PSYCHOLOGICZNE

U WA R U N K O WA N I A
RELACJI
NAUCZYCIEL -
UCZEŃ
MGR ANNA ŻUREK
CZYM JEST
RELACJA ?
• Relacje międzyludzkie to
zagadnienie psychologiczne
oznaczające sposób
wyrażania między dwiema
(lub więcej) osobami.
• Towarzyszą jej uczucia,
różne emocje.
• Relacje mogą przybierać
charakter pozytywny lub
negatywny.
POJĘCIE RELACJI
NAUCZYCIEL-
UCZEŃ
W zakres tego pojęcia wchodzi wpływ nauczyciela na:

• Bieżące zachowanie uczniów;

• Na ich rozwój społeczny i intelektualny;
• Na stan ich zdrowia psychicznego;
• Na ich przystosowanie się do życia w społeczeństwie.
Prawidłowe relacje między nauczycielem a uczniem gwarantują właściwy
proces wychowawczy w warunkach szkolnych.
 Jeśli cechuje ją:
• Przejrzystość i otwartość ( uczciwość, bezpośredniość);
• Troska (wzajemna troska - każdy wie, że jest ceniony i
zauważany przez drugą osobę);

RELACJA • Wzajemna zależność (coś dotyczy obu stron);

NAUCZYCIEL- • Szacunek dla odrębności (obie strony mają prawo do rozwijania
UCZEŃ JEST swych zamierzeń oraz indywidualności);
SKUTECZNA • Wzajemne uwzględnianie potrzeb (nic nie dzieje się kosztem
drugiej osoby).
AKSJOMATY( PEWNIKI)
KOMUNIKACYJNE

Osoby pozostające ze sobą w kontakcie nie mogą się ze sobą nie porozumiewać;

W komunikacie zawarta jest treść oraz charakter relacji między osobami;

Każdy komunikat odbiorcy stanowi reakcje na komunikat nadawcy;

Komunikacja ma charakter werbalny i niewerbalny;

Komunikacja ma charakter symetryczny, bowiem osoby dążą do odzwierciedlania własnych

zachowań podczas porozumiewania się, może mieć również charakter komplementarny,
kiedy wzajemnie komunikatami się uzupełniają (por. Jagieła, 2004, s. 6–8).
D E Z O R G A N I Z A C J A
D W U S T R O N N E G O
P R O C E S U
K O M U N I K A C J I

Typowe reakcje nauczyciela

ujawniające jego brak akceptacji:

 Wydawanie poleceń, narzucanie

komuś swojej woli " Przestań
się użalać nad sobą i weź się do
roboty"
 Głoszenie kazań, moralizowanie
( powinieneś/powinnaś) " Gdy
przychodzisz do szkoły twoim
zadaniem jest nauka, powinieneś
zdawać sobie z tego sprawę.
Problemy osobiste powinieneś
zostawić w domu, bo tam jest ich
miejsce".
 Ostrzeganie, groźby - " Jeżeli nie weźmiesz się do nauki , to nie
masz co marzyć o dobrych ocenach w tej klasie "
 Proponowanie rozwiązań, doradzanie, sugerowanie - " Jak sobie
lepiej zorganizujesz dzień to z wszystkim się wyrobisz"
 Robienie wykładów, pouczanie, dostarczanie logicznych
argumentów " Do końca miesiąca zostało 13 dni i tylko tyle
zostało ci czasu na wykonanie zadania "
POZYTYWNE
RELACJE
NAUCZYCIEL
- UCZEŃ
• Gwarancją pozytywnych relacji
nauczyciela z uczniem jest:

• Szacunek do samego siebie;

• Wyrażanie siebie;

• Umiejętność słuchania;

• Przekazywanie informacji
zwrotnych;

• Empatia;

• Umiejętność rozwiązywania
konfliktów.
 Uważne słuchanie polega na:
• Zrozumieniu drugiej
osoby;
• Cieszeniu się z jej
U WA Ż N E obecności
SŁUCHANIE ( zainteresowanie rozmową);
• Nauczeniu czegoś;
• Udzieleniu pomocy lub
pocieszeniu.
 • Porównywanie - nauczyciel nie skupia się na rozmowie z
uczniem tylko na porównywaniu go do innego ucznia np. "
Michał jest o wiele bystrzejszy od Ciebie";
• Domyślanie się - " Mogę się założyć, że nie wykonasz tego o co
Cię proszę"
BARIERY • Przygotowywanie odpowiedzi - " Najpierw powiem o jego
UTRUDNIAJĄCE
zachowaniu, a potem o ocenach";
U WA Ż N E
SŁUCHANIE • Filtrowanie wybiórcze - słuchanie wybiórczych odpowiedzi;
• Osądzanie - " Ty nigdy nie dorośniesz do poziomu swojej klasy";
• Skojarzenia - " Ja jak byłam w Twoim wieku …";
• Utożsamianie się - " Co tam taki ból, mnie to dopiero bolało...";
• Udzielanie rad - " Lepiej byłoby gdybyś zrobił....";
• Sprzeciwianie się - " Nie, poczekam sobie aż w końcu nabierzesz
rozumu...";
• Przekonanie o swojej racji - " Jak mówię tak to ma być tak";
• Zmiana toru - " Możemy mówić o czymś innym",
• Zjednywanie - " Tak, masz absolutną rację, oczywiście, tak,
prawda ….";
 PSEUDOSŁUCHANIE

Trzymanie się na
Tworzenie wrażenia Wychwytywanie Granie na zwłokę, aby
baczności, aby uniknąć
zainteresowaniem tego co specyficznej informacji, a przygotować swoją
ryzyka odrzucenia przez
słyszę; ignorowanie pozostałych; kolejną wypowiedź;
rozmówcę;

Słuchanie tylko po to, aby

Sprawdzenie jak
Słuchanie " jednym odkryć słabe strony
rozmówca reaguje, aby
uchem" tylko po to, aby rozmówcy lub
osiągnąć pożądany
ktoś wysłuchał Ciebie; wykorzystać informacje
skutek.
na swoją korzyść;
 Słuchanie aktywne; ( parafraza, precyzowanie, informacja
zwrotna)

Słuchanie empatyczne; ( wczucie się w stan naszego

rozmówcy)

CZTERY KROKI
SKUTECZNEGO Słuchanie otwarte; ( odkrywanie sensu i punktu widzenia
SŁUCHANIA rozmówcy, jego systemu wartości, światopoglądu)

Słuchanie świadome. ( porównanie bez osądu tego co

słyszymy ze swoją wiedzą o ludziach, życiu, obserwowanie
i wsłuchiwanie się w spójność wypowiedzi rozmówcy).
 Dyrektywny
Afektywny
INDYWIDUALNE
STYLE

Uważający
K O M U N I K O WA N I A
SIĘ

Analityczny
 MODELE KOMUNIKACJI
INTERPERSONALNEJ NAUCZYCIELA W
KLASIE Z UCZNIAMI

KOMUNIKACJA KOMUNIKACJA KOMUNIKACJA

JEDNOKIERUNKOWA DWUKIERUNKOWA WIELOKIERUNKOWA
 Jednokierunkowy model komunikacji interpersonalnej – zachowany dystans między
nauczycielem (biurko) a uczniami ( stoliki), nie uwzględnia się właściwości
poszczególnych uczniów.
Nauczyciel Uczeń
Dwukierunkowy model komunikacji interpersonalnej – daje lepsze efekty niż model
jednokierunkowego porozumiewania się nauczyciela z uczniami, porozumiewanie
zachodzi tylko podczas kontroli ucznia i sprawdzania jego wiedzy. Informacja od uczniów
jest niezbędna tylko w celu sprawdzenia czy opanowali oni dany materiał nauczania.
Nauczyciel Uczeń
Wielokierunkowy model komunikacji interpersonalnej – pozwala na wymianę
komunikatów pomiędzy nauczycielem a uczniami oraz pomiędzy poszczególnymi
uczniami w zespole klasowym co sprzyja pojawianiu się przemyśleń, akceptacji zdania
kolegów pod merytorycznym nadzorem nauczyciela.
Nauczyciel

Uczeń Uczeń Uczeń

N A U C Z Y C I E L
P O S I A D A J Ą C Y
K O M P E T E N C J E I
U M I E J Ę T N O Ś C I
K O M U N I K A C Y J N E
C H A R A K T E R Y Z U J E
S I Ę :
 Zdolnością odbierania komunikatów;

 Świadomością istnienia zakłóceń

procesu komunikacji w kształceniu;
 Umiejętnością dialogowego
porozumiewania się;
 Umiejętnością przyjęcia postawy
niedyrektywnej ( współpracujący
wzorzec komunikacji)
 Rezygnacją z autorytarnego wzorca
komunikacji;
 Umiejętnością przyjęcia zachowań
empatycznych w procesie
komunikacji.
 POPEŁNIANE BŁĘDY
W RELACJI
NAUCZYCIEL - UCZEŃ
• Nierówne traktowanie wszystkich uczniów;
• Wyśmiewanie ucznia ( jego rzeczy) przy klasie;
• Podważanie autorytetu innego nauczyciela przy uczniach;
• Używanie niecenzuralnych słów przy uczniach;
• Niekulturalne odpowiedzi w relacji nauczyciel-nauczyciel przy
uczniach nacechowane negatywnymi emocjami;
• Mówienie do ucznia przy klasie, że się go ignoruje i z nim nie
rozmawia ponieważ jest niegrzeczny;
• Podważanie kompetencji nauczyciela do rodzica.
DZIĘKUJĘ
Z A U WA G Ę

Opracowano na podstawie: Psychologiczne

uwarunkowania relacji nauczyciel – uczeń
Krystyna Węgrzyn-Białogłowicz, Wydział
Pedagogiczny, Uniwersytet Rzeszowski