6.2.

B¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p

B¶o vÖ van khi cã xung ®iÖn ¸p tõ l­íi

B¶o vÖ van khi cã xung ®iÖn ¸p do chuyÓn
m¹ch
B¶o vÖ van khi qu¸ ¸p dµi h¹n
I. B¶o vÖ van khi cã xung ®iÖn ¸p tõ l­íi
• 1. Ý tưởng bảo vệ: lọc xung điện áp từ lưới
• Nguyên nhân xung điện áp từ lưới như đã giới
thiệu ở trên. Đề bảo vệ, cần giảm biên độ xung
bằng cách lọc xung
X2, chư­a läc

X1, ch­ưa läc Sau läc xung

t
2. Läc xung b»ng m¹ch RC
• Một mạch RC mắc ở đầu vào như hình vẽ có thể hạn
chế được đỉnh xung điện áp
• Bản chất của hiện tượng nạp, xả tụ C R C R

– Điện áp tụ nạp biến thiên theo

UC = E(1 – e-t/RoC) C
R

– Điện áp tụ xả biến thiên theo

UC = UC0 e-t/RC) 1 2 iC,uC
K I0
iR E
R0 iC
A+ + u R
E uC
B C

iC
t uC
0
a) b)
3. Läc xung phÝa thø cÊp biÕn ¸p
• Mạch RC mắc đầu ra của biến áp được dùng bảo vệ
van khi cắt biến áp non tải. Trường hợp xấu nhất xảy
ra khi mạch bị ngắt mà dòng kích từ biến áp có giá trị
cực đại, năng lượng tích luỹ trong cuộn dây biến áp
Wđt = (Li2)/2 xả ra gây quá áp

C R
C R

R2
C
R1
 TÝnh to¸n th«ng sè cho m¹ch b¶o vÖ
• Giả thiết năng lượng điện từ của cuộn dây được cấp
đầy đủ cho mạch tụ bảo vệ, bây giờ Wđt = (L2BAi2)/2 =
(CU2max)/2
• Trong thực tế tụ nhận một nửa năng lượng của cuộn
dây biến áp là lớn rồi nên (CU2max) = (L2BAI0m2)/2 Sau
khi biến đổi biểu thức trên ta có:
S I 10 7
C BA 0
2 fU 2max
• Trong đó: SBA - công suất biểu kiến biến áp [kVA]; I0
- dòng điện không tải % của biến áp; Umax - điện áp
cực đại; C- điện dung [F]
 L BA
§iÖn trë ®­îc tÝnh: R2
C
• Trong ®ã: LBA = 10unm.U/2fSBA
• unm - ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch phÇn tr¨m cña BA
[%]; U - ®iÖn ¸p hiÖu dung thø cÊp BA.
3L BA
• Trong m¹ch ba pha R  2 C
• C«ng suÊt c¸c ®iÖn trë ®­îc tÝnh:
• P = 3(U.2fC)2R.1012 [W]
• Cho m¹ch ba pha: P = 5(U.2fC)2R.1012 [W]
• C¸c hÖ sè 3, 5 trong c¸c c«ng thøc cuèi lµ xÐt
tíi sù biÕn d¹ng cña ®iÖn ¸p t¶i
 Th«ng sè cña m¹ch b¶o vÖ cã chØnh l­u cÇu
1,5SBA I 0 10 7
• Tô ®­îc tÝnh: C
 2 f U 2max  U d max 
• §iÖn trë ®­îc tÝnh:

R2
C
2 L BA 2 3L BA

R1
R1  , cho ba pha : R 1 
3 C 3 C

• §iÖn trë x¶ n¨ng l­îng cña tô:

• R2 =5.103/(fC) [k]
 4. Läc xung ®iÖn ¸p b»ng biÕn ¸p c¸ch li
• Xét phản ứng của cuộn dây điện
K R iR
cảm
• Khi có một xung điện áp đưa tới U0
uR
uL L,RL
cuộn dây có điện cảm L, dòng
điện của cuộn dây biến thiên như a)
hình vẽ. Sự biến thiên dòng điện iL, uL
ILmax
như trên thấy rằng xung dòng điện U0
có biên độ thấp hơn so với xung iL
eL
áp. t
b)
 B¶n chÊt cña biÕn ¸p
• ViÖc h×nh thµnh ®iÖn ¸p ë 
thø cÊp biÕn ¸p lµ do sù biÕn
i1
thiªn tõ th«ng trong lâi thÐp, sù
biÕn thiªn tõ th«ng nµy lµ do U1 U2

dßng ®iÖn s¬ cÊp biÕn thiªn.

• Tõ trªn thÊy r»ng, dßng ®iÖn
U1
®· läc ®ư­îc thµnh phÇn xung
®iÖn ¸p, do ®ã thø cÊp biÕn
¸p ®ư­îc läc xung i1, 

U2
 II. B¶o vÖ van do xung ®iÖn ¸p do
chuyÓn m¹ch
• Từ bản chất của hiện tượng chuyển
mạch đã nêu trên, người ta phải tạo
C
một mạch ngoài van bán dẫn cho C
T T
các điện tích quá độ chạy
R R
• Bảo vệ van trong trường hợp này
người ta dùng mạch RC mắc song
song với van như hình vẽ §­êng tr¶ ®iÖn tÝch vÒ
nguån
• Khi đó các điện tích chạy ở mạch
RC ngoài van bán dẫn, làm giảm
xung điện áp trên pn của van.
 TÝnh to¸n th«ng sè m¹ch b¶o vÖ
• Qu¸ ®iÖn ¸p cã thÓ ®ư­îc ®¸nh gi¸ qua hÖ sè qu¸ ¸p
U N max

k AT U CM
• Trong ®ã: UNmax - ®iÖn ¸p ngư­îc cùc ®¹i; kAT - hÖ sè
an toµn; UCM - ®iÖn ¸p chuyÓn m¹ch
• HÖ sè qu¸ ¸p cùc ®¹i cã thÓ lùa chän theo biÓu thøc:
max = 1/kAT + 0,5
• C¸c gi¸ trÞ ®iÖn trë R vµ tô C ®ư­îc tÝnh theo c¸c gi¸
trÞ ®iÖn trë (Rmax, Rmin) vµ tô CTT theo hµm max §Æc
tÝnh nµy ®ư­îc vÏ d­ưíi d¹ng tư¬ng ®èi trªn h×nh vÏ
 Rmax,Rmin,CTT
Các đường cong tính toán
Q§T
100
80
IT =100A

CTT 60
10 IT =50A

Rmax 40 IT =20A

1,0 Rmin IT =10A

20
IT =5A

0,1 max 20 40 60 80 100 -diT/dt

1 1,5 2,0 25

• Các giá trị thực của van bán dẫn được tính từ các biểu thức:
2.Q § T U CM .L CM
C  CT §
; R  RT§
• Trong đó: UCM - điện áp chuyển mạch,
U CMLCM - điện kháng
2Q chuyển
§T

mạch; QĐT - điện tích quá độ; RTĐ, CTĐ - các giá trị tương đối tra từ
hình vẽ
S¬ ®å vÝ dô
A B C
 III. B¶o vÖ van khi qu¸ ¸p dµi h¹n
• 1. Mắc nối tiếp các van
• Van bán dẫn bị quá điện áp khi UCPV<k.Umax
• Trong trường hợp này van bán dẫn được mắc nối tiếp
để giảm điện áp trên van, khi đó điện áp làm việc
V V V
bằng tổng điện áp trên các van 1 2 n

• ULV = UV1 + UV2 +......+UVn

UV1 UV2 UVn
ULV
• Mong muốn khi mắc nối tiếp đặc tính của các van
mắc nối tiếp có đặc tính hoàn toàn giống nhau
• Khi mắc nối tiếp, các van được chọn cùng thông số,
của cùng một nhà chế tạo, cùng thời điểm xuất xưởng.
 2. §Æc tÝnh cña van khi m¾c nèi tiÕp
• Gi¶ thiÕt cã hai van m¾c nèi tiÕp. Khi ®ã ®Æc
tÝnh cña van sÏ b»ng tæng hai ®Æc tÝnh hoµn toµn
gièng nhau nh­h×nh a hay c¸c ®Æc tÝnh kh«ng hoµn
toµn gièng nhau nh­h×nh b

ULV UV1,V2 ULV UV1 UV2

V1
V1+V2 V1 V1+V2
V2
V2
V1 V2 V1 V2

a) b)
• Khi đặc tính giống nhau như hình a, điện áp trên các
van được phân bố bằng nhau, được như thế này là rất
lí tưởng.
• Tuy nhiên, trong thực tế đặc tính của các van bán dẫn
thay đổi. Sự thay đổi điển hình là dòng điện rò tăng
lên không giống nhau, đường đặc tính có độ dốc khác
nhau.
• Khi đặc tính của van khác nhau, điện áp trên van
phân bố khác nhau
• Nhiệm vụ bây giờ là phải phân bố lại điện áp cho các
van bán dẫn
3. Ph©n bè l¹i ®iÖn ¸p trªn c¸c van b¸n dÉn
• Ng­êi ta cã thÓ cã mét sè c¸ch ph©n bè l¹i
®iÖn ¸p trªn van:

C C D
V1 V1 R V1
V1 R
D
R

C D
C
V2 V2 V2
V2 R R R D

a. b. c. d.
 V1 V2 Vn

R1 R2 Rn

• Trong các sơ đồ trên, phân bố điện áp bằng điện trở

như hình a là thường được sử dụng nhất
R .R R .R R .R
• Nguyên lí phân bố điện áp: R  R  R  R  .....  R  R
1 V1 2 V2 n Vn

1 V1 2 V2 n Vn

• Tuy nhiên, các giá trị điện trở van thay đổi làm cho
các đẳng thức trên không giữ được, do đó người ta
thường chọn các gía trị điện trở bằng nhau. Các điện
trở này thường chọn R>(510)(UN/Irò)