‫فکتورهای تعیین کنندۀ اقلیم‪:‬‬

‫‪Climate Indicators‬‬
‫‪Latitude orbit and meridian orbit‬‬ ‫فکتور های تشکیل دهنده اقلیم ساحه (یک محل) ‪:‬‬

‫‪-1‬عرض البلد جغرافیایی محل‬

‫‪-2‬دوران اتموسفیر‬

‫‪-3‬موجودیت ابحار‪،‬اوقیانوس ها ومخازن بزرگ آبی‬

‫‪-4‬شکل اراضی (پستی وبلندی ساحه)‬

‫‪-5‬خصوصیت اشیای روی زمین از قبیل سبزه ها‪,‬نباتات‪,‬قشربرف و غیره‪.‬‬

 ‫عرض البلد‬
‫جغرافیایی‬
‫خصوصیت‬ ‫دوران‬
‫آشیای روی‬ ‫اتموسفیر‬
‫زمین‬

‫شکل یعنی‬ ‫موجودیت‬

‫پستی وبلندی‬ ‫ذخایر آبی‬
‫اراضی‬
 ‫‪-1‬عرض البلد جغرافیایی محل‪:‬‬
‫عرض البلد جغرافیایی باالی توزیع تشعشعات آفتاب که به سطح زمین میرسد ‪ ,‬دوران اتمسفیر و‬
‫تشکیل رطوبت تاثیر میگذارد‪ .‬مقدار اشعه مستقیم آفتاب که باالی سطح زمین میتابد متناسب است‬
‫به ساین زاویه تابش اشعه آفتاب که نظر به عرض البلد جغرافیایی محل تعیین میگردد و مربوط به‬
‫ایام روز و موسم سال میباشد‪.‬‬
‫در جدول ‪ 1.1‬مقدار مجموعی تشعشعات آفتابی شبانه روزی عرض البلد های مختلف جغرافیایی‬
‫نیم کره شمالی در روز های اعتدال (اول حمل) و تحول یا انقالب تابستانی (اول سرطان) تحت‬
‫شرایط آسمان صاف و اتمسفیر شفاف (در صورتیکه ضریب شفافیت اتمسفیر ‪ 0,8‬باشد) نشان‬
‫داده شده است[‪.]17‬‬
‫جدول‪ – 1.1‬مقدار مجموعی تشعشعات آفتاب به ‪kkal/Cm2‬‬
‫تاریخ ‪ ,‬ماه و روز‬ ‫عــــــــــرض الـــــــبلد جــــــــغرافــــــــیــــــایی به(درجه)‬

‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪90‬‬

‫اول حمل(‪21‬مارچ)‬ ‫‪672‬‬ ‫‪659‬‬ ‫‪556‬‬ ‫‪367‬‬ ‫‪132‬‬ ‫صفر‬

‫اول سرطان (‪ 21‬جون)‬ ‫‪577‬‬ ‫‪649‬‬ ‫‪728‬‬ ‫‪707‬‬ ‫‪624‬‬ ‫‪634‬‬

 ‫طوریکه قبال تذکریافت عرض البلد جغرافیایی محل باالی اقلیم منطقه تاثیر قابل مالحظه دارد‬
‫یعنی به هر اندازه که محل به خط استوا نزدیک باشد به همان اندازه دارای شدت زیاد اشعه‬
‫مستقیم افتاب می باشد وبر عکس به هر تناسب که ساحه از خط استوا دور قرار داشته باشد به‬
‫همان تناسب شدت اشعه آفتاب در آن منطقه کم میباشد ‪.‬برای وضاحت بیشتر این مسله به جدول‬
‫(‪ )2.1‬مراجعه مینمایم در جدول اوسط ساالنه شدت اشعه آفتاب (اشعه مستقیم ومجموعی) برای‬
‫عرض البلد های مختلف جغرافیایی نشان داده شده است‪.‬‬
‫نوع اشعه آفتاب‬ ‫عرض البلد جغرافيايي به (درجه)‬
‫‪35‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪80‬‬

‫مستقيم‬ ‫‪97‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪10‬‬

‫مجموعي‬ ‫‪149‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪57‬‬

‫جدول(‪ – )2.1‬مقدار اوسط ساالنه شدت اشعه مستقیم و مجموعی افتاب‬

 ‫‪ -2‬دوران اتمسفیر‪:‬‬
‫یکی از فکتور های مهم دیگر تعیین کنندۀ اقلیم دوران اتمسفیر میباشد‪ .‬اقلیم منطقه یعنی درجه حرارت و رطوبت‬
‫هوا میتواند توسط جریان هوا نیز از یک محل به محل دیگر انتقال گردد‪ .‬دوران اتمسفیر در اثر گرم شدن نا‬
‫مساویانه سطح زمین به وجود امده و به نوبه خود باالی رژیم اقلیمی اتمسفیر تاثیر میگذارد دوران اتمسفیر تاثیر‬
‫ساحات بحری را به فاصله های بسیار دوراز ساحات ساحلی آن انتشار میدهد‪ .‬چون در اثر دوران اتمسفیر کتله‬
‫های بزرگ هوا از محالت سرد به طرف ساحات دارای اقلیم گرم انتقال مینماید و هوا منطقه سرد را به منطقه‬
‫گرم میرساند که در نتیجه درجه حرارت ساحه گرم را پایین اورده و باعث تغییر رطوبت نسبی هوا نیز میگردد‪.‬‬

‫دوران اتمسفیر میخانیزم اساسی تشکیل دهنده اقلیم به شمار میرود زیرا که در اثرآن تغییردرجه حرارت بین ساحات دارای درجه‬
‫حرارت بلند و پایین صورت گرفته و همچنان باعث بوجود آوردن نوع اقلیم موسمی می گردد به همین خاطر ساحه که تحت تاثیر‬
‫اقلیم ساحه دیگرقرار میگیرد درآن اقلیم موسمی (تغییر اقلیم )بوجود میآید مانند ساحه جنوب شرق کشور (نورستان) که همیشه تحت‬
‫تاثیر اقلیم اوقیانوس هند قرار دارد و رطوبت نسبی آن بلند تر نسبت به ساحات دیگر افغانستان است ‪.‬‬
 ‫‪3-‬موجودیت ابحار ‪,‬اوقیانوس ها ‪,‬و مخازن بزرگ آبی‪:‬‬
‫در شرایط سرد سال جریان حرارتی هوا از سطح بحر و اوقیانوس شروع میشود زیرا که آب به آهستگی توسط‬
‫آفتاب گرم ساخته میشود وحرارت را نسبت به خشکه برای مدت زیاد حفظ مینماید به این منظور تابستان درنزدیکی‬
‫بحر هوا سرد ودر زمستان نسبت به ساحات دورتر از بحر هوا گرم میباشد بطور مثال در جه حرارت وسطی ماه‬
‫جدی (جنوری) سایبریای جدید در حدود منفی (‪ )20‬درجه سانتی گراد‪,‬و در کالینگراد که دارای بحر میباشد و در‬
‫عین عرض البلد جغرافیایی با سایبریا قرار دارد درجه حرارت آن تقریبآ صفر درجه سانتی گراد است همچنان در‬
‫تابستان کالین گراد سردتر است نسبت به سایبریا ی جدید [‪.]17‬‬
 ‫‪-4‬شکل عوارض طبیعی (پستی ها و بلندی ها )‪:‬‬

‫شکل اراضی نیز باالی اقلیم منطقه تاثیر میگذارد بخصوص ساحات کوهستانی اقلیم مخصوص را که بنام اقلیم‬
‫کوهستانی یاد میگردد تشکیل میدهد‪ .‬همین اقلیم مربوط به ازدیاد شدت اشعه مستقیم افتاب میباشد که در اثر کم شدن‬
‫کثافت و ازدیاد شفافیت اتمسقیر‪ ,‬کم شدن اشعه منتشره و ازدیاد انتشار حرارت (کوه های بزرگ و بلند حرارت را‬
‫بیشتر انتشار میدهند نسبت به حرارت که جذب مینمایند)بوجود میاید ‪.‬‬
‫تپه ها و میالن ها در ارتباط به جهت شان نظر به سمت افتاب و در تناسب با جریان هوا و رطوبت موجود دارای‬
‫شرایط بخصوص اقلیمی میباشد که به این مسله تقسیمات و موجودیت غبار‪,‬ابر و مقدار بارندگی مربوط میشود‪ .‬کوه‬
‫ها و تپه ها همچنان باالی اقلیم ساحات همجوار و نزدیک خویش تاثیر میگذارد‪.‬خصوصیات اقلیمی و درجه رفاهیت‬
‫عناصر مختلف ریلیف برای موقعیت دهی ساختمان های مسکونی در ارتباط به سمت اجزای اراضی(کوه ها ‪,‬تپه ها‬
‫وغیره) درجدول (‪)3.1‬درج میباشد[‪. ]11‬‬
 ‫جدول(‪)3.1‬خصوصیات اقلیمی و درجه رفاهیت اجزای اراضی در ارتباط به سمتیابی انها‬

‫اجزای اراضی‬ ‫خصوصیت اقلیمی‬ ‫درجه مناسبیت‬

‫قله ها وقسمت های فوقانی‬ ‫روزانه درجه حرارت آنها نسبت به ساحات ماحول ‪4 -2‬درجه پایینتر و در شبهای صاف‬ ‫این ساحات مناسب است اما در نواحی که‬
‫باز میالن ها‬ ‫به صورت اوسط درجه حرارت نسبت به دره ها وقسمت های پایین میالنها ‪ 8-2‬درجه بیشتر‬ ‫دارای شدت زیاد باد میباشد باید که ساحات‬
‫بوده و دارای هوای خشک وجریان خوب هوا میباشند‬ ‫شهر را از باد حفاظت نمایم‬

‫میالنهای که به سمت‬ ‫از طرف روز دارای درجه حرارت بسیار بلند میباشند ودارای اقلیم بری اند‪ .‬درزمستان‬ ‫ساحات مناسب مسکونی می باشد ‪ .‬اما‬
‫جنوب موقعیت دارد‬ ‫نسبت به ساحات هموار به اندازه ‪ 6-4‬فیصد حرارت را بیشتر جذب مینماید ‪ .‬دارای شدت‬ ‫مناطقیکه دارای درجه حرارت بلند هوا باشند‬
‫زیاد اب شدن برف روی زمین میباشد ‪ .‬رژیم باد درین ساحات مربوط به سمتد هی آنها‬ ‫باید سرسبزی وآبیاری در آنها مدنظر گرفته‬
‫نظربه سمت باد میباشد ‪.‬‬ ‫شود‬

‫این ساحات بسیار سرد میباشد (بخصوص در تابستان) در زمستان نسبت به ساحات هموار به میالن ها ئیکه به سمت‬ ‫ساحات شرطآ مناسب اند اما در صورت‬
‫امکان نباید در ین ساحات ساختمان ها اعمار اندازه ‪ 10-8‬فیصد حرارت را کمتر اخذ مینماید ‪ .‬درین قسمت ها عمق قشر برف زیاد تر شمال موقعیت داشته باشد‪.‬‬
‫گردد و از اعمار موسسات صحی و کودکستان است نسبت به قسمت های میالن جنوبی ‪ .‬در ینجا رژیم باد مربوط به سمت ان نظر به سمت‬
‫باد میباشد‪.‬‬ ‫ها جلوگیری بعمل اید‬

‫وادیها و چقریها در قسمت‬ ‫در این ساحات درجه حرارت شبانه روزی نسبت به قله ها متغیر میباشد‪ .‬دارای رطوبت‬ ‫این ساحات بصورت عموم برای ساختمان ها‬
‫تحتانی میالن‬ ‫نسبی خیلی زیاد که سبب تشکیل قسمت زیاد غبار و شبنم میگردند ‪ .‬دارای عمق کم طبقه‬ ‫نامناسب محسوب میشوند‪.‬‬
‫برف وشرایط خراب جریان هوا هستند ‪.‬‬
 ‫‪-5‬آبهای ایستاده ‪ ,‬دریاها‪ ,‬جنگالت ‪،‬قشربرف وساحات سبز‪:‬‬

‫باالی اقلیم ساحه این پدیده نیز تاثیر قابل مالحظه میگذارد‪ .‬آب‪ ,‬جنگالت و ساحات سبز یک اندازه‬
‫زیاد حرارت اشعه آفتاب را جذب مینماید همچنان درختان و ساحات سبز گرد‪ ,‬دود و گازات مضره را‬
‫که از طریق استفاده ماشین آالت صنعتی ووسایط ترانسپورتی بوجود میاید جذب نموده ودر تصفیه‬
‫هوای محیط کمک زیاد مینماید ساحات فوق الذکر بر عالوه جذب اشعه آفتاب رطوبت نسبی هوا را‬
‫بلن‪f‬د ب‪f‬رده وس‪f‬رعت ب‪f‬اد را ک‪f‬اهش میده‪f‬د ‪ .‬درج‪f‬دول (‪ )4.1‬ت‪ّD‬ا ث‪D‬یر درخت‪D‬ان ‪ ,‬س‪D‬احات س‪D‬بزو ح‪D‬وض ه‪D‬ا‬
‫باالی اقلیم ساحه بخوبی مشاهده شده میتواند [ ‪.]11‬‬
 ‫جدول ‪ -4.1‬تّا ثیر درختان ‪ ,‬ساحات سبز وساحات آبی باالی اقلیم ساحه‬

‫اجزای ساحات سبز ومحیط‬ ‫کاهش درجه‬ ‫ازدیاد رطوبت‬ ‫کاهش سرعت‬ ‫کاهش شدت‬ ‫کاهش درجه‬
‫خارجی‬ ‫حرارت هوا به‬ ‫نسبی به فیصد‬ ‫باد به فیصد‬ ‫اشعه مستقیم‬ ‫حرارت سطح‬
‫‪˚с‬‬ ‫آفتاب ‪%‬‬ ‫‪%‬‬

‫ساحه سبز انبوه درختان‬ ‫‪3,5-5,5‬‬ ‫‪20,10‬‬ ‫‪5-75‬‬ ‫‪100 -95‬‬ ‫‪25 -20‬‬

‫گروپ اشجار‬ ‫‪1-1,5‬‬ ‫‪4-6‬‬ ‫‪40- 20‬‬ ‫‪96 -94‬‬ ‫‪20 -12‬‬

‫سبزه ها وگل بته ها‬ ‫‪0,5‬‬ ‫‪10-4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪12 -6‬‬

‫حوضها به عمق تا ‪2,5‬‬ ‫‪3,5 -5,1‬‬ ‫‪5-10‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬

‫چیله های اشجا ر‬ ‫‪1 , 5 -1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪30 -20‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪-‬‬
‫قشر برف باالی اقلیم ساحه همچنان تاثیر قابل مالحظه دارد‪ .‬ساحه که توسط قشر برف‬
‫و یخ پوشانیده شده باشد یک قسمت بسیار زیاد حرارت اشعه آفتاب را منعکس میسازد‬
‫که در نتیجه آن صرف یک قسمت بسیار کوچک اشعه آفتاب در گرم ساختن سطح‬
‫احساس میگردد زیرا که قسمت بسیار زیاد اشعه آفتاب یا از سطح برف روی زمین‬
‫دوب‪f‬اره منعکس میش‪f‬ود وی‪f‬ا در آب نم‪f‬ودن یخ وب‪f‬رف ب‪f‬ه مص‪f‬رف میرس‪f‬د‪ .‬و محی‪D‬ط م‪D‬ا ح‪D‬ول‬
‫زمین س‪D‬هم میگ‪D‬یرد‪ .‬در ارکتی‪D‬ک تابس‪D‬تان ب‪D‬ه ان‪D‬دازه زی‪D‬اد ح‪D‬رارت اش‪D‬عه آفت‪D‬اب وج‪D‬ود‬
‫نمیداشته باشد ودرآن ساحات درجه حرارت مثبت برای وقت بسیا رکم‬
 ‫‪-6‬ارتفاع ازسطح بحر‪:‬‬
‫باالی اقلیم منطقه ارتفاع همان منطقه از سطح بحر نیز تاثیر دارد‪.‬‬
‫ان محال تیکه ازلحاظ ارتفاع نزدیک به سطح بحر قرار دارد درجه حرارت دران نسبت به ان‬
‫محالتیکه نسبت به ان مرتفع ترباشد پایین میباشد وهمچنان مقدار باراندگی برف وباران نیز دران‬
‫متفاوت میباشد‪.‬‬
‫سوال راجع به موضوع ؟‬