako izraženi kod bolesnika sa AIDS-
om i Pneumocystis carinii pneumonijom
 Sulfasalazin
► Konjugat je 5-aminosalicilne kiseline (5-ASA) i
sulfapiridina
► 30% se resorbuje, a 70% dospije u kolon, gdje
djeluje antiinflamatorno
► Bakterije iz crijevne flore redukuju azo-vezu i
oslobađaju 5-ASA i sulfapiridin
► 5-ASA ostaje u kolonu, gde inhibiše lipoksigenazu i
sprečava nastanak leukotriena i hemotaksu
► Indikacije
 Crohnova bolest
 Ulcerozni kolitis
 Proktokolitis
 Reumatoidni artritis
 5-aminosalicilna kiselina
(5-ASA)

► 5-ASA može da se primjenjuje i sama, bez

sulfapiridina
► Posebni pripravci, kako bi se 5-ASA
oslobodila tek u kolonu (75%)
► Koristi se i u vidu klizme
► Iste indikacije, kao i za sulfasalazin
 4-aminosalicilna kiselina
► Para-aminosalicilna kiselina (PAS
► Nekada korištena u terapiji TBC
► 4-ASA je znatno stabilnije i jeftinije
jedinjenje od 5-ASA
► Koristi se u terapiji
 Distalnog proktokolitisa
► U vidu klizme
 Fluorohinoloni
► Djeluju inhibicijom DNK-giraze
► Stariji hinoloni
 Nalidiksinska kiselina
 Oksolinska kiselina
► Samo kao uroantiseptici
► Fluorohinoloni
 Ciprofloksacin
 Levofloksacin
 Norfloksacin
 Moksifloksacin
► Djelujuprotiv mnogih gram-pozitivnih i gram-
negativnih bakterija
 Antibakterijski spektar
► Gram-negativne koke i bacili
► Stafilokoke
► Intracelularni patogeni
 Legionella
 Chlamydia
 M. Tuberculosis
 M. Avium complex
► Najnoviji fluorohinoloni (sparfloksacin,
klinafloksacin, trovafloksacin) znatno su
jači od klasičnih fluorohinolona, a posebno
prema gram-pozitivnim baterijama
 Fluorohinoloni
► Inhibišu DNK-girazu
► Koncentrišu se u prostati, bubrezima, neutrofilima i
makrofagima
► Urinarne infekcije (i Pseudomonas!)
► Dijareja izazvana E. Coli, Salm., Shig. i Camp.
► Infekcije mekih tkiva (i Pseudomonas!)
► Atipične pneumonije (Chl., Mycopl., Legion.)
► Neželjeni efekti
 Nauzea, povraćanje i dijareja
 Artropatija (ne kod osoba mlažih od 18 godina!)
 Produžuju QT-interval
 Ozbiljna KVS neželjena dejstva
 Uroantiseptici
► Prilikom izlučivanja koncentrišu se u mokraći
► Nitrofurantoin
 Baktericidan prema gram-pozitivnim i gram-
negativnim bakterijama
 Proteus i Pseudomonas rezistentni
 Koristi se kod hroničnih urinarnih infekcija
► Metenamin-mandelat
 Oslobađa u kiselom urinu formaldehid (sab vit. C)
 Koristi se kod hroničnih urinarnih infekcija
► Hinoloni: nalidiksna, pipemidna i oksolinska kiselina
 Deluju na veliki broj gram-negativnih bakterija
 Pipemidna kiselina i na Pseudomonas