Manieryzm we Włoszech

1
NACOBEZU

Co lekcji uczeń
- Definiuje pojęcie manieryzmu
- Wymienia cechy stylu w architekturze,
malarstwie i rzeźbie
- Wymienia twórców i przykłady ich dzieł:
Benvenuto Cellini, Giambologna, Pontormo,
Bronzino, Parmigiano

2
Tło przemian historycznych

• Pojawienie się
protestantyzmu
• Upadek autorytetu
papieża „Termin manieryzm wywodzi się
od włoskiego słowa maniera,
• Kryzys wartości które określa indywidualny styl
artysty, a także naśladowanie
tego stylu przez innego twórcę”
• najazd na Rzym (sacco
di Roma) w 1527 r. „Terminu manieryzm użyto po raz
pierwszy u schyłku wieku XVIII,
miasto zostało zdobyte kiedy dokonania artystów
i splądrowane nazywanych manierystami
uważano za przejaw sztuki
„zepsutej”.

3
AKADEMIE
• W 1563 roku na dworze W 1577 roku powstała z
Medyceuszy we Florencji
powstała Akademia Sztuki
Rysunku (Accademia delle
Arti del Disegno).
Inicjatorem jej powstania
był Giorgio Vasari.
inicjatywy papieża
Grzegorza XIII Akademia
Świętego Łukasza
(Accademia Nazionale di
San Luca) w Rzymie. Nie
miała charakteru uczelni
artystycznej, choć w jej
intelektualnej atmosferze
rozwijali się artyści.
4
Poglądy estetyczne

• „Opowiadają więc, że pewnego dnia Michał Anioł udzielił

takiego pouczenia […] swemu uczniowi, że powinien
zawsze wykonywać postacie w formie serpentynowej
piramidy […]. Nic nie jest odpowiedniejsze do
przedstawienia takiego ruchu, jak forma ognistego
płomienia. […]. Malarz winien do formy piramidalnej
dołączyć formę serpentynową, wyobrażającą krzywizny
żywego węża, gdy się porusza, jest to bowiem forma
właściwa dla falującego ognistego płomienia. Oznacza to,
że postać powinna wyobrażać formę litery S zwyczajnej lub
odwróconej […]”. Gian Paolo Lomazzo

5
• „Jest istotnie możliwe, by na obrazie, jaki
malujesz, znalazły się rzeczy, jakich natura nie
zrobiła, a także by rzeczy zostały ulepszone, by
sztuka nadała im wdzięku, naprawiła je i ułożyła
jak najodpowiedniej. Jeśli powiedziałem, że
malarz jest nazbyt śmiały, to dlatego, że chce on
przewyższyć naturę, usiłując w postacie tchnąć
ducha i uczynić je jakby żywymi, choć przedstawia
je na płaszczyźnie”. Pontormo

6
• "Pozy figur powinny być urozmaicone i pełne
gracji[...], do każdego dzieła powinieneś
wprowadzać co najmniej jedną figurę całą
skręconą, zagadkową i trudną, aby ci, którzy
znają się na subtelnościach sztuki, zauważyli
twoją umiejętność."

7
ARCHITEKTURA

• upodobanie do bogatej ornamentyki

wypełniającej niekiedy każdą wolną przestrzeń,
co określa się jako horror vacui – lęk
przed pustką.
• upodobanie do form niezwykłych,
zaskakujących,
• stosowanie różnorodnych form, przełamywanie
klasycznej harmonii,

8
9
Michał Anioł
Schody w bibliotece
Laurenziana we
Florencji

10
 RZEŹBA

Benvenuto Cellini – Perseusz

1545–1554
Brąz, Florencja

11
• Benvenuto Cellini – Saliera (Solniczka)
Franciszka I
• 1540-3

12
Giambologna

Giovanni da Bologna, właśc. Jean de Boulogne (ur. 1529- zm 1606 we Florencji)

- najwybitniejszy rzeźbiarz manieryzmu
- pochodził z Flandrii
- wyruszył w podróż studyjną do Włoch, aby poznać dzieła antyku i twórczość
artystów renesansowych
- początkowo kilka lat przebywał w Rzymie
- od 1561 roku przebywał we Florencji i tworzył dla Medyceuszy
- często stosował w swych dziełach tzw. figurę serpentinata (sposób kompozycji,
w którym układ postaci charakteryzuje się silnym skręceniem ciała, aby nadać
lekkości i dynamiki kompozycji, pokaz wirtuozerii)
- Twórczość Giambologny wywarła duży wpływ na późniejszych artystów, w tym
na najwybitniejszego rzeźbiarza barokowego – Gianlorenzo Berniniego

13
 3

Giambologna – Merkury
1563
- odlew brązowy
- ukazany ulotny moment
- pokaz wirtuozerii
technicznej
- liczne diagonale

14
Giambologna – Porwanie
Sabinek
1581-1582
- odwołanie się do
początków
starożytnego Rzymu
(Rzymianie porwali
kobiety z sąsiedniego
terytorium)
- figura serpentinata
- rzeźba wykuta w jednym
kawałku marmuru
15
 MALARSTWO

Jacopo Pontormo
Zdjęcie w krzyża
1526-1528
- świetlisty koloryt, perłowe
odcienie
- zabudowanie pierwszego planu
- horror vacui
- postacie wydają się niematerialne
- jak gdyby unosiły się w powietrzu

16
• J. Pontormo
• Nawiedzenie
• 1528-1529
• Spotkanie Marii ze
św. Elżbietą

17
J. Pontormo, Nawiedzenie

• Nawiedzenie zostało pomyślane przez Pontorma jako

zasadzające się na kontrastach i niedopowiedzeniach.
Zgodnie z relacją biblijną winna mieć miejsce w domu
Zachariasza, kobiety tymczasem ukazane zostały w
otwartej przestrzeni.
• Św. Łukasz nie wspomina o świadkach spotkania,
tymczasem Pontormo przedstawia dwie kobiety, które
zdają się w ogóle nie zauważać momentu spotkania Marii z
Elżbietą, spoglądając nieobecnym wzrokiem w stronę
widza.
18

Angolo Bronzino

Portret Lukrecji
Panciatichi

1545

Olej na desce

102 cm × 85 cm

Uffizi, Florencja

19
Agnolo Bronzino
„Alegoria czasu i miłości”
Lub „Zwycięstwo czasu
nad miłością”
• Ok 1545
• Olej na desce
• Chronos odsłania kotarę
• Skomplikowana
• Niejednoznaczna
• Symbolika
• Maski – fałsz
• Aluzje do miłości fizycznej
• erotyzm

20
Parmigianino
Tworzył w I poł. XVI w.
Przydomek od jego miejsca
urodzenia - Parmy
Madonna z długą szyją
Ok. 1540
- nawiązanie do hymnu
Maryjnego „twoja szyja jak
kolumna”
- skomplikowana symbolika
- perspektywa żabia
21
Parmigianino,
Autoportret w
wypukłym
lustrze, 1524

22
• obraz miał być wizytówką młodego malarza z Parmy na papieskim
dworze w
• Rzymie. Został podarowany Klemensowi VII z myślą o
zamówieniach.
• Być może zatem Parmigianino uwydatnił swoją rękę, chwaląc się,
co potrafi za jej pomocą uczynić. Aby go namalować Parmigianino
obserwował swoje odbicie w wypukłym lustrze i oddał wszelkie
deformacje, jakie zachodzą na jego powierzchni.
• Dlatego ręka malarza jest taka duża, a ściany pokoju zakrzywione.
Parmigianino stworzył niezwykłą "invenzione" – udał, że jego
• lekko wypukły obraz nie jest malowidłem, lecz sferycznym
zwierciadłem.
23
 Malarstwo manieryzmu
• perspektywa zbieżna i żabia

• przewaga zimnej kolorystyki, wyrafinowana, odchodząca od koloru zaobserwowanego w naturze

• figura serpentinata

• deformacja postaci

• horror vacui

• erotyzm

• kompozycja otwarta lub niedomknięta, asymetryczna

• spłycenie przestrzeni i zabudowanie pierwszego planu

• skomplikowana symbolika

• celem nie jest zwykłe naśladowanie świata realnego, lecz tworzenie dzieł pełnych elegancji

• skomplikowana kompozycja, trudne, sztuczne pozy, zaskakujące rozwiązania, popisywanie się zaskakującymi
kompozycjami

24