Group 8

Kabanata 21 at 22
(BSIT 4-1)
 Reporters

Guinto, Arguelles,
Avery Paula Jennivin Sophia
 Reporters

Camitan, Reta,
Nichol Maria Christina
Reporters

Mendoza,
Austine Jude
Kabanata 21
Ang Pangalawang Pag-
uwi at ang La Liga
Filipina
• Ang unang pag-uwi ni Rizal ay noong Agosto 1887, ngunit ang
kaniyang muling pagbabalik ay nagmarka ng muli niyang
mapanganib na kampanya para sa mga reporma.

• Disyembre 31, 1891 - ipinagdiinan niya sa isang liham kay

Blumentritt ang kanyang paniniwalang ang pakikipaglaban para
sa Pilipinas ay pumasok na sa bagong antas; kailangan na itong
ipaglaban mismo sa Pilipinas.
Pagdating sa Pilipinas, Kasama ang
Kanyang Kapatid na Babae

Hunyo 26, 1892 - Pangalawang beses na

pagbalik ni Rizal sa Maynila kasama ang
kapatid na si Lucia at tumigil sa Hotel de
Oriente
• Alas siyete ng gabi ay nagkaroon ng
pagkakataon si Rizal na makausap si
Gobernador Heneral Eulogio Despujol, at
sinabihan siyang magbalik sa Miyerkules
(Hunyo 29)

• Pagkaraan ng maikling panayam sa

gobernador heneral ay binisita niya ang
kapatid na babae na nasa lungsod: una si
Narcisa at pagkaraa'y si Neneng (Saturnina)
 Pagbisita sa mga Kaibigan sa Gitnang
Luzon

Hunyo 27, ala sais ng gabi - lumulan si

Rizal sa isang tren sa Estasyon ng
Tutuban at binisita niya ang mga
kaibigan sa Malolos (Bulacan), San
Fernando (Pampanga), Tarlac (Tarlac),
at Bacolor (Pampanga).
Hunyo 28, alas singko ng hapon -
Sakay pa rin ng tren ay bumalik si
Rizal sa Maynila nang sumunod na
araw.
Sinalakay ng mga Guardias Civiles

ang mga bahay na binisita niya at

sinamsam ang mga sipi ng Noli at

Fili at iba pang "supersibong"

babasahin.
 Iba pang Pakikinayam kay
Despujol
• Hunyo 29, 7:30 - Nakipagkita ulit si Rizal sa gobernador-
heneral at hindi nagtagumpay sa pakiusap na alisin na ang
kaparusahang pagpapatapon, ngunit binigyan siya ng pag-asa
kaugnay sa kalagayan ng kanyang mga kapatid na babae.

• Hunyo 30, 7:30 - Pinag-usapan nila ang tungkol sa Borneo.

Matigas ang pagtutol ng gobernador heneral dito at sinabihan
siyang bumalik sa Linggo.
• Hulyo 3 - Bumalik si Rizal. Pinasalamatan niya ang
gobernador heneral Despujol sa pag-aalis ng
kaparusahang pagpapatapon sa kanyang mga kapatid na
babae. Sinabi niya rin na ang kanyang ama at kapatid na
lalaki ay darating lulan ng unang barko. Nang tinanong
siya ng gobernador heneral kung gusto niyang pumunta
sa Hong Kong, sinabing niyang "oo" at pinabalik siya sa
Miyerkules.
 Pagtatag ng
La Liga Filipina
Hulyo 3, 1892 - Dumalo si Rizal sa isang pulong
ng mga makabayan sa tahanan ng mestisong Tsino-
Pilipinong si Doroteo Ongjunco sa Kalye Ylaya,
Tondo, Maynila.
• Pedro Serrano Laktaw (Panday Pira) - isang Mason
at guro
• Domigo Franco (Felipe Leal) - isang Mason at
tagapagbantay ng isang tindahan ng tabako
• Jose A. Ramos (Socorro) - engrabador,
tagapaglimbag, at may-ari ng Bazar Gran Britaña,
at unang Worshipful Master ng Nilad, ang unang
sangay ng Mason sa Pilipinas
• Ambrosio Salvador - isang Mason at
gobernadorsilyo ng Quiapo
• Bonifacio Arevalo (Harem) - dentista at Mason
• Deodato Arellano - bayaw ni M. H. del Pilar at
sibilyang empleyado ng sandatahang -lakas
• Ambrosio Flores (Musa) - retiradong tenyente ng
impanteriya
• Agustin de la Rosa - isang Mason at tenedor-de-
libro
• Moises Salvador (Araw) - kontratista at Mason
• Luis Villareal - sastre at Mason
• Fustino Villaruel (Ilaw) - parmasiyutiko at isang
Mason
• Mariano Crisostomo - maylupa
• Numeriano Adriano (Ipil) - notaryo at Mason
• Estanislao Legaspi - artisano at Mason
• Teodoro Plata - eskribano at Mason
• Andres Bonfacio - bodegero
• Apolinario Mabini (Katabay) - abogado at Mason
• Juan Zulueta - mandudula, makata, at empleyado ng
gobyerno
 Inilahad ni Rizal ang mga layunin ng La Liga
Filipina, isang sibiko ng mga Pilipino na
nilalayon niyang itatag at ang mga papel na
gagampanan nito sa panlipunan at pang-
eonomiyang buhay ng taumbayan.

Mga nahalal:
• Ambrosio Savador - pangulo
• Deodato Arellano - kalihim
• Bonifacio Arevalo - ingat-yaman
• Agustin de la Rosa - piskal
Ang Konstitusyon ng
La Liga Filipina
Mga Layunin
• Mapag-isa ang buong kapuluhan sa isang
katawang buo, malakas, at magkakauri.
• Proteksiyon ng bawat isa para sa pangangailangan
ng bawat isa.
• Pagtanggol laban sa lahat ng karahasan at
kawalang katarungan.
• Pagpapaunlad sa edukasyon, agrikultura, at
pangangalakal.
• Pag-aaral at pagpapairal ng mga pagbabago
• Motto ng La Liga Filipina - Unus Instar Omnium (Bawat isa'y katulad ng lahat)

• Kataas-taasang Konseho - Ang lupong tagapangasiwa na may kapangyarihan sa buong

bansa

• Lahat ng Pilipinong may pagmamahal at pagmamalasakit sa bayan ay maaaring maging

miyembro.

• Dalawang piso na paunang bayad at buwanang kontribusyong 10 sentimos

Tungkulin ng mga miyembro ng Liga
• Sundin ang mga utos ng Kataas-taasang Konseho
• Tumulong sa pangangalap ng mga bagong miyembro
• Mahigpit na pananatilihing lihim ang mga desisyon ng
mga awtoridad ng Liga
• Magkaroon ng ngalang-sagisag na di maaaring palitan
hanggang di nagiging pangulo ng kanyang konseho
• Iulat sa piskal ang anumang maririnig na makakaapeko
sa Liga
• Kumilos na matwid na siyang dapat dahil siya'y
mabuting Pilipino
• Tumulong sa kapwa kasapi sa anumang oras
 Dinakip at Ikinulong si Rizal sa Fuerza
Santiago

Hulyo 6, Miyerkules Pobres Frailes (Mga

Nagpakita si Gobernador Kawawang Prayle)
Nagtungo si Rizal sa Palasyo Heneral Despujol ng ilang
nailimbag na babasahin na Inisinulat ni Padre Jacinto
ng Malacañang para
diumano ay natagpuan sa loob at inilimbag ng Imprenta de
ipagpatuloy ang serye ng
ng punda ng unan ni Lucia. los Amigos del Pais
pakikipagpanayam sa
Maynila.
gobernador-heneral.
• Naging inkomunikado si Rizal sa Fuerza Santiago.

• Hulyo 7 - inilathala ng Gaceta de Manila ang

pagkakadakip kay Rizal na nagdulot ng kaguluhan
at pagkagalit sa maraming Pilipino, lalo na sa mga
kasapi ng bagong tatag na La Liga Filipina.
Pagpapatapon sa Dapitan
Mga dahilan ng pagpapatapon kay Rizal ayon kay
Gobernador Heneral Despujol

• Naglathala si Rizal ng mga aklat at babasahin sa

ibang bansa, na nagpapakita ng kanyang
pagtataksil sa Espanya at hayag na nagpapakita
ng "pagiging anti-Katoliko" at "anti-prayle."

• Ilang oras pagkaraang dumating sa Maynila,

natagpuan sa isang mga bagahe ... ang isang bulto
ng babasahing pinamagatang Pobres Frailes kung
saan nilibak ang mapagtimpi at
magpagkumbabang pagbibigay ng mga Pilipino,
at kung saan ang akusasyon laban sa kaugalian ng
mga ordeng relihiyoso ay nailathala.
Mga dahilan ng pagpapatapon kay Rizal ayon kay
Gobernador Heneral Despujol

• Ang kanyang nobelang El Filibusterismo ay

inihandog sa alaala ng tatlong "traydor" (Burgos,
Gomez, at Zamora), at sa pamagat na pahina,
isinulat niya ang mga bisyo at pagkakamali ng
administrasyong Espanyol, "ang tanging
katubusan ng Pilipinas ay separasyon sa inang
bayan."

• "Ang tunguhin ng kanyang mga pagsisikap at

pagsusulat ay mawasak sa mga tapat na Pilipino
ang mga yaman ng ating banal na
pananampalatayang Katoliko"
 Hulyo 14, hatinggabi Hulyo 15, ala-una ng Hulyo 17, ika-7 ng gabi,
umaga Linggo

Dinala si Rizal sa barkong Cebu Pa-timog, dumaan sila ng dumating sila sa Dapitan
na papuntang Dapitan na may Mindoro at Panay.
mahihigpit na tanod. Ang barko
ay nasa pamamahala ni Kapitan
Delgras.
• Inihabilin ni Kapitan Delgras si Rizal kay
Kapitan Ricardo Carnicero, Espanyol na
komandante ng Dapitan.

• Nang gabing iyon, sinimulan ni Rizal ang

buhay-desterado sa malungkot na Dapitan na
magtatagal hanggang Hulyo 31, 1896 sa haba
ng apat na taon.
Kabanata 22
Ang Pagkakapatapon sa
Dapitan, 1892-1896
 Dapitan

Isang liblib na bayan sa Mindanao na nasa pangangasiwa ng mga

misyonerong heswita, mula 1892-1896. Dito nanirahan si Rizal
bilang desterado.
 Mga Magagandang gawa ni Rizal sa
Dapitan

Medisin Paaralang
a Panlalaki
Siyentipikong Kaunlarang
Eksperimento Panlipunan

Isang makinang kahoy na gumagawa

Sining at ng mga Ladrilyo

Pampanitikan
Wika Magsasaka at
SIMULA NG DESTIYERO
SA DAPITAN
Kay Padre Antonio Obach
ipinadadala ang sulat

Dapita
n

Sulat galing kay

Padre Pablo Pastells

Barkong
Cebu
 Mga condition para tumira si Rizal sa kumbento ng
Simbahang Paroko

“Na ipahahayag ni Rizal sa madla ang kanyang mga pagkakamaling may

kinalaman sa relihiyon, at gagawa siya ng pahayag na magpapakitang siya
ay isang maka-Espanyol at laban sa rebolusyon”

“na makikibahagi siya sa mga ritwal at seremonya ng simabahan at

mangungumpisal ng kanyang nakalipas”

“Na mula ngayon ay kikilos siya bilang huwarang sakop ng

espanya at isang lalaki ng relihiyon”
 Kapitan Carnicero

• Isang komandante
• Sakaniya nanirahan si Rizal, kung saan
sila’y naging magkaibigan at maganda
ang kanilang naging relasyon
• Naging maganda ang mga ulat niya
kay Gobernador Despujol hinggil sa
kanyang presong si Rizal
A Don Ricardo Carnicero

Bilang tanda ng paghanga niya kay Kapitan Carnicero, isinulat

niya ang tulang ito noong Agosto 26, 1892 sa okasyon ng
kaawaran nito
NANALO SA LOTERYA SA
MAYNILA
 Barkong koreong
Butuan

Dala dala ang Magandang balita

na ang tiket sa loterya blg. 9736
na pag-aari nina Kapitan
Carnicero, Dr. Rizal, at
Francisco Quilor ay nanalo ng
pangalawang gantimpalang
20,000.
 Francisco Mercado
₱ 2,000

₱
6,200
Basa
₱
2,000

Lupang sakahan sa Talisay

₱ 4,000
 Ang pagtataya sa
loterya ni Rizal
• Ito ay isang aspeto ng kanyang buhay
• Noong unang biyahe niya sa Madrid
(1882-1885), lagi siyang naglalaan ng
kahit tatlong pesetas buwan buwan
para dito
• “ito lamang ang kanyang bisyo” puna
ni Wenceslao E. Retana (una niyang
mananalambuhay na Espanyol at
dating kaaway)
ANG DEBATE NINA RIZAL
AT PASTELLS HINGGIL SA
RELIHIYON
 Ang Debate nina Rizal at
Pastells
ay nagsimula nang magpadala si Padre Pastells ng
isang aklat na isinulat ni Sarda, na may kalakip na
payo na si Rizal ay tumigil na sa kanyang
kalokohan hinggil sa pananaw sa relihiyon.
Petsa ng mga liham ng interesanteng debate:

Septyembre 1, 1892

Oktubre 12, 1982

Nobyembre 11, 1892

Disyembre 8, 1892

Enero 9, 1893

Pebrero 2, 1893

Abril 4, 1893

Abril 1893
 Ang pananaw ni Rizal

• Anti katolikong ideya na nakuha sa Europa

• Mapait na karanasan bunga ng pag uusig ng masasamang

prayle

• “Gusto kong saktan ang mga prayle, ngunit ang mga prayleng
gumagamit sa relihiyon hindi lamang bilang pananggalang
ngunit bilang sandata, kastilyo, kuta, baluti, atbp. Napilitan
akong atakihin ang kanilang mali at mapamahiing relihiyon,
nang sa gayon malabanan ang kaaway na nagtatago sa likod
nito.” Sulat niRrizal kay Blumentritt noong Enero 20, 1890

• “Ang mga relihiyon ay maaring magkaibaiba, ngunit iisang

landas lamang ang patutunguhan sa liwanang”
 Ang pananaw ni Padre Pastells

Ang paniniwala sa Diyos ay higit pa kaysa sa

anumang bagay, kasama na ang katwiran,
pagpapahalaga sa sarili, at sariling paghuhusga.
Gaano man katalino ang tao, katwiran niya, ang
kanyang talino ay may hangganan, kaya
kailangan pa rin ang patnubay ng Panginoon.
Imitacion de Cristo
(Pagtulad kay Kristo)

Binigyan si Rizal ng sipi nito mula kay Padre

Pastells. Ito ay isang kilalang katolikong aklat na
isinulat ni Padre Tomas á kempis.
Hinamon ni rizal sa isang
duelo ang isang pranses
 G. Juan Lardet
Isang negosyanteng pranses na
nakipag duelo kay Rizal

Troso
Dahilan ng paghamon ni rRizal
ng duelo kay Lardet
 • Isang mangangalakal sa dapitan at kaibigan ni Rizal
Antonio • Sakaniya ipinahayag ni Lardet ang liham na
nagsasabing “kung siya ay isang tapat na tao, hindi
na niya sana isinama sa kuwantahan ang mga
Miranda trosong mababa ang kalidad”
• Ipinakita niya ang liham na ito kay Rizal

Pundonor
• Batas ng kabalyero
• Dahil bihasa si Rizal dito, tinanggap niya
ang paumanhin ni Lardet
Iba pang tao na hinamon ni Rizal sa duelo noong taon ding iyon

Antonio W.E. Retana

Luna
Si rizal at si padre sanchez
Padre Obach Padre Jose Vilaclara Padre Francisco
de Paula Sanchez

Mga tumulong kay Padre Pastells sa paghikayat kay Rizal na

maiwaksi ang mga pagkakamali niya sa relihiyon.
 Padre Sanchez
Paring Espanyol na nagtanggol
sa Noli Me Tangere ni Rizal.
Siya ang paboritong guro ni
Rizal sa Ateneo de Manila

Estudios Sobre Lalengua • Isang gramatikong tagalog

na isinulat ni Rizal
Tagala
• Iniregalo ni Rizal kay Padre
(Mga Pag-Aaral Hinggil sa Sanchez nung kaarawan nito
Wikang Tagalog)
Ang magandang buhay sa Dapitan

Sa Dapitan, naging maganda, tahimik,

at kaaya-aya ang buhay ni Rizal
 Mula Agosto 1893, salit-salitang dinalaw si Rizal ng
kanyang pamilya ng maibsan ang kalungkutan nito sa
kanyang pag-iisa sa kuta ng mga Espanyol sa lupain ng
mga Moro.

Ang mga dumalaw sa kanya:

• Ang kanyang ina
• Mga kapatid na sina Trinidad, Maria at Narcisa
• Mga pamangkin na sina Teodisio, Estanislao, Mauricio at
Prudencio
Nagpatayo siya ng bahay sa
baybay-dagat ng Talisay, na
pinaliliigiran ng mga punong
namumunga ng prutas.

Nagpatayo rin siya ng isang paaralang panlalaki

at isang ospital para sa kanyang mga pasyente.
Sa sulat niya kay Blumentritt
noong Disyembre 19, 1893
Sa sulat niya kay Blumentritt
noong Disyembre 19, 1893
Ang Pagtatagpo ni Rizal
sa Espiya ng Prayle

Noong mga unang araw ng Nobyembre

1893, masaya at payapang naninirahan si
Rizal sa kanyang bahay sa Talisay, isang
kilometro ang layo mula sa Dapitan.
Ang Pagtatagpo ni Rizal
sa Espiya ng Prayle

Ang masaya nilang pamumuhay ay

ginambala ng isang insidenteng
kinasangkutan ng isang espiya ng mga
prayle na nagngangalang
“Pablo Mercado”.
Pagkaalis ng kanyang impostor na kamag-anak ay
kinalimutan niya na ang insidenteng ito.

Ngunit napag-alaman niya na ang impostor ay nasa Dapitan

pa at ipinamamalita sa lahat na siya’y kamag-anak ni Dr.
Rizal.

Nagalit ang bayani at nagtungo siya sa comandancia at

ipinaalam ang pangyayari kay Kapitan Juan Sitges. Kaagad
na ipinag-utos ni Sitges na dakipin ang impostor at inususan
si Anastacio Adriatico na imbestigahan ito.
Nalaman ang katotohanan sa imbestigasyon. Ang totoong
pangalan ni “Pablo Mercado” ay Florencio Namanan. Siya
ay katutubo ng Cagayan de Misamis, binata at mga 30 taong
gulang.

Inupahan siya ng mga prayleng Rekoleto para isagawa ang

lihim na misyon sa Dapitan -- ang ipakilala ang sarili kay
Rizal bilang kaibigan at kamag-anak nang sa gayon ay
matiktikan nila ang mga ginagawa ni Rizal.
Nakakapagtakang biglang ipinatigil ni Sitges ang
imbestigasyon at pinakawalan ang espiya.

Kaagad din niyang ipinadala ang kanyang opisyal na ulat

kay Gobernador Heneral Blanco, na mahigpit na nagtago sa
mga dokumentong ito.

Ang mga dokumentong ito ay nakatago at iniingatan

ngayon sa Biblioteca Nacional sa Madrid at masasabing
nagtataglay ito ng ilang misteryosong ulat.
 BILANG
HIMNO PARA SA
MANGGAGAMOT
TALISAY SA
DAPITAN
Nanggamot din si Rizal sa Dapitan. Marami siyang naging pasyente,
ngunit karamihan ay dukha kaya binibigyan na lamang niya ang mga
ito ng librneg gamot.
Noong Agosto 1893, dumating sa Dapitan ang kanyang ina at kapatid
na si Maria at doon nanirahan sa kanya ng isang taon at kalahati.
Ang husay ni Rizal bilang
manggamot,lalo na sa mata ay
kumalat sa maraming lugar.

Si Don Ignacio Tumarong ay

muling nakakita dahil sa
panggagamot ni Rizal pati na rin
ang isang pasyenteng Ingles at si
Don Florencio Azacarraga.
Sistemang Patubig
sa Dapitan
Si Rizal ay may titulong pagka-agrimensor na
nakuha niya mula sa Ateneo. Dinagdagan pa niya
ang kanyang kaalaman dito sa pamamagitan ng
pagbabasa ng mga aklat tungkol sa inhenyeriya.
Sa Dapitan, nagamit niya ang kaalaman sa
inhenyera nang magpatayo siya ng isang
sistemang patubig na magbibigay ng malinis na
inum sa taumbayan.
Mga Proyektong Panlipunan
para sa Dapitan
Nang dumating si Rizal sa Dapitan, nagpasiya
siyang pauunlarin ito, sa tulong ng mga talinong
biyaya sa kanya ng Diyos, at gigisingin ang
kamulatang pansibika ng taumbayan nito.

“Gusto kong magawa ang lahat ng

kaya kong gawin para sa bayang ito.”

- Dr. Jose Rizal sa kanyang sulat para kay Padre Pastells

Isa pang proyektong pangkomunidad ni Rizal ay
ang pagpapaganda ng Dapitan. Sa tulong ng
kanyang kaibigan at dating guro, si Padre
Sanchez, naipaayos niya ang plana ng bayan
nang lalo itong mapaganda.
Sa harap ng simbahan, gumawa sina Rizal at Padre
Sanchez ng isang malaking mapa ng Mindanao.
Ang mapang ito ay makikita pa rin sa plasa ng Dapitan.
Si Rizal bilang Guro
Mula pagkabata, batid ni Rizal ang kahalagahan ng
HIMNO PARA SA
mabuting edukasyon. Sa kanyang mga
paglalakbay, pinag-aralan niya ang sistemang
TALISAY
pang-edukasyon ng mga modernong bansa.
Noong 1893, itinatag niya ang isang paaralan na
tumagal hanggang sa matapos ang kanyang
HIMNO PARA SA
distiyeryo noong Hulyo 1896. Nagsimula siya sa
TALISAY
tatlong mag-aaral at habang tumatagal, naging 16,
at kinalaunan ay naging 21.
HIMNO
HIMNO PARA
PARA SA
SA
TALISAY
TALISAY
Puno ng Talisay
 Himno Para Sa Talisay
• Koro:
Mabuhay, O Talisay
Matatag at matibay
Laging inspirasyon
Lakad na maginoo
Mga bagay, sa lahat ng lugar
Sa dagat, lupa at hangin
Ikaw ang mangingibabaw
 HIMNO
MGA PARA SA
KONTRIBUSYON
TALISAY
SA AGHAM
 Mga Ispesimen na nahanap ni Rizal

Insekt Ibo Aha Butik Palak Kabib Halama

o n s i a i n
Pilipinas Museo ng Europa at Dresden

Binigyan siya ng aklat pang agaham at instrumento pang

opera
 Mga Ispesimen na nahanap ni Rizal

Ilan sa mga pambihirang espisimen na natuklasan ni Rizal

Draco Rizali Rhacophorus Rizali

Apogonia Rizali
 HIMNO PARA SA
PAG-AARAL SA
TALISAY WIKA
Sa Dapitan natuto siya ng:
• Bisaya
• Subanum
• Malay
Abril 5, 1896 - Sumulat siya kay Bluementritt

“Alam ko nang magsalita ng Bisaya at maayos naman ako sa

wikanf ito; gayunpaman, kailangan ko pa ring matutunan ang
ibang diyalekto ng Pilipinas”

Marunong siya ng 22 wika

• Tagalog • Latin • Arabiko • Niponngo

• Amerikano • Griyego • Malay • Portuges
• Bisaya • Ingles • Hebreo • Swisa
• Subanum • Pranses • Sanskrit • Ruso
• Espanyol • Aleman • Olandes
• Catalan • Italyano • Tsino
HIMNO PARA SA
MGA GAWAING
TALISAY
MASINING
 Pagtulong ni Rizal sa mga Madre ng
Kawanggawa sa paghahanda ng altar ng Mahal na
Birhen

Binili para
• Ulo
makatipid

• Damit na nagkukubli sa buong katawan maliban

sa paa, nakatayo sa isang globo na pinalilibutan Madre
ng ahas na may mansanan sa bibig

• Kanang paa, mansanan, at ulo ng ahas Rizal

 Sining

• “Paghihiganti ng Ina” - Isang buwayang pinapatay ng Aso

• Rebulto ni Padre Guerrico
• Ang Batang Babae ng Dapitan - isang batang babaeng istatwa
• Kahoy na lilok ni Josephine Bracken
• Rebulto ni San Pablo
HIMNO
SI RIZALPARA SA
BILANG
TALISAY
MAGSASAKA
 Bumili ng 16 ektarya ng lupa sa Talisay
• Nagtayo ng kanyang bahay, paaralan at ospital

• Nagtanim siya rito ng kape, tubo, niyog, at punong

namumunga
 Sulat ni Rizal kay Trinidad

“Ang lupa ko ay kalahating oras ang layo

mula sa dagat. Napakaganda rito. Kung
ikaw at aking mga magulang ay
maninirahan dito, magpapatayo ako ng
malaking bahay na matitirhan nating lahat”
 Pinakilala ni Rizal ang mga modernong
paraan ng agrikultura na natutunan niya sa
Europa at Amerika
 Kolonyang Agrikultural

- Sa Sitio ng Ponot, malapit sa Lawang Sandigan

“Magtatag tayo ng bagong Calamba”

- Rizal
HIMNO
SI PARA
RIZAL SA
BILANG
SI RIZAL BILANG
TALISAY
NEGOSYANTE
NEGOSYANTE
 Ramon Careon

-Kasosyo ni Rizal sa Pagnenegosyo

 Negosyo
-Pangingisda
-Industriya ng Abaka
-Paggawa ng Apog

Enero 1, 1895
-Asosayong Kooperatiba ng mga Magsasaka sa
Dapitan
HIMNO
SI RIZALPARA SA
BILANG
SI RIZAL BILANG
TALISAY
NEGOSYANTE
IMBENTOR
 • Noong 1887, naimbento niya ang lighter ng sigarilyo na
iniregalo niya kay Bluementritt. Tinawah niya itong
"Sulpukan".
• Sa Dapitan, naimbento niya ang isang makinaryang gawaan ng
ladrilyo. Ang makinang ito ay kayang gumawa ng 6,000
ladrilyp araw-araw.
 Mi Retiro
(Ang Aking Pamamahinga)

Ito'y isinulat ni Rizal bilang regalo para sa kanyang ina, at

ipinadala ni Rizal ang kahanga-hangang sulat noong Oktubre 22,
1895. Ayon sa mga kritiko, itinuturing ang tula bilang isa sa mga
pinakamahusay na akda ni Rizal.
 JOSE RIZAL
AT
JOSEPHINE BRACKEN
• Si Leonora Rivera ay namatay noong Agosto 28, 1893 ay nag-iwan ng
malaking puwang sa puso ni Rizal.

• Si Josephine Bracken, isang Irlandes na taga-Hong Kong na ipinanganak

noong Oktubre 3, 1876 kina James Bracken at Elizabeth Jane MacBride.

• Si Josephine ay 18 taong gulang ng siya ay dumating sa dapitan kasama si

George Taufer, ang umampon sakanya na nais humingi ng tulong kay Rizal
(Optalmolohista) ngunit kinalauan ay nabulag.
• Kasama rin nila si Manuela Orlac, kalaguyo ng isang pari, at ang naging
kasa-kasama nila Josephine ng dumating sila sa Pilipinas.

• Sa unang pagkikita pa lamang ay nagkaibigan na sina Rizal at Josephine.

Pagkaraan ng isang buwang ligawan ay nagkasundo na din na magpakasal.

• Padre Obach, ang pari ng Dapitan, ay isa sa mga tutol sa pagpapakasal nina
Rizal at Josephine, sa kadahilanan nitong wala silang permiso mula sa
Obispo ng Cebu.
• Nang malaman din ni George Taufer ang plano nilang magpakasal ay
nagalit ito at nagtangka na magpakamatay.

• Nang hindi gumaling si Taufer ay bumalik na ito sa Hong Kong at naiwan

si Josephine, nanirahan ito sa pamilya ni Rizal.

• Kinalaunan ay bumalik sila sa Dapitan, at masayang namuhay bilang mag-

asawa. Sa ilang liham ni Rizal sa kanyang pamilya, pinapahayag nito na
masaya siya sa Piling ni Josephine. Hindi na siya nalulumbay...
Ang Dapitan, para kay Rizal, ay isa nang
langit.
 Josephine, Josephine

Ikaw na siyang napadpad sa baybaying ito

Naghahanap ng pugad, bagong tahanan,
Tulad ng isang naglalayag na ibon
Sakaling kapalara’y ikaw dalhin
Sa Japan, Tsina, o Shanghai,
Huwag kakalimutang sa baybaying ito
May pusong tumitibok para sa iyo.
 JOSE RIZAL
AT
ANG KATIPUNAN
 Andres Bonifacio

• Tinaguriang “Dakilang Anakpawis”,

ay nagpupursige para sa isang
rebolusyon.
• Noong Hulyo 7, 1892, ay nagtatag siya
ng isang lihim na samahan at tinawag
itong Katipunan.
• Ang kanyang samahan ay ang KKK o
Kataas-taasang, Kagalang-galangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan
• Noong Mayo 2, 1896, nagkaroon ng isang lihim na pulong ng Katipunan sa
isang maliit na ilog na kung tawagin ay Bitukang Manok.

• Dr. Pio Valenzuela, ay ang napagkasunduang magiging sugo sa Dapitan

upang maipaalam kay Rizal ang balak ng Katipunan na maglunsad ng
rebolusyon alang-alang sa kalayaan.

• Noong Hunyo 15, umalis ng Maynila si Dr. Valenzuela sakay ng barkong

Venus. Nagsama ito ng bulag, si Raymundo Mata, upang maitago ang
misyon.
• Hindi sinang-ayunan ni Rizal ang mapangahas na balak ni Bonifacio na
isulong ang bansa sa isang madugong rebolusyon.

• Ang dalawang rason ni Rizal ay: (1) hindi pa handa ang taumbayan, at (2)
kailangan pang mangalap ng pondo at armas bago maging handa sa isang
rebolusyon.

• Dagdag pa rito, hinggil sa pagliligtas ni Rizal sa kanyang sarili dahil

nagbitaw siya ng pangako sa mga awtoridad na Espanyol,
NAGPRISINTANG
DOKTOR NG
MILITAR SA CUBA
• Ilang buwan bago makipag-ugnayan ang Katipunan sa kanya, mayrooong
natanggap na liham si Rizal galing kay Blumentritt na nagpapahayag ng
kalagayan ng mga tao na nasa Cuba.

• Nang matanggap ito ni Rizal ay sumulat ito kay Gobernador Heneral

Ramon Blanco, noong Disyembre 17, 1895, upang maghandog ng kanyang
serbisyo bilang doktor ng militar na ipapadala sa Cuba.

• Hulyo 1, 1896, matapos ang ilang buwan na pag-aantay ni Rizal ay

tinanggap na ng pamahalaan ang kanyang alok.
• Hulyo 30, dumating at aktuwal na natanggap ni Rizal ang liham, nagsasaad
ito na isang Komandante Politiko Militar ng Dapitan ang magbibigay sa
kanya ng permiso para makabalik siya ng Maynila upang mabigyan ng
pasaporte patungong Espanya.

• Sa labis na tuwa ni Rizal sa natanggap na liham mula sa Malacañang,

nakapagsulat siya ng makabagbag-damdaming tula na pinamagatang “El
Canto del Viajero” o Ang Awit ng Manlalakbay.
PAALAM, DAPITAN.
• Noong Hulyo 31, 1896, nagwakas ang apat na taong pagkakatapon kay
Rizal sa Dapitan. Nang hatinggabi ng petsang iyon, sumakay siya sa
barkong España.

• Kasama niya sina Josephine, Narcisa, Angelica (anak ni Narcisa), tatlong

pamangkin na lalake, at anim na estudyante.

• Funeral March ni Chopin, tinugtog ng banda bilang musika ng

pamamaalam habang inihahati si Rizal. Nanirahan siya sa Dapitan ng apat
na taon, labintatlong araw, at ilang oras.
 Salamat!
Kabanata 21 at 22
(GROUP 8 BSIT 4-1)
Group 8
Kabanata 21 at 22
(BSIT 4-1)