GIUN CHỈ

GIUN CHỈ

- Thuộc họ Filaridae: có 2 vật chủ ( người và tiết túc )

- Giun chỉ ký sinh ở người gồm 2 nhóm :
+ Nhóm ký sinh dưới da và tổ chức : Dipelonema,
Dirofilaria, Onchocerca, Loa…
+Nhóm ký sinh ở hệ bạch huyết : Wuchereria, Brugia
 W. bancrofti
 B. malayi
 B. timori
DIROFILARIA REPENS: Giun chỉ chó mèo => người qua
muỗi truyền (BN tên H.L 56 tuổi – Ninh Bình
1.Hình thể
- Con trưởng thành:

4cm x 0,1mm 8 – 10 cm x 0,25mm

- Ấu trùng:
W. bancrofti B. malayi
2. Chu kỳ
- Chu kỳ phức tạp: người (VC chính) <=> Muỗi (VC phụ)
- Trong cơ thể muỗi :
+ W. bancrofti
 Culex quinque fasciatus

 Anopheles hyrcanus

+ B. malayi
 Mansonia uniformis

 Mansonia longipalpis

Muỗi thích hợp (hút máu) => người (ÂT I) – ÂT(I)=> dạ dày muỗi
(2 – 6h) => xuyên vách dạ dày (để lại áo ngoài) => sau 15 h đến cơ
ngực muỗi => ÂT (II) / thay vỏ => ÂT(III) / thay vỏ => ÂT(IV) =>
tuyến nước bọt muỗi => người
- Trong cơ thể người:

Muỗi (ÂT IV) => hút máu người => ÂT => hệ TH máu => hệ bạch
huyết => hạch bạch huyết => con TT => ÂT(I) => hệ tuần hoàn
máu ( 10 tuần ) => muỗi
+ W. bancrofti : Hạch vùng thân
Hạch của bộ phận sinh dục
+ B. malayi : Hạch vùng bẹn
Hạch vùng nách
Tuổi thọ của giun chỉ trưởng thành : 10 năm
3. Dịch tễ học giun chỉ
- Bệnh chỉ tập trung ở 15 tỉnh thuộc miền Bắc trung bộ, từ Quảng
Bình trở ra.
- Tỷ lệ nhiễm giun chỉ chung ở miền Bắc là : 6,01%
- Bệnh giun chỉ thường khu trú thành những điểm nhỏ
- Đồng bằng chủ yếu do B. malayi ( > 95% )
- Vùng bán sơn địa thường do W. bancrofti
- Vùng đồng bằng : tỷ lệ nhiễm cao ( > 5% )
- Vùng trung du và ven biển : 1 – 5% - Gia Ninh – Quảng Ninh –
Quảng Bình ( 19,37% )
- Vùng núi : hiếm gặp ( 0 – 1% ) – Nghĩa Sơn- Nghĩa đàn – Nghệ
An ( 31,77% )
- Ông Lê Văn Đ 40 tuổi: xã Trường Long(Châu
Thành A, Hậu Giang) bị bệnh từ năm 12 tuổi /
“Bìu voi” nặng 25kg.
- Ông Trần Hiếu N 47 tuổi
Phường Bình Thủy (Cần Thơ)
bị bệnh từ năm 16 tuổi /4 kg.
* ĐBSCL là khu vực có giun chỉ?
4. Khả năng gây bệnh

- Gây bệnh ở hệ bạch huyết, gây hiện tượng dị ứng với

kháng nguyên của giun chỉ. Diễn biến chia làm 3 thời kỳ

- Thời kỳ ủ bệnh:

+ Thường không có triệu chứng gì

+ Đôi khi có nổi mẩn, sốt nhẹ, mệt mỏi, BC ái toan tăng

+ Xét nghiệm máu: dễ tìm thấy ÂT giun chỉ ở máu ngoại

vi => đây là thời kỳ có khả năng truyền bệnh cao

+ Kéo dài trong nhiều năm : 5 – 7 năm

- Thời kỳ phát bệnh:
+ Bệnh nhân bị các đợt viêm hệ bạch huyết kèm theo sốt : có thể sờ thấy
hạch (nách, bẹn) hoặc các bạch mạch nổi cứng.
 Đối với W. bancrofti :
 Thường có hiện tượng đái ra dưỡng chấp, bệnh nhân gầy sút
nhanh [triglyceride: (92%), phospholipid (7%) và cholesterol tự
do (1%)]
 Xuất hiện dần hiện tượng phù voi : chi trên, chi dưới, bộ phận
sinh dục
 Đối với B. malayi : Thường chỉ gây hiện tượng phù voi ở chi
+ Bệnh tiến triển theo từng đợt : các đợt phát bệnh có thể tự hết
+ Các đợt viêm hệ bạch huyết ngày càng tăng.
+ Xét nghiệm máu ngoại vi : vẫn có thể tìm thấy ÂT giun chỉ
+ Thời kỳ này cũng có thể kéo dài trong nhiều năm
- Thời kỳ bệnh tiềm tàng:

+ Không còn các đợt viêm bạch mạch cấp tính

+ Các hạch bạch huyết to lên thường xuyên

+ Xuất hiện các đợt phù voi liên tiếp : da dày dần lên,
phù ngày càng to ( không đỏ, không đau ) => phù
cứng

+ Thời kỳ này rất ít khi tìm thấy ấu trùng giun chỉ ở

máu ngoại vi
Một số hình ảnh bệnh giun chỉ
5. Chẩn đoán
- Xét nghiệm máu tìm ấu trùng giun chỉ

+ Lấy máu về đêm : 24h – 2h sáng

+ Làm tiêu bản giọt dày và nhuộm Giemsa

- Xét nghiệm nước tiểu : tìm ÂT giun chỉ khi bệnh
nhân có đái ra dưỡng chấp
- Phản ứng miễn dịch tìm kháng thể trong máu
bệnh nhân : MD huỳnh quang, ELISA
6. Phòng bệnh

- Diệt mầm bệnh : tiến hành điều trị cho toàn dân trong
vùng có giun chỉ lưu hành mỗi năm uống 1 liều duy
nhất, trong 4-6 năm liên tục. Sử dụng phối hợp liều
DEC (diethyl carbamazine) và albendazole

- Diệt muỗi: cơ học, sinh học, hoá học

- Phòng chống muỗi đốt : nằm màn, nằm màn có tẩm

hoá chất (Permethrin)
Permethrin
7. Điều trị
7.1. Thuốc đặc hiệu diệt giun chỉ
- DEC (diethyl carbamazine): ít
í độc, an toàn, hiệu quả
(sốt cao, nhức đầu, mệt mỏi, buồn nôn, nôn /B.malayi)
Sau 1 tháng XN máu còn ÂT giun chỉ: điều trị thêm 01 liều
- Đái ra dưỡng chấp: Nước sắc lá cây dừa cạn
- Đối với phù voi: chủ yếu chống nhiễm trùng thứ phát
7.2. Thuốc chữa các triệu chứng
- Hạ sốt
- Thuốc chống dị ứng
- Kháng sinh kết hợp chống nhiễm khuẩn