2019 LIVE-OUT CAMPUS JOURNALISM ENHANCEMENT TRAINING OF TRAINERS

PANIMULA SA PAGSULAT
NG AGHAM

ROSALIE R. PELEGRINO, Ed.D

TRAINER
THINK
 PURPOSE OF SCIENCE JOURNALISM

“ The purpose of the science journalism…is not

solely to promote science but to reach an edgy
citizenry aware of the social, political and
economic implications of scientific activities. The
media that wants to write for science must know
the needs of the people.’

Dr. Ceferino L. Folloso, former Secretary, DOST

 SCOPE OF SCIENCE AND
TECHNOLOGY JOURNALISM
A Science article could be categorized as:
 Science and Technology News
( balitang pang-agham at teknolohiya)
 Science and Technology Feature
( lathalaing pang-agham at teknolohiya) and
 Science and Technology Editorial
( editoryal na pang-agham at teknolohiya)
 PAGSULAT NG AGHAM

* Ito ang pinakabagong uri ng pamahayagan sa

Pilipinas.

* Naging isang pangangailangan dala ng

imbensiyon, pag-unlad ng teknolohiya at digital
age
• Mahalagang maitalastas mabuti upang
maipabatid sa karaniwang mambabasa ang
kahalagahan ng teknolohikal na pag-unlad
ng bansa
 Ang pagsulat ng Teknikal ay ang paglathala
ng kasulatan ng isang siyentipiko para sa
kapwa siyentipiko. Ito ay ginagamitan ng
“jargon” o mga salitang naiintindihan lamang
ng kapwa sa kanilang propesyon.
•
Pagsulat ng mga Akdang Pang-agham
at Teknolohiya
Katulad ng anumang balita, taglay
rin ng balitang pang-agham at
teknolohiya ang kawastuhan,
katimbangan, makatarungan,
makatotohanan, kaiklian at
kapanahunang katangian nito.
 Ito ay tuwirang balita na ginagamitan ng
kabuuang pamatnubay na sumasagot sa mga tanong na Ano, Sino, Kailan, Bakit at Paano.

Isinasaalang-alang din dito ang

tamang pag-aanggulo upang mapukaw ang
interes ng mambabasa na basahin ang kabuuan
ng istorya.
 Kaayusan ng Balita

Pangunahing Pamatnubay
Pangalawang Pamatnubay

Kasunod na Mahahalagang
Ibig sabihin, dapat
Datos mauna sa lahat ang
pinakamahalagang
Di-gaanong impormasyong
Mahahalagang kailangan ng mga
Ang inverted pyramid style ang Datos mambabasa, at saka
sinasabing pinakaepektibong suportahan na lamang
ito ng iba pang mga
gabay para maayos na
impormasyon para
makapagsulat ng balita. tumindig ang balita
Balita (news) ang pinakabuhay ng isang pahayagan. Kung walang balita, walang mailalako ang isang tagapaglathala ng isang
peryodiko o isang magasin. Balita kasi ang nagsisilbing pinakasalalayan (basis) ng halos lahat ng artikulo sa isang peryodiko: editoryal man o lathalain (features), o
maging ang mga pitak (column). Ibig sabihin, ito ang pinakalaman at buto, kaluluwa at dugo, ng isang publikasyon.
Nahahati naman sa dalawang kategorya o tipo (types) ang
balita: hard news at soft news. Ayon kay Deborah Potter, isang
mamamahayag buhat sa Amerika, “news of the day” o ang
pinakamainit na isyu ng araw (o mga darating pang mga araw,
gaya nang nangyayari sa ating bansa na parating may running
news) samantalang ang soft news naman ay ang sinasabing “the
human side of the story.”[5] Halimbawa, masasabing hard news
ang pambobomba sa Mindanaw, na ikinasawi ng marami,
samantalang kapag ang paghihinagpis at pangungulila ng mga
naiwan ng biktima ang ilalagay mo sa iyong balita, maaari na
itong tawaging soft news.[6] Paghahalimbawa ni Potter:
Sabi nga ng propesor sa pamamahayag na si Bill
Parks ng Ohlone, College sa California, USA, dapat
isaalang-alang ang sumusunod na mga bagay
kapag pipili ng ibabalita:

Impact o dating ng istorya. May epekto ba ang

pangyayaring ibabalita mo sa nakararami?
Timbangin ang mga bagay-bagay, baka ang may
dating sa iyo, wala namang dating sa iba.
Proximity. Dapat isaalang-alang ang saklaw o
layo-lapit ng lugar ng kaganapan bago ibalita ang
isang istorya. Ang nangyayari sa Cubao, Quezon
City ay may halaga para sa mga taga-Quezon City,
o malapit na mga lugar sa Quezon City, pero
maaaring walang halaga o balewalain lamang ng
isang taga-Bacolod City, sa Kabisayaan.
Timeliness. Napapanahon ba ang impormasyong
ito? Kung gayon, ibalita mo!

Conflict o tunggalian. Ang gitgitan, halimbawa,

sa pulitika o kaya naman ay digmaan o kaya ay
isang malaking krimen ay maaaring ibalita.
Relevance. May halaga ba ang isang pangyayari o
kaya naman ay isang usapin sa iyong mambabasa?
Kung wala naman, hindi mo ito maaaring ibalita.

Usefulness. Magagamit ba ng mambabasa mo ang

impormasyong ibinabahagi mo?

Human interest. Maaaring hindi taglay ng ganitong

uri ng mga istorya ang nabanggit sa itaas subalit
interesante pa ring isulat at ibahagi sa mga tao
 Pagsabog ng mga bulkan,
Dadalas

Pagsabog ngang
Pinangangambahan mga
masbulkan,
madalas na
pagsabog ng mga bulkan sa mundo sa patuloy na pag-
dadalas
atake ng global warming.

Batay sa pag-aaral na ipinalabas sa Journey Geology,

dahil sa ang temperature ng mundo ay mas umiinit, mas
maraming init rin ang ilalabas ng mga bulkan. Ang mga
bulkan ay kilalang anyong lupa na tagapagpalabas ng init ng
mundo sa pamamagitan ng pagbubuga ng mga ito ng lava.

Ang Pilipinas na may 37 na mga bulkan ay hindi rin

ligtas sa pangyayaring ito.
 Kaya’t puspusan ang kampanya ng mga environmentalist
groups sa bansa ang nagsusulong ng mga gawaing pangkalikasan
upang hindi mangyari ang kinatatakutang madalas na pagsabog
ng mga bulkan.
Kontrolin ang dengue, huwag populasyon,
ayon sa isang Obispo
Mas makabubuting gamitin ang pondo sa
pakikipaglaban sa lumalagnap na mga kaso ng dengue
kaysa sa pagtataguyod ng mga programang may kaugnay
sa reproductive health lalo na ang paggamit ng
contraceptive ayon pa sa isang lider ng Simbahang
Katoliko.
 Ayon pa kay Bishop Dinualdo Gutierrez ng Diocese ng Marbel ang paglaganap ng nakamamatay na dengue virus ang pagtuunan ng pansin ng Department of Health, dahil ito ang
pinakapangunahing problema ng nakararaming lugar sa Region XII.
 Ang Diocese sa Marbel ay sumasakop sa Timog
Cotabato, Sarangani, Lungsod ng Heneral Santos at Lungsod ng
Koronadal, kung saan nagtala ng mataas na insidente ng dengue
sa nakalipas na siyam na buwan.

Ang kanilang mga kawani ay magiging kapaki-

pakinabang sa mga mamamayan kung magbibigay sila ng higit na
panahon at pagsisikap na mabisang masugpo ang mga kaso ng
dengue sa halip na mag-iisip kung paano mamigay ng mga
condom, ayon pa sa Obispo.
 Ito ang pahayag ni Bishop Gutierrez matapos
ianunsiyo ng pambansang pamahalaan ang
pagpapatuloy nito sa pamimigay ng mga contraceptive
at pagtataguyod ng pamamaraan sa pagkontrol ng
panganganak upang mapigilan ang higit pang paglobo
ng populasyon.
Mahalaga ang mabisang pagbibigay konteksto sa balita.
Sabi nga ng Reuters:

“Tell me something I don’t already know” That’s what clients

want. Look for a new fact, angle, interpretation, reaction and
explain the implications, whether you are covering politics,
economics, corporate affairs, financial markets, sport or any
other news. News does not happen in a vacuum – often the
story is “outcome versus expectations” or “outcome versus
comparisons“. In other words, it’s the context that
makes the story.[18]
 Thank You!
HAVE A NICE DAY