Inleiding

Wat was apartheid?

Apartheid is die ideologie wat deur die Nasionale Party (NP)

regering ondersteun is en is in 1948 in Suid-Afrika ingestel.
Apartheid het die afsonderlike ontwikkeling van die
verskillende rassegroepe in Suid-Afrika gevra. Op papier het
dit gelyk of dit gelyke ontwikkeling en vryheid van kulturele
uitdrukking vereis, maar die manier waarop dit
geïmplementeer is, het dit onmoontlik gemaak. Apartheid
het wette gemaak wat die verskillende rassegroepe gedwing
het om apart te leef en afsonderlik te
ontwikkel, en ook grof ongelyk. Dit het probeer om alle inter-
huwelike en sosiale integrasie tussen rassegroepe te stop.
Tydens apartheid het om 'n vriendskap met iemand van 'n
ander ras te hê oor die algemeen agterdog by jou gebring, of
erger. Meer nog, apartheid was 'n sosiale stelsel wat die
meerderheid van die bevolking erg benadeel het, bloot
omdat hulle nie die velkleur van die heersers gedeel het nie.
Baie is net bo armoede gehou omdat hulle 'nie-blank' was.

In basiese beginsels het apartheid nie soveel verskil van die

beleid van segregasie van die Suid-Afrikaanse regerings wat
bestaan het voordat die Afrikaner Nasionalistiese Party in
1948 aan bewind gekom het nie. Die belangrikste verskil is
dat apartheid segregasie deel van die wet gemaak het.
Apartheid het mense wreed en met geweld geskei, en het 'n
vreesaanjaende staatsapparaat gehad om diegene wat nie
saamstem nie, te straf. Nog 'n rede waarom apartheid as veel
erger as segregasie beskou is, was dat apartheid ingestel is in
'n tydperk toe ander lande wegbeweeg het van rassistiese
beleid. Voor die Tweede Wêreldoorlog was die Westerse
wêreld nie so krities oor rassediskriminasie nie, en Afrika is in
hierdie tydperk gekoloniseer. Die Tweede Wêreldoorlog het
die probleme van rassisme uitgelig, die wêreld laat wegdraai
van sulke beleide en eise vir dekolonisering aangemoedig. Dit
was gedurende hierdie tydperk dat Suid-Afrika die meer
rigiede rassebeleid van apartheid ingestel het.

Mense wonder dikwels hoekom so 'n

beleid ingestel is en hoekom dit soveel steun gehad het.
Verskeie redes kan vir apartheid aangevoer word, hoewel
hulle almal nou aan mekaar gekoppel is. Die hoofredes lê in
idees van rasse-meerderwaardigheid en vrees. Regoor die
wêreld word rassisme beïnvloed deur die idee dat een ras
beter moet wees bo 'n ander. Sulke idees word in alle
bevolkingsgroepe aangetref. Die ander hoofrede vir
apartheid was vrees, want in Suid-Afrika is die wit mense in
die minderheid, en baie was bekommerd dat hulle hul werk,
kultuur en taal sou verloor. Dit is natuurlik nie 'n regverdiging
vir apartheid nie, maar verduidelik hoe mense gedink het.

Apartheidswette
1.Wet op Bevolkingsregistrasie, 1950
Hierdie Wet het geëis dat mense volgens hul rassegroep
geregistreer word. Dit het beteken dat die departement van
binnelandse sake 'n rekord van mense sou hê volgens of hulle
wit, bruin, swart, Indiër of Asiër was. Mense sou dan
verskillend behandel word volgens hul bevolkingsgroep, en
so het hierdie wet die grondslag van apartheid gevorm. Dit
was egter nie altyd so maklik om te besluit van watter
rassegroep 'n persoon deel was nie, en dit het probleme
veroorsaak.

2.Groepsgebiedewet, 1950 Dit was die wet wat fisiese

skeiding tussen rasse begin het, veral in stedelike gebiede.
Die wet het ook gevra vir die verwydering van sommige
groepe mense in gebiede wat vir hul rassegroep opsy gesit is.

3.Wet op die Bevordering van Bantoe-

selfregering, 1959 Hierdie wet het gesê dat verskillende
rassegroepe in verskillende gebiede moes woon. Slegs 'n
klein persentasie van Suid-Afrika was oor vir swart mense
(wat die oorgrote meerderheid uitgemaak het) om hul
'tuislande' te vorm. Hierdie Wet het ook ontslae geraak van
'swart kolle' binne wit gebiede, deur alle swart mense uit die
stad te verskuif. Bekende verwyderings was dié in Distrik 6,
Sophiatown en Lady Selborne. Hierdie swart mense is toe in
townships buite die dorp geplaas. Hulle kon nie eiendom hier
besit nie, net huur, aangesien die grond slegs in wit besit kon
wees. Hierdie wet het baie ontbering en wrok veroorsaak.
Mense het hul huise verloor, is verskuif van grond wat hulle
jare lank besit het en is na onontwikkelde gebiede ver weg
van hul werkplek verskuif.
4.Wet op die Verbod op Gemengde Huwelike, 1949
5.Wysigingswet op Onsedelikheid, 1950
6.Wet op Afsonderlike Verteenwoordiging van Kiesers, 1951

Weerstand voor 1960

Weerstand teen apartheid het uit alle kringe gekom, en nie

net, soos dikwels vermoed word, van diegene wat die
negatiewe gevolge van diskriminasie gely het nie. Kritiek het
ook uit ander lande gekom, en sommige hiervan het steun
gegee aan die Suid-Afrikaanse vryheidsbewegings.

Van die belangrikste organisasies wat by

die stryd om bevryding betrokke was, was die African
National Congress (ANC), die Pan-Africanist Congress (PAC),
die Inkatha Freedom Party ( IFP), die Black Consciousness
Movement (BCM) en die United Democratic Front (UDF).
Daar was ook Indiese en Kleurling georganiseerde
weerstandsbewegings (bv. die Natal Indian Congress (NIC),
die Coloured People's Organisation), wit georganiseerde
groepe (bv. die radikale Armed Resistance Movement (ARM),
en Black Sash) en kerkgebaseerde groepe (die Christelike
Instituut). Ons sal die ANC oorweeg.

Die ANC

Die ANC is in 1912 in Bloemfontein gestig, kort ná die Unie

van Suid-Afrika. Oorspronklik is dit die South African Native
National Congress (SANNC) genoem. Dit
is begin as 'n beweging vir die Swart elite, dit is daardie
Swartes wat opgevoed is. In 1919 het die ANC 'n deputasie
na Londen gestuur om te pleit vir 'n nuwe ooreenkoms vir
Suid-Afrikaanse swartes, maar daar was geen verandering
aan hul posisie nie.

Die geskiedenis van weerstand deur die ANC gaan deur drie
fases. Die eerste was dialoog en petisie; die tweede direkte
opposisie en die laaste die tydperk van gewapende stryd in
ballingskap. In 1949, net nadat apartheid ingestel is, het die
ANC op 'n meer militante pad begin, met die Jeugliga wat 'n
belangriker rol gespeel het. Die ANC het hul Program van
Aksie in 1949 bekendgestel, wat stakingsaksies, betogings en
ander vorme van nie-gewelddadige weerstand ondersteun
het. Nelson Mandela, Oliver Tambo en Walter
Sisulu het in hierdie tydperk 'n belangrike rol in die ANC
begin speel. In 1952 het die ANC die Defiance Campaign
begin. Hierdie veldtog het 'n beroep op mense gedoen om
doelbewus apartheidswette te verbreek en hulself vir
arrestasie aan te bied. Daar is gehoop dat die toename in
gevangenes die stelsel sou laat ineenstort en internasionale
steun vir die ANC sou kry. Swart mense het op 'wit busse'
geklim, 'wit toilette' gebruik, 'wit gebiede' binnegegaan en
geweier om passe te gebruik. Ten spyte van 8 000 mense wat
in die tronk beland het, het die ANC geen bedreiging vir die
apartheidsregime veroorsaak nie.

Die ANC het in die res van die 1950's op dieselfde pad
voortgegaan totdat sommige lede in 1959 weggebreek en die
PAC gestig het. Hierdie lede wou 'n meer
gewelddadige en militante roete volg, en het gevoel dat
sukses nie deur die ANC se metode bereik kan word nie.

Allan Boesak

Allan Boesak was gebore op 23 Februarie 1945

Allan Boesak, predikant en politikus, is in Kakemas in Suid-
Afrika gebore. Toe ander swart politieke leiers gearresteer of
in ballingskap was, het Boesak hom gevestig as 'n
woordvoerder van Swart Suid-Afrikaners teen apartheid.
Tydens sy betrokkenheid by die politiek het Boesak
invloedryke posisies beklee. In 1982 het hy die President van
die Wêreldbond van Gereformeerde Kerke geword, wat
beweer het dat hy sowat 70 miljoen Protestante wêreldwyd
verteenwoordig het. Hy was
ook 'n stigterslid van die United Democratic Front in 1983. In
1991 is hy verkies tot voorsitter van African National
Congress (ANC) in Wes-Kaap. Sy meteroriese styging is in
1985 gekontroleer toe internasionale befondsers sy
wanbesteding van geld waarvoor hy verantwoordelik was vir
die uitbetaling aan kinders ondersoek het. In 1999 is hy
skuldig bevind aan bedrog en tronk toe gestuur. Hy is onlangs
'n presidensiële kwytskelding toegestaan.

United Democratic Front (UDF)

Die United Democratic Front (UDF) was 'n anti-

apartheidsliggaam wat baie anti-
apartheidsorganisasies opgeneem het. Dit is in 1983 in
Mitchells Plain bekendgestel.

Stappe in die rigting van die vorming van die UDF het in die
laat 1970's begin en vorentoe beweeg toe Allan Boesak 'n
'verenigde front' van 'kerke, burgerlike verenigings,
vakbonde, studente-organisasies en sportliggame' gevra het
om onderdrukking te beveg. Hy het op 23 Januarie 1983 die
Transvaalse Anti-SAIC-komitee (TASC) by 'n konferensie in
Johannesburg toegespreek , maar hierdie deel van sy
toespraak was onbeplan - en selfs hy was verbaas om die
resultaat te sien.

By die konferensie het die TASC-leiers voorgestel dat 'n

komitee saamgestel word om die haalbaarheid van so 'n
front te ondersoek, en die komitee het gevra om
die volgende dag terug te rapporteer. Na hewige gesprekke is
ooreenkoms bereik oor hoe om so 'n front te vorm en hoe
die front moet lyk. Daar is besluit om by organisasies aan te
sluit, op 'n streek- en federale struktuur, solank hulle nie-
rassisties is. Die UDF het 'n Christelike erfenis gehad, soos die
ANC , en het in baie opsigte soos 'n interne vleuel van die
ANC gelyk, maar dit het nie met die gewapende stryd
geassosieer nie. Die UDF-karakter het egter in die middel-
1980's verander met die mense se opstand, en sommige
organisasies wat met die UDF identifiseer, het 'n meer
militante pad geneem. ’n Komitee is saamgestel om die
proses van stigting verder te voer.

Die volgende stap was om streekkomitees

te stig om met organisasies in daardie streek te konsulteer. In
Mei is die Natalse UDF-streek van stapel gestuur, gevolg deur
Transvaal in Junie en die Wes-Kaap in Julie. ’n Nuwe
Tussentydse Nasionale Komitee is saamgestel met lede van
elke streek, wat ook meer swart en wit aktiviste ingesluit het.
'n Belangrike tweedaagse beplanningsvergadering is aan die
einde van Julie in Johannesburg deur die komitee gehou, en
is ook bygewoon deur Albertina Sisulu , Mewa Ramgobin en
Steve Tshwete. Die komitee het bespreek wanneer om die
UDF bekend te stel en, alhoewel hulle gevoel het dat hulle
nog tyd nodig het om strukture te organiseer, het op 20
Augustus besluit aangesien die regering die Driekamer-
wetgewing in Augustus sou instel. Dit het die komitee slegs
drie weke voor die bekendstelling gelaat. Hulle het basiese
beginsels en
dokumente bespreek en op 'n logo en slagspreuk besluit -
'UDF Unites, Apartheid Divides'.

Daar is ook besluit dat groepe wat met regeringstrukture

werk, diegene wat met tuislandstaatstrukture werk en
groepe wat sport- en kulturele boikotte verbreek, nie
toegelaat sal word om aan te sluit nie.

Die eerste fase van die bekendstelling was 'n konferensie van
afgevaardigdes, wat deur 'n openbare saamtrek gevolg is. Op
20 Augustus 1983 is die UDF gestig in 'n gemeenskapsaal in
Rocklands, Mitchells Plain in Kaapstad . Frank Chikane, wat 'n
belangrike rol gespeel het in die voorbereidings vir die
stigting van die UDF, was die eerste groot spreker. Chikane
het gepraat van die dag as 'n keerpunt in die
stryd om vryheid. Die hoofspreker, Boesak, het gepraat oor
die bymekaarbring van 'n wye verskeidenheid groepe en
eenheid onder diegene wat veg vir vryheid. 'n Lys van take is
opgestel, wat op organisasiebou fokus en die doelwit
beklemtoon om 'n organisasie te wees om alle dele van die
bevolking te verteenwoordig.

Die middag het die konferensie gesluit en die publieke

saamtrek het begin. Die deure is oopgemaak om lede van die
publiek in te laat, met 'n markiestent buite die saal om die
oorloop van die sowat 10 000 mense wat die vergadering
bygewoon het, te bevat. Luidsprekers en videoskerms het die
verrigtinge vanaf die saal na die tent oorgedra. Frances Baard
het die saamtrek geopen, en opeenvolgende toesprake het
op Charterisme gefokus. Wat betekenisvol
was van die dag, was die hoeveelheid ondersteuning van
verskillende organisasies. Afgevaardigdes van 565
organisasies het die bekendstelling bygewoon, en 400
hiervan was reeds affiliasies op streeksvlak. Die onmiddellike
rede vir die stigting van die UDF was om die instelling van die
Driekamerparlement te beveg.

Die vorming was egter eintlik die gevolg van veranderinge

wat sedert die Soweto-opstand op sosiale, ekonomiese en
politieke vlak plaasgevind het . 'n Nuwe, meer militante
kultuur het ontstaan, wat gelei het tot die vorming van baie
burgerlike, jeug-, studente-, werkers-, vroue- en ander
organisasies. Daar was ook groter steun vir Charterism en 'n
skuif na massa-organisasie. In die onmiddellike post-Soweto-
tydperk, te midde van
regeringsonderdrukking, groeiende nuuskierigheid onder die
stedelike swartes en groeiende politieke bewustheid, het
studiegroepe in townships regoor die land begin ontwikkel.
Sommige van hulle was baie informeel en was bloot 'n groep
jongmense wat bymekaargekom het om idees te bespreek.
Ander, soos een onder leiding van Joe Gqabi in Soweto , was
meer formeel en het meer op Charteristiese ideale gefokus
en ANC-lektuur gelees. Hierdie groepe het idees versprei,
nuwe mense betrokke gekry en na ander kringe versprei.
Aanvanklik het die studiegroepe min of geen kontak met
mekaar gehad nie. In die laat 1970's was daar 'n paar pogings
om groepe te laat verenig, en in 1979 het Popo Molefe en
Vincent Mogane AZAPO in Soweto geloods, met Molefe wat
'n front in Soweto gevra het om AZAPO, COSAS, vakbonde en
ander organisasies te verenig. Dit was onsuksesvol, en
hoewel Molefe AZAPO verlaat het, het hy in die vroeë 1980's
voortgegaan om verenigde weerstand te vra. Terselfdertyd
het die ANC die behoefte begin besef vir 'n breë organisasie
wat in Suid-Afrika gesetel is, verenig in hul teenkanting teen
apartheid. Hierdie ontwikkelings het uitgeloop op die stigting
van die UDF in 1983.