Ten, kto ma mało będzie

miał jeszcze mniej

Teoria stresu S. Hobfolla
 Teoria zachowania zasobów
(Hobfoll, 1989)
Przetrwanie w społecznym świecie wymaga
zasobów
Zasoby – obiekty, warunki, cechy osobiste i
energie, które mają wartość z punktu widzenia
przetrwania, bezpośrednio lub pośrednio, albo
służą jako środki ich osiągnięcia
Ludzie dążą do uzyskiwania, utrzymywania,
pielęgnowania i chronienia tego, co dla nich ma
wartość, czyli zasobów
 podstawowe rodzaje zasobów:
• obiekty (np. dom, samochód)
• warunki (np. stan cywilny, zatrudnienie,
bycie zdrowym, „kadencja”)
• cechy osoby (np. umiejętności zawodowe
lub społeczne, optymizm, wysoka
samoocena, poczucie kontrolowania
własnego losu, mądrość)
• energie (np. czas, pieniądze, wiedza)
 Klasyfikacja zasobów oparta na
kryterium relacji do przetrwania

• Pierwotne (bezpośrednio związane z

przetrwaniem)
• Wtórne (przyczyniają się pośrednio do
uzyskania pierwotnych)
• Trzeciorzędne (symbolicznie związane z
pierwotnymi lub wtórnymi)
 Definicja stresu (Hobfoll, 1989)
• stres psychologiczny to reakcja na
otoczenie, w którym istnieje:
• zagrożenie utraty zasobów
• faktyczna utrata zasobów
• brak uzyskania zasobów po
wcześniejszym ich zainwestowaniu
• (zarówno spostrzegana jak i faktyczna
utrata lub brak uzysku są źródłem stresu)
 Kiedy pojawia się stres?
(Hobfoll, 1998)
• „Stres pojawia się w warunkach stanowiących
zagrożenie utraty lub faktyczną utratę zasobów
wymaganych do przetrwania jednostki tkwiącej
w rodzinie, tkwiącej w społecznej organizacji. Co
więcej, ponieważ ludzie inwestują to, co dla nich
ważne, aby uzyskać więcej, można oczekiwać
pojawienia się stresu wtedy, kiedy jednostki nie
otrzymują wyraźnego zysku zasobów po ich
zainwestowaniu, co samo w sobie jest stratą”
(Stress, Culture and Community)
 Podstawowe twierdzenia teorii
zachowania zasobów
• 1. Utrata zasobów jest nieproporcjonalnie
znaczniejsza niż ich zyskanie
• (utrata zasobów jest potężniejsza, ważniejsza, ma
większe oddziaływanie, niż ich uzyskanie, utrata bardziej
uszczupla zasoby niż zysk je tworzy)
• 2. Ludzie muszą inwestować zasoby aby
zabezpieczyć się przed ich utratą,
nadrobić ich straty lub zyskać nowe
 Potwierdzone empirycznie konsekwencje
zasad teorii Hobfolla
• osoby, które mają więcej zasobów, są mniej podatne
na utratę zasobów i bardziej zdolne do ich uzyskania;
osoby z mniejszą ilością zasobów - odwrotnie
• osoby, którym brakuje zasobów, są nie tylko bardziej
podatne na ich utratę, ale także w ich przypadku
wstępna utrata powoduje dalszą utratę
• osoby, które mają dużo zasobów, są nie tylko bardziej
zdolne do uzyskania nowych, ale także w ich
przypadku, wstępny zysk powoduje dalszy zysk
 konsekwencje cd.

• osoby, którym brakuje zasobów:

• przyjmują bardziej obronną postawę, aby chronić
swoje zasoby
• są mniej skłonne inwestować zasoby, aby zyskać
nowe (ryzyko)
• radzą sobie w miarę dobrze ze stresami życia
codziennego, ale wyraźnie gorzej w przypadku
silnego, poważnego stresu
 Pomiar utraty i zyskania zasobów
(skala :General Resource Evaluation - Hobfoll, 1996)

• część I
• lista zasobów, przy każdym ocena:
• jak ważne są dla mnie te zasoby?
• do jakiego stopnia je straciłem w ostatnim okresie
czasu?
• część II
• lista zasobów, przy każdym ocena:
• do jakiego stopnia je zyskałem w ostatnim okresie
czasu?
 Niemożność poradzenia
sobie jako przyczyna stresu
Efekt frustracji
Mechanizm powstawania stresu –
model Toates’a (2001)

stresor

+/o percepcja zagrożenia -

działanie
Powstawanie stresu (Toates, 2001)

• „stres jest spowodowany długotrwałym

niepowodzeniem mechanizmów radzenia
sobie albo sytuacją, w której żadna
strategia działania nie jest dostępna”
Inne modele oparte na niemożności
poradzenia sobie
• Hinton, Burton
• Cofer, Appley
• Wyuczona bezradność (Seligman, Maier,
Solomon, 1971)
• Niemożność odpowiedzenia agresją
wobec przeciwnika zajmującego wyższą
pozycję w hierarchii (Sapolsky, 2007)
Przyczyny stresu
podsumowanie
 Cztery drogi uruchamiania
procesu stresu (Łosiak, 2007)

• Biologiczna
• Warunkowa
• Frustracyjna
• Poznawcza