Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Etkin Proje
Hazırlama Teknikleri

1
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bilimsel Projenin İlk Basamağı

«Problemi Bulma ve Çözüm Önerilerini Geliştirme»

2
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bilimsel Araştırma Sü reci

3
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Merak ve Gö zlem

Bay Meraklı
«La Linea»

4
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bilimsel yö ntem
Deney ve Gözlem
3 Hipotez

yaparak sonuçların «If we give plant A more fertilizer than plant B then
yorumlanması
plant A will grow faster than plant B»

1 Bir şeyler dikkatimizi çeker Hipotez, kolay bir şekilde ölçülebilmeli, anlaşılır olmalı
ve sonucunda sorunuza cevap vermelidir.
Ne?

?
Ne zaman?
Nerede?
Genellikle
Nasıl? istatistiki olarak
Neden?
Nereden?
değerlendirilmiş
sayısal veriler 2 Bilgi toplama
Kim için?

Bilimsel bilgi
Bilimsel yöntemler
kullanarak sağlanan
değerlendirilebilir -
anlamlı veriler
5
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Proplemi belirlemek

• Daha önce neler yapılmış?

• Çalışmalar incelendiğinde eksik ne?
• Eksikleri gidermek için hangi soruları sormalı ve ne
gibi cevaplar aramalıyım?

• Literatür araştırması
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Literatür araştırması

• Literatür araştırması nasıl yapılır?

• Pubmed
Literatür Araştırması
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

PubMed NCBI’ın MEDLINE’a geçitidir.

MEDLINE, 4600 dergiden ve 80 ülkeden

literatür içerir

1950’lerden bu yana >18 milyondan fazla

kayıt bulunmaktadır.

Updated 11-08 Page 35

Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

PubMed/MEDLINE

• MEDLINE PubMed’in en büyük parçasıdır

ve biyomedikal dergilere parasız ulaşım
sağlayan bir veritabanıdır. U.S. National
Library of Medicine (NLM®) tarafından
oluşturulmaktadır.

• Amerika’da yayınlanan yaklaşık 5400 dergi

ve 80 ülkeden dergi MEDLINE’da
yayınlanmak üzere seçimiştir.

• MEDLINE’nın önemli özelliklerinden bir

tanesi NLM’nin kontrolünden geçen
anahtar kelimeler ile kayıt tutulmasıdır
(Medical Subject Headings (MeSH®)).
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Problem ne? Hipotez ne olmalı?

• Literatür araştırmasından elde edilecek bilgiler

ışığında eksikler belirlenir.
• Eksikler tekrar literatürde araştırılır.
• Hala bir boşluk var ise soru sorulur?
• Soru (problem) belirlendikten sonra literatüre
dayanarak bir hipotez kurulur.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Hipotez ne demektir?
• Varsayım veya hipotez, bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve
olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önermedir
• Gözlemlenebilir (araştırılabilir) bir olay, olgu veya fikri mantıklı ve bilimsel olarak
açıklamaya yönelik yapılan tahminlerdir.
• Terim eski Latince "önermek" anlamına gelen "hipotithenai" kelimesinden
köken almaktadır.

• Hipotezin başlıca özellikleri:

1 - Eldeki bütün verilere uygun olmalı ve onları açıklamalıdır.

2 - Yeni gerçeklerin tahminine olanak sağlamalıdır.
3 - Probleme çözüm önermelidir.
4 - Deney ve gözlemlere açık olmalıdır.
5 - Yeni deney ve gözlemlerle denenebilir olmalıdır.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Hipotez örnekleri
• Online alışverişte, siteye duyulan güven ile yaş grupları
arasında anlamlı farklılık vardır.
• X maddesi anti-kanser etkisini apoptoz yolağı üzerinden
göstermektedir.
• Topraktaki tuz oranı bitkilerin büyüme hızını etkileyebilir.
• Sudaki kireç oranı arttıkça / azaldıkça insanlarda görülen
eklem kireçlenmesi oranları artmakta / azalmaktadır.
• Güneş ışığı bitkilerin büyümesi için gerekli midir?
• Eğer öğrencilerin okul başarısı ile ailelerinin eğitim düzeyi
arasında bağlantı varsa üniversite mezunu anne-babaların
çocukları okulda daha başarılı olacaklardır.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bir fikriniz var!

Bir proje önerisi ancak iyi bir fikir sonucu ortaya

çıkar

Fikriniz hangi probleme

çözüm getirmektedir?

Fikriniz neden önemlidir ve

kimler fayda görecektir

15
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Özgün değer ne demektir?

• Projenin, özgün değeri: bilimsel kalitesi, farklılığı ve

yeniliği, hangi eksikliği nasıl gidereceği veya hangi
soruna nasıl bir çözüm geliştireceği ve/veya ilgili
bilim/teknoloji alan(lar)ına
metodolojik/kavramsal/kuramsal olarak ne gibi özgün
katkılarda bulunacağıdır.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bilimsel araştırmanın nitelikleri

A. Bilimsel araştırma problem çö zmeye yö nelik belli aşamaları kapsayan, yansız, sistemli çalışmalar
sü recidir.

B. Bilimsel araştırma, doğ ruluğ u test edilmiş, sistemli ve organize, daha ö nceki bilgilerden hareket ederek
literatü rde bulunmayan yeni bir bilgiye ulaşmaya çalışır.

C. Bilimsel araştırma kendini yenilemeye açıktır. Belirlenen değ işkenler ö lçü lebilir, gö zlenebilir olmalı ve
başka istatistik yö ntemlerle analiz edilip araştırma tekrarlanabilmelidir.

D. Bilimsel araştırmanın dayanakları bilimsel ortak ö lçü tler olmalı. Kişisel kanılar ve duygusal yaklaşımlar
olmamalıdır.

E. Bilimsel araştırma tarafsız ve tü m eleştirilere açık olmalıdır.

F. Bilimsel araştırmada verilerin belli bir sistem bü tü nlü ğ ü nde yayımlanması zorunludur. Yorumsuz
araştırma eksiktir, tamamlanmamıştır.

G. Bilimsel araştırma; bilim adamları ve araştırmacılar için anlamlı ve ö nemli olmalıdır.

H. Bilimsel araştırma doğ al olaylar ve olgular arası ilişkiler sistemini ortaya koyar. 17
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

Bilimsel proje

Belirli bir sü re Planlanmış faaliyetler

Belli hedefler

Başlangıcı ve sonu belirli bir sü rede, tanımlı amaç ve

hedeflere sahip, değ işim yaratan, planlanan uygulama
adımlarıyla çeşitli çıktıların elde edildiğ i, belirlenmiş bir
bü tçeyle yü rü tü len bir çalışma sü recidir.

18
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

İyi bir projenin nitelikleri: BELİRLİLİK

Hedefinizi net olarak

tanımlayın

Belirtilen zaman içinde hedefe ulaşmak

için yapılması gerekenler açıkça
belirtilmelidir.

Hedefin tanımı, ne?, neden?, ne zaman?

ve nasıl? sorularına cevap vermelidir.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

İyi bir projenin nitelikleri: Ö LÇÜ LEBİLİRLİK

Hedeflerinizi ö lçü lebilir

gö stergelere dayandırın
• Yü rü tü len proje, hedefe başarılı bir şekilde
ulaşılıp ulaşılmadığ ının
değ erlendirilebilmesi için sayısal ya da
betimleyici ö lçü mler içermelidir.
• Yapılan işten çok, verim, dö nü şü m zamanı,
ö lçü len sonuçlardaki sapma, nicelik, nitelik,
gibi gö zlenebilir olgular ü zerine
yoğ unlaşılmalıdır.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

İyi bir projenin nitelikleri: ULAŞILABİLİRLİK

Bir proje ile elde

edilebilecekten çok daha
fazlasını mı istiyorsunuz?
• Sahip olunan kaynaklar projeyi tamamlamak
için yeterli midir?
• Belirtilen zaman diliminde proje
tamamlanabilir mi?
• Yü rü tü len projede, yü rü tü cü lerin
kontrolü nde hedefte mantıklı değ işiklikler
yapılabilir.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

İyi bir projenin nitelikleri: YARARLILIK

Seçilen hedef sizin için

neden bu kadar ö nemli?

• Proje kuruma ve topluma fayda sağlamalıdır.

• Hedeflerin gelişmesi, çalışanların almış
oldukları sorumluluğ a ve çalışılan
departman içindeki iş birliğ ine bağlıdır.
Proje Destekleri ve Etkin Proje Hazırlama Teknikleri

İyi bir projenin nitelikleri: ZAMANA BAĞ LILIK

Hedeflerinize ne zaman
ulaşmayı planlıyorsunuz?
• Projenin belirli basamaklarının ve
bü tü nü nü n tamamlanması için kesin bir sü re
belirlemek, hedefe başarılı bir şekilde
ulaşılmasını sağlar.
• Belirlenen zaman dilimlerinin birbiriyle
ilişkilendirilmesi, bir sonraki sonucun
başarılı olmasını sağlar.
TÜBİTAK Proje Örnekleri
 Meme kanserinin histolojik ve patolojik alt tiplerinin meta-analiz
yöntemine dayalı miRNA imzaları ile sınıflandırılması (112T679)
MikroRNA’ların hücredeki önemli mekanizmaları regüle ettiği bulunmuş ve bazı kanser türlerinde önemli düzenleyici roller aldıkları
gösterilmiştir. Yüksek işlem kapasiteli bir metot olan mikrodizi analizinin miRNA çalışmaları için kullanılmaya başlanması çeşitli kanser
tiplerinde miRNA ifade profillerinin elde edilmesine olanak sağlamıştır. Meme kanserinde de miRNA ifade profillerinin çıkartılmasına yönelik
mikrodizi çalışmaları yapılmış ve kanserli dokuyu normal dokudan ayırabilen ya da ER ve PR ifadeleriyle ilişkilendirilmiş mikroRNA’ların varlığı
gösterilmiştir. Bu çalışmada şimdiye kadar yapılan ve ham verisine ulaşılabilen meme kanseri miRNA mikrodizi çalışmaları
istatistiksel ve biyoinformatik teknikler kullanılarak bir araya getirilecek (meta-analiz) ve meme kanserinin histolojik ve patolojik alt
tiplerinde farklı ifade edilen miRNA’lar ortaya çıkartılacaktır.
Meta-analiz, çeşitli mikrodizi çalışmalarının bir araya getirilmesi amacıyla çok kullanılan bir yöntem olsa da şimdiye kadar meme kanseri ile
ilgili mikroRNA mikrodizi çalışmalarını kapsayan bir meta-analiz çalışması hiç yapılmamıştır. Meme kanseri oluşumu ve gelişiminde
etkili olan miRNA’ları bulmayı hedefleyen bu çalışma birçok miRNA mikrodizi analizini bir araya getirerek yapılacak olan ilk miRNA
meta-analiz çalışması olacaktır. Bu yöntem meme kanserinde farklı olarak ifade edilen ancak bağımsız çalışmalarca şimdiye kadar
gösterilememiş özgün miRNA’ların bulunmasına olanak sağlayacaktır. Ayrıca geliştirilmesi düşünülen meta-analiz programı gibi bir
yazılımın şimdiye kadar literatürde yer almamış olması ve bir metodoloji yayını ortaya çıkarma potansiyelinin bulunması projeye
farklı bir yönden özgün değer katacaktır.

Bu çalışma süresince literatürden toplanacak pek çok veri bir araya getirileceği için, elde edilen sonuçlar yalnızca bir vakaya özel olmayacak
ve böylelikle daha genel bir bakış açısını yansıtabilecektir. Çıkan miRNA hedef genlerinin farklı ifade mikrodizi çalışmaları ile onaylanması,
miRNA-mRNA ilişkisinin kurulmasını sağlayacak ve çıkan sonuçların doğruluğunu ve güvenilebilirliğini güçlendirecektir. mikroRNA-meme
kanseri ilişkisini detaylı bir şekilde tanımlayabilmek, meme kanseri tanı ve tedavisi için alternatif ve belki de daha etkin hedeflerin
belirlenmesine de olanak sağlayacaktır. Günümüzde kanser tedavisinde ortak ilgi alanı haline gelen kişiye özel tedavilerin geliştirilebilmesi için
kişiye özel hastalık profillerinin ve moleküler mekanizma profillerinin elde edilmesi gerektiği düşünüldüğünde, miRNA seviyesinde
uygulanabilir, ucuz ve global bir tanı yaklaşımı önemli bir rol oynamaktadır ve bu çalışmanın bu bağlamda bir başka özgün değerini ortaya
koymaktadır.
 Poli kistik over sendromlu (PKOS) hastaların ve normal
kontrollerin granülosa hücrelerinde mikroRNA (miRNA) ifade
profillerinin araştırılması.
Litertür özeti bölümünde de bahsedildiği gibi bu güne kadar poli kistik over sendromu (PKOS) ile ilgili yapılan moleküler çalışmalar ifade mikrodizin
çalışmalarıdır. Bu çalışmalar genellikle normal ve PKOS’lu bireylerden elde edilen yumurtalık, yumurta ya da teka hücreleri kullanılarak yapılmıştır ve
yumurta kalitesi ve moleküler mekanizmaları arasındaki ilişkiler alanında direkt bir bilgi edinilememiştir. Çok açıktır ki granülosa hücreleri foliküler
gelişimde, yumurta gelişiminde, ovulasyonda, fertilizasyonda ve dolaylı olarak in vitro fertilizasyonun (IVF) başarısında büyük rol oynamaktadır. Ancak
bu rol şimdiye kadar sadece hormonel düzeyde açıklanmıştır. Daha detaylı bilgiye ulaşmak ancak bu etkileşimin moleküler düzeyde açıklanması ile
mümkün olacaktır.

Fonksiyonları hızla açığa çıkmaya başlayan miRNA’ların insan genlerinin yaklaşık %30’unun fonksiyonunu düzenlediği tahmin edilmektedir. Kanser
gibi pek çok hastalıkta önemli rol oynadıkları bu güne kadar yapılan çalışmalarda rapor edilmiştir. Literatür özetinde de belirtildiği gibi yumurtalık
ve yumurta gelişiminde miRNA’ların rolü olabileceği yapılan fare çalışmaları ile gösterilmiştir, ancak bugüne kadar infertiliteye de sebep
olan PKOS’da miRNA’lar ile ilgili hiçbir çalışma rapor edilmemiştir. Bu çalışma öncelikle PKOS’lu hastaların miRNA ifade profillerini yüksek
işlem kapasiteli bir yöntem olan mikrodizin teknolojisini kullanarak ortaya çıkartmayı hedeflemektedir ki bugüne kadar PKOS’a özel bir
miRNA ya da miRNA imzası tanımlanmamıştır. Çalışma öncelikle bu yönüyle literatürde özgün bir yere sahip olacaktır. Aynı zamanda
infertiliteye sebep olan bir hastalığa sahip olmayan, PKOS hastası olmayan, kontrollerden elde edilecek olan granülosa hücrelerinin miRNA ifade
profilleri yine mikrodizin yöntemi ile belirlenecek ve PKOS’lu hastalar ile karşılaştırılacaktır. İki grup arasında farklılık gösterecek olan miRNA’ların ve
bu miRNA’ların hedeflediği genlerin, proteinlerin ve dolayısıyla PKOS’ta rolü olan sinyal yolaklarının ortaya çıkartılcağı bu çalışma PKOS’un moleküler
mekanizmasını miRNA boyutunda açıklamaya çalışacak ilk çalışma olacaktır.

Etiyolojisi açıklanamamış bir hastalık olan PKOS’ta yumurtanın gelişiminde mikroçevrenin etkisini granülosa hücrelerindeki miRNA düzeylerine
bakarak ortaya çıkartmayı amaçlayan bu çalışmanın sonucunda gerek PKOS gözlenen gerekse infertiliteye sebep olan bir hastalığa sahip olmayan
normal kadın bireylerdeki infertilite probleminin tanısı ve tedavisine katkı sağlamak ve bu konuda literatürde bir ilk olmak amaçlanmaktadır.