Ekonomi terminolojisi

Öğr. Gör. Ceren Turan

1. HAFTA
 Ders hakkında kısa bilgi
• 14 haftalık ders planı (Ayrıntılı plana uzem.kent.edu.tr adresindeki Syllabus’tan
erişebilirsiniz)
• 1 arasınav (%40) – Çoktan seçmeli sınav
• 1 final sınavı (%60) – Çoktan seçmeli sınav

• Derslere katılmak isteyenler Teams Takvim üzerinden ders gün ve saatini inceleyip uygun
iseler katılabilirler.
• Benimle ceren.turan@kent.edu.tr veya Teams üzerinden iletişim kurabilirsiniz.
• Ders materyallerini uzem.kent.edu.tr veya Teams üzerinden inceleyebilirsiniz.
 Terminoloji
• Terimler dizgesi, terim bilimi
• Belirli bir alana ait terimlerin anlam ve kullanımları
• Terim: Çeşitli bilim, sanat, meslek, spor dallarında kullanılan; bu alanlarla ilgili
varlıkları, durumları, olayları karşılayan sözcük
• Uzmanlık isteyen özel alanlara dair kavramları ifade eden, sınırlı anlama sahip
sözcükler
 Economy/Ekonomi
• Oikonomos: Hanehalkını yöneten kimse
• Hane halkı çok sayıda kararlar alır: Kim hangi işi yapacak, hangi sorumluluğu
alacak, karşılığında ne elde edecek? Yemekleri kim pişirecek, fazladan bir tabak
tatlıdan kim alacak, banyoyu kim temizleyecek, arabayı kim kullanacak? Hane
halkının kaynakları kimlere nasıl ne şekilde tahsis edilecek ve paylaştırılacak?
• Toplumlar da kararlar almak zorundadır.
 Scarcity/Kıtlık
• Hane halkı gibi, toplumların aldıkları kararlar önemlidir, çünkü ellerindeki
kaynaklar sınırlıdır.
• Kıtlık kavramı, toplumun kaynaklarının sınırlı olduğu, böylece, bireylerin
istediği tüm mal ve hizmetlerin üretilemeyeceğini ifade eder.
 Economics/Ekonomi bilimi, İktisat
• Ekonomi bilimi ya da iktisat, toplumun elindeki kıt kaynakları nasıl yöneteceği ile üzerine çalışan sosyal bir
bilimdir.
• Bir başka şekilde söyleyecek olursak, iktisat, birey ve toplumların geniş istek ve ihtiyaçlarını karşılamak için
ellerindeki sınırlı kaynakları nasıl kullandığını araştıran bilim dalıdır.
• İktisat/Ekonomi, insanların nasıl seçim yaptığını ve bu seçimlerin sonuçlarını araştırır,
• Çoğu toplumda kaynaklar hane halkı ve işletmelerin tercihlerinin bir sonucu olarak dağıtılır. Ekonomi bilimi,
bireylerin bu tercihleri nasıl yaptıklarını inceler.
• Ekonomistler, bireylerin birbirleri ile nasıl etkileşim içine girdiklerini inceler. Örneğin, alıcı ve satıcılar bir
malın fiyatını birlikte nasıl belirlerler.
• Son olarak, ekonomistler, ekonominin bütününü etkileyen güçleri ve trendleri incelerler. Bunlar arasında
ortalama gelir, toplumun işsiz kesimleri, fiyatların artış oranı gibi pek çok unsur vardır.
 Trade-off/Takas
• İstediğiniz bir şeyi elde etmek için genellikle istediğiniz başka bir şeyden
vazgeçmeniz gerekir.
• Karar vermek, bir hedeften diğerine geçmeyi gerektirir.

• Neleri örnek verebiliriz?

 Etkinlik (Efficiency) ve Eşitlik (Equality)
• Trade-off için yaygın bir örnek etkinlik-eşitlik arasındadır.
• Etkinlik: Toplumun elindeki kıt kaynaklardan en yüksek faydayı/getiriyi elde etmesidir.
• Eşitlik: Bu fayda/getirilerin toplumun üyeleri arasında homojen biçimde dağıtılmasıdır.

• Etkinlik pastanın büyüklüğü ile, eşitlik ise dilimlerin birbirine ne kadar eşit olduğuyla
ilgilidir.
• Zaman zaman bu iki amaç birbiriyle çelişebilir. Hangi durumlarda çelişebilir?
 Opportunity cost/Fırsat maliyeti
• Bir şeyi elde etmek için nelerden vazgeçilmesi gerektiğini ifade eden bir
kavramdır.
• Bir tercih yapılması sonucunda diğer en iyi seçenekten vazgeçmenin maliyetine
denir.

• Örnekler düşünelim…
 Rational people/Rasyonel bireyler
• Hedeflerine ulaşmak için sistematik ve amaçlı olarak ellerinden gelenin en
iyisini yapan kişiler

• Homo economicus

• Rasyonel davranış: Tüketiciler için fayda maksimizasyonu, satıcılar için kâr

maksimizasyonu
 Marginal change/Marjinal değişim
• Marjinal analiz, ekonomi biliminde en uygun üretim ya da tüketim seviyesi gibi
unsurları belirlerken kullandığı yöntemlerden biridir.

• Marjinal analiz, bir faktördeki değişimin (örneğin artışın), o faktörün etkilediği

unsurda ne kadarlık bir değişime yol açtığını inceler.
• Örneğin, işgücüne katılan bir işçinin toplam üretimde ne kadarlık bir değişime
yol açtığı, içilen ek bir bardak suyun toplamda su içmekten aldığımız hazzı ne
kadar etkilediği…
 Market economy / Piyasa ekonomisi
• Piyasa ekonomisi, mal ve hizmet piyasalarında etkileşimde bulunan birçok firma
ve hane halkının merkezi olmayan (decentralized) kararları aracılığıyla
kaynakların tahsis edildiği bir ekonomidir
 Invisible Hand / Görünmez El
• Adam Smith, 1776 yılında yazdığı Ulusların Zenginliğinin Doğası ve Nedenleri
Üzerine Bir İnceleme adlı kitabında, tüm ekonomi biliminin en ünlü gözlemini
yapmıştır: Rekabetçi piyasalardaki firmalar ve hane halkları, kendilerini arzu edilen
sonuçlara götüren "görünmez bir el" tarafından yönlendiriliyorlarmış gibi hareket
ederler.
• Piyasa ekonomisinde, «görünmez el» kavramıyla imâ edilen «fiyat mekanizması»dır.
• Hem alıcılar, hem de satıcılar, mal ve hizmetlerin piyasa fiyatına bakar alım-satım
kararlarını verirler.
• Devletin piyasaya müdahaleleri bunu nasıl etkiler?
 Productivity/Verimlilik-Üretkenlik
• Her birim işgücü/emek girdisi başına üretilen mal ve hizmet miktarını ifade
eder.

• Üretime katılan her bir işçi başına ne kadar mal ve hizmet üretildiğini gösterir.

• Bir ülkenin verimliliğindeki büyüme oranı ortalama gelirinin büyüme oranı

hakkında fikir verir.
 Ekonomi biliminin yöntemi
• Ekonomi, insanların ekonomik faaliyetlerinin nedenlerini ve sonuçlarını
inceleyen bir sosyal bilimdir.
• Diğer bilim dalları gibi bilimsel araştırma metodunu kullanır.
• Gözlem
• Teori
• Daha fazla gözlem…
• Varsayımlar: Varsayımlar analiz etmek istediğimiz karmaşık dünyayı basitleştirir
ve onu anlamamızı kolaylaştırır.
 Ekonomi biliminin yöntemi
• Ekonomik modeller, dünyayı anlamamızı kolaylaştırır. Ancak tıpkı anatomi derslerinde
kullanılan plastikten yapılmış modeller gibi, dünyanın ayrıntılı olmayan genel bir
taslağını sunar.

• Ekonomistler, çeşitli denklem ve şemalardan oluşan modeller kullanır.

• Modellerin amacı gerçek dünyayı anlamak için onu sadeleştirmektir.

• İstatistikçi George Box: «Tüm modeller aslında yanlıştır, ama bazıları kullanışlıdır».
 Ceteris paribus
• Diğer her şey aynı iken
• Diğer tüm değişkenler sabit iken

• Belli bir bağımsız değişkenin, örneğin gelirin, bir bağımlı değişken, örneğin
tüketim düzeyi, üzerindeki etkisini incelerken, bağımlı değişkeni, yani tüketimi
etkileyen diğer tüm faktörlerin sabit, yani değişmez olduğunu kabul ederiz.
• Bu yaklaşıma ya da varsayıma «ceteris paribus» ilkesi denir. Latince bir ifadedir.
 Circular-Flow Diagram /
Dairesel Akım Diyagramı

Ekonomide sık başvurulan bir modeldir.

Paranın piyasalar yoluyla hane halkı ve
firmalar arasında nasıl dağıldığını ve
akışını gösteren soyut bir ekonomi
modelidir.
Dairesel akım, ekonomik organizasyonun
şematik bir gösterimidir. Kararlar hane
halkı ve firmalar tarafından alınır.
The Production Possibilities
Frontier /
Üretim Olanakları Eğrisi
Ekonominin elindeki üretim faktörleri ve üretim teknolojisi ile
üretebileceği üretim çıktısı kombinasyonlarını gösteren
basitleştirilmiş bir grafiktir.
Eğri çizgisi/sınırı üzerindeki veya içindeki herhangi bir üretim
kombinasyonu bu ekonomide mümkündür (A, B, D, E, F)
Eğrinin eğimi, bilgisayar açısından arabanın fırsat maliyetini gösterir.
Eğrinin dışında kalan noktalar ise o ekonomi açısından
ulaşılamayacak üretim seviyeleridir.
Eğrinin içinde kalan D noktasında, ekonominin tüm kaynakları etkin
şekilde kullanılamamıştır.