SİNDİRİM SİSTEMİ

Prof. Dr. Mustafa AYYILDIZ

Sindirim Kanalı
 Ağız
 Farinks
 Özofagus
 Mide
 İnce barsaklar
 Kalın barsaklar
 Anüs
Yardımcı Yapılar
 Dişler
 Tükrük bezleri
 Karaciğer
 Pankreas
 Safra kesesi
 Gastrointestinal Sistem

Gastrointestinal kanal ve özelleşmiş yapılardan oluşur “dış

çevrenin vücut içindeki devamı”

Amaç: Sürekli su, elektrolit ve besin desteği sağlamak

 GASTROİNTESTİNAL
KANALDA
SEKRESYON
7000 ml/gün

NEDEN ÖNEMLİDİR?

Gİ kanalın korunması
(su ve bikarbonat)
Besinlerin kolay ilerlemesi
(su)
Kimyasal sindirim
(enzimler)
• Sindirim kanalı 3 tabakadan oluşur:
1-Seroza

2-Düz kas tabakası

• Longitudinal Kas
• Sirküler kas
• Muscularis mukoza

3-Epitel tabakası
• Dışta longitudinal, içte sirküler kaslar yer alır
Sirküler kaslar lümenin daralmasını,
Longitudinal kaslar ise kanalın kısalmasını sağlar

Özofagusun üst 1/3’lük kısmı hariç tüm sindirim

kanalı düz kas yapısındadır.
(1) Myenterik pleksus (Auerbach pleksusu);
• longitudinal (boyuna) ve sirküler kas katmanları arasında
• özellikle Gi motilitenin kontrolü

(2) Submukozal pleksus (Meissner pleksusu);

• submukozada
• özellikle Gİ epitelyal sekresyon ve lokal kan akımının
kontrolü
 Sfinkterler
 Üst özofageal (hipofaringeal) sfinkter
 Alt özofageal sfinkter (kardiya)
 Pilor sfinkteri
 İleoçekal sfinkter
 Anal sfinkter
 Sindirim Sistemi;
Ağızdan anüse uzanan, yiyeceklerin işlendiği ve
emildiği bir yol

(1) Sindirim
a) mekanik sindirim
b) sekresyonların üretimi ve salgılanması
c) besinlerin sekresyonlarla karıştırılması ve
ilerletilmesi
d) enzimatik parçalama (kimyasal sindirim)
(2) Emilim
(3) Artık maddelerin vücuttan uzaklaştırılması
• Özofagus yalnızca geçit görevi üstlenir

• Midede besinler depolanır, mekanik ve kimyasal

sindirim görülür

• İnce barsaklarda kimyasal parçalanma ve emilim

• Kalın barsaklarda ise su ve elektrolit emilimi ile

mikroorganizma sindirimi
 Motilite
• Gİ kanal içeriğinin,
sekresyon ve emilim işlevleri
ile koordineli olacak şekilde;
• karıştırılması
• anüse doğru ilerletilmesi
~ 1 cm

 Gİ kanalda 2 tip temel

hareket vardır
a) Karıştırıcı hareketler
(özellikle segmental kasılma)

b) İlerletici hareketler
(özellikle peristaltizm)
11
 Peristaltik Kasılmalar
• Düz kasta, birbirini takip eden kontraksiyon ve relaksasyon
dalgalarının koordineli bir şekilde oluşması “peristaltik
kontraksiyonları” meydana getirir.
•Barsak içeriğinin (kimus) karıştırılması ve yavaş fakat
aralıksız olarak kaudale doğru ilerletilmesini (~1 cm/dak.)
sağlar

Lümen bolus İlerleme yönü (kaudale doğru)

Bolusun arkasında Bolusun önünde

•Sirküler kas kasılır •Sirküler kas gevşer
•Boyuna kas gevşer • Boyuna kas kasılır
12
SİNDİRİM FONKSİYONLARININ
DÜZENLENMESİ

Sindirim sisteminin aktivitesi 3 yolla

düzenlenir:

1. Sinirsel yol
2. Hormonal yol
3. Lokal mekanizmalar
Gİ Fonksiyonların Sinirsel Kontrolü
Gİ kanal özel bir sinirsel organizasyona sahiptir
“enterik sinir sistemi”
(küçük beyin ya da barsak beyni)

1- Gİ kanalın duvarında yerleşmiştir

2- Özofagustan anüse kadar uzanır
3- Yaklaşık 100 milyon-1 milyar nörondan oluşur
4- Ekstrensek sinirlerden bağımsız olarak işlev görebilir
Enterik Sinir Sisteminde Oluşan Refleksler

a) Peristaltizm
b) Karıştırıcı kontraksiyonlar
c) Gİ salgıların yapımı
Sindirim kanalının innervasyonu
 Otonom Sinir Sistemi
Parasempatik Sempatik sinir
sinir sistemi sistemi

Enterik sinir sistemi

Myenterik Submukozal
pleksus pleksus

Düzkas Sekretuvar Endokrin Kan

hücreler hücreler damarları
 Hormonal yol
• Hormonlar portal dolaşıma salgılanırlar
• Hedef hücreler spesifik reseptörlere sahiptir

Gİ hormonlar:
Tükürük ve Tükürük Bezleri
1000-1500 ml/gün (pH 6.2 - 7.4)
• Parotis : seröz (%20) (-amilaz)
• Submandibuler: mikst (%70)
• Sublingual : müköz (%5)
 Salyanın yapı ve görevi
Eleman Görevi

Su Ağızı nemlendirir. Konuşmaya yardım eder.Tat alma ve sindirim işi

için çözücüdür.

Bikarbonat Salyanın pH'sını 6.35-6.85 arasında (hafif asidik) tutmaya yarar

Klor Salya amilazını aktifler

İmmünoglobulin A Salyadaki antibakteryal sistemin bir elemanıdır.

(IgA)

Lizozim Bakteri öldürücü enzimdir. Müköz membranın iltihaplanmasını ve

dişlerin çürümesini önler

Müsin Müköz oluşumuna katılan bir proteindir

Müküs Besinleri yağlar, lokma oluşumunu sağlar. Yutmaya yardım eder.

Asit ve bazları tamponlamaya yardım eder.

Fosfatlar Salyanın pH'sını düzenlemeye yardım eder.

Salya amilazı Karbonhidratların parçalanmasını katalizler.

Üre, Ürik asit Salya yoluyla atılan artık maddelerdir. Sindirim fonksiyonları yoktur
 Tükürüğün İşlevi

• Çiğnemeyi ve yutmayı kolaylaştırır

• Ağız içini nemlendirir
• Tat oluşumu için çözücülük sağlar
• Konuşmayı kolaylaştırır
• Ağız ve diş temizliğini sağlar, diş çürümelerini engeller
• Antibakteriyeldir
• Mide asidinin nötralizasyonuna yardım eder
• Karbonhidrat sindirimini ağızda başlatır
• Susama duyusunun oluşumuna katılır
• Bazı atıkları vücuttan uzaklaştırır
Salya salgısının otonom sinir sistemi tarafından düzenlenmesi
 Ağızda Sindirim

• Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar

• Tükrük amilazı
• Lingual lipaz
 Çiğneme
• Büyük oranda refleks bir
hareket
– Besin varlığında:
• Alt çene gevşemesi
• Gerim refleksi
• Tekrarlı refleksler

– Motor innervasyon: Trigeminal (V.) sinir

– Dil, dudaklar, yanak kasları vb. yardımcı
– Çiğneme başladıktan sonraki seri
kasılmalar yutma merkezinin kontrolünde
oluşur.
 Yutma Refleksi

Evre 1 (oral=İstemli Faz)

Evre 2 (farinks fazı)
Evre 3 (özafagus fazı)
Yutma Refleksi
I) İstemli (oral) faz:
Besinin dilin yukarıya ve geriye doğru hareketiyle farinkse itilmesi

II) İstemsiz Faz:

b) Farinks fazı: (maksimum 2 sn)
reseptör alanın uyarılması (farinks başlangıcında ve tonsillaların üzerindeki)
5., 9. ve 10. kranyal sinirlerle duysal bilginin taşınması
↓↓↓↓↓↓
Yutma merkezi aktive olur (medulla ve pons’da)
↓↓↓↓↓↓
5., 9., 10. ve 12. kranyal sinirlerle motor bilginin taşınması
↓↓↓↓↓↓
yumuşak damak arkaya çekilir (burun boşlukları kapatılır)
farinksteki palatofaringeal kıvrımlar içe doğru çekilir
epiglotis geri sarkarak larinksi kapatır (besinin trakeaya geçmesi önlenir)
farinksen kaynaklanan hızlı bir peristaltik dalga lokmayı üst özofagusa iter
üst özofagus sfinkteri gevşer 27
c) Özofagus fazı:
- primer peristaltizm:
farins fazında başlayan dalgaların devamı
8-10 saniyede mideye ulaşır
- sekonder peristaltizm:
primer peristaltism yetersiz kaldığında oluşur
gerim reseptörlerinin uyarılması (distansiyon) ile başlar
enterik SS ve vagus sinirinin lifleri ile kontrol edilir
 ÖZOFAGUS
Üst 1/3 çizgili
Alt 2/3 düz kas
Ortada geçiş bölgesi

Mide içeriğinden sfinkterlerle korunur.

 Sindirim veya emilim fonksiyonu yoktur
 Yutulan besinlerin mideye iletilmesini
sağlar
 Mukus salgısıyla kayganlaştırma sağlar
 Akalazya nedenleri:

1- Artmış alt özofagus sfikter (AÖS) basıncı*

2- AÖS’in tam gevşeyememesi
3- Zayıf özofageal peristaltism

30
 Gastro özofageal reflü:

Çikolata, alkol ve sigara!

31
 MİDE

Midenin bölümleri
 Midenin Görevleri
1. Yutulan besinleri depo etmek
2. Mekanik sindirimi sağlamak
3. Salgıladığı asit ve enzimlerle besinlerdeki
kimyasal bağları parçalamak
4. Bir glikoprotein olan intrensek faktörü
salgılamak
5. Kimusu oluşturarak; uygun
miktarlarda duodenuma vermek
 Mide Bezleri

Esas
hücreler

Esas hücreler

Mide çeperindeki hücre çeşitleri ve salgıladıkları maddeler

 Mide Bezleri
• PARYETAL HÜCRELER
-HCl ve intrensek faktör
salgılar
• ESAS HÜCRELER
-Pepsinojen salgılar
• G HÜCRELERİ
-Kana gastrin hormonu
salgılar
• MÜKÖZ HÜCRELER
-Mukus salgılar
Parietal Hücreler ve Asit Salgısı
 HCl’nin görevleri
1. Besinlerle alınan mikroorganizmaları öldürmek

2. Besinlerde bulunan proteinlerin yapısının

bozulmasını sağlamak

3. Etteki bağ dokusu ile bitki hücresinin çeperini

parçalamak

4.Esas hücrelerden salgılanan ve bir protein yıkıcı

enzim olan pepsinojenin etkin hali olan
PEPSİNE dönüşümünü sağlamak ve etki
edebilmesi için uygun asit pH’yı sağlamak
Pepsin Salgılanması
 Oksintik (Gastrik) bez
Mide
Mide salgısı;
1-1.5 litre/gün
- HCl
* Pepsinojeni pepsine dönüştürür
* proteinlerin parçalanması
* mikrorganizmaların inaktivasyonu

- Pepsin (vagal uyarı, gastrin ve CCK ile artar)

* proteinlerin sindirimi
* pepsin pH=1.8-3.5 de proteolitik

- intrensek faktör
* B12 vitamininin emilimi Pilorik bez

- müküs
* glikoprotein, mukopolisakkarid ve protein içerir
* alkalen olması nedeniyle asidi nötralize eder
Mide Aktivitesinin Düzenlenmesi
1) Sefalik Faz
2) Gastrik Faz
3) İntestinal Faz
 MİDE AKTİVİTESİNİN
DÜZENLENMESİ
1. Sefalik Dönem
Görme, koklama, tatma, çiğneme, emosyonlar

2. Gastrik Dönem: Bu dönemi başlatan üç önemli uyaran vardır:

1. Midenin şişip gerilmesi.
2. Mide muhteviyatının pH'sında artma.
3. Midede protein ve peptit gibi sindirilmemiş besinlerin
bulunması.

Sinirsel Cevap→ Kısa refleksleri başlatır.

Hormonal Cevap → gastrin salgısını uyarır.

Lokal Cevap →Histamin asit salgısını artırır.

Gastrik Dönemin Süresi → saatler sürebilir

Sefalik ve gastrik safhada HCl salgısının düzenlenmesi
3. İntestinal Dönem: Kimusun duodenuma girmesiyle
başlar.

- Sinirsel Cevap →
Asit tabiatlı kimus duodenumda gerilmeye sebep
olur.
Gerim ve kemoreseptörler uyarılır.
Enterogastrik refleks başlar;
( gastrin salınımını ve mide kasılmalarını geçici
olarak durduran bir kısa refleks )
 Hormonal Cevap
1. Sekretin ; Duodenumda pH 4.5’un altına düşünce.
Pankreastan bikarbonatça zengin sıvı salgılatır.

2. CCK ve GİP; Yağların ve karbonhidratların

duodenuma ulaşması ile salgılanırlar.

CCK; Mide boşalmasını geciktirir. Böylece intestinal

sindirim ve emilim için daha fazla zaman olur

GIP; Mide kasılmalarının şiddetini ve süresini kısaltır.

3. Gastrin; Kısmen sindirilmiş proteinlerin duodenuma

ulaşmasıyla salgılatılır.
 MİDEDE SİNDİRİM VE EMİLİM

•Besinler mideden emilime uğramazlar. Bunun sebepleri:

• Epitel hücreleri alkali bir müküs tabakası ile örtülüdür

ve besinlerle doğrudan temas etmezler.

• Epitel hücrelerinde özel taşıyıcı sistemler

bulunmamaktadır.

• Mide tabakaları suya geçirgen değildir.

• Kimus mideyi terkederken sindirim işi henüz

tamamlanmamıştır.