KOORDİNATİF YETENEKLER VE

EĞİTİMİ

YRD.Doç.Dr. M. İsmet TOK

Koordinatif Yetenekler

 Koordinatif yetenekler, hareket deneyimlerine

dayanan, ‘’teknik öğrenim’’ sürecinin temelidir.
Beceri kapsamı içerisinde ele alınır.
 Koordinasyon Kavramı

 Sporda koordinasyon; amaca yönelik bir

harekette, iskelet kasları ile MSS’nin uyum
içerisinde çalışması, etkileşimidir.
 Kısaca hareket yönlendirme yeteneğidir.
 Koordinasyon Kavramı

 Hareketlerimiz kaslarımızın kasılması sonucu

meydana gelir. Kaslar zıt yönlü, eş yönlü,
stabilize veya nötr edici olmak üzere farklı
görevlerde kasılırlar. koordinasyon işte bu
hareketlerin birbirini doğru olarak izleyen şekilde
ve istenilen kuvvette meydana gelmesidir.
 Koordinasyon Kavramı

 Becerili (koordineli) hareket, merkezi sinir

sisteminden, kasılması gereken kaslara uyarıların
gerektiği zamanda gelmesi ile olur. Bu uyum
gelişmemişse ortaya kontrolsüz veya zayıf
kontrol edilen bir hareket çıkar.
 Koordinasyon Kavramı

 Antrenman Bilimi yönünden ele alındığında,

koordinatif yetenekler sportif başarının önemli
bir bileşenidir ve tekniği belirleyen en önemli
faktördür. Koordinatif yetenekler, doğuştan
geliştirilmiş yetenekler değildir. kuşkusuz
kalıtımsal özelliklerin oluşturduğu temel çok
önemlidir, ancak öğrenme sayesinde gelişir.
 Koordinasyon Kavramı

 Koordinasyonun kalitesi ne kadar iyi ise,

sporcu o kadar koordinasyonlu, akıcı,
dinamik, ritmik ve ekonomik reaksiyon
gösterebilir. Bu nedenle koordinasyon
antrenmanı ,spor eğitiminde oldukça
önemlidir.
 Koordinasyon Kavramı

 Sonuç olarak; koordinasyon, hareket

bölümlerini birleştirmek için çalışan kas ve kas
gruplarının birlikteliğini düzenlemek
anlamında kullanılır.
 Koordinasyon Kavramı

 Koordinatif yeteneklerin gelişmişlik düzeyi;

1- Hareketlerin hayata geçirilmesinde,

2- Hareket becerilerinin ya da sportif tekniklerin
öğrenme hızı ve düzeyinde,
3- Kondisyonel yeteneklerin koşullara uygun ve
ekonomik kullanımında kendini belli eder
Koordinatif yeteneklerin önemi

 Yüksek verimin temelini oluşturur

 Sakatlıkları ve kazaları azaltır
 Öğrenmeyi kolaylaştırır

Koordinatif yeteneklerin yapılanması ve

gelişiminde kondisyonel özelliklerin düzeyi de
etkili olur.
Koordinatif Yeteneklerin Eğitimi

 Koordinasyonu belirleyen çeşitli yeti ve

özelliklerin öğrenilmesi ve alışkanlık haline
gelebilmesi belli yaş dönemleri içerisinde
olmaktadır.
 Reaksiyon özelliği 7. ve 8. yaşlardan itibaren
gelişir.
 Oryantasyon özelliği için bazı kaynaklar 12-15
yaşlar arasını vermekle beraber 6. yaştan itibaren
bu özelliğin şekillenmeye başladığı bilinmektedir.
Koordinatif Yeteneklerin Eğitimi

 Ritim beceri 6. yaşta başlar ve 9 yaşlarında iyileşir

ve 11-15 yaşları arasında en üst düzey gelişimini
tamamlar.
 Denge çok küçük yaşlardan itibaren gelişmeye
başlamakla birlikte 3. yaşda en aktif durumdadır.
 Olgunlaşma Etkisi
Buluğ çağı öncesi Buluğ çağı Buluğ çağı sonrası

Gelişim %
100 Nöral

80

60 Genel

40
Genital

20

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 (Yaş)
14
(Voitenko, 1985)
Koordinatif yetenekler
 Koordinatif yetenekler, değişik spor bilimcilere göre
çok sayıda kavramlarla ele alınmaktadır:
Antizipasyon, frenleme, el-göz koordinasyonu,
ayak-göz koordinasyonu, sunuş, uyum yeteneği,
akıcılık, sağlamlık, etkileme yeteneği,
denge, hareket fantezisi, tempo,
hareketlilik, hareket hissi, dönme duyusu,
ayrıştırma, dinamik, elastizite,
uzaklık hissi, gevşeme hissi, çeviklik,
yumuşaklık, beceriklilik, eylem yeteneği,
uyarı üretme, vücut hissi, kombinasyon yeteneği,
kuvvet kullanımı, sağlamlık, kinestetik kontrol,
iletim yeteneği, bağlama yeteneği, zaman baskılı koordinasyon,
öğrenme yeteneği, çok yönlü eylem, oryantasyon yeteneği,
tamlık, alansal uyum, yön tayini,
oyun yeteneği, tepki, uyum yeteneği,
hedef bulma, isabet, ölçü gibi... Dönüş yeteneği, algılama, hedef
kontrolü,
Koordinatif yeteneklerin bileşenleri

Blume’ye göre koordinatif yetenekler

Koordinatif Yetenekler
birleştirme yeteneği

Ayırt etme yeteneği

Sevk ve idare
yeteneği
Denge yeteneği

Motor
Boyutsal yön belirleme öğrenme
yeteneği
Yeteneği
Ritm yeteneği
Adaptasyon
yeteneği

Reaksiyon yeteneği

Değişiklik yapabilme
yeteneği
Koordinatif yeteneklerin bileşenleri

 Birleştirme yeteneği:
Hareketi oluşturan evrelerin ya da
hareketlerin uyumlu şekilde birbirlerine
bağlanmalarını içerir.
Hareket deneyimine, bilgilerin alınıp
işlenmesine, iyi bir antizipasyona ve pratik
zekaya bağlıdır.
Birleştirme yeteneği:

 Bu yeteneğin arttırılması için değişik oyun

formalarının birleştirilmesi (Tenis futbolu veya
voleybol gibi..),
 Atıp_ tutmaya dayalı oyunlar,
 Ayrıca trampolin çalışmaları önerilir.
Ayırt etme (hareket duygusu)yeteneği:

bu yetenek, birbirini takip eden hareket

evrelerinin zamanlaması, vücut bölümlerinin
hareketleri arasındaki koordinasyonu ve kuvvet
uygulamasının hassasiyetini anlatır.
Ayırt etme yeteneğini geliştirmek için: sağlık
topunu aynı uzaklığa atma, 50m koşuları aynı
sürede koşabilme, gözü kapalı isabetli atışlar,
sınırlı alanlara isabetli şut çalışmaları gibi
alıştırmalar önerilir.
Denge yeteneği:

Dış kuvvetler karşısında dar bir alanda, çabuk ve

amaçlı hareket edebilme yeteneği gerektirir.
Sportif becerilerin çoğunda dengenin bozulmasına
kaşın (ağılık merkezinin değişmesi), amaçlanan
hareketin uygulanması söz konusudur.
Takım oyunlarındaki ani duruş, yer ve yön
değiştirişler, hızlanmalar, çeşitli disiplinlerde
rahatsız edici etkilere karşın hareketlerin
sürdürülmesi denge gerektirir.
1.statik denge,
2.dinamik denge şeklinde ele alınabilir.
Denge yeteneği

 Denge çalışmalarına örnekler:

Dönüşler, baskın olmayan ekstremiyle de
hareketleri uygulamak, güç koşullarda uzun
süre durabilmek, çizgi yada denge ağacında
kapalı gözle ileri geri yürümek, değişik
koşullarda dengeyi sağlamaya çalışmak.
Boyutsal (mekansal) yön belirleme
yeteneği (oryantasyon)
 Spor alanının, rakibin, takım arkadaşının, topun her
zaman alansal ve zamansal açıdan gözlenmesi,
değerlendirilmesi gerekir. Uyarılmışlık ve dikkat bu
yeteneği yönlendirir.
 Vücudun tümünün veya bir bölümünün kendini
çevreleyen dış dünyaya karşı pozisyon değiştirmesidir.
Örn, bir basketbolcunun topla birlikte hareketinde
rakibin müdahalesinde topu saklayabilecek davranışı
gerçekleştirmesidir.
 Alıştırma olarak; hedefe atışlar,zorlaştırılmış parkurda
top sürme, yön değiştirmelerle birleştirilmiş atma ve
tutma gibi hareketler önerilir.
Ritm yeteneği
 Bir kompozisyon düzeninde ve müzik eşliğinde
yapılan spor türlerinde, atletizmdeki her türlü
atma ve atlamalarda ve sportif oyunlarda
önemlidir.
 Hareketlerdeki dinamiklik ve mükemmellik için
gereklidir.
 Alıştırma olarak; verilen bir ritme göre koşular ve
koşu oyunları, ritm eşliğinde top sürme, eşin
yaptığı hareketleri taklit, verilen bir ritmi tekrar
etme çalışmaları.
Değişiklik yapabilme

 Birdenbire ortaya çıkan durumlara karşı amaca

uygun uyum sağlama becerisidir. Tepki ve yön
belirleme yeteneği ile bağlantılıdır. Durum
değişikliği her spor türünde söz konusudur.
Koordinasyon tamamlayıcı alt kavramlar

 Zamanlama; zamansal uygunluğun en hassas

düzeyde gerçekleşmesidir. Algı ve kinestetkik
analizatörlerin düzeyi bu yeteneği etkiler.
Koordinasyon tamamlayıcı alt kavramlar

 Transfer;kazanılmış öğrenim deneyimlerinin

yeni bir beceri edinimine aktarılarak
kullanılmasıdır. Çoğu kez belleğimizdeki
davranışın kopyasını alarak aynen kullanmak
olmayabilir.
Koordinasyon tamamlayıcı alt kavramlar

 Öğrenme yeteneği; öğrenme yeteneği eğitimi ve

geliştirilmesi her yaşta mümkündür ve geniş bir
hareket dağarcığı oluşturmak ve korumak sportif
performans için çok önemlidir.
Koordinasyon Antrenmanları için Öneriler

 Her bir koordinatif yetenek değişik yaş dönemlerinde

hızlı gelişim gösterir. Bu durum eğitimde göz önünde
bulundurulmalıdır.
 Hızlı büyüme dönemlerinde koordinatif özellikler de
geçici bozulmalar olabilir.
 Koordinatif yetilerin gelişiminde eğitsel oyunlar çok
önemlidir.
Koordinasyon Antrenmanları için Öneriler

 Koordinasyon çalışmaları yorgun iken yapılmamalı.

 Zamanla tekniği bozmadan zaman baskılı çalışmalara
geçilmeli.
 Alan küçültülüp, büyütülmeli.
 Hareket değişik formlarda yapılmalı.
 Hareketleri birleştirilerek yapılan çalışmalara da yer
verilmeli (örn; sıçrama, takla, tekrar sıçrama ve geri takla
gibi).
Koordinasyon Antrenmanları için Öneriler

 Ayrıca bir tekniğin çok kez tekrar edilmesi sonucu

antrenmanların monotonlaşması öğrenme yeteneği
üzerinde olumsuz etki yapmaktadır.

 Antrenmanlarda yaratıcılığa yönelik çalışmalara yer

verilmeli.
TEŞEKKÜRLER