Module 2 ∙ Vraag en aanbod

Inhoud module 7 – Economische groei

Hoofdstuk 1 Bruto binnenlands product

§1 Micro-economie en macro-economie
§2 Berekenen van het bbp: de objectieve methode
§3 Berekenen van het bbp: de subjectieve methode

Hoofdstuk 2 Economische kringloop

§1 Wederzijds afhankelijke markten
§2 Berekenen van het bbp: de bestedingsmethode
§3 Betalingsbalans

Hoofdstuk 3 Economische groei

§1 Groei van het bbp
§2 Arbeidsaanbod
§3 Aanbod van kapitaal
§4 Factorproductiviteit
§5 Internationale economische betrekkingen
Module 7 Economische groei
Inhoud module 7 – Economische groei

Hoofdstuk 4 Welvaart
§1 Bbp en welvaart
§2 Brede welvaartsindicatoren

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid
§1 Verdeling van inkomen en vermogen
§2 Belastingen en toeslagen
§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Module 7 Economische groei

Inhoud hoofdstuk 5 Ongelijkheid

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid

§1 Verdeling van inkomen en vermogen

§2 Belastingen en toeslagen
§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Module 7 Economische groei

Inhoud hoofdstuk 5 Ongelijkheid

Leerdoelen hoofdstuk 5

Paragraaf 1 Paragraaf 3
• Je kunt het verschil tussen inkomensongelijkheid • Je kunt het Nederlandse
en vermogensongelijkheid uitleggen. belastingstelsel beschrijven.
• Je kunt werken met een Lorenzcurve. • Je kunt voor een gegeven inkomen en
vermogen de verschuldigde belasting
Paragraaf 2 berekenen.
• Je kunt de belangrijkste kenmerken van een
belastingstelsel uitleggen en onderscheid maken
tussen een progressief, proportioneel en
degressief belastingstelsel.
• Je kunt het verschil tussen het gemiddelde
belastingtarief en het marginale belastingtarief
uitleggen en het gemiddelde belastingtarief
berekenen.
Module 7 Economische groei
Inhoud hoofdstuk 5 Ongelijkheid
Begrippen
Belastbaar inkomen
Belastingaanslag
Belastingstelsel
Belastingvrije voet
Bijstandsuitkering
Boxenstelsel
Degressief belastingstelsel
Denivellering (van inkomens)
Gemiddeld belastingtarief
Heffingskorting
Lorenzcurve
Marginaal belastingtarief
Nivellering (van inkomens)
Progressief belastingstelsel
Progressieve belasting
Proportioneel tarief
Secundair inkomen
Toeslagen
Vlaktaks
Module 7 Economische groei
Inhoud hoofdstuk 5 Ongelijkheid

Formules

Module 7 Economische groei

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid – Warming-up

Wat versta jij onder ongelijkheid in de wereld van de economie?

Licht je antwoord toe met een voorbeeld.

Module 7 Economische groei

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid

§1 Verdeling van inkomen en vermogen

Module 7 Economische groei

 §1 Verdeling van inkomen en vermogen

Maatschappelijke welvaart
Inkomensverdeling: ongelijkheid
vermindert de maatschappelijke
welvaart.
• Inkomensongelijkheid
• Vermogensongelijkheid

Inkomensbronnen: arbeid en vermogen

• Arbeid: loon en uitkeringen:
waardevastheid afhankelijk van
inflatie, cao’s en dergelijke
• Vermogen: vermogensongelijkheid is
onbegrensd
Bron 1 Jaarsalarissen van de bestbetaalde CEO’s van Nederlandse
beursgenoteerde ondernemingen in 2019.

Module 7 Economische groei

§1 Verdeling van inkomen en vermogen

Lorenzcurve
De Lorenzcurve toont de inkomensverdeling van
een groep mensen.
De curve zet twee percentages tegen elkaar af.

Hoe lees je de Lorenzcurve?

Hoe verder de curve af ligt van de diagonaal, des
te schever is het inkomen verdeeld.

Lorenzcurve op de assen
• Y-as = inkomen cumulatief
• X-as = ingezetenen cumulatief

Module 7 Economische groei

 §1 Verdeling van inkomen en vermogen

De Lorenzcurve toont hoe inkomen verdeeld is.

Bron 2 Een fictieve inkomensverdeling. Bron 3 De Lorenzcurve voor de inkomensverdeling van bron 2.

Module 7 Economische groei

§1 Verdeling van inkomen en vermogen
Hoeveel procent van het inkomen wordt in de VS door armste 50% verdiend?
En in Nederland?

Module 7 Economische groei

§1 Verdeling van inkomen en vermogen – Lesafsluiting

Check leerdoelen §1

• Ik kan het verschil tussen inkomensongelijkheid en

vermogensongelijkheid uitleggen.

• Ik kan werken met een Lorenzcurve. 

Module 7 Economische groei

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid

§2 Belastingen en toeslagen

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen – Kennisquiz §1

Vraag 1
Wat is het verschil tussen inkomensverdeling en
vermogensverdeling?

Vraag 2
Wat staat er op de assen van de Lorenzcurve?

Module 7 Economische groei

 §2 Belastingen en toeslagen

Belastingstelsel
Belastingstelsel is de verzameling van
alle verschillende belastingen met
bijbehorende regels.
• Veel verschillende belastingen, zoals:
loon- en inkomstenbelasting, btw,
dividendbelasting, rioolbelasting,
vennootschapsbelasting, enzovoort.

Belastingdruk
Belastingdruk is het totaal aan
belastingen dat in een land in een jaar Bron 1 Belastingen als percentage van het bbp in 2017. Landen in de eurozone
wordt opgehaald als percentage van het staan in groen, landen die alleen lid zijn van de EU staan in blauw.
bbp.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Belasting en inkomensverdeling

Inkomen huishouden
Loon, winstuitkering/dividend (kapitaal) of een uitkering (werkloos/ziekte)

Inkomstenbronnen worden verschillend belast: loon 37,35% tot 49,5%;

dividend 15%.

Belastingstelsel beïnvloedt de inkomensverdeling, bijvoorbeeld door

herverdeling van inkomen via uitkeringen en toeslagen, zoals
bijstandsuitkering, kinderopvangtoeslag.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Primair inkomen
Inkomens uit het ter beschikking stellen van productiefactoren: onbelast

Secundair inkomen
Het primaire inkomen dat overblijft na betaling van belasting en
verplichte premies en verhoogd met sociale uitkeringen/toeslagen =
besteedbaar inkomen

Formule

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Herverdeling van inkomen

Belastingen herverdelen het inkomen.

Vlaktaks: loonbelastingpercentage is onafhankelijk van de

hoogte van het loon.
Vlaktaks is proportioneel tarief: de belastingopbrengst groeit
proportioneel mee met het belastingtarief.

Belastingvrije voet: verkleining relatieve inkomensverschillen.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Een vlaktaks zonder en met belastingvrije voet

Bron 1 Een vlaktaks zonder belastingvrije voet. Bron 2 Een vlaktaks met belastingvrije voet.
Module 7 Economische groei
§2 Belastingen en toeslagen

Gemiddelde belastingtarief Formule

Het percentage dat iemand gemiddeld aan
belasting betaalt.

Marginale belastingtarief
Het percentage dat iemand over zijn
laatstverdiende euro aan belasting betaalt.

Belastingtarieven en de belastingvrije voet

• Zonder belastingvrije voet: gemiddeld
belastingtarief = marginaal belastingtarief
• Met belastingvrije voet: gemiddeld
belastingtarief varieert
Module 7 Economische groei
§2 Belastingen en toeslagen

Het gemiddelde en marginale belastingtarief en de belastingvrije voet

Bron 3 Gemiddeld en marginaal belastingtarief.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Belastingstelsels
1 Proportioneel
2 Progressief: nivellerend
3 Degressief: denivellerend

Bron 4 De drie soorten belastingstelsels.

Module 7 Economische groei
§2 Belastingen en toeslagen

Lorenzcurve en inkomensverdeling
1 Lorenzcurve: primair inkomen
2 Lorenzcurve: secundair inkomen

Herverdeling
Zie de grafiek hiernaast.
• Vóór herverdeling: de rijkste 20%
verdient 60% van het totale inkomen
(rode lijn).
• Ná herverdeling: de rijkste 20%
verdient 33% van het totale inkomen
(groene lijn).

Bron 5 De Lorenzcurve van het primaire en secundaire inkomen.

Module 7 Economische groei
§2 Belastingen en toeslagen

Meervoudige belastingtarieven Tarieven box 1

Twee opties voor de herverdeling van AOW-leeftijd in 2021 nog niet bereikt
primair inkomen:

1 Vlaktaks en belastingvrije voet

Resultaat: beperkte herverdeling als de
inkomensverschillen groot zijn. Bron: www.belastingdienst.nl

2 Progressieve belasting met meerdere

belastingtarieven
Het gemiddelde belastingpercentage stijgt
naarmate het inkomen groter wordt.

Module 7 Economische groei

 §2 Belastingen en toeslagen
Een progressieve belasting zonder en met belastingvrije voet

Bron 5 Een progressieve belasting zonder belastingvrije voet. Bron 6 Een progressieve belasting, met belastingvrije voet.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Nivelleren van inkomen

Via heffingskortingen: aftrekbaar bedrag van te
betalen belasting.
• Mensen met een laag inkomen profiteren meer
dan mensen met een hoog inkomen.
• Heffingskortingen werken nivellerend.

Herverdelen van inkomen

Via toeslagen: financiële ondersteuning (zorg-, huur-, Bron: www.belastingdienst.nl

toeslag, kinderopvangtoeslag)
Resultaten:
• Inkomensverdeling
• Gedragsveranderingen: gedrag aanmoedigen of
afremmen

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen

Nationale belastingstelsels
Elk land heeft zijn eigen belastingstelsel.

Keuzes zijn gebaseerd op:

• Economische overwegingen, belasting voor collectieve goederen
• Rechtvaardige inkomensverdeling.

Bijvoorbeeld:
• Europese Unie: meer belasting met als idee: iedereen heeft recht op
een minimaal inkomensniveau door sociaal vangnet.
• Verenigde Staten: weinig belasting met als idee: iedereen is zelf
verantwoordelijk voor zijn inkomen.

Module 7 Economische groei

§2 Belastingen en toeslagen – Lesafsluiting

Check leerdoelen §2

• Ik kan de belangrijkste kenmerken van een

belastingstelsel uitleggen en onderscheid maken

tussen een progressief, proportioneel en degressief
belastingstelsel.

• Ik kan het verschil tussen het gemiddelde

belastingtarief en het marginale belastingtarief

uitleggen en het gemiddelde belastingtarief
berekenen.

Module 7 Economische groei

Hoofdstuk 5 Ongelijkheid

§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Module 7 Economische groei

§3 Het Nederlandse belastingstelsel – Kennisquiz §2

Vraag 1
Leg in eigen woorden uit wat wordt bedoeld met een progressief
belastingstelsel.

Vraag 2
Leg uit dat heffingskortingen nivellerend werken.

Module 7 Economische groei

§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Nederlandse belastingstelsel: boxenstelsel Te betalen belastingen

Belastingsysteem met oplopende belastingtarieven en uit box 1/2/3 minus
heffingskortingen die inkomensverdeling nivelleren heffingskortingen is
belastingaanslag
Box 1 – Inkomen uit werk en woning: het belastbaar
inkomen

Box 2 – ‘Aanmerkelijk belang’: dividend of verkoopwinst

van aandelen

Box 3 – Sparen en beleggen: met fictieve rendementen

Heffingskorting: belastingvermindering
Module 7 Economische groei
§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Het Nederlandse belastingstelsel: het boxenstelsel

Bron 1 De Nederlandse inkomstenbelasting volgens het boxenstelsel in 2020. Module 7 Economische groei
§3 Het Nederlandse belastingstelsel

Bron 1 De Nederlandse inkomstenbelasting volgens het boxenstelsel in 2020.

Vraag Een persoon van 40 jaar oud heeft een bruto-jaarinkomen van
€ 78.000 met een aftrekpost van € 5.000 en een heffingskorting van
€ 3.000. Bereken de verschuldigde belasting in box 1. Module 7 Economische groei
§3 Het Nederlandse belastingstelsel – Lesafsluiting

Check leerdoelen §3

• Ik kan het Nederlandse belastingstelsel beschrijven. 

• Ik kan voor een gegeven inkomen en vermogen de
verschuldigde belasting berekenen.


Module 7 Economische groei

§3 Het Nederlandse belastingstelsel – Kennisquiz §3

Vraag 1
Wat voor soort belastingstelsel heeft Nederland? Leg je antwoord
uit.

Vraag 2
Welke stappen worden gezet om de verschuldigde belasting in
box 1 uit te rekenen?

Module 7 Economische groei

Module 7 – Economische groei – Naar het examen

Dit was module 7 – Economische groei

Je kunt je nu gaan voorbereiden op het examen.

Gebruik hiervoor:

Naar het examen

In dit onderdeel kun je oefenen met vragen uit recente
examens die over de stof van deze module gaan. Met
dit onderdeel kun je per module goed nagaan of je op
examenniveau zit.

Naar het examen vind je achter in je leeropdrachten-

boek van module 7 en in uitgebreidere vorm in de
digitale leeromgeving.

Module 7 Economische groei