TURIZAM KAO

PRIVREDNA DJELATNOST
Prof.dr Rade Ratković
 POTROŠAČ U TURIZMU
• Domaći i strani turisti = potrošači u turizmu
• Razne definicije turista su ujedno i razne
definicije potrošača u turizmu
• Rani radovi (I polovina XX vijeka) ističu dva
uslova za pojam turiste:
1. Odsustvo iz prebivališta manje od 1 godine
2. Da troše novac u turističkim mjestima, ali ga
ne zarađuju u tim mjestima (Turistička
kretanja,Engleska,1933,Ogilivie)
 TURISTA-DEFINICIJE

• Norval, 1936.
1. Turista (misli se na stranog) je svak ko
pređe granicu strane zemlje, sa izuzetkom
motiva preseljenja i zapošljenja
2. Troši novac, zarađen u zemlji stalnog
boravka ili drugdje, u zemlji privremenog
boravka
 TURISTA-DEFINICIJE

• Komitet statističkih eksperata Lige Naroda

1936.
Putnici iz zadovoljstva,pororičnih i zdravstvenih
razloga
Putnici na sastanke (naučni, administrativni,
diplomatski, religiozni, sportski..
Putnici iz poslovnih razloga
Kruzing putovanja(čak kraće od 24 h u jednom
mjestu)
 TURISTA-DEFINICIJE

• Turisti nijesu:
Osobe sa motivom zapošljenja i lukrativne
djelatnosti
Imigranti-stalno mjesto boravka u ulaznoj zemlji
Studenti i drugi na edukaciji u inostransanstvu
Pogranično stanovništvo sa radnim mjestom u
drugoj zemlji
Tranzitni putnici (i duže od 24 h)
 TURISTA-DEFINICIJE

• DOMAĆI TURISTI
Posjetioci van mjesta stalnog boravka duže
od 24 h
● EKSKURZISTI
Osobe koje putuju na odmor na period kraći
od 24 h
 OPŠTE KARAKTERISTIKE
DEFINICIJE LIGE NARODA
PRECIZNO ODREĐENJE SVRHE POSJETE
MINIMALNO VRIJEME ZA STATUS TURISTE
PRECIZIRAN TERMIN TRANZITNOG PUTNIKA
ODREĐEN STATUS STUDENTA I DRUGIH NA
EDUKACIJI
DEFINISAN POJAM EKSKURZISTE
DATA DEFINICIJA DOMAĆEG TURISTE
PUTNIK I TURISTA

• Svaki putnik nije turista, ali je svaki turista

putnik
• Kriterij je motiv putovanja:
1. Želja za zadovoljstvom, odmorom,
razonodom,zdravstvenom rekreacijom-
TURISTA
2. Zbog služnenih i ostalih poslovnih potreba, ili
stalnog zapošljenja(lukrativni motiv putovanja)
DVOSTRUKI MOTIV
PUTOVANJA
• Poslovni motiv, kao primarni, a upoznavanje
atrakcija zemlje i kraći odmor-ipak TURISTA
• Troše novac u mjestu privremenog boravka za
poslovne, ali i turističke svrhe
• LIoyd “Mnogi posjetioci koji dolaze da obave
određene poslove koriste priliku da upoznaju i
Novi Zeland. Sve ove posjetiocetreba smatrati
turistima, pod uslovom da ne zasnuju plaćeno
zapošljenje u Novom Zelandu”
 DEFINICIJA ALJASKE(SAD)

• “Turista je osoba koja nije stanovnik

Aljaske, a dolazi u ovu državu iz
zadovoljstva i kulturnih potreba, a ne iz
drugih razloga. On je putnik iz dokolice.
On ne putije zbog rada, već zbog
zadovoljstva”
 TURISTA I REKRACIONAR

• Obojica povećavaju stepen znanja i i iskustva

kao rezultat aktivnosti
• Rekreacionar treba neprestano da savlađuje
novu tehniku i saznanja, povećavajući svoje
sposobnosti za konkretni oblik rekreacije, za
razliku od turiste, čije su aktivnosti motivisanje
zadovoljstvom
• Rekreacionar i turista mogu biti sjedinjeni u
jednoj osobi(turista skijaš, na primjer)
 TURISTA I REKRACIONAR

• S. i Z. Marković:
- Rekreacija predstavlja jačanje i
obnavljanja fizičkih i psihičkih sposobnosti
oslabljenih ili ugroženih, koja se postiže
prevashodno odmorom i razonodom
- Kada se radi odmora i razonode mijenja
mjesto stalnog boravka, onda dnamička
rekreacija dobija turističko značenje
 TURISTA-OFICIJELNE DEFINICIJE

• Liga Naroda 1937

OUN Rim 1963 i WTO
1991:

Posjetilac Svaka osoba koja privremeno boravi i nekoj

zemlji nezavisno od motiva, osim lukrativnih
Turista Privremeni posjetioci najmanje 24 h, radi
odmora, porodičnih, poslovnih, javnih,
političkih obaveza
Ekskurzist Posjetilac na manje od 24 h, uključujući i
kruzing pomorski
 TURISTA - WTO 1993 GODINE
Posjetilac Putnik u drugu zemlju na kraće od 12
mjeseci, isključujući zapošljenje

Turista Osoba koja u drugoj zemlji provede

makar jednu noć u registrovanim ili
privatnim oblicima smještaja
Jednodnevni Osoba koja ne provodi u drugoj zemlji ni
posjetilac jednu noć, u registrovanom ili privatnom
smještaju
 TURISTA-KRATAK OPIS

• Turista je privremeni posjetilac van mjesta

stalnog boravka na min. 24. a sa
motivima:
Fizički i psihički odmor Zdravstveni razlozi-
preventivna medicina
Razonoda i zabava Amaterskim sportskim i
kulturnim aktivnostima
Sticanje posebnih Kružnim putovanjima
informacija i znanja
posjetama
TURISTA-PRINCIPI DEFINISANJA

Privremenost boravka van mjesta stalnog

boravka

Minimum boravka 24 h, sa izuzetkom

kružnih tura

Uslov Mmotivi boravka:odmor, razonoda,

zabava, saznanje, preventivna medicina,
sportska takmičenja, kulturno-umjetničke
manifestacije amaterskog karaktera
TURIZAM-PRIVREDNE DEFINICIJE

• Krapf(ITL): “ekonomski elemenat je

zajednički imenitelj psihološkog,
sociološkog, geografskog i tehničkog
aspekta turizma”
• Termini: Turistička trgovina (Tourist
trade), turistička industrija (Tourist
industry), Putnička industrija (Travel
industry)
 TURIZAM-PRIVREDNE DEFINICIJE

• Lichorich(En): Putnička industrija je dio

nacionalne ekonomije posvećen putniku koji
posjećuje mjesta van mjesta stalnog boravka i
rada. Heterogena grupa različitih trgovina i
industrija sa zajedničkom funkcijom zadovoljenja
potreba putnika.
• Grupa autora (Meksiko): Turizam je kombinacija
odnosa, usluga i ostalih pogodnosti koje koriste
turisti, stvorenih iz potrebe za privremenim
premiještanjem ljudi.
 PRIVREDNE KARAKTERISTIKE
TURIZMA
Heterogenost strukture

Visok stepen elastičnosti tražnje turističkih usluga,

a neelastičnosti ponude
Naglašen sezonski karakter poslovanja

Specifičan karakter rada u turizmu

 HETEROGENOST TURIZMA –
TURISTIČKI AGREGATI
sredstva Avioni, automobili, željeznice,
transporta pomorski i riječni brodovi
Objekti za Hoteli, moteli, apartmani,
smještaj i pansioni, privatna domaćinstva,
ishranu restorani, barovi...
Putničke Grosisti, detaljisti...
agencije
Turistički vodiči Opšti, specijalizovani...
 HETEROGENOST TURIZMA –
TURISTIČKI AGREGATI
Ostali objekti za Kantine, free flow restorani, fast
ishranu turista food restorani, poslastičarnice...
Turističke Suveniri, roba nacionalnog
prodavnice brenda...
Turistička Suvenira, unikatnih proizvoda,
proizvodnja zanatskih proizvoda
Folklorna Razne folklorne priredbe i
umjetnost koncerti
Razni oblici Javni programi, kupljeni
zabave i programi, kontakt programi
razonode
 TURISTIČKA PRIVREDA
Privredne djelatnosti Društvene djelatnosti
Ugostiteljstvo Kulturno-umjetnička društva

Saobraćaj Sportska društva

Turističke i putničke Turističke organizacije
agencije
Trgovina na malo Nevladine turističke
organizacije
Zanatstvo
Neke komunalne djelatnosti
 ELASTIČNOST TRAŽNJE

• Elastičnost na promjene cijena

• Elastičnost na promjene dohodka turista

NEELASTIČNOS PONUDE NA OBJE

VARIJABLE U KRATKOM I SREDNJEM
ROKU
 SEZONSKI KARAKTER
POSLOVANMJA
• Primorski turizam:
- predsezona,
- glavna sezona,
- podsezona
• Planinski turizam:
- Ljetnja sezona
- Zimska sezona
KARAKTER RADA U TURIZMU

• Neproizvodnost: dominantna karakteristika

• Proizvodnost: u ugostoteljstvu (kuhinje) i
zanatstvu
• Privrednost: opšta karakteristika i ako
materijalno ne konstituiše društveni
proizvod
PREDMET: EKONOMIKA TURIZMA

ISPITNA PITANJ

1. Pojam i sadržina turističkog sistema

2. Pojam i sadržina hospitality industrije;
3. Osnovna definicija turizam
4. Pojam i sadržina hospitality industrije;
5. Osnovne razlike između hospitaliti industrije i ostalih vrsta industrija
6. Duh servisa međunarodne hotelske grupe „Marriott“
7. Razlozi važnosti servisa-usluge u hospitaliti industriji
8. Pojam „trenutaka istine“ u hospitaliti industriji
9. Atributi, osobine i karakteristike lidera u hospitaliti industriji
10. Pojam Malcolm Naldrige National Quality Award
11. Uloga UN WTO u međunarodnom turizmu
12. Karakteristike i značaj turizma kao privredne djelatnosti
13. Karakteristike i značaj turizma kao društvene djelatnosti
14. Objasniti koristi od turizma za zajednicu
15. Prognoza razvoja međunarodnog turizma do 2020 godine
16. Nabrojat 5 glavnih epoha u razvoju turizma
17. Na kojim lokacijama željeznički saobraćaj ima najveći smisao
18. Kakva je budućnost želježničkog sobraćaja u turizmu
19. Ko su glavni korisnici autobuskog saobraćaja
20. Razlozi finansijskih problema većine avio kompanija u SAD
21. Opisati tržište kruzera
22. Glavni ekonomski impakti turizma
23. Objasniti značenje multiplikativnih efekata u turizmu
24. Navesti osnovne promotere turizma
25.
26. Aspekti izučavanja turizma
27. Kategorija potrošača u turizmu
28. Heterogenost turizma kao privredne djelatnosti
29. Karakter rada u turizmu
30. Turizam kao privredna djelatnost
31. Društveni značaj turizma
32. Politički značaj turizma
33. Ekonomski značaj turizma
34. Direktni i indirektni uticaj turizma na privredu
35. Karakteristke turističkih usluga
36. Saobraćaj kao organizaconi oblik pružanja uslaga
37. Turistiko mjesto i oblici pružanja turističkih usluga
38. Organizacioni oblici pružanja turističkih usluga
39. Karakteristike osnovnih vrsta i tipova za smještaj
TURISTIČKI SAOBRAĆAJ

• Učešće saobraćaja u turizmu od 15% do 20% u

prosjeku. Masovnost je omogućio razvoj
transporta:

Željeznica, posebno duga putovanja(Thomas

Cook), pionirska uloga
Automobilizam za individualna putovanja

Avion za približavanje daljih destinacija

 SAVREMENI TURISTIČKI
SAOBRAĆAJ
Želježnički saobraćaj

Pomorski, riječni, jezerski i kanalski saobraćaj

Vazdušni saobraćaj

Drumski javni saobraćaj

Korišćenje putničkih automobila i ostalih sredstava za

vlastite potrebe
 % TRANSPORT U MEĐUNARODNOM
TURIZMU 92/96
Zemlja avion željeznic drum more
a
Francuska 14,0/14,6 6,5/6,5 72,1/71,6 7,4/7,3

Italija 13,6/15,7 8,2/7,9 75,4/72,8 2,8/3,6

Španija 32,8/71,0 4,3/1,0 59.8/23,5 3,1/4,5

Grčka 74,9/78,6 0,8/0,3 8,3/9,6 16,0/11,

5

Turska 42,1/72,4 1,1/1,1 46,8/15,8 10,0/10,

7
Singapur 78,5/74,9 - 12,4/12,8 9,1/12,3
TURISTIČKI SAOBRAĆAJ-
PROGNOZE
Vazdušni saobraćaj Ekspanzija, posebno za dalje i
srednje destinacije
Drumski saobraćaj Stagnacija, uz zadržavanje
pozicija na kratkim i srednjim
destinacijama
Pomorski saobraćaj Zadržavanje sadašnje uloge,
uz blagi rast
Željeznički saobraćaj Nastavak trenada pada