++muhendislik - Ekonomisi - Bolum5-Nominal Ve Efektif Faiz Oranlari

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ
DERS NOTLARI
5. Bölüm: Nominal ve Efektif Faiz Oranları
DERS SORUMLUSU
Dr. Alper Döyen
1
NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ KAVRAMLARI

Şu ana kadar üzerinde durduğumuz hesaplamalarda faiz genellikle yıllık (veya
aylık) faiz oranı olarak ifade edilmekte ve faiz hesaplaması her bir yılda (veya
ayda) bir defa yapılmaktaydı.
Ancak gerçek hayattaki pek çok uygulamada faiz, her bir yıl için bir yıldan daha
kısa sürelerde hesaplanır (6 aylık, 3 aylık, aylık, haftalık, günlük hatta sürekli
hesaplama vb.).
Böyle bir durumda iki türlü faiz oranı söz konusudur.
Herhangi bir yıl için faizin yıl içerisinde birden fazla defa hesaplanması sonucu
bir yıl için elde edilen gerçek faiz oranına efektif faiz (reel faiz) oranı adı verilir.
Efektif faiz hesabına temel teşkil eden görünürdeki faiz oranına ise nominal
faiz oranı adı verilir.
2
ÖRNEK 4.1

Bir bankadan 6 ayda bir faiz hesaplanması şartıyla yıllık % 12 faizle 1.000 TL
kredi çekilmiş olsun. Ödenecek yıllık efektif faiz oranı nedir?
İlk 6 ay için faiz miktarı: 1.000 × 0,12 × (6/12) = 60 TL

İlk 6 ay sonu toplam borç : 1.000 + 60 = 1.060 TL
İkinci 6 ay için faiz miktarı: 1.060 × 0,12 × (6/12) = 63,6 TL

İkinci 6 ay sonu toplam borç : 1.060 + 63,6 = 1123,6 TL
Toplam ödenecek faiz : 123,6 TL
Bir yıl için efektif (gerçek) faiz oranı: 123,6 / 1.000 = 0,1236 yani % 12,36
Faiz yılda bir defa hesaplansaydı bir yıl sonunda toplam

1.000 + 1.000 × 0,12 = 1120 TL ödenecekti.
Burada nominal faiz yıllık %12, efektif faiz yıllık %12,36 şeklindedir.
3

• Nominal faiz yıllık %10, efektif faiz yıllık %10,25
• Belirli bir zaman dönemi için nominal faiz (r) şu şekildedir:
r = periyot başına faiz oranı × periyot sayısı
• 6 aylık nominal faiz oranı = (6/12) * % 12 = % 6
• Peki 6 aylık efektif faiz oranı nedir?
• 6 aylık efektif faiz oranı da % 6’dır.
• Faiz 6 ayda bir hesaplanıyor yani 6 aylık periyot için 1 defa
faiz hesaplaması yapılır o nedenle nominal faiz oranı efektif
faiz oranına eşittir.
• Eğer 1 defadan fazla faiz hesabı yapılırsa o zaman nominal
ile efektif arasında fark oluşur.
4
NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ ORANI HESAPLARI
EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

Belirli bir zaman dönemi için nominal faiz (r) şu şekildedir:
Bilinen bir nominal faiz oranı için efektif faiz oranı (i) şu şekilde hesaplanır:
Burada;
r : herhangi bir zaman dönemi için nominal faiz oranı

i : aynı zaman dönemi için efektif faiz oranı
m : aynı zaman dönemi içerisinde faiz hesabı yapılma sayısı
5

Örnek 4.1’e tekrar bakalım. Bir bankadan 6 ayda bir faiz hesaplanması şartıyla
yıllık % 12 faizle 1.000 TL kredi çekilmiş olsun. Ödenecek yıllık efektif faiz oranı
nedir?
Yıllık i = ?
Yıllık r = 0,12
6 ayda bir faiz hesabı yapılacağından yılda iki defa faiz hesaplanmış olacak. Bu
nedenle
m=2
yani % 12,36
6
FAİZİN SÜREKLİ HESAPLANMASI

Bazı sektörlerde gün içerisinde çok fazla sayıda nakit akışı gerçekleşebilir. Böyle
bir durumda çok kısa aralıklarla faiz hesabı yapılması gerekebilir. Çok kısa
zaman aralıklarıyla faiz hesabının yapılması belirli bir zamanda döneminde çok
çok fazla sayıda faiz hesabı yapılması anlamını taşır. Bu duruma faizin sürekli
hesaplanması adı verilir ve m sonsuza yaklaşır. m sonsuza giderken efektif faiz
oranı şu şekilde hesaplanır:
Burada;
r : herhangi bir zaman dönemi için nominal faiz oranı

i : aynı zaman dönemi için sürekli efektif faiz oranı
e : e sayısı = 2,718281…
7
ÖRNEK 4.2

Bir bankanın vadeli hesabına para yatıracak bir kişi için aşağıdaki
alternatiflerden hangisi daha kârlıdır?
1. alternatif: Yıllık % 16
2. alternatif : 6 aylık hesaplamalı yıllık % 15
4. alternatif : aylık hesaplamalı yıllık % 13
5. alternatif : sürekli hesaplamalı yıllık % 12
1. alternatif: Yıllık % 16
Yıllık %16 ifadesi efektif yıllık % 16 demektir.
8
ÖRNEK 4.2

4. alternatif : aylık hesaplamalı yıllık % 13
5. alternatif : sürekli hesaplamalı yıllık % 12
1. Alternatif daha kârlıdır.
9
ÖRNEK 4.3

Bir şirketin bankadan çekeceği kredinin faizi haftalık % 1 ise;
a) Yıllık nominal faiz oranı nedir?
b) Yıllık efektif faiz oranı nedir?
a) Yıllık nominal faiz oranı:

r = 0,01 (haftalık) × 52 (hafta)
r = 0,52 = %52 yıllık nominal faiz oranı
b) Yıllık efektif faiz oranı:
10
ÖRNEK 4.4

Yıllık efektif faiz oranı %10 ise;
a) 6 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı nedir?
b) 3 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı nedir?
a) 6 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı:
b) 3 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı:
11
ÖRNEK 4.5

a) Yıllık % 7 faiz oranıyla sürekli faiz hesaplaması yapılırsa oluşacak efektif
faiz oranı nedir?
b) Sürekli faiz hesabı yapılarak yıllık %8 efektif faiz oluşmuşsa yıllık nominal
faiz oranı nedir?
a)
b)
12
NOMİNAL ve EFEKTİF FAİZ
FAİZ ORANLARINA İLİŞKİN İFADELERİN YORUMLANMASI

Faiz Oranı İfadesi Anlamı Açıklama
Hesaplama periyodu
Yıllık % 10 Efektif yıllık % 10 belirtilmemişse, faiz oranı
Aylık % 8 Efektif aylık % 8 efektif faiz oranıdır,
Günlük % 5 Efektif günlük % 5 hesaplama periyodu faiz
ifadesindeki zaman
periyoduna eşittir.
Yıllık %10, 6 aylık hesaplama Nominal Yıllık %10, 6 aylık Hesaplama periyodu verilmiş
hesaplama fakat faizin nominal mi
Yıllık %8, aylık hesaplama Nominal Yıllık %8, aylık efektif mi olduğu
hesaplama belirtilmemişse, faiz nominal
Aylık %5, haftalık hesaplama Nominal Aylık %5, haftalık kabul edilir, hesaplama
hesaplama periyodu belirtildiği gibidir.
Efektif yıllık %10, aylık

hesaplama Efektif yıllık %10, aylık Faiz efektif olarak
hesaplama belirtilmişse efektif faizdir.
Efektif aylık % 4, günlük Efektif aylık % 4, günlük Hesaplama periyodu
hesaplama hesaplama belirtilmemişse hesaplama
Efektif aylık % 5, aylık periyodu faiz ifadesindeki
Efektif aylık % 5 hesaplama zaman periyoduna eşittir.
13
EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI
Şu ana kadar faiz faktörleri kullanılarak yapılan tüm hesaplamalarda

kullandığımız faiz oranı (i) değeri efektif faiz oranını ifade etmekteydi.
Faiz hesabının belirli bir faiz periyodu içerisinde birden fazla defa yapıldığı
durumlarda faktörler ile hesaplama yapmanın birden fazla yolu vardır.
Burada önemli nokta, doğru i ve n kombinasyonunu kullanmaktır. i değeri

hangi zaman periyodu için efektif faiz oranını ifade ediyorsa dönem sayısının
zaman birimi i’nin zaman birimi ile aynı olmalıdır.
Bu durumda standart faktör gösterimi şu şekildedir:
P = F (P/F, periyot başına efektif faiz oranı, periyot sayısı)

F = A (F/A, periyot başına efektif faiz oranı, periyot sayısı)
14
ÖRNEK 4.6
1000 TL’nin yıllık % 30 faiz oranı ile 6 ayda bir hesaplandığında, 4 yıl sonra ne

kadar ettiğini bulunuz. F=?
1. Yol (Periyot ‘yıl’ alınırsa): 0 1 2 3 4
Yıllık Efektif = = 0,3225

P=1000
F=?
2. Yol (Periyot ‘6 ay’ alınırsa):

6 aylık nominal oranı=%30 x (1/2) = %15 0
6 aylık efektif faiz oranı= %15 (çünkü faiz 6 ayda bir hesaplanıyor) 8
4 yılda 8 adet 6 ay var. P=1000
15
ÖRNEK 4.7
Bir bankadan yıllık %12 faizle 1 yıllığına 1.000 TL kredi çekilmiştir. Faiz aylık

olarak hesaplanacaktır. 1 yıl sonunda ne kadar borç ödenir?
1. Yol (Periyot ‘yıl’ alınırsa):
Yıllık nominal faiz oranı (ryıllık) = 0,12
Yıllık efektif faiz oranı (iyıllık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,12/12)12-1 = 0,1268
(Bir yılda 12 kere faiz hesabı yapılacağından m = 12)
iyıllık = %12,68
F = P (F/P, iyıllık, nyıllık)
F = 1.000 (F/P, %12.68, 1)

16
ÖRNEK 4.7
2. Yol (Periyot ‘ay’ alınırsa):

Aylık nominal faiz oranı (raylık) = 0,12 / 12 = 0,01
Aylık hesaplama yapıldığı için aylık nominal faiz aylık efektif faize eşit olur.
iaylık = %1
F = P (F/P, iaylık, naylık)
Standart notasyonla hesap:

F = 1.000x(F/P, %1, 12)
F=1000x1,1268
F=1126,8
Formülle hesap:
17
ÖRNEK 4.7

3 Aylık nominal faiz oranı (r3aylık) = 0,12 / 4 = 0,03
3 Aylık efektif faiz oranı (i3aylık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,03/3)3-1 = 0,0303
(3 ayda 3 kere faiz hesabı yapılacağından m = 3)
i3aylık = %3,03
F = P (F/P, i3aylık, n3aylık)
F = 1.000 (F/P, %3.03, 4)
18
ÖRNEK 4.7

6 Aylık efektif faiz oranı (i6aylık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,06/6)6-1 = 0,0615
(6 ayda 6 kere faiz hesabı yapılacağından m = 6)
i6aylık = %6,15
F = P (F/P, i6aylık, n6aylık)
F = 1.000 (F/P, %6.15, 2)
19
ÖRNEK 4.8
Bir yatırım hesabına ilk ödeme olarak şimdi 1.000 $, ikinci ödeme olarak 4 yıl

sonra 3.000 $, üçüncü ödeme olarak da ikinci ödemeden 2 yıl sonra 1.500 $
yatırılacaktır. Hesapta yıllık %10 faiz uygulanmakta ve faiz hesabı 6 ayda bir
yapılmaktadır. 10 yıl sonra kaç $ birikir?
20
ÖRNEK 4.8
1. Yol (Periyot ‘yıl’ alınırsa):

Yıllık nominal faiz oranı (ryıllık) = 0,10
Yıllık efektif faiz oranı (iyıllık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,10/2)2-1 = 0,1025
(Burada bir yılda 2 kere faiz hesabı yapılacağından m = 2)
iyıllık = %10,25
F = 1.000 (F/P, %10.25, 10) + 3.000 (F/P, %10.25, 6) + 1.500 (F/P, %10.25, 4)
F=1000*2,653298+3000*1,795856+1500*1,477455
F=2653,298+5387,569+2216,183
F=10257,05
21
ÖRNEK 4.8

6 Aylık hesaplama yapıldığı için 6 aylık nominal faiz 6 aylık efektif faize eşit
olur.
i6aylık = %5
F = 1.000 (F/P, %5, 20) + 3.000 (F/P, %5, 12) + 1.500 (F/P, %5, 8)
F= 1.000 (2,6533) + 3.000 (1,7959) + 1.500 (1,4775) = 10.257,25 $
22
ÖRNEK 4.9
Yurt dışından satın alınan bir cihazın bakım onarım ücreti olarak 7 yıl boyunca

6 ayda bir 500 $ ödenecektir. 3 ayda bir hesaplamalı yıllık %10 faiz oranı için
ilgili ödemenin 7. yıl sonundaki toplam değeri nedir?
i = 3 ayda bir hesaplamalı yıllık % 10
Yıl
23
ÖRNEK 4.9
i = 3 ayda bir hesaplamalı yıllık

% 10
Yıl
n=14 (6 aylık dönemleri ifade ediyor)

Bu durumda 6 aylık efektif faize ihtiyacımız var.
6 aylık nominal faiz (r6aylık) = 0,10 / 2 = 0,05
Faiz hesabı 3 ayda bir yapıldığından 6 ayda 2 kere faiz hesaplanır (m=2).
6 aylık efektif faiz (i6aylık) = (1 + r/m)m – 1 = (1 + 0,05/2)2 – 1 = 0,0506 =
%5,06
F = A (F/A, i, n) = 500 (F/A, %5.06, 14)
24
ÖRNEK 4.10
Bir uçak firması yeni tasarladığı bir ticari uçağın üretimi için yeni bir montaj
hattı kurmuştur. Hattın kurulum maliyeti 3 milyon $, yıllık tahmini işletme

maliyeti ise 200.000 $’dır. Hattın 10 yıl boyunca çalışacağı düşünülmektedir. Bir
firma yetkilisi bu yatırımın tüm giderlerini (ilk yatırım maliyeti, yıllık işletme
maliyeti ve faiz) karşılayacak şekilde her 6 aylık dönemde ne kadar kazanç
sağlanması gerektiğini tahmin etmek istemektedir. Yatırım fonları 6 ayda bir
hesaplamalı yıllık %8 faizle değerlendirildiğine göre yetkilinin tahmin etmek
istediği kazanç değerini bulunuz.
A2 = ? (6 aylık)
6 aylık dönemler
Yıllık dönemler
A1 = 200.000 $ (Yıllık)

P = 3 milyon $
25
A2 = ? (6 aylık)
ÖRNEK 4.10

6 aylık dönemler
Yıllık dönemler
A1 = 200.000 $ (Yıllık)

P = 3 milyon $
Önce tüm maliyetlerin şimdiki değerini bulalım. 200.000 $ yıllık maliyetin

şimdiki değerini hesaplamak için yıllık efektif faiz oranına ihtiyacımız var.
Yıllık nominal faiz (ryıllık) = 0,08
Faiz hesabı 6 ayda bir yapıldığından yılda 2 kere faiz hesaplanır (m=2).
Yıllık efektif faiz (iyıllık) = (1 + r/m)m – 1 = (1 + 0,08/2)2 – 1 = 0,0816 = %8,16
P = 3.000.000 + 200.000 (P/A, %8.16, 10)

P = 3.000.000 + 200.000 (6,6620)
P = 4.332.400 $
26
A2 = ? (6 aylık)
ÖRNEK 4.10

6 aylık dönemler
Yıllık dönemler
A1 = 200.000 $ (Yıllık)

P = 3 milyon $
Şimdi elde ettiğimiz P değerini 6 ayda bir ödenen eşit ödeme serisine (A2)
dönüştüreceğiz. (n = 20)
Bunu A/P faktörüyle yapabilmemiz için 6 aylık efektif faiz oranına ihtiyacımız
var. (A2 her 6 ayda bir ortaya çıktığı için)
6 aylık nominal faiz (r6aylık) = 0,08 / 2 = 0,04
Faiz hesabı 6 ayda bir yapıldığından 6 aylık efektif faiz nominal faize eşit.
i6aylık = 0,04 = %4
A2 = 4.332.400 (A/P, %4, 20) = 318.778 $ 27

ÖRNEK 4.11
Sürekli faiz hesaplaması yapan bir bankaya yıllık % 8 nominal faiz oranı ile

10.000 TL yatırılmıştır.
a) 5 yıl boyunca her yıl eşit miktarda ne kadar para çekilebilir?
b) 5 yıl boyunca her 3 ayda bir eşit miktarda ne kadar para çekilebilir?
a)
Yılda bir para çekileceği için yıllık efektif faiz oranına ihtiyacımız var ve n = 5.
iyıllık = er – 1 = e0,08 – 1 = 0,0833 = % 8,33
A = 10.000 (A/P, %8.33, 5) = 10.000 (0,2527) = 2.527 TL
b)
3 ayda bir para çekileceği için 3 aylık efektif faiz oranına ihtiyacımız var ve n =
20.
i3aylık = er – 1 = e0,02 – 1 = 0,0202 = % 2,02
A = 10.000 (A/P, %2.02, 20) = 10.000 (0,0613) = 613 TL
28

++muhendislik - Ekonomisi - Bolum5-Nominal Ve Efektif Faiz Oranlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

++muhendislik - Ekonomisi - Bolum5-Nominal Ve Efektif Faiz Oranlari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

++muhendislik - Ekonomisi - Bolum5-Nominal Ve Efektif Faiz Oranlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

5. Bölüm: Nominal ve Efektif Faiz Oranları

NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ KAVRAMLARI

Böyle bir durumda iki türlü faiz oranı söz konusudur.

NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ KAVRAMLARI

İlk 6 ay için faiz miktarı: 1.000 × 0,12 × (6/12) = 60 TL

İkinci 6 ay için faiz miktarı: 1.060 × 0,12 × (6/12) = 63,6 TL

Toplam ödenecek faiz : 123,6 TL

Faiz yılda bir defa hesaplansaydı bir yıl sonunda toplam

NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ KAVRAMLARI

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

r = periyot başına faiz oranı × periyot sayısı

r : herhangi bir zaman dönemi için nominal faiz oranı

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

r : herhangi bir zaman dönemi için nominal faiz oranı

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

Yıllık %16 ifadesi efektif yıllık % 16 demektir.

2. alternatif : 6 aylık hesaplamalı yıllık % 15

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

4. alternatif : aylık hesaplamalı yıllık % 13

5. alternatif : sürekli hesaplamalı yıllık % 12

1. Alternatif daha kârlıdır.

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

a) Yıllık nominal faiz oranı:

r = periyot başına faiz oranı × periyot sayısı

b) Yıllık efektif faiz oranı:

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

a) 6 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı:

b) 3 aylık hesabın yıllık nominal faiz oranı:

EFEKTİF FAİZ ORANININ HESAPLANMASI

NOMİNAL VE EFEKTİF FAİZ KAVRAMLARI

Efektif yıllık %10, aylık

Şu ana kadar faiz faktörleri kullanılarak yapılan tüm hesaplamalarda

EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI

Burada önemli nokta, doğru i ve n kombinasyonunu kullanmaktır. i değeri

Bu durumda standart faktör gösterimi şu şekildedir:

P = F (P/F, periyot başına efektif faiz oranı, periyot sayısı)

EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI

1. Yol (Periyot ‘yıl’ alınırsa): 0 1 2 3 4

Yıllık Efektif = = 0,3225

2. Yol (Periyot ‘6 ay’ alınırsa):

4 yılda 8 adet 6 ay var. P=1000

EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI

1. Yol (Periyot ‘yıl’ alınırsa):

Yıllık nominal faiz oranı (ryıllık) = 0,12

Yıllık efektif faiz oranı (iyıllık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,12/12)12-1 = 0,1268

(Bir yılda 12 kere faiz hesabı yapılacağından m = 12)

F = P (F/P, iyıllık, nyıllık)

F = 1.000 (F/P, %12.68, 1)

EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI

F = P (F/P, iaylık, naylık)

Standart notasyonla hesap:

EKONOMİK EŞDEĞERLİK HESAPLARI

3 Aylık efektif faiz oranı (i3aylık) = (1+r/m)m - 1 = (1+0,03/3)3-1 = 0,0303

(3 ayda 3 kere faiz hesabı yapılacağından m = 3)

F = P (F/P, i3aylık, n3aylık)

F = 1.000 (F/P, %3.03, 4)