URAZ RDZENIA

KRĘGOWEGO
 USZKODZENIE RDZENIA
KRĘGOWEGO
Nagłe, przejściowe lub trwałe zaburzenie funkcji rdzenia kręgowego spowodowane urazem

Przyczyny:
Wypadki komunikacyjne (ok. 50%)
Upadki z wysokości (upadek ze schodów, drabiny itp.)
Urazy sportowe
Inne urazy

Guzy, zapalenia rdzenia

 URK
Wysokość uszkodzenia rdzenia określa się używając okresleń – C1, C2, C3 (…) TH, L, S
 ZMIANY MORFOLOGICZNE
Podczas urazu na kręgosłup działa siła, w wyniku czego może dojść do przemieszczenia
powierzchni stawowych, złamań trzonów kręgów i/lub innych elementów kostnych
kręgosłupa, uszkodzenia aparatu więzadłowego oraz krążka międzykręgowego (przepuklina
krążka). Takiemu urazowi może towarzyszyć stłuczenie, naciągnięcie, rozerwanie lub
zmiażdżenie rdzenia kręgowego.
 OBJAWY KLINICZNE
Zależą od :
wysokości uszkodzenia rdzenia kręgowego,
Rozległość uszkodzenia,
Czas jaki upłynął od urazy
 OBJAWY KLINICZNE
- Uszkodzenie przejściowe – wstrząs rdzenia kręgowego

- Trwałe uszkodzenie – szok rdzenia kręgowego

 OBJAWY KLINICZNE
Okres Czas trwania Objawy
Ostry 3-6 tygodni -Wstrząs rdzeniowy,
- Cisza neurologiczna poniżej
miejsca uszkodzenia –
zahamowanie czynności
ruchowo-czuciowych rdzenia
kręgowego ,
- Porażenie wiotkie,
- Odruchy powierzchowne i
głębokie zniesione,
- Zatrzymanie moczu i stolca
- Zaburzenia troficzne skóry ze
skłonnością do powstawania
odleżyn

OKRES
Kompensacyjno-regeneracyjny
OBJAWY KLINICZNE
CZAS TRWANIA OBJAWY
3-4 miesiące - Cofanie się objawów i
wyrównywanie zaburzeń
funkcjonalnych
- Czynność mięśni unerwionych z
1-2 segmentów poniżej
pierwotnie stwierdzonego
uszkodzenia
- Spastyczne napięcie mięśni
- Automatyzm pęcherza
- Odruchy patologiczne – odruch
Babińskiego
- Wyrównanie zaburzeń
troficznych
 OBJAWY KLINICZNE
OKRES CZAS TRWANIA OBJAWY
Utrwalających się zmian 6-24 miesiące -stabilizacja patofizjologiczna –
utrwalanie się zmian
neuropatologicznych
- Nasilenie spastyczności
- Utrwalanie się zaburzeń ze strony
przewodu pokarmowego i układu
moczowego
- Powikłania związane przede
wszystkim z długotrwałym
unieruchomieniem, przykurcze,
osteoporoza, samoistne złamania,
skostnienia pozaszkieletowe
 OBJAWY KLINICZNE
OKRES CZAS TRWANIA OBJAWY
Utrwalonych zmian Do 2 lat po urazie - Adaptacja psychosomatyczna i
społeczno-zawodowa
- Ograniczenie ruchomości w
stawach
- Zaburzenia troficzne skóry,
- Możliwa depresja
Przewlekły Całe życie - „człowiek rdzeniowy” – objawy
utrwalone
 OBJAWY KLINICZNE
Poziom uszkodzenia Objawy
C1-C4 Zgon
Porażenie spastyczne czterokończynowe
C5-C7/TH1 Porażenie wiotkie kończyn górnych
Porażenie spastyczne kończyn dolnych
Stan zagrożenia niewydolnością oddechową (porażenie
mięśni międzyżebrowych)
TH1-TH12 Kończyny górne bez objawów patologicznych
Kończyny dolne porażone spastycznie
Zaburzenia oddechowe (Przy uszkodzeniach górnego
odcinka piersiowego)
L1-S2 Porażenie wiotkie kończyn dolnych
 LECZENIE
Leczenie pacjentów z uszkodzonym rdzeniem kręgowym obejmuje 5 faz.
- Natychmiastowa pomoc z właściwym unieruchomieniem kręgosłupa i transportem do
szpitala,
- Leczenie ogólnych problemów medycznych (niedociśnienie, niedotlenienie)
- Właściwa stabilizacja kręgosłupa, chirurgiczna dekompresja (odbarczenie) rdzenia
kręgowego
- Starannie zaplanowana rehabilitacja
 SPASTYCZNOŚĆ
Spastyczność mięśni to patologiczne, nadmierne napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych
(szkieletowych) związane z zaburzeniem ich bodźcowania nerwowego. Jest wynikiem
uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i pojawia się np. po urazach rdzenia kręgowego.

Jej bezpośrednią przyczyną jest zaburzenie równowagi pomiędzy aktywnością pobudzającą i

aktywnością hamującą ruchy mięśni pochodzącą z mózgu a odruchową aktywnością rdzenia
kręgowego.
 SPASTYCZNOŚĆ
• Podstawowa:
- Pojawia się po ok. 3 miesiącach od urazu. Jej nasilenie jest zależne od wielkości
uszkodzenia.
• Reaktywna:
- Występuje i nasila się po zadziałaniu bodźców dodatkowych np. po dotknięciu.

Każdą spastyczność mogą nasilać czynniki chemiczne i toksyczne, skoki temperatury czy
stany zapalne.
 WIOTKOŚĆ
Wiotkość mięśni to obniżenie ich napięcia z powodu zaburzenia przesyłania bodźców z
ośrodkowego układu nerwowego do włókien mięśniowych lub uszkodzenie samego mięśnia.
Powoduje to, że mięsień staje się miękki i traci częściowo lub całkowicie zdolność do
napinania się, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń wykonywania ruchu w obrębie np.
kończyny.
 ZABURZENIA CZUCIA
W wyniku przerwania rdzenia kręgowego, następują zaburzenia czucia. Są one uzależnione od
rodzaju uszkodzenia. Zaburzenia mogą być całkowite lub częściowe.
 DYSREFLEKSJA AUTONOMICZNA
• Dysrefleksja Autonomiczna (AD), znana również jako hiperrefleksja, oznacza nadmierną
aktywność autonomicznego układu nerwowego powodującą nagły początek nadmiernie
wysokiego ciśnienia krwi. Osoby zagrożone tym problemem zazwyczaj mają poziom
obrażeń powyżej T-5. Dysre\fleksja autonomiczna może rozwinąć się nagle i jest
potencjalnie zagrażająca życiu i jest uważana za nagły wypadek medyczny., Jeśli nie leczone
szybko i prawidłowo, może to prowadzić do drgawek, udaru mózgu, a nawet śmierci.
• AD występuje, gdy do organizmu wprowadza się bodziec drażniący poniżej poziomu
uszkodzenia rdzenia kręgowego, np. pęcherz przepełniony. Bodziec wysyła impulsy
nerwowe do rdzenia kręgowego, gdzie podróżują w górę, aż zostaną zablokowane przez
uszkodzenie na poziomie urazu. Ponieważ impulsy nie mogą dotrzeć do mózgu,
aktywowany jest odruch, który zwiększa aktywność współczulnej części autonomicznego
układu nerwowego., Powoduje to skurcze i zwężenie naczyń krwionośnych, co powoduje
wzrost ciśnienia krwi.
 DYSREFLEKSJA AUTONOMICZNA

•Gęsie pryszcze
•pocenie się powyżej poziomu urazu
•przekrwienie nosa
•powolny puls
•plamienie skóry
•niepokój
•nadciśnienie (ciśnienie krwi powyżej 200/100)
•zaczerwieniona twarz
•czerwone plamki na skórze powyżej poziomu urazu kręgosłupa
•pocenie się powyżej poziomu urazu kręgosłupa
•nudności
•powolny puls (< 60 uderzeń na minutę)
•zimna, wilgotna skóra poniżej poziomu urazu kręgosłupa
 DYSREFLEKSJA AUTONOMICZNA
• pęcherz moczowy (najczęściej) – od nadmiernego rozciągnięcia lub podrażnienia ściany
pęcherza moczowego
• zakażenie dróg moczowych
• zatrzymanie moczu
• zablokowany cewnik
• nadmierna torba do pobierania
• nieprzestrzeganie przerywanego programu cewnikowania
• jelito-nadmierne rozdęcie lub podrażnienie
• zaparcia / uderzenia
• rozdęcie podczas programu jelita (stymulacja cyfrowa)
• hemoroidy lub szczeliny odbytu
• infekcja lub podrażnienie (np.,, zapalenie wyrostka robaczkowego)
 DYSREFLEKSJA AUTONOMICZNA
• zaburzenia związane ze skórą
• wszelkie bezpośrednie podrażnienia poniżej poziomu urazu (np. długotrwałe ciśnienie przez obiekt w bucie lub
krześle, skaleczenie, siniaki, otarcie)
• owrzodzenia podciśnieniowe (wrzód dekubitowy)
• Wrastające paznokcie u stóp
• oparzenia (np.,
• ciasne lub Restrykcyjne ubranie lub nacisk na skórę z siedzenia na pomarszczonej odzieży
• aktywność seksualna
• nadmierna stymulacja podczas aktywności seksualnej
• skurcze menstruacyjne
• poród i poród
• Inne
• kostnienie heterotopowe („Myositis ossificans”, „heterotopic bone”)
• ostre stany jamy brzusznej (wrzód żołądka, zapalenie jelita grubego, zapalenie otrzewnej)
• złamania szkieletu
 ODLEŻYNY
Definicja odleżyny określa ją jako ognisko martwicy, które ulega stałej eskalacji w głąb ciała
pacjenta, przechodząc kolejno przez skórę, tkankę podskórną, tkankę mięśniową i sięgając do
kości. Miejscami, które sprzyjają powstawaniu takich zmian są strefy, w których kości
dociskają tkanki miękkie do podłoża. Najczęściej są to pośladki, pięty, kostki, okolice kości
krzyżowej lub błona śluzowa. Odleżyna w tych miejscach powstaje na skutek obumierania
tkanki w wyniku długotrwałego ucisku i ograniczenia przepływu krwi. Efektami mogą być
głęboka martwica, a także zakażenia prowadzące do śmierci chorego.
 ODLEŻYNY
• Odleżyny najczęściej pojawiają się one w miejscach, w których ciało chorego bezpośrednio
przylega do podłoża i jest do niego dociskane (np. przez kość). Odpowiednio pielęgnowany
pacjent może leżeć w łóżku latami bez konsekwencji w postaci odleżyn. Dlatego tak ważne
jest częste obracanie go i stosowanie różnych środków pomocniczych, o których więcej
informacji znajdziesz w części poświęconej profilaktyce. Można też wymienić szereg
czynników, które przyspieszają powstawanie odleżyn. Zaliczają się do nich:
 ODLEŻYNY
• niepełnosprawność ruchowa wynikająca np. z porażenia kończyn,
• pozostawanie w jednej pozycji dłużej niż 4 godziny,
• tarcie skóry o szorstką powierzchnię,
• zanieczyszczenie moczem, kałem lub intensywne pocenie,
• zaburzenia masy ciała – nadwaga lub niedożywienie,
• niektóre choroby takie jak cukrzyca, anemia, stwardnienie rozsiane czy miażdżyca,
• choroby wyniszczające organizm i przebiegające w towarzystwie wysokiej gorączki.
 ODLEŻYNY
- Profilaktyka przeciwodleżynowa
• Nie bagatelizuj objawów. Odleżyny nigdy nie występują u zdrowych osób, które mają
kontrolę nad swoimi mięśniami i są w stanie zareagować na niewygodę, spowodowaną
uciskiem. Ich występowanie u osób o ograniczonej mobilności można ograniczyć poprzez
stosowanie zasad profilaktyki przeciwodleżynowej.
• Zaczerwienienia skóry, które nie znikają po ustaniu ucisku, pęcherze naskórka powstające w
miejscu ucisku, uszkodzony naskórek – wszystko to powinno wzbudzić czujność opiekuna.
Stała obserwacja skóry osoby zagrożonej powstaniem odleżyn jest koniecznym elementem
profilaktyki.
 ODLEŻYNY
• Postaraj się wyeliminować czynniki ryzyka.
• Regularnie zmieniaj choremu pozycję ciała – np. co 2-3 godziny. Ogranicz ucisk na skórę; jeśli
pojawiły się zmiany odleżynowe – chory nie powinien siedzieć lub leżeć obciążając zmienioną
partię ciała. Przy układaniu chorego na boku pamiętaj o rozdzieleniu nóg poduszką. Wyeliminuj
podkłady gumowe i ceratowe – zwijaja się i uciskają skórę, nie dopuszczają powietrza do skóry.
Pościel nie może być wilgotna czy mokra – jeśli zdarzy się, że chory zamoczy łóżko, należy
wymienić pościel na świeżą. Unikaj urazów, również tych spowodowanych zadrapaniem –
przycinaj choremu paznokcie na krótko i opiłowuj je, aby nie zrobił sobie krzywdy.
• Stosuj specjalistyczne pomoce przeciwodleżynowe.
• Materac zmiennociśnieniowy (przeciwodleżynowy). Poduszka przeciwodleżynowa. Specjalne
podkłady i pokrowce na materac. Maty i sprzęty do ślizgowego przemieszczania chorego.
 ODLEŻYNY
• Aktywizuj chorego na miarę jego możliwości.
• Zachęcaj podopiecznego do wykonywania jak największej ilości czynności. Zwiększaj stopniowo zakres ruchów chorego. Nie
wyręczaj chorego w czynnościach, które sam może wykonać.
• Starannie pielęgnuj skórę podopiecznego.
• Oczyszczaj skórę chorego delikatnie, z użyciem specjalistycznych środków pielęgnacyjnych. Unikaj stosowania silnych
kosmetyków i łącznego stosowania pudru wraz ze środkami natłuszczającymi, np. oliwką czy tłustym kremem. Dbaj o higienę
miejsc intymnych chorego – oczyszczaj je delikatnymi środkami i zabezpieczaj każdorazowo przy zmianie środka chłonnego.
Sprawdzaj codziennie stan skóry i reaguj szybko, jeśli zauważysz coś niepokojącego. Pobudzaj skórę poprzez masowanie,
najlepiej z pomocą aktywizującego żelu, unikaj stosowania spirytusu, który może nadmiernie wysuszyć skórę.
• Zapewnij podopiecznemu odpowiednią dietę.
• Codzienna dieta powinna dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin i
mikroelementów. Dieta powinna zawierać produkty zbożowe, nabiał, mięso, ryby, sery, suche nasiona strączkowe, warzywa,
owoce i tłuszcze. Jeśli pojawią się zmiany odleżynowe, okresowo należy wprowadzić dietę wysokobiałkową. Należy unikać
spożycia słodyczy, tłuszczów zwierzęcych i ograniczyć spożycie soli.
• Jeśli dojdzie do powstania odleżyn, koniecznie skonsultuj się z lekarzem w celu ustalenia planu działania. Leczenie odleżyn jest
procesem długotrwałym i trudnym, ale przy stosowaniu się do zaleceń lekarza jak najbardziej możliwym.
 DOBÓR WÓZKA
• Wózek inwalidzki -typ aktywny by Joanna Zajączkowska (prezi.com)
• SCHODY_kampania – YouTube
• Przesiadanie się z wózka na podłogę i z powrotem – YouTube
• Przesiadanie się z wózka - I co dalej? – YouTube
• Wideoporadnik: przyjazna łazienka KOŁO - YouTube